Austurland - 23.07.1921, Síða 1

26. tbl.
Seyöisfiröi, 23. júlí 1921
2. árg.
Kaupendur „Austurlands“
eru vinsamlega beðnir að senda andvirði
blaðsins (5 kr.) til afgreiðslunnar hið allra
fyrsta. Síðasti gjalddagi var 1. julf síðastl.
Ríkislánið.
Fáir munu þeir vera nú orðið,
sem eigi sjá liina brrriu þörf þess
að ísland fái sem fyrst lán og
með sem hagkvæmustum kjörum.
Eigi hefur jafnvel heyrst að fjár-
málaráðherrann telji nú lengur
sína alræmdu stefnu í lántöku-
málinu góða og gilda.
En menn taka nú að horfa
löngum augum eftir þessu láni.
Er ekki stjórninni nægilega ljós
þörfin, eða hvern veg er þessu
farið?
Bæði hún og aðrir hljóta þú að
vita |)að, að landið og einstak-
lingar hafa skaðast á því svo mjög,
að eigi verður í tölum talið, að
lán var eigi tekið í tæka tíð. Ein-
kum er það þó lánstraust lands-
ins, sem er komið í hið versta
öngþveiti lánstraust einstak-
linga til verzlunar og viðskifta.
„ísland er að fara á hausinn“
kveður við hjá erlendum kaup-
sýslumönrium og almenningi, sem
eigi getur í fljótu bragði áttað sig
á yfirfærzlufyrirkomulagi voru, þar
eð þeim finst eðlilegast að ríkis-
bankinn hafi yfirfærzluna á hendi.
Og fjárhag landsins vita þeir ná-
tengdan hans hag.
Stjórnin hefði því átt að sjá
það, hversu herfilegt tjón er unn-
ið landinu með hverri vikunni
sem líður. Svo ramt kveður nú
aö yfirfærsluvandræðunum, að
millión á millión ofan liggur hér
í bönkunum, án þess að hægt sé
að borga féð út, og ýmislegt það,
sem bráðnauðsynlegt er ýmsum
fyrirtækjum, liggur óútleyst í póst-
kröfum. Eitt dæmi upp á vand-
ræðin skal hér tilfært.
íslenzkur maður staddur í Kaup-
mannahöfn þarf aö komast upp
til íslands til sumaratvinnu sinnar.
En hann hefur alls enga pen-
inga. Lánar honum þá maður
fyrir fargjaldinu, gegn því að hann
sendi peningana strax og hann
komi upp til íslands. Lofar hann
því. En er til íslands kentur, faer
hann ekki leyfi stjórnarinnar til að
senda peningana.
Dæmi þetta kom nýlega fyrir
og geta menn á því séð hversu
nú er að krept. Því að ætla ntá,
að stjórnarráðið neiti ekki slíkum
beiðnum að gamni sfnu.
Sum islenzku blöðin hafa mjög
fundið að því við stjórnina, að
hún skyldi leita lánsins í Dan-
mörku. Ekki getur „Austur!and“
tekið í þamt streng, þar eð því
finst það ekkert undarlegt, þótt
sigi sé síður leitað láns í Dan-
mörku en öðrum löndum, að öllu
jöfnu. Á Norðurlöndum megum
vér og vænta meiri þekkingar á
hag vorum og þörfum en annars-
staðar og væri æskilegt að ein-
mitt Norðurlöndin gætu styrkt
hvert annað á þann hátt og þyrftu
sem minst að leita stórveldanna.
Og ritstjóri „Austurlands" hefur
þá trú, að ef Bretland ætti mikið
fé hjá íslenzka ríkinu, þá gætu af-
skifti Breta og vald þeirra orðið
hér meiri en oss þætti vel henta.
Ummæli sumra dönsku blaðanna
um lántöku vora eru heimskulegri
en svo, að þau verði tekin alvar-
lega og á stjórnin íslenzka ekki
sök á þeim. Blöðunum er sjálf-
um að þeim lítil! sómi, enda munu
þau, er fram líða stundir, gæta sín
og fara eigi með slíkt fleipur.
En hvað sem þessu líður, þá
gengur lántakan óhæfilega selnt.
Og ef þessu fer fram, án þess
að úr rætist, getur svo farið, að
uggur sá, sem gripið hefur þá, er
við oss skifta, sé eigi ástæðulaus.
Útlitið er alls ekki sem bezt.
Útvegur sá, er mestar hefur gefið
tekjurnar er nú í kalda koli, þar
eð togurunum hefur verið lagt
upp, og síldveiðin verður engin.
Allmiklu meira fé er eytt, heldur
en við var búist og svo er um
fleira. Og svo var langt gengið
á þinginu, að eigi ekki að verða
tekjuhalli á fjárlögunum, mun
þurfa að renna í landsjóðinn þ/4
af verdi allra útfluttra vöruteg-
unda. Er þá ástæða til að eyða
meira í hálfgildings tildur, heldur
en þingið hefur áætlað?
