Austurland - 10.12.1921, Qupperneq 1

46. tbl.
Seyðisfiröi, 10. desember 1921
2. árg.
Vandkvæði.
ii.
Óhætt mun að fullyrða það, að ein-
kenni hinnar íslenzku þjóðar hafi ver-
ið þau, að hver Islendingur hafi lítt
gert sér grein fyrir skyldum sínum
við |ijóðfélagið í heild sinni, og þess
vegna virt að vettugi lög þess og lagt
lítt á sig fyrir hag heildarinnar.
Dygðum þeim, er snerta líí og við-
skifti einstaklinganna, hefur þjóðin
unnað og haft þær í heiðri. í forn-
öld voru drengskapur, hreysti og gest-
risni alment virtar dygðir af hverjum
manni. Löghlýðni var ekki tekin með
í reikninginn. Höfðingjar landsins ó-
nýttu dóma með ofbeldi og þóttu
meiri menn að. Og löngum hefur
það verið iofað, hversu forfeður vor-
ir réðust í mikil stórræði, er þeir
héldu af landi burt og flýðu óðöl sín
í Noregi. En þess ber að gæta, að
þar höfðu þeir í huga einstaklings-
frelsið, en ekki hag þjóðarinnar
norsku. Vér vitum öll af sögunni,
hversu hið glæsilega tímabil í sögu
vorri varð skammvint fyrir það, að
framkvæmdastjórn var engin í land-
inu, er framfylgdi lögum og rétti og
kendi mönnum smátt og smátt að
beygja sig fyrir vilja þjóðfélagsins,
hlýta lögum þess og leggja eitthvað
í sölurnar fyrir það. Síðan kom er-
lent vald, sem þrælkaði þjóðina og
mun frekar hafa komið inn hjá henni
kergju og sauðþráa, heldur en áhuga
og fórnfýsi. íslenzka þjóðin er því
ein af þessum sárfáu þjóðum í heim-
inurn, þar sem einstaklingarnir hafa
því nær aldrei þurft að leggja neitt í
sölurnar fyrir heildina. Stjórnfrelsis-
barátta vor krafði aldrei neinna fórna
af þjóðinni, heldur að eins þess, að
einstaklingarnir hefðu manndóm og
skynsemi til að kjósa þá menn til
forystu, er stefndu að sjálfstæðismark-
inu. Mjög fáir einstaklingar íslenzku
þjóðarinnar hafa því þurft að gefa
þjóð sinni — beinlínis —- eina einustu
stund æfi sinnar.
Viðurkent er það af vitrum mönnum
og þeim, er þaö má! hafa rannsakað,
að engin þjóð er fúsari til að gleypa
við allskonar lítt reyndum frelsishug-
myndum en sú, sem þrælkað hefur
verið. I henni situr tortryggni og
andúð gegn valdhöfum og auðmönn-
um. Slík þjóð hefur verið vanin við
að hafa ekkert að missa og orðið því
fús til að leggja á tæpasta vaðið.
Hinn illvígasti foringi hinnar frægu
rómversku þrælauppreistar hétSparta-
cus. Byltingamenn róttækir og ó-
eirðarseggir hafa nefndir verið Sparta-
cistar. Og er það hugsunarlega rétt.
í íslenzku þjóðinni má finna all mik-
ið af Spartacistaskapinu. Og það á sér
hinar áðurnefndu eðlilegu orsakir.
Það mun víst vera, að þjóð vor
hefur yfirleitt haft mjög góðum hæfi-
leikum á að skipa, hvort sem heild-
in er tekin, eða einstakir menn. Hún
hefur á ýmsum tímum náð allmikl-
um persónulegum þroska og skarað
að ýmsu leyti meira fram úr, en við
hefði mátt búast af jafnlítilli þjóð, þó
að eins andlega. En eins víst og
það er, er líka hitt, að þjóðfélagslegu
dygðirnar eru og hafa eigi verið
henni eiginlegar. Hún hefur stað-
ið og stendur enn á verklega sviðinu
mjög svo aftarlega, því að litlu verðuraf-
kastað í þá átt, nema þarséþjóðin sam-
huga. Nú hefur mað fullveldinu kipt
verið fótunum undan flokkaskiftingunni
í landinu og án flokka verður engin
samheldni um framkvæmdir, því að
að eins örfáir einstaklingar, jafnvel
hjá margfalt þjóðfélagslega þroskaðri
þjóðum en oss, eru svo sjálfstæðir
og dómgreindir, að þeir geti gengið
þjóðfélaginu til gagns fram á veg, án
þess að styðjast við flokksböndin.
