Austurland - 20.08.1921, Síða 1

30. tbl.
2. árg.
Seyöisfiröi, 20. ágúst 1921
Um sjávarútveg.
Kunnara er það, en frá þurfi
að segja, hversu mikið hvílir á
sjávarútveginum á landi hér. Hann
hefur bæði fyr og síðar borið
stórar fjárbyrðar — og ekki sízt
hin síðari árin. En með hann
hefur á ýmsu oltið. í fyrstu var
hér að eins róðrarbátaútgerð, síð-
an komu seglskip, þá vélbátar
og loks togarar. Mörg stig eru
í framför útvegsins innan hinna
ýmsu greina hans. í fyrstu voru
vélbátarnir smáir, en síðan sáu
menn það, að eigi mátti við svo
búið standa. Fiskurinn hélt sig á
ýmsum stöðum umhverfis landið
— og var ekki hægt að nota sér
fiskigegndina nema staðbundið
mjög á hinum smærri bátum.
Qekk þetta vel í fyrstu — og leit
svo út, sem mjög glæsileg fram-
tíð lægi fyrir sjávarútveginum,
einmitt á hinum stóru og velbúnu
bátum. En svo hefur farið, að
alt er til útvegsins þarf, hefur
hækkað svo mjög í verði, að út-
gerðin hefur eigi borgað sig —
og einna sízt á hinum stóru bát-
um, er leitað hafa fiskjar víðsveg-
ar umhverfis landið. Þeir eru dýr-
ari í rekstri, og ef útgerðin borg-
ar sig ekki yfirleitt, þá verður
hallinn stórkostlegastur á stóru
bátunum, sem mestu eyða. Helzt
hefur aftur á móti borgað sig út-
gerðin, þar sem bátunum hefur að
eins verið róið, þegar mestur hef-
ur verið aflinn og sem styzt að
sækja. En þá ber þess að gæta,
að með því móti verður atvinnan
mjög léleg fyrir skipverja, þó að
útgerðin sjálf haf sloppið skaðlaus.
Á þeim árum, þegar alt gengur
eðlilega, verð afurðanna samsvar-
ar svo verði þess, er til þarf út-
gerðarinnar, að útgerðin borgi sig.
þá er ekki minsti vafi á því, að
stóru vélbátarnir eru heppilegri
hinum minni. Eru þeir það jafnt,
hvort tekið er tillit til útgerðar-
mannanna, eða skipverja. Ef á
annað börð er gróði á útgerðinni,
verður hann þess meiri, sem bát-
urinn getur lengur stundað veiði
með góðum arði. Og hlutur skip-
verja eykst að sama skapi. Enda
má segja, að þá fyrst komi skip-
in að fullum notum, er þau þurfa
engan tíma ársins að vera arðlaus.
Komist því nú í það horf, að hall-
inn á vélbátaútgerðinni valdi því,
að hún að miklu leyti hætti, þá
er enginn vafi á því, að tjónið
verður margvíslegra, en hægt er
að gera sér grein fyrir.
Fyrst er þá að telja atvinnuleysi
sjómanna, er verða, þá er útvegur-
inn hættir, á flæðiskeri staddir.
Sjómennirnir vona að úr rætist
og gera þess vegna minna en ella
til þess að afla sér stöðugrar at-
vinnu. Enda munu margir þeirra
ýmist ekki kunna störf þau,
er þeim gætu ef til vill boðist, eða
þá alls ekki hafa fé til að skjóta
undir sig fótum til að reka sjálf-
stæða atvinnu, er þeim væri við
hæfi.
Annað er það, að útgerðar-
mennirnir mundu alls ekki geta
til lengdar, fyrst og fremst mist
arð þann af útgerðinni, er þeir
þurfa sér til viðurværis, og svo
alls ekki standast að gera skil á
vöxtum og afborgunum af fé því,
er stæði í bátum þeirra.