En margt mun ganga á tréfót-
um hjá stjórninni sem fyr. Og má
á það benda, að „Genúalegátinn“
svonefndi hefur þrisvar sent heim
skýrslur, sem legið hafa alt til
þessa í stjórnarráðinu og enginn
hefur fengið að sjá þær. Og svo
er legátanum álasað fyrir ónyt-
jungsskap og að hann láti ekkert
frá sér heyra. Þetta er tóinlæti
af hendi stjórnarinnar, tómlæti
sem eigi á að líðast. Svo er
sem alt sé hálft sem hún gengur
að. Og mun nú jíjóðin nieð eft-
irvæntingu bíða þess að sjá hversu
hún leysir úr stærstu vandamál-
unum, er nú liggja fyrir: lántök-
unni og Spánarsamningnum. Að
vorium líta menn frekar myrkum
augum á úrlausn þeirra mála, þar
eð stjórnin hefur þegar sýnt sig
fjarlæga heppilegum og viðunandi
úrlausnum.
Nemendasjóður EiOaskólans
Sjálfsagt hefur öllum Austfirð-
ingum, sem bera skyn á alþýðu-
inentun, orðið hlýtt í huga, þeg-
ar alþýðuskóli var reistur á Eið-
um. Skólinn er enn þá í bernsku,
en ekki mun hann hafa brugðist
þeim vonum, sem menn gerðu
sér um hann. Allir sem þekkja til
á Eiðum, munu gera sér bjartar
vonir um framtíð skólans, meðan
þeir sitja að völdum, sem þar eru
nú. En menn verða að taka það
með í reikninginn, að það er ekki
ktnnaranna einna, að halda heiðri
skólans uppi. Eins og allir vita, á
landið skólann, en þjóðrækni
Austfirðinga mun svo mikil, að
það mun ekki hindra þá frá að
auka gengi hans, því það er eng-
inn efi, að alt af rnun hann eiga
mest ítök hér á Austurlandi —
okkar eru því skyldurnar mestar.
Það verður að gæta þess, að
skólarnir eru ekki dauð minnis-
merki, heldur eru þeir lifandi
stofnanir, seni verða að fá nær-
ingu, svo að þeir geti vaxið og
þroskast með þjóðinni og veitt
henni þá andlegu næringu, sem
leysir hana úr álögunum. Þeir
þarfnast því hjálpar hlýju og sam-
úðar frá öllum einstaklingum, sem
eru í nálægðinni.
„Hrörnar þöll
sús stendr þorpi á,
hlyrat henni börkr né barr“.
Þannig fer með skólana, ef þá
vantar það, sem ég nefndi áðan.
Þetta má Eiðaskólann ekki vanta.
Hann er andlegt afkvæmi okkar,
sem við verðum aö annast á all-
an hátt. Skólann vantar margt,
hann þarf að eignast bókasafn
miklu fjölskrúðugra en hann á nú
og náttúrugripasafn þarf hann að
eignast. Vonandi er, að Austfirð-
iitgar þeir, sem safna náttúrugrip-
um, láti skólann sitja fyrir þeim
á einhvern hátt. Eins og yfirskrift-
in bendir til, var það nemenda-
sjóður skóians, sem ég ætlaði að
leggja aðaláherzluna á. Sjóður
þessi var stofnaður í vetur og er
orðinn nokkuð eftir aldri. Þjóð-
skáldið góðkunna, Guðmundur á
Sandi, lagði til hans 70 kr., Ás-
mundur skólastjóri og frú hans
100 kr. og margir fleiri, svo ég
býst við að hann sé orðinn 5 til
6 hundruð kr. Sjóðnum á að
verja til þess, að veita fátækum
nemendum hagkvæm lán, meðan
þeir eru á skólanum og með
tímanum getur hugsast, að úr
honum verði veitt fé til framhalds-
mentunar. Eins og ég tók fram
áðan, er sjóðurinn ekkert lítill
eftir aldri, en hann þarf aö vaxa
ótt, svo hann geti sem alllra fyrst
komið að notum. Ég vona að
Austfirðingar sjái sóma sinn í að
auka þenna sjóð sem mest, það
getur hver á þann hátt, sem hug-
urinn blæs honum í brjóst. Okk-
ur verður að skiljast það, að
bezta eign hvers þjóðfélags og
hverrar þjóðar eru velmentaðir
einstaklingar og það á hver rétt
á að verða, þó að hann sitji ekki
við borðið, þar sem mestur snún-
ingshraðinn er á gullinu. Mentun
og mannkostir verða aldrei metn-
ir til gulls, hvað mikið sem það
verður dýrkað. Það eru nógu
margir á þessu landi búnir að
veslast upp vegna þess að þá
vantaði andlega menningu og
margir hafa kropið að forarpoll-
inum, þegar þeir náðu ekki upp-
sprettunni, sem þeir þráðu. Við
megum ekki á tuttugustu öldinni,
þegar mest er gumað af jafnrétti
og réttlæti, spyrja eins og Kain:
„Á ég að gæta bróður míns?“.
Halldór Pétursson,
frá Geirastöðum.
Símskeyti
frá
fréttaritara Austurlands.
Rvík 18/7.
Gunnar Egilsson heimkvaddur
og skipaður forstjóri „Brunabóta-
félags íslands". Umsækjendur um
bankastjórastöðuna, aðrir en áður
taldir: Georg Ólafsson, Rikard
Torfason og Jens Waage.
Friðarumleitanir Breta og íra
byrjuðu u./r. Fulltrúar Breta:
Balfour, Chamberlain og Green-
wood. Sinn-Feina: Valera, Borton,
Stock og Griffiths. Fulltrúar Ulst-