Menning vor hin gamla er að vissu
leyti að fjara út. Nýjar þjóðfélags-
hugmyndir, ný vitneskja á öllum
sviðum heimta breytingar, sem hætt
er við að geri þjóðina rótlaust og
einskisvert skar, ef hún eigi myndar
sér • úr brotum hins gamla og gull-
kornum hins nýja, sérstæða íslenzka
menningu, er gefi henni þau per-
sónueinkenni, er skapi henni veg
og virðingu. En eigi svo að verða,
þá þarf að vera stefnt fram til starfs
og stríðs á öllum starfssviðum, and-
legum og veraldlegum, enda öll svið
þjóðfélagsins kvo náin, að greining á
þeim getur að eins orðið í orði kveðnu
Ef menn hugsa sér þjóðfélag, sem
eingöngu skuli hefja sig til andlegs
vegs, þá geta þeir alveg eins hugsað
sér bát sem vantar í botninn. Og
eins er um það þjóðfélag, sem enga
hefur andlega menningu, það er eins
og skip, er vantar bæöi árarogsegl.
Vísindin eru árar þess, list-
ir og skáldskapur seglin. Og
mætti svo virðast í fljótu bragði, að
oss skorti nú alt þetta, og að vér
flækjumst á botnlausu flaki, áralausir
og seglvana.
En eins víst og það er, að þarna
er alvara á ferðum, mun einnig hitt,
að þjóðin á nóg efni í það, er á vant-
ar. En meinið er það, að hún á það
eigi sem heild, heldur á hver einstak-
lingur hennar það. Á hverjum ein-
asta bóndabæ er til efni í kjöl, árar
og segl í þjóðarskútuna. En menn
finna ekki sk'yldu sína til framlaganna
og geta ekki komið sér saman um
hve mikiö skuli fram leggja. ísland
heimtar alt. Því að jurtin, sem fest
hefur rætur sínar í sandinum, erekki
rótlausari en sá maður, sem ekki á
rætur sínar í styrku og samfeldu
þjóðfélagi.
Þetta eru svo algild sannindi,
að ekki virðist svo að þurfa
ætti að brýna þau fyrir þjóð-
inni. Og hún þykist þekkja þau og
viðurkenna, en samt Iætur hún hvern-
andfýlugust þeirra manna, er sæta
hverju tækifæri, sæmilega eða ósæmi-
lega, til að grafa kringum þær rætur,
er helzt gefa þjóðfélaginu festu.
Vér stöndum því höllum fæti sem
þjóðfélag. Sumir sigla með „Iík í
lestinni" upp í hamrana í tröllahend-
ur, aðrir sigla seglfestulausir á botn-
lausum skipum á haf út. Og er
hvorttveggja jafn ilt. Oss skortir því
öllu öðru fremur þjóðfélagslegan
þroska, virðingu og fórnfýsi,
samfara skilningi á þýðingu og kröfum
þjóðfélagsins. Og þá er að leita
ráða og ræða um þau. Og skal þau
gert í næstá kafla.
Hvernig Kínverji
lítur á ísland.
Þótt tvívegis hafi ég áður heimsótt
ísland, þá er þetta í fyrsta skifti, sem
mér veitist sú ánægja að sjá austur-
strönd hins fagra eylands ykkar.
Ég hef verið því nær viku um
borð í skipinu „L.agarfoss“, eða síð-
an það fór frá Leith 22. þ. m. (nóv-
ember), og hef nú komið á land í
fjórum smábæjum, að Seyðisfirði
meðtöldum, sem er seinasti viðkomu-
staður minn hér á Austurlandi.
Fáskrúðsfjörður var fyrsta höfnin,
serh við komum á, því næst Eskifjörð-
ur og Reyðarfjörður.
Hinir íslenzku vinir mínir hafa
spurt mig um það fjölda spurninga,
hverníg mér geðjist að landi og þjóð,
og gríp ég nú tækifærið til að segja
þeim hreinskilnislega og með sem
mestri sanngirni og einlægni hvern-
ig mér lízt á ísland og íslendinga Ég vil
ekki að mér sé hálfsögð sagan, og
þessvegna ætla ég að segja ykkur
hana eins og hún er. í fám orðum:
ég sé mig ekki geta gert neitt betra
en að biðja ykkur að hafa í huga,
að hvert orð, sem ég segi, er mér
fylsta alvara.
