Austurland - 21.01.1922, Page 2

2
AUsTUkLAND
Seyðisfirði
hafa fyrirliggjandi
Kartöflur
Oma-smjörlíki
Kaffi
Kaffibæti
Mjólk'
Hrísgrjón
Bankabygg
Maismjöl
Riismjöl
Kakaó
Apricosur þurk.
Ferskjur þurk.
Kryddvörur
Rúsínur
Kex
Eldspýtur
Innanhúspappa
Fiður
Mótortvist
Maskínolíu
Hrátjöru
Tilkynning
Þar eö eg fer með „íslands Falk“ til Reykjavíkur, til-
kynnist mönnum, að herra rafmagnsfræðingur Indriði Helga-
son annast ritstjórn blaðsins í fjarveru minni.
Seyðisfirði 19. jan. 1922.
Guðm. G. Hagalín.
piltum, eg meina með niðurskipun
herbergja o. fl., í hinu nýja skóla-
húsi, sem þegar er farið að undirbúa
byggingu á næsta sumar, svo lítinn
kostnað þarf að gera í tilliti til hinn-
ar nefndu kensludeildar.
Hér virðist því liggja beint við að
vér Austfirðingar afhendum kvenna-
skólasjóðinn alþýðuskólanum á Eið-
um til eignar og umráða, til styrktar
konum þeim, er skólann sækja og
teljast maklegar til þess, hvaðan af
landi sem eru.
Æskilegt væri að Múlasýslufélögin
gerðu enn betur en þau hafa gert og
sem er heiðurs og þakka vert, það
er að auka vaxtafót kvennaskóiasjóðs-
ins með 100 kr. tillagi hvort árlega
í næstkomandi 10 ár, t. d. Meiri von
þá, ,að vextir sjóðsins, svo nokkru
munaði, gæti styrkt væntanlega kenslu-
deild fyrir húsmæöraefni við Alþýðu-
skólann á Eiðum. Einhver tillög
munu sýslusjóðirnir hafa greitt í kv.-
sk.-sjóðinn fyrstu árin? Að mig
minnir.
Að eins fáein orð að endingu.
Alþýðaskólinn er í grend við mig.
Kem oft þangað — heim að Eiðum —
og er kunnugur orðinn skólalífinu
þar og starfsmönnum skólans, og lýk
eg hér lofsorði á hvorutveggja. Tel
því ávinning fyrir ungmenni landsins
að sækja slíkan skóla. En takiö nú
eftir.
Skólamálið viröist lúta að einu
góðu.og mikilvægu trúskaparheiti —
nokkurskonar trúlofun þó ekki sé
í þessara orða venjulegu merkingu,
sem er trúskapar- eða drengskapar-
heit gagnvart landi og þjóð ■— inni-
fólgið í því að r e y n a eftir megni að
verða nýtur og trúr sonur og dóttir
fósturlandsins. Þetta markmið skól-
ans haldist jafnan fram um ókominn
tíma.
Breiðavaði 2. jan. 1922.
Jónas Eiríksson.
Nefndarálit
lagt fram í bæjarstj. Seyðisfj.kaupst.
Við undirritaðir, sem kosnir vorum
af bæjarstjórninni til þess að athuga
það hvort heppilegt væri að ríkinu
væri veitt með lögum, heimild til
þess að taka einkasölu á kornvöru,
látum í Ijósi svohljóðandi álit:
Þær kornvörur, sem hér ræðir um,
eru rúgur og rúgmjöl, hveiti og hveiti-
mjöl, eða þær kornvörur sem mest er
neytt í landinu og sem þjóðin getur
alls eigi án verið og sem miklu máli
skiftir, að ekki séu dýrari í útsölu en
ýtrast er hægt að hafa þær. Reynsla
undanfarinna ára er sú, að þessar
kornvörur eru alment í verzluninni
seldar með tiltölulega minni hagnaði
en aðrar vörutegundir yfirleitt, og
flestar verzlanir munu skoða það sem
skyldu sfna, að láta verzlunarkostn-
aðinn koma að minstu leyti niður á
þessum vörutegundum, sem og það,
að hafa alt af fyrirliggjandi sæmileg-
ar birgðir af þessuri nauðsynjavöru.
