Árvakur - 27.03.1914, Blaðsíða 4

70
A R VA KUR
Miygja vinnusfofa
Baldvins Einarssonar
Laugaveg 67.
Skíða-íþróttin „íslenzka“.
[Heimildarrit: Lærdóins-Llsta-Fé-
lagsrit, VI. — Lovsaml. for Island.
— Björa Bjarnason: Nordboernes
legemtige Uddannelse i Oldtiden,
Ólafur Daviösson: Skemtanir.]
Hr. ritotjóri. — Fjarri sé það mér, að
blanda mér inn í deilu þeirra herra Möllers
og ö. M.
Það sem kom mér til að taka pennann,
var þesBÍ fullyrðing hr. ö. M. í „Lögréttu“
síðast:
„Skíða-iþróttin, sem búin er að lifa 1000
ár hér á landi“.
Hvað hefir hr. ö. M. fyrir sér í þvi, að
skíða-íþrótt sé þúsund ára gömul hér í landi?
Ég leyfi mér að véfengja þotta, som hr.
ö. M. fullyrðir hér; on það er forn rök-
fræðisregla, að á fullyrðanda hvilir sönn-
unar-byrðin.
Ég skal skýra frá, hvað ég hefi fyrir mér
til véfengingar.
Skíð og skíða-ferðir eru ekki óvíða nefnd
i fornsögunum; ekki þó, svo ég muni, nema
í einni íslendinga-sögu — cn alstaðar er
það um skíðaferðir í Noregi.
Hvergi er, mér vitanlega, getið um skíða-
ferðir á íslandi.
Nú eigum vér tiltölulega mikið af fotn-
sögum, sem gerast oinmitt þar sem skíð
hefðu hlotið að vera mest tíðkuð: Ljós-
vetningasögu, Roykdælu, Yíga-ölúms-sögu,
Svarfdælu, Valla-Ljóts-sögu, allar Austfirð-
inga-sögurnar og Þættína, og sömuleiðis
sögur, er gerast á Vestfjörðum; onn fremur
eru sumar sögur, er segja frá viðburðum
um alt land, t. d. örettla, Sturlunga.
Þar sem nú iðulega er minst á skíða-
feiðir i Noregi, þá er hins vogar hvergi
minst á skíð á íslandi — hvergi í vorum
fornu sögum né i bómentum síðari alda alt
fram yfir miðja 18. öld.
Þetta væri alveg lilt hugsandi, ef skíða-
íþróttin hefði nokkru sinni til íslands borist
og verið tíðkuð hér. Hennar hlyti þá að
finnast einhverstaðar getið í fornsögum vor-
um, og það væri litt hugsandi, að hún hefði
lagst svo niður, ef hún hefði nokkru sinni
verið tiðkuð hér, að skiða-notkunar á ís-
landi fyndist hvergi getið í bókmentum
vorum á fyrri né siðari öldum. — Að Magnús
Ólafsson (Laufáss-prestur 1622—1636) samdi
all-ítarlega lýsing á gerð skíða (sjá doktors-
ritgerð Björns Bjarnasonar, 93. bls. nm.),
bondir og til þess, að skið hafi þá verið
ókunn hér á landi.
Doktor Björn getur þess (1. c.), að Egg-
erti Ólafssyní (um miðja 18. öld) hafi verið
talið til lofs, að hann hafi kunnað vel ,á
skíðum. Hefir hann án efa lært það i Nor-
egi og væntanlega haft með sér skið út
hingað. En enga útbreiðslu virðist íþróttin
hafa fengið hér frá honum, enda dó hann
ungur.
Alt fram að 1780 eða þar um bil virðist
skiða-íþróttin eigi hafa verið til hér á landi.
En um það leyti flyzl hún hingað frá
Noregi.
Sá Norðmaður hét Buch, og var verzl*
unarþjónn á Húsa7ik, er hingað flutti sktð
og kendi mönnum á þau. Var einn nafn-
kendasti lærisveinn hans öunnar Þorsteins-
son (,,Skíða-önnnar“) faðir séra Sigurðar
hoitins á Hallormsstað.
1786 veitir konungur Buch og Ounnari
verðiaun fyrir skíðahlaup, og heitir verð-
launum hverjum þeim í Vaðlaþingi, er skíða-
ferðir nemi „til gagns og fullkomnunar11
næstu 3—4 ár.
Svo gersamlega ókunn hefir skíða-íþróttin
verið hjer þá.1)
Svo er að sjá sem Buch hafi haft hingað
út bæði skið (algeng) og andra. Nú er
skíða-nafnið haft hér um hvorttveggja og
kallað sldði (í stað réttu myndarinnar: skíð).
