Austurland - 30.07.1921, Síða 1

27. tbl.
Þýðing sýninga fyr-
ir atvinnuvegi vora.
í fyrra var skýrt hér í biaðinu eft-
ir förigum frá búsáhaJdasýningu þeirri,
er fram hefur farið í surnar í ííeykja-
vík. Var minst á tilgang og tilhögun
sýningarinnar og sýnt fram á það,
hversu nytsainar slíkar sýningar eru
þjóðfélögum, er hyggjast að fylgj-
ast með á menningarbrautinni.
Skal nú nokkuð nánar minst á
þetta mál og almennara en áður.
Sýningin í sumar mun hafa verið
hin merkilegasta á inargan hátt. Þar
hefur komið fram á sjónarsviðið
mesti t'jöldi verkfæra og véla, sem
eigi hafa þekst hér áður og geta
komið að mjög miklu haldi. Má þar
nefna ýmislegt útlendra véla og verk-
færa og einnig ýmsar íslenzkar upp-
götvanir. En auk þess, sem algjör-
lega ný áhöld koma fram á sjónar-
sviðið, hafa hugvitssamir menn þarna
fyrir sér þau áhöld, sem tíðkast víðs-
vegar um landið, geta borið saman
kosti og galla þeirra og við nákvæma
skoðun og samanburð ef til vill fund-
ið á þeim endurbætur, sem eftir á
virðast máske liggja í augum uppi,
en eru samt til svo stórra bóta, að
eigi verður til fjár metið. Þann veg
hefur oftlega verið farið þeim endur-
bótum, er gert hafa atvinnuvegum
þjóðanna hiö inesta gagn. Skilja
menn þetta betur, er þeir athuga
vinnuvísindaárangur síðustu áranna
víðsvegar um heiminn. Þar hefur
glögglega verið sýnt fram á, aö eitt
handtak, eða ein örlítil breyting á
verkfæri, hefur oröiö millióna virði.
Ennfremur má á það benda, að
nauðsynlegt er, að úr sem flestum
héruðum séu sendir menn á slíkar
sýningar. Og' þá eigi „helztu menn í
sveit“ heldur fyrst og' fremst þeir
menn, sem sýnt hafa, að þeir hafa
öðrum fremur verksvit eða eru öðr-
um fremri að verklægni og hugvits-
semi. Þeir mennirnir liafa glöggast
auga fyrir því sem fyrir ber, því sem
er til bóta og hvað þarf því til bóta,
sem ófullkomið er eða óhentugt. Og
enginn veit hversu miklir skapandi
kraftar kunna að leynast meðal ís-
lerizku þjóðarinnar á þessu sviði.
„hlann er listasmiður á tré og járn“
er sagt um margan mann.
T. d. um krafta þá og gáfur, er
leynast hjá alþýðu manna í þessa
átt, vildi ritstjóri blaðs þessa drepa
lítið eitt á mann einn, er var á heim-
ili foreldra ritstjórans. Maðurinn var
þá hniginn á efra aldur. Alla sína
æfi hafði hann þótt manna sérvitrast-
ur og vildi helzt ekkert verk vinna
sem aðrir menn, nema hann hefði
áður freistað að uppgötva aðra að-
ferð léttari. Þótti hann ærið brosleg-
ur, þegar hann var að „spekulera"
— eins og það var þá kallað — í
því hvort betra væri nú að velta stein-
inum á þessari eöa hinni hliðinni of-
Seyðisfirði,
an brekkuna o. s. frv. En þessi mað-
ur fann upp eitt af áhöldum þeim,
sem talin eru í sýningarskránni frá í
sumar, þótt eigi sé þar nafns hans
getið, enda dó hann fátækur og fám
kunnur að öð/u en dyggilegri og
langri þjónustu og frábærri sérvizku.
Vestra höfðu menn á árabátum sér
til léttis við róður svonefnd róðrar-
bönd. Qerði þessi gamli maður á
þeim miklar endurbætur. En kostur
róðrarbanda þessara var sá, að með
þeim var hægt að beita bolmagni
viö róðurinn, en eigi að eins handafli.
Má enginn segia hvað verða kann úr
slíkurn mönnum, ef þeir fá tíma og
tækifæri til þess að afla sér þekking-
ar og reynzlu á því sviði, er hugvit
þeirra hneigist að. En í því efni gætu
slíkar sýningar sem þessi orðið til
mikils gagns. Qætu þær jafnvel vakið
gáfur í þessa átt, sem dyljast með
mönnum, án þess að þeir eða aðrir
séu þess vitandi.