Væri ríkinu veitt heimild til einka-
sölu á þessum vörutegundum, þáværi
það sjálfsögð krafa þjóðarinnar, að
eitthvað verulegt væri unnið við þá
breytingu. Ríkið á ekki að taka að
sér einkasölu á neinum vörutegund-
um nema það sé verulega til að bæta
verzlunarástand þeirrar vöru, t. d. ef
orðin er óviðráðanleg einokun eins
manns eða félags, ef varan ekki er
fáanleg vegna lagaákvæða annara ríkja,
nema í hendur ríkisstjórnarinnar sjálfr-
ar, eða eitthvað þessháttar. En sé
einkasöluheimild veitt, án nokkurra
slíkra ástæða, þá gengur löggjöfin
inn á réttindi verzlunaratvinnuvegarins
og Iamar hann. Það er sjálfsögð
skylda þings og stjórnar að styðja
og glæða hvern atvinnuveg þjóðarinn-
ar sem heldur uppi búskap ríkisins,
en varast aö draga atvinnuvegina und-
ir sig. Það er ekki hlutverk ríkis-
stjórnar að reka atvinnu í neinni
mynd, kaupmensku, né landbúnað, út-
veg né iðnað, og mun erfitt að benda
á dæmi til þess að slík afskifti stjórn-
arinnar hafi orðið til gagns fyrir þjóð-
ina, en á hið gagnstæða má benda
með mörgum dæmum og er hin nú-
verandi Landsverzlun bezta dæmi
þess.
Með sérstöku tilliti til yfirstandandi
tíma, má benda á þá vanhyggju
stjórnarinnar, að hún skuli hugsa sér
þessi heimildarlög nú, þegar fjárhag-
ur landsins er jafn afarþröngur og
hann er, og enginn fjármálamaður sér
fram úr vandræðunum. Það tvent:
að slík ríkisverzlun bindur meira fé
en tök eru á að fá, nema með afar-
kjörum og binda það fé frá nauðsyn-
legum umbótum í landinu til styrktar
atvinnuvegunum og öðru, eru út af
fyrir sig nægilegar ástæður tii þess
að fara ekki fram á slíka fjarstæðu,
sem þessi heimildarlög.
Frjáls þjóð. Frjáls verzlun. Sjálf-
staéði landsins er bezt borgið með
því að hver atvinnuvegur njóti sín
meö frjálsri samkepni, og að því á
þing og stjórn að stuðla að frjálsri
samkepni í verzluninni sé ekki mis-
boöið en taka þá í taumana, þegar
verzlunarhringir myndast, sem or-
saka einokun vissra vörutegunda.
Stjórnin byggir lagafrumvarp sitt á
þremur aðalástæðum:
1. Að tryggja laddsmönnum góðar
og ósviknar vörur með góðu verði.
2. Að varna brauðskorti í landinu
þótt stórar misfellur komi fyrir í
árferði og aðflutningum.
3. Loks að varna stórtjóni á búpen-
ingi þegar óvenjuleg vorharðindi
ganga og þar af leiðandi fóður-
skortur.
Með þessum ástæðum er tilgangur
frumvarpsins fóðraöur. Nú viljum við
athuga. ástæöurnar frá sjónarmiði
raunveruleikans.
Fyrsta ástæðan er alveg út í bláinn.
Þaö er eftir reynslunni meiri líkur til
þess að varan verði ekki góð þegar
um enga samkeppni er að ræða, sér-
staklega þegar öðrum megin er á-
byrgðarlaus umboðsmaður hins opin-
bera, en hinum megin verzlunarvanur
umboðssali sem sér Ifcik á borði að
koma út legnum vörum eöa miöur
góðum. Þekking og reynsla eru
nauðsynlegir kostir í verzlunarsökum
og bezt að þaö sé samfara ábyrgð
eigin hagsmuna,
Að vörurnar geti beinlínis verið
svfknar getur komið fyrir af sömu á-
stæðum. Sú reynsla sem fengist hef-
ur af núverandi Landsverzlun, sýnir
að það er alldjarft að slá því föstu
að með slíkri einkasölu fáist ósvikn-
ar vörur algerlega.
Að vörurnar verði aö sjálfsögðu
með góðu verði er einnig fjarstæða.
Ekki þarf annað en gera stór innkaup,
sem altaf hljóta að veröa í þessu til-
felli, rétt áður en varan lækkar í verði
á markaðinum, til þess að tapa stór-
fé. Enntremur er augljóst að hinn
mikli „Lager“-kostnaður einkasölunn-
ar er umfram kostnað heildsalanna,
og þegar þar kemur ofan á auka-
fragt og aukin verzlunarálagning vegna
þess að þurfa að geyma vörur fram
á vor, þá verður nú annað uppi á
teningnum en að varan verði ódýr.