En eiginlega er þó sitt hvað, því að andrar
eru skíð, fóðruð að neðan með selskinni.
Júl. Havsteen amtmaður hefir sagt mér,
að föður sínum hafi verið gefin skíð fóðruð
með selskinni, og Þorst. ritstj. öíslason, sem
er 17 árum yngri en ég, hefir sagt mér, að
hann hafi séð slik skíð á Austurlandi á upp-
vaxtarárum sínum.
Loks vil ég taka fram, að engin sönnun
fyrir skíðaferðum hér á laudi verður dregin
1) Rétt er þó að gota þoss, að í viðauka
(eftir Jón Þorkelsson), sem prentaður er
moð dönsku þýðingunni á bók Audersons
um ísland (Kh. 1748), er þess getið, að skíð
sé varla til hér á landi, nema í Fnjóskadal.
Er líklegt að þau hafi þá stafað frá Noregi.
Ef til vill hefir einhver pantað sér þau, er
frétt hefir haft af Eggerti ólafssyni.
af því sem stendur í örágás; „nú skulu þeir
vora menn sáttir ok sammála, hvar som þeir
finnast á landi eða á vatni, skipi eða skíði“.
í fyrsta lagi af því, að lög vor in fornu
fengum vér frá Noregi, og eru lög vor því
einatt alveg samhljóða norskura lögum;
oinkum á þetta sér stað um stuðlaðar setn-
ingar eins og „skipi eða skíði“ (sbr. „valr flýgr
várlangan dag ok Btandi honum beinn byrr
undir báða vængi“). Stuðlaðar setningar í
fornlögum vorum munu ávalt vera teknar
orðrétt upp úr norskum lögum.
í öðru lagi er siðr en okki víst, að „skið“
merki hér þessi göngutæki manna. Menn
gengu ekki á (einu) skíð/, heldur á (tveim)
skiðum. Skið er upphafl. tréklofningur,
fjöl. Er því eins liklegt, að á skipi eða
skíði merki: á skipi eða (hús) gólfi (sbr.
skipsfjöl = þiljur).
Að draga (eins og Dr. B. B.) nokkra á-
lyktun af því, að íslenzk skáld noti skíð og
Öndur i skipakenningum, nær engri átt. Á
sama hátt mætti álykta, að fura hafi vaxið
á íalandi á sögu-öldinni, af því að skáldin
kenna konu við furu.
Niðurstaðan verður þá þossi:
1. Engar menjar þess eða vísbending um
það er að finna i fornsögunum eða nein-
staðar í íslenskum ritum fyrr né síðar, að
skiða-íþrótt hafi nokkru sinni framin verið
á þessu Iandi fyrri en um miðja 18. öld.
2. Að íþróttin kemur hingað frá Neregi.
3. Sje um nokkra „íslenska11 skíða-iþrótt
að tala, er hún vart eldri en 130—140 ára
gömul.
Þetta virðist mega hafa fyrir satt, mcðan
engin sönnun kemur fram fyrir öðru.
Jón Ólalsson.
Skrítla.
Tveir kunningjar, sem við skulum
kalla A. og B., liittust á götu núna i
vikunni og skittust á þessum orðum:
A. »Hvað heldur pú, að bæjarfógetinn
þurfl oft að vikja úr dómarasæti,
þegar hann er orðinn þingmaður
Reykjavíkur, fyrst hann þurfti jafn
oft og raun helir á orðið, að víkja
sæti, meðan liann var þingmaður
Vestmanneyinga?«
B. »Væntanlega ekki oftaren dæma þarf.«
A. »Hver borgar þann kostnað?«
B. »Ætii landssjóður borgi það ekki
lasm.« Kári.
cTC&lgi Suémunésson
aktýgjasmlðnr. Langaveg 43.
Vönduð vinna. Fljótafgreiðsla.
fáttanejnðín.
Það er sagt, að fánanefndin hafi
nýlega skrifað skipstjórafélaginu
»Aldan«. Hafði hún tjáð félaginu,
að enginn grískur fáni, hvorki á
landi né sjó, væri tiltakanlega líkur
íslenska fánanum og jafnframt
spurst fyrir um það hjá félaginu,
hvort það teldi íslenska fánann svo
líkan sænska fánanum, að ástæða
væri til að breyta gerð hans.
»Aldan« hafði kveðið nei við spurn-
ingunni, og lagt til að gamla gerð
islenska fánans væri látin halda sér.
