Árvakur - 27.03.1914, Page 3

A;r va k u r
69
kostnaðinn, og færði til dæmi þvi
til sönnunar bæði úr skýrslu hr.
J. Þ. og annarstaðar frá.
Taldi rétt að veita líka fjárupp-
hæð og leitað var eftir i fyrra, um
18000 kr., til frekari rannsókna.
Málið væri svo merkilegt og rann-
sókn svo langt komið, að ekki tjáði
að hætta við það hálfkarrað. Til
þeirrar rannsóknar ætti að fá út-
lenda, óvilhalla sérfræðinga, enda
hefði það verið tilætlun meiri hluta
járnbrautarnefndarinnar á þingi í
fyrra. 3 sérfræðingar mundu fást
hingað fyrir 12000 kr., eftir áreiðan-
legura upplýsingum sem nefndinni
bárust frá útlöndum. Hann vonaði
að bæði járnbrautarmenn og járn-
brautarandstæðingar gætu komið sér
saman um þetta. Um hitt kynnu
ef til vill að verða skiftar skoðanir,
hvort fjárveitingin ætti að koma á
aukaþinginu eða á næsta reglulegu
þingi.
Hann leiddi athygli að því, að
skiftar kynnu að verða skoðanir
um það, ef til brautarlagningarinnar
kæmi, hvort œlti að ganga undan
hinu: járnbrautin eða Flóaáveitan.
Þá mundi og mega deila um það,
hvort rekstursaflið ætti að vera raf-
magn eða kol. Próf. Lorentzen frá
Ameríku hefði sterklega haldið fram
rafmagni og ætlað hinum útlendu
sérfræðingum meðal annars að rann-
saka það, enda búist við að raf-
magn yrði notað hér til allra handa
þarfa, ef brautin yrði rekin með
þvi. Hr. J. P. héldi aftur á móti
fram kolabrúkun. Ræðumaður kvaðst
vona að væntanlegir sérfræðingar
hölluðust að rafmagninu.
Þá væri enn eitt mikilsvert atriði
órannsakað, ef til framkvæmda
kæmi, en það væri það, hvort
landssjóður ætti að byggja brautina
og reka eða fela það öðrum. Stæði
landssjóður sjálfur fyrir hvoru-
tveggju, hefði landið full umráð
yfir fyrirtækinu. Margir óttuðust
að það yrði landinu dýrara, en
tæplega þyrfti svo að verða. Hingað
til hefði landið t. d. ekki greitt
hærri vexti af lánum sínum en 4—
4Va°/o, og væri það töluvert lægri
vextir en járnbrautar-frumvarpið
1913 hefði heimtað.
En þó að landssjóður feldi öðrum
framkvæmdir væri hugsanlegar 2
leiðir. Önnur leiðin væri sú, að
borga framkvæmdarmönnunum fast
árlegt gjald, svo sem »Stóra norr-
æna« og gufuskipafélögunum hefði
verið greitt. Með því móli ynnist
það, að áhœtta landssjóðs væri tak-
mörkuð og annað hitt, að fram-
kvæmdarmennirnir mundu láta sér
annara um bæði byggingu og
rekstur, er hagsmunir þeirra væru
að nokkru leyti i veði.
Hin leiðin, er ráðgerð hefði verið
á þingi 1913, að leggja alla áhœtt-
una óskorað á landssjóð, og ábyrgj-
ast leyfishöfum auk þess háa vexti,
sé ótæk með öllu. En það hetði
járnbrautarfrv. hr. J. M. og þeirra
félaga gert. Landssjóður átti að
ábyrgjast leyfishöfum 5°/0 vexti
i/2#/o auk viðhalds og reksturs-
kostnaðar. Með þvi móti væri
leyfishöfum borgið, hvernig sem fœri,
enda mætti þeim þá og á sama
standa eða þvf sem næst um
vöndun byggingar og reksturs braut-
arinnar. — Leyfishafar hefðu auk
þess átt að vera undanþeqnir öllum
skötlum til landssjóðs og sveita, bæði
beinum og óbeinum, svo sem að-
flutnings- og farmgjaldi af öllu til
byggingar og reksturs brautarinnar.
Peir hefðu og átt að vera undan-
þegnir skaðabólum fyrir landnám.
Áttu að hafa tekjur af simanum
meðfram brautinni o. s. frv. Einka-
rétt til rekstursins áttu þeir að hafa
um 75 ár, en landið þó að geta
keypt brautina eftir 10 ár. En við-
búið, að endurkaupsrétturinn hefði
orðið landinu nokkuð dýr, þar sem
landið átti að borga það sem
»sannanlega« hefði verið lagt til
brautarinnar, en það mundi í reynd-
inni líklega hafa orðið sama sem
bókfœrt verð, og þvi hefðu fram-
kvæmdarmennirnir vitanlega ráðið.