En það er oss mjög svo áríðandi,
að engir kraftar fari til ónýtis. Vér
eigum mörgum öðrum fremur erfitt
uppdráttar, einkum á umræddu sviði
og megum því sízt við því, að láta
hjá líða að nota oss þá leiki, er vér
sjáum oss á borði.
Eigi er það einungis á sviði land-
búnaðarins, sem sýningar gætu kom-
ið að miklu haldi. Ritstjóra blaðs
þessa datt í hug, að vel mætti mikill
árangur verða af sýningum á því, er
tilheyrir sjávarútvegi. Spurði hann því
ráðunaut fiskifélagsins héraustanlands,
hvort fiskiþingið hefði gert nokkuð í
því máli. Hafði fiskiþingið tekið mál-
ið til meðferðar og samþykt að leita
álits útgerðarmanna um það og búa
það undir frekari framkvæmdir.
Er gott til þess að vita, og er eigi
ólíklegt, að all-mikið verði á slíkri
sýningu að græða. Nýjar og ódýrari
veiðiaðferðir eru fundnar upp og vér
megum ekki við því, að vér förum
lengi á mis við þær. Bátaútvegur vor
mundi ef til vill hafa mikil not af
slíkri sýningu, sérstaklega að því er
til kemur lagi á bátum. Bátar með
margskonar lagi sjást hér umhverfis
landið, og væri ekki úr vegi að rann-
saka, hvert lagið mundi heppilegast,
eða reyna að nota sér kosti hvers
fyrir sig og freista að búa til nýtt
lag, sem hefði sem flesta kosti hirina,
en sern fæsta galla.
Sama er að segja um seglbúnað
báta. Hann er mjög misjafn og eigi
fljótséð, hvað í því efni er bezt. Þá
mundi sýningin einnig geta leitt til
þess, að rnenn vektust til meiri eftir-
tektar á því, hversu rnikils virði það
er að vanda sem nrest veiðarfæri sín
og farkost. Búnaður skipa og báta
er hér víða um land í versta lagi og
verður eigi annað séð, en að yfirleitt
sé skoðun skipa hið mesta og versta
kák. Veit ritstjóri blaðs þessa það
gjörla, að langt er frá því að skip
hafi alt það er þau eiga að hafa og
oftlega það, sem þau hafa, í versta
lagi. Er ekki ólíklegt, að mjög mörg
slys hafi hlotist fyrir hina mjög svo
slælegu aðgæzlu í þessu efni. Ætti
30. júlf 1921
í raun og veru að hafa með þessu
miklum mun strangara eftirlit, heldur
en nú er, og þungar sektir að liggja
við, þegar útgerðarmaður sendir út
illa búið skip og eftirlitsmenn gæta
ekki skyldu sinnar. Einkum mun al-
gengt að eftirlit ineð seglum skipanna
sé slælegt.
Að lokum viljum vér skora fastlega
á Fiskifélag íslands að fylgja fram
því áformi, að láta sem fyrst að unt
er, fara fram sýningu á öllu því, er
viðvíkur sjávarútvegi vórum og verða
má honum til bóta og til tryggingar
hinum mörgu mannslífum, sem telft
er í hættu.
Ný bók.
„Byltingin í Rússlandi" heitir ný
bók, er „Austurlandi “hefur borist.
Er hún rituð af Stefáni Péturssyni,
stud. jur.
Bókin er skýrt og vel skrifuð.
Greinir fyrst frá ástandinu í Rúss-
landi áratugina á undan byltingunni,
síðan byltingunni sjálfri og Bolsiwikk-
um, störfum þeirra og fyrirætlunum.
— Bók þessi mun eiga að taka af
skarið. Hviksögurnar skulu með henni
kveðnar niður og misskilningurinn
gerður útlægur. En full-hátt mun höf-
undur spenna bogann í hinum glæsi-
legu framtíðavonum.
Það er augljóst mál, að tnjög hafa
menn gert sér far um að sverta á-
standið í Rússlandi og menn þá, er
hafa þar á hendi stjórnina. Byltingin
rússneska mun hafa afar mikil áhrif
á þjóðfélagsskipun heimsins og menn-
ingu alla, ekki síður en franska stjórn-
arbyltingin forðum. En hitt er fjar-
stætt öllu skynsamlegu viti, að nokkr-
ir menn geti á stuttum tíma koinið
á því skipulagi, sem geri úti um
þrældóm, fátækt og lítilmensku. Þá
verða þeir og um leið að breyta
mannlegum anda — með öllum hans
breizkleikum.