Eg byrja þá á því, að ég er mjög
svo hrifinn af hinum einkennilega
yndisþokka íslenzkrar náttúru. Alls-
staðar, þar sem ég hef komið hér
austanlands, hef ég veitt því sérstaka
eftirtekt, hve hinn hreini andblær,
friður og tign íslenzkrar náttúru eru
algerðar andstæður gnýsins, r^ksins og
reyksins í stórborgunum, svo sem
London og Glasgow. Ég hef aldrei
áður óskað þess af eins heilum huga,
að ég væri málari, er gæti sýnt í
litum, meira lifandi og sannfærandi
en unt er í orðum, hinn undur fagra
svip Fjallkonunnar, sem hefur þúsund
svipbrigði, en þó að eins hið eina
sama drotningaryfirbragð, þar sem
særinn eykur á fegurð og tign. Ég
hef séð marga af tindum svissnesku
Alpanna og klifið þá suma. Þar verð-
ur fyrir ferðamanninum einn fjallgarð-
urinn öðrum tilbreytingarsnauðari,
unz augu hans örmagnast af
sviknum vonum um nýtt og fegurra
útsýni. Um ísland er öðru máli að
gegna. Allsstaðar fram með austur-
ströndinni speglar(dimmblátt djúp hafs-
ins snæþakta tindana í allri þeirra
tign og mikilleik. Ég lít svo á, að í
þessu liggi dulartöfrar Islands, eins
og það hefur komið mér fyrir sjónir
og orðið mér aðdáunarefni.
Þá er að minnast á þjóðina íslenzku,
sem ég hef hinar mestu mætur
á. Þetta er nú þriðja ferð mín til ey-
lands ykkar, en hver ný ferð verður
að eins til að styrkja og staðfesta
mig í þeirri trú, er ég hef áður fest
á þjóðinni. Líkamlega virðist hún
hraust og þróttmikil. Enda þarf hún
að vinna stritvinnu sér til lífsuppeld-
is allan ársins hring. En erfið vinna
virðist hafa hin beztu áhrif á Iíkams-
þrótt mannanna, einkum þeirra, sem
búa svona norðarlega. Einnig hygg
ég að íslendingar standi á háu stigi
andlega. Það sem þar vekur mesta
aðdáun mína, er fróðleiksfýsn þeirra,
sakir fróðleiksins sjálfs, en eigi sakir
hagnaðarvona. Slíkt ber vott um mjög
svo mikinn andlegan þroska. Eigi
verður annað sagt um áhuga þeirra
á því, sem Kína snertir, en að hann
sé takmarkalaus. Og síðast, en ekki
sízt, verð ég að taka það fram, að
mér virðast þeir mjög góðirog gest-
risnir langferðamönnum. Ég get þess-
vegna ekki lokið máli mínu án þess
að flytja íslendingum mínar beztu
þakkir.
K• T. Sen.
*
Símskeyti
frá
fréttaritara Austurlands.
Rvík 3. des.
Brezk blöð staðfesta að fregnin um
að ráðgert sé að veita Þjóðverjum
tveggja ára greiðslufrest á hernaöar-
skaðabótunum; fulltrúi Breta í skaða-
bótanefndinni lagði þetta fyrst fram.
Rathenau, áður endurreisnarráðherra
Þjóöverja, er kominn til Lundúna, til
að semja við fjármálamenn þar; er
för hans talin fyrirboði betra sam-
komulags og samvinnu framvegis
milli Breta og Þjóðverja. Churchill
ráðherra sagði í samsætisræðu, sem
hann flutti 29. nóv., að samvinna milli
Bretlands og Þýzkalands væri nauð-
synleg. Craig, foringi Ulstermanna
hefur lýst því yfir við L. George, að
tillögur Bretastjórnar í írlandsmálinu
séu óaðgengilegar. Ulsterbúar vilja
halda samningum áfram. Helsing-
forsfregn segir að tvö lagafrumvörp
hafi verið lögð fram í finska þinginu
til að heröa á bannlögunum. Hluta-
bréf íslandsbanka hafa verið skráð í
Kaupmannahöfn 1. des. á kr. 55.00.
Skandinavisku félögin héldu hátíð í
Kaupmannahöfn fyrsta desember á-
samt Dansk-íslenzka félaginu. Harald-
ur Sigurðsson talaði fyrir hönd ís-
lendinga.
Rvík 6. des.
Alvarlegar róstur hafa orðið í Vín-
arborg út af dýrtíðinni, sem þjákar