Ef til vill myndu leyfishafar og hafa
talið sér heimilt að leggja brautina
alla leið austur að Jökulsá. Peir
hefðu ekki þurft að skaðast á þvf,
landssjóður stóð í ábyrgð fyrir vöxt-
um og allri áhættu, en tap lands-
sjóðs þá orðið alveg óútreiknanlegt.
Engin áætlun til um byggingar- og
rekstursfcos/nað austan Þjórsár, hvað
mundi t. d. beizli á jafn útslátlar-
sama skepnu og Þverá kosta. og
heldur engin ágizkun til um tekjur
af því svæði.
Frumvarpið hefði lagt öll réttindin
upp í fangið á leyfishöfunum, en
allar skyldurnar á bakið á lands-
sjóði. Því væri frumv. ótækt, en
gallarnir á þvi ættu ekki að
verða til þess að ónýta fremur lítil-
fjörlegt framlag til úrskurðar þvf,
hvort járnbraular-hugmyndin, er
hefði náð föstum tökum á fjölda-
mörgum, væri framkvæmanleg eða
ekkí. Já eða nei við þeirri spurn-
ingu þyrftu jafnt járnbrautarand-
stæðingar sem járnbrautarmenn.
(Framh.).
Njörður.
Úrhinum herbúðunum.
Altuí ots nlstaðar L. IX. 13.
»Morgunblaðið« ópólitiska hefir pað eftir
hr. J. Möller bankaritara, að flokksmenn
L. H. B. hafi lagt fæð á hann fyrir
frammistöðu hans og »ofsa« í banka-
málinu á pingi 1911. Dæmi hr. J. M.
upp á »ofsa« L. H. B. og vanpóknun
flokksbræðra er ekki sem best valið,
pvi að L. H. B. var kosinn á ping 28.
Okt. 1911 með 924 atkv., miklu fleiri
atkv. en nokkur annar íslendingur hefir
nokkru sinni náð. Eins og allir vita var
bankamálið útrætt á oe/rarpinginu 1911,
eða misseri á undan kosningunni.
Annaðhvort heflr pví »ofsi« L. H. B.
ekki verið tiltakanlegur eða viðkvæmni
kjósenda hans fyrir otsanum ekki jafn-
mikil og nú er sögð.
Svo œtlax- kosningardagurinn að
renna upp, að hvorki »ísaf.« né »Lögr.«
sk^'ri nokkur pingmál fyrir kjósendum
landsins eða segi peim eitt orð af
frammistöðu stjórnar eða pingmanna á
siöasta pingi.
Einn kunningiim sagði L. H. B.
hafa farið siðastliðinn sunnudag í kosn-
ingaleiðangur með hr. B. Krisjánssyni
suður með sjó. Kunninginn hafði »sjálf-
ur séð pað«. L. H. B. skrapp pann dag
upp að Vífllstöðum.
Kunnlngjnrnir norður um Eyja-
fjörð kvað segja, að hr. Debell hafl
heypt L. H. B. fyrir nokkur púsund krón-
ur til að »slást fyrir steinolíueinokunar-
lögunum« 1912. Sagan ber vott um, aö
ekki sé krögt af Alpingistíðindunum i
kjördæmi ráðherra.
siðasta er að flnna að
pvi, að L. H. B. hafl ekki mótmælt stöðu-
lögunum á pingi 1911. Hún er búin
að gleyma pví, að mótmælin fóru fram
í neðri deild og að L. H. B. sat pá i
efri deild og að pá stóð öðru visi á en nú,
Muunslát. Frú Soffía Kr. Torsteins-
son andaðist laugardaginn 21. p. m. eflir
punga legu, 75 ára að aldri, fædd 14.
Jan. 1839. Foreldrar hennar voru Hannes
kaupm. Johnsen, sonur Steingríms bisk-
ups, og Sigriður dóttir Símonar Hansens
kaupm. í Reykjavík. Hún giftist 16. Sept.
1861, Árna Thorsteinsson landfógeta og
eignuðust pau 7 börn og eru 4 peirra
enn á lífl: Hannes kand. jur. bankafull-
trúi, Þórunn, kona Franz Siemsens fyrv.
sýslum., Árni Ijósmyndari og tónskáld,
og Bjarni, en dáin eru Sigríður, fyrri
kona Páls Einarssonar borgarstjóra,
Bjarni og Hannes sem dóu í bernsku.
Frú SofTía var vönduð kona og vel látin
enda virt af öllum, sem pekktu hana.