Eða er það ekki herfilegt ábyrgð-
arleysi, sem þeir menn sýna, er hvetja
til heimsbyltingar. Hversu margar
milliónir inundu falla fyrir vopnum,
eldi og hungri meðan á þeirri bylt-
ingu stæði? Hversu miklu yrði fórn-
að af menningarlegum gersemum, og
hversu miklu yrði eytt af þrótti hvíta
kynstofnsins til blóðsóthellinga og
eyðileggingar. Og hver yrði uppsker-
an. Viltur og styrjaldaæstur öreiga-
lýður heimtaði meira og meira per-
sónulegt frelsi, minni og minni störf.
Foringjarnir, er hefðu á undan gengið,
margir blindaðir ljóma fagurra hug-
sjóna, mundu krafnir reikningsskapar,
og þeir mundu verða að grípa til
járnhandarinnar á nýjan leik.
Sem betur fer mun sá endir á
verða, að smátt og smátt verði þjóð-
unum þokað til skilnings á því, sem
að margra hyggju mun happavænleg-
ast, að þeir hinir miklu andans risar ráði
2. árg.
fyrir hinum smærri, sem faðir fyrir
barni sínu og hinir smærfi tortryggi
þá ekki, heldur hlýti þeirra hand-
leiðslu sem hlýðin börn. Því að stefn-
an á að vera að stækka hið smáa,
en eigi smækka hið stóra.
a. g. h.
Símskeyti
frá
fréttaritara Austurlands.
Rvík 23. júlí.
Grikkir tóku Kutahia herskildi eft-
ir 4 daga áhlaup. 30 þúsund Tyrkir
teknir fangar. Sigursins minst með
klukknahringingum í Grikklandi og
sungnar þakkarguðsþjónustur. Eng-
landsbanki hefur lækkað forvexti
niður í 5Þl'%. Kommunisti frá Bosn-
iu skaut innanríkisráðherrann í Belg-
rad. Brezk blöð fullyrða að L. George
hafi boðið Suður-Irlandi fullkomna
nýlendustjórn, gera það jafn rétthátt
Canada, Ástralíu og Suður-Afriku. í
gær byrjaði undirbúningsfundur í
Þjóðbankanum um samninga um rík-
islán íslands. Viðstaddir: Andersen,
ríkisskuldastjóri og fulltrúar aðal-
bankanna í Kaupmannahöfn. Samn-
ingunum verður haldið áfram næstu
daga. Blöðin fá engar upplýsingar.
Rvík. 26. júlí
Daily Cronicle segir að L. George
hafi boðið Ulsterhéruðum, Norður-ír-
landi og Suður-írlandi nýlendustjórn,
með sama fyrirkomulagi og í Suður-
Afríku, nema að öll hervirki verði
undir eftirliti Breta. Grikkjaher tók
til fanga 55 þúsund Tyrki, í síðustu
orustu, tók sjálfan foringjann Kemal.
ásamt herráði hans. Dönsk nefnd
farin til Stokkhólms til að semja við
fulltrúa Rússastjórnar um verzlunar-
mál. Berlínarfregn segir að Þjóðverja-
stjórn hafi neitað að leyfa flutning á
frönskum hersveitum til Efri-Schlesíu,
nema Bretar og ítalir krefjist þess
líka. Sagt er að Bretar vilji eignast
Helgoland aftur. Uppreist í Marokko.
Stórþingið norska samþykti 700 þús.
kr. fjárveitingu til Þjóðbandalagsins.
Kolaverð Kveldúlfsfélagsins er 125
kr. í smásölu.
Rvík 28. júlí.
Tyrkir fara enn þá halloka fyrir
Grikkjum. Stjórnin flúin frá Angora
og skorar á Bandamenn að stöðva
ófriðinn. Grikkir ráðgera herferð til
Miklagarðs í trássi við Bandamenn.
ísland komið til Færeyja. Togarar
Kveldúlfs fara norður á síldveiðar.
Gullfoss og Borg kornu í morgun,
bæði með fullfermi.
Svíar hafa ákveðið að senda til ís-
lands aðalkonsúh