Önnur ástæðan er þó skárri. Sá
varnagli getur þó líka brugðist. Þurð
getur orðið á vörunni vegna einka-
sölunnar. Hafísinn og vont árferði
mun ekki draga sig til baka þó verzl-
unarástandið væri þannig aö stjórnin
ekki gæti útvegað birgðir á ákveðn-
um tíma, heldur mundu afleiðingarn-
ar af slíku dembast yfir þjóðina fyr-
ir getuleysi og rangan útreikning
stjórnarinnar.
Þá er þriðja ástæðan, sem mest á-
herzla var lögð á af stjórninni og
formælendum frumvarpsins í þinginu
en sem auðsæilega er lang athuga-
veröust. Hér skal á kostnaö alþjóð-
ar mynda tryggingarsjóð fyrir land-
búnaðinn. Til þess að landbúnaður-
inn geti veriö áhyggjulaus skal demba
á alla brauðneytendur hækkuöu verði
á aðalnauðsynjavörum landsmanna og
ganga á réttindi frjálsrar verzl-
unar. Þnð virtist eðlilegra að stjórn-
in hallaðist að því að örfa og styrkja
landbændur til kornforðabúrstofnunar
og viðhalds, og við álítum að ekki
væri um skör fram misboðið frelsi
landbúnaöarins þó bændum væri gert
að skyldu að eiga, í hverri sveit, á-
kveðinn kornforða til skepnufóðurs
undir hvert vor og það auðvitað á
þeirra eigin kostnað og ábyrgö. Meö
því móti væri máske hægt aö draga
úr þeim galla sem altaf hefur verið
talinn við forðabúrin, nefnil. að marg
ir setji á þau og lendi á þeim miklu
oftar en knýjandi ástæður eru til þess.
Við viljum því einhuga leggja það
til að bæjarstjórnin, af framangreind-
um ástæðum og fleirum, sem við ekki
höfum tekið fram, mæli fastlega á
móti því að þingið samþykki greind
heimildarlög.
Seyðisfirði 16. janúar 1922.
Jón Jónsson, Firöi
Eyjólfur Jónsson
Einar Methúsalemsson.
Tvær athugasemdir.
Kvennaskóli á Eiðum.
Jónas Eiríksson, fyrrum skólastjóri á
Eiðurn, skrifar sem menn sjá, allmikla
grein um kvennaskóla hér eystra. Ber
grein hans Ijós merki gætni þeirrar
og velvildar, sem allir vita að ein-
kenna manninn og aflað hafa honum
virðingar og vina, bæöi fyr og sfðar.
Alkunna er það hér eystra, að hann
var í fremstu röð þeirra manna, er
beittu sér fyrir kvennaskólamálinu hér
fyrrum. Tillaga hans nú er þess verð,
að hún sé rækilega athuguð. Hitt er
og víst. að eigi mun hún verða að
allra skapi. Þykjumst vér vita það,
að ýmsir vilji eigi sætta sig við það
að fallið verði frá hugmyndinni urn
fullkominn og sérstæðan kvennaskóla.
En þess ber að gæta, að upphæð sú,
sem til er ogætluð er til þessa, er
hverfandi lítil til stofnunar sérskóla.
Þá er og það, að Eiðaskólinn, sem
nú er, veitir góða alþýöumentun, jafnt
konum sem körlum, og inun liver
húsmóðir full sæmd af þeirri fræðslu,
sem hún fær þar, ef hún notar náms-
tímann vel og hagnýtir sér síðan sem
undirstöðu sjálfsnáms og sjálfsþrosk-
unar þá þekkingu, er hún fær í skól-
anum. En þá er verklega mentunin,
sem konan þarf að fá. Að henni
lúta tillögur Jónasar. Hann vill sem
sé láta nægja bóklegu fræöslu, sem
Eiðaskólinn getur veitt, svo sem hann
nú er, eða mun verða, en bæta úr
skortinum á verklegu kenslunni, svo
að eigi þurfi konur austfirskar að
leita jafn langt og ella til þekkingar
og þroska í verklegum efnum.
Sjáum vér eigi annaö, en vel mætti
á þessu fara. Heimilisiðnaðarnáms-
skeiðin eru vísir í áttina. Nú þegar
er tekinn sjást all-mikill ávöztur af
þeim. Prýðilega fallegir heimaunnir
munir sjást á ýmsum stöðum, þar
sem engin skilyrði voru áður fyrir
slíku.
Óskum vér Jónasi því, að jafn vel
megi blessast framkvæmdir í þessu
máli og hann vill vel með tillögum
sínum.