Það má telja, að mikil lík-
indi séu til þess, að slíkt ríðí að
fullu, um all-langt skeið, útgerð
hinna stærri báta. Tapið á út-
gerð þeirra, verður eins og á er
drepið, miklu meira en hinna og
þar eð þeir eru miklu verðmeiri, þá
munu eigendurnir enn þá síður
standast það, að láta þá vera arð-
lausa, en hina minni.
Af öllu þessu leiða því fyrst og
fremst almenn vandræði þjóðar-
innar og ríkisins í heild sinni,
meðan á stendur útgerðarkrepp-
unni — og í annan stað mjög
svo ískyggilegt útlit á gengi sjávar-
útvegsins í framtíðinni, þar eð hann
með missi stóru bátanna stígur
mörg spor aftur á bak á braut
sinni.
Auðsýnilegt er því það, að til
einhverra ráða verður þarna að
grípa. Og þau ráð þurfa helzt að
verða bæði fljótvirk og mikilvirk
og ennfremur þess eðlis, að þeirra
geti notið þannig í framtíðinni, að
eigi verði við því hætt, að útgerð-
in lendi í annari eins klípu og nú.
Fiskiþingið síöasta hefur skipað
nefnd í mál þetta, og hefur sú
nefnd skilað áliti sínu. Sýnir hún
meðal annars fram á það, að ein-
hver af þyngstu liðunum séu skattar
þeir, sem lagðir eru á útveginn,
samkvæmt núgildandi landslögum.
Má það vera öllum ljóst, að ekki
tjáir að íþyngja atvinnuvegunum
um of. Sú stefna verður að ríkja
meðal þjóðarinnar, að enginn at-
vinnuvegurinn gangi á hag annars,
og eigi sé meira eytt, en atvinnu-
vegirnir geti borið. Því að enginn
mun verða of sæll af þeim fram-
kvæmdum, sem komið er á fyrír
þá blóðpeninga, er ofurþungi tolla
og skatta á atvinnuvegum landsins,
gefur í ríkissjóðinn. Má í þessu
tilliti benda á hinn afar óheppi-
lega salttoll, sem víst er að unn-
ið hefur meira tjón, heldur en unt
er að gera sér í fljótu bragði grein
fyrir. Yfirleitt ætti að nema úr
lögum alla þá tolla er íþyngja
framleiðsluviðleitni landsmanna.
Nefndin leggur til, að allir bát-
ar í hverri veiðistöð gangi í fé-
lag, er einn maður stjórni. Þá
leggur hún og.til að höfð séu sam-
tök um sölu afurðanna og kaup
á vörum til útgerðarinnar, meðal
annars beita. Þá leggur hún til
að Fiskifélagiö kynni sér ráðninga-
kjör víðsvegar um land og reyni
að koma samræmi á ^þau. Er
þetta nauðsynlegt á öllum sviðum
atvinnuveganna og gerir það tvent
að tryggja framleiðendum fólk fyr-
ir sanngjarnt verð og að stuðla
að því, að fiskimenn taki sér fasta
bústaði, þar eð þeir mega frekar
ætla á fasta atvinnu í sama stað
ár eftir ár, þá er kaupið er hið
sama um land alt og ekki er hætt
við að aðrir bjóðist fyrir verri
eða vafasamari kosti. Þá leggur
nefndin það til, að félagið kynni
sér frekari hagnýting sjávarafurð-
anna og erlenda markaði, er
mættu reynast arðvænlegir. Loks
kemur hún að steinolíumálinu. Er
það eitthvert hið erfiðasta viðfangs,
þar eð við mjög ramman reip er
þar að draga. En rætt er um að
athuga, hvort ekki muni vera rétt
að selja framleiðendum olíuna
undir sannvirði. Mun það verða
ágreiningsatriði, en hitt er víst, að
minna tjón mundi landið bíða við
það, heldur en hitt, að útvegur-
inn kæmist í kyrstöðu eða aftur-
för i stað framsóknar.