Með þessu bréfi hefir nefndin
komið því upp um ráðherra, sem
»Árv.« gat sér þegar til, að upp-
götvun ráðherra á gríska »land-
flagginu« væri runnin af sömu rót
og fyrri uppgötvanir hans á »Krítar-
flagginu« og herflotamerkinu gríska,
væri með öðrum orðum ekki annað
en vífilengjur til að spilla fyrir sam-
komulagi um íslenska fánann, sem
ráðherra og nánasta fylgilið hans
hefir hingað til kallað annaðhvort
Krítarfána eða sultarfána.
Hafi »Aldan« þökk fyrir undir-
tektir sínar og tillögur.
Og muni nú kjósendur, að sigla
í kjölfar »Öldunnar« 11. April nk.,
og kjósi ekki aðra en þá, sem kunn-
ugt er um að fylgja gömlu gerðinni.
Fylgjum allir islensku litunum,
litum heiðblámans og mjallarinnar,
Fylgjum allir íslensku fánagerðinni,
úr því að ekkert land á sammerkt
við oss.
Munum það meðal annars 11. Apríl.
Prentsmiðjan Gutenberg.
18
hornið á kjólnum sínum. »Upphæðin er rétt,« sagði hún að
lokum. »Hvenær þóknast Sahibnum að hafa ambáttina á
brott með sér?«
»í kvöld,« svaraði Hamilton og leit spyrjandi augum á
Saidie. Því þótt hann hefði nú keypt hana og goldið kaup-
verðið, hlaut hann, norðurálfumaðurinn, að fara að nokkru
að vilja stúlkunnar.
Kerlingin baðaði frá sér höndunum i uppgerðar-
ofboði.
»í kvöld! Hún sem á eftir að klæða sig og baða sig; og
brúðarkjóllinn hennar er heldur ekki tilbúinn. Háttvirti
herra, það er alveg ómögulegt.«
Hamilton leit aftur á Saidie, og hún kraup nær honum,
og lagði höfuðið á kné hans.
»Jú, í kvöld, farið með mig í kvöldi« hvfslaði hún.
»Það stendur við það sem ég hefi sagt,« sagðí
hann stuttur i spuna. »Úlfaldinn minn bíður hérna fyrir
utan.«
»En hún er skólaus!« greip kerla fram i. »Hún getur
ekki gengið niðui stigann.«
»Þá get eg borið hana niður!« svaraði Hamilton glað-
lega. Hann spratt upp og tók hana í fang sér. Hún hjúfraði
sig upp að honum, og grúfði andlitið við brjóst hans, og rak
um leið upp lágt fagnaðarhljóð. Kerlingunni varð nú orðfall,
en Zenobía skellihló. Englendingurinn var svo hár og þrek-
inn, að Saidie var sem barn í fanginu á honum.
»Zenobia, viltu ekki lýsa okkur með lampanum, svo að
Sahibinn sjái til að komast niður stigann?« sagði Saidie.
Hún tók hring af handlegg sér og rétti stallsystur sinni.
19
»Vertu sæl, Zenobía, ég vildi óska þér þess, að þú yrðir
ætið jafn-ánægð og ég er nú.«
Zenobía tók við hringnum, og tók lampann niður af
veggnum og lýsti þeim.
»Vertu sæl, móðir mín!« sagði Saidie við kerlinguna.
»Vertu sæl, dóttir mín, og vertu hlýðin þessum nýja
húsbónda þínum, og reyndu ætíð að þóknast honum.«
Nú var gamla heimili Saidie lokað á eftir henni; og i
skímunni, sem lagði af oliulampanum, bar Hamilton hana
hægt og gætilega niður hálfdimma stigana.
Fyrir utan lá úlfaldinn og beið þolinmóður eftir hús-
bónda sinum.
Þegar Hamilton kom út, leit úlfaldinn við og horfði á hann
stóru, greindarlegu augunum sínum, og frisaði ánægjulega.
»Úlfaldanum þykir líka vænt um Sahíbinn‘« sagði
Saidie, um leið og Hamilton setti hana niður á dúnmjúka
ábreiðuna, sem hann hafði í söðuls stað. Síðan settist hann
niður fyrir framan hana.
»Haltu þér fast í beltið mitt!« kallaði hann um leið og
hann tók í taumana. »Ertu til, svo að úlfaldinn megi standa
upp?« Hann fann, að hún greip heitu litlu hendinni fast i
belti hans.
»Já, ég er til,« svaraði hún. Hamilton gaf nú úlfaldan-
um bendingu um að standa upp, og reis hann hægt á fætur.
f*au riðu nú gegn um borgina, þar sem flestir voru nú í
fasta-svefni, og þvert yfir sléttuna út að nýja heimili sínu.
III.
Húsið á graseynni, sem þau nú voru að nálgast, var
ákaflega fagurt og aðlaðandi. Það var hvitt, tvilyft hús og