Einar Arnórsson prófessor fór á sunnu-
daginn austur til að halda pingmála-
fundi á Eyrarbakka, Stokkseyri, Öllusár-
brú og Húsatóftum.
Hjónaefni. Egill Guttormsson verslun-
arm., og ungtr. Ingibjörg Sigurðardóttir,
uppeldisdóttir Haldórs Daníelssonar og
frúar hans.
20
leit helzt út fyrir 1 rökkrinu, að það væri úr marmara, en
pálmarnir, sem luktu um það á allar hliðar, vörpuðu smá-
gerðum fjaðurmynduðum skuggum sínum á veggi og þak.
Með allri neðri bygðinni lágu breiðar veggsvalir, sem voru
þaktar jasmín-blómum, en mikill magnólium-meiður skygði
yfir anddyrið. Öll voru herbergin uppljómuð og hlýju ljósi
stafaði gegnuni gluggarúðurnar. Kvöldhelgin og ilmþrungna
anganin, sem barst að vitum þeirra úr aldingarðinum, fylti
nú huga Hamiltons sterkri og einlægri lífsgleði. Hann sneri
sér að Saidie og hún brosti við honum, á meðan úlfaldinn
lötraði hægt og rólega inn í garðinn. »Hvernig lízt þér á
heimkynnin þín nýju, Saidie?« sagði Hamilton brosandi.
»Það er hreinasta Paradis, herra,« svaraði hún frá sér
numin af aðdáun.
í anddyrinu stóð hópur innlendra þjóna, er biðu hús-
bænda sinna til þess að taka á móti þeim, og þegar Hamil-
ton og Saidie komu, köstuðu þeir sér allir á grúfu á gólfið.
Hún kvaddi þá alla vingjarnlega og gekk fram hjá þeim að
stiganum, en stúlkan, sem ráðsmaðurinn hafði vistað til að
þjóna henni, stóð upp og fór með henni upp á loftið, en
þar var henni vísað inn í baðklefa og fatabúr. Ráðsmaðurinn
réð sér varla fyrir ánægju og drýgindum og fór sjálfur með
Hamilton inn í stærri stofu, sem var ætluð til svefnstofu.
Þegar þeir komu inn, rak Hamilton alveg í rogastans,
svo honum varð ósjálfrátt aðdáunar-upphróp á vörum.
Þetta var mesta lofið, sem hann gat borið á ráðsmanninn
fyrir það, hvað hann hafði komið ölíu snildarlega fyrir.
Við þeim blasti breið og lág hvila á miðju gólfi, og
fjórir fallegir lampar með rauðum ljóshlífum vörpuðu birtu
sinni á snjóhvita ábreiðuna. Blómskálar með lifaijdi blómum
17
undan tjaldinu. En ekki var það karlmannleg fegurð Hamil-
tons, sem vakti athygli hennar; heldur langaði hana að eins
til að sjá, hvort hann bæri marga hringa á höndum sér, og
hvort stúku-hnappar hans væru úr silfri eða gulli.
»Er Sahibinn nú kominn til að sækja m:g?« spurði
Saidie í sinum mjúka, blíða rómi.
»Já, en ertu tilbúin til þess að fara með mér?« spurði
hann.
Hamilton vissi vel, að þetta var óþörf spurning, en
hann langaði til að heyra feginshljóminn í svari hennar.
»Já, fyrir löngu,« svaraði hún. »Ég get ekki látið i ljósi,
hve mjög ég hefi þráð komu yðar.«
Zenobia, hin dansmærin, var nú líka komin fram i
herbergið. Hún dró fram eina stólinn, sem til var, og sagði
um leið og hún hristi handlegginn á Saidie:
»Ætlarðu ekki að bjóða Sahíbnum sæti?« Saidie sleit
sig úr fanginu á Hamilton og leiddi hann að stólnum, sem
stóð á miðju gólfi fyrir framan glóðarkerið.
Þegar Hamilton hafði með töluverðri fyrirhöfn komið
sér fvrir á þessum litla, lága stól, settust báðar dansmeyjarnar
á gólfið við fætur hans. Siðan lók hann upp peningaveski
sitt og opnaði það.
Kerlingin reis á fætur, og Zenobia leit ágirndaraugum
til peninganna. Saidie ein hreyfði sig ekki; hún tók ekki
augun af honum, en horfði stöðugt framan i hann með
ástúð og aðdáun.
»2000 rúpíur var verðið, sem okkur kom saman um.
Hérna eru þær,« sagði hann, og tók um leið upp seðlahrúgu.
Kerlingin rétti fram krepta og mórauða hendina, og tók
við seðlunum; hún taldi þá vandlega og hatt þá síðan inn i