Hér eystra er þetta mál eitthvert
hið alvarlegasta, þar eð sjávarút-
vegurinn á hér svo að segja alt
undir vélbátaútgerðinni. Víða er
hún nú f hinu mesta niðurdrepi,
og það sem virðist gefa mestar
vonir um framtíð hennar, t. d.
hér á Seyðisfirði, er stærri bátar.
Munu menn tilfinnanlega hafa orð-
ið þess varir hin síðari ár, þegar
aflalaust hefur verið hér, en næg-
ur afli á næstu fjörðum. En af
framangreindu sést það, að nú,
þegar útgerð vélbátanna svarar
ekki kostnaði og hallinn á hinum
stærstu verður mestur, virðist svo
sem sundin séu lokuö hér eins
og annarsstaðar og alls ekki fært
að stíga það spor fyrst um sinn,
sem þó virðist vera framtíðarúr-
ræði útvegsins hér. En menn ættu
nú að sýna sem mestan áhuga
og vera sem fúsastir til samvinnu
við þá, er vilja beita sér fyrir um-
bótunum á þessu sviði.' Er það
mikils vert, að sem flestir hugsi
málið og geri sér ljósa nauðsyn-
ina á skjótri úrlausn, eða því er
tii bóta mætti verða. Er „Austur-
land“ fúst til að flytja umræður
um málið og gera að öðru leyti
það er í þess valdi stendur, til
þess, að úr því verði ráðið með
sæmilegum árangri.
Vél
til lýsisvinslu úr lifur.
Fréttaritari nokkur skrifar þann-
ig til „Norges Sjofarts- og Han-
delstidende.
New-York 24. maí 1921.
Bruno M. Larsen, einn af eig-
endum verzlunarfélagsins Niels
Juul & Co., í Kristianíu, mun
koma því til leiðar, að sett
verði upp hjá félaginu ný upp-
fynding, sem mun gerbreyta norsk-
um lýsisiðnaði. Herra Larsen,
sem dvalið hefur því nær eitt ár
í Ameríku og útvegað verzlunar-
félagi sínu þar ýmiss ný sambönd,
varð þess vís fyrir nokkru, að
American Byproduct Machinery
Company hefur búið til nýja vél til
lýsisvinslu úr lifur. Vél þessi kvað
skila svo mikilli framleiðslu, að ó-
trúlegt virðist. Eftir nokkrar rann-
sóknir og afar-miklar tilraunir gat
herra Larsen fullyrt, að vélin full-
nægði öllum hinum gefnu loforð-
um uppfyndingamannsins. Vélin
er kölluð „Rogers Benett Electro-
lytic Process“ og er gerð af verk-
fræðingnum George Dennison Ro-
gers, sem hefur, frá því hann út-
skrifaðist frá Massachusetts Insti-
tut of Technology, unnið að
efnafræðilegum uppfyndingum í
þarfir fiskiiðnaðarins. Rogers,
verkfræðingur, tók eftir því, að
fisklifur, sem búin er að draga í
sig salt og vatn, uppleysist mjög
fljótt, ef hún verður fyrir beinum
áhrifum rafmagnsgeisla. Á þessum
grundvelli hóf Roger, verkfræðing-
ur starf sitt, og árangurinn varð
sá, að hann fann upp aðferð til
að láta fljótandi fisklifur verða
fyrir áhrifum rafmagns.
Rogers-Bennett vélin er mjög
fábrotin. Hún er tilbúin í mörg-
um stærðum, ogtværhinar minsta
eru mjög hentugar fyrir minn
verksmiðjur eða lítil fiskiveiðafé-
lög, sem vilja sjálf notfæra sér
sem bezt fiskiafurðir sínar. Rekst-
ur vélarinnar er ( mjög ódýr, og
hún er svo fábrotin, að við fyrstu
augsýn væri hægt að halda, að
hún gæti eigi framleitt neitt. En
slíkt er stór misskilningur. Fram-
leiðslugeta vélarinnar er stórkost-
leg, og lýsið sem hún vinnur svo
hreint, að alls ekki þarf að hreinsa
það á eftir. Auk þess stendur
bræðslan að eins yfir nokkrar
mínútur.