Baldur - 29.02.1904, Qupperneq 2

2
BAI.PUR, 29. FEBR. I9O4.
BALDUR
er gefinn út áGIMLI, MANITOBA.
Kemur út einu sinni í viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefendur:
Nokkrir Ný-Íslendingar.
RAðsmaður : G. TlIORSTEINSSON.
Prcntari: JólIANNES VlGFiíSSON.
Utanáskrift til blaðsins:
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á imáam auglýiingnm er 25 eenU
f jrir þamlung dálkileugder. Afsláttur er
gefinn áitœrri auglýiingum, iim birtaat j
bleðinu jfir lengri tíma. Viðvikjand-1
akt kum afilœtti.og öðrum f jármálum blaðl.
ini, ern menn beðnir að inúa ijer að ráði-
manninum.
MÁNUDAGINN, 29. FEBR. I9O4.
Hvað er skáldskapur?
EFTIR
Herbjakt Hjálm.
—:o:—
(Niðurl.)
Sá misskilningur virðist rfkjahjá;
sumum, þeim er rita nú á íslenzka
tungu, að þeir einir sjeu sannnefnd
skáld, sem yrkja mikið að vöxtum,
svo að eftir þá liggja stórar kvæða-
bœkur, löng sagnkvæði, — eða þá
langar skáldsögur og leikrit, en að
hinir, sem aldrei hafa kveðið ann-
að en smákvæði, eða ritað að eins
litlar sögur, geti með engu móti
hcitið skáld. Á þessa lcið hafa
rithöfundi einum íslenzkum farist
orð nýlega, þar sem hann minnist
á fslenzka skáldskapinn og íslenzku
skáldin. Hann færir þeim það
mest til saka, að þau yrki ’ekkert'
annað en smákvæði. Og þessi dóm-
ur hans um fslenzku hagyrðingana,
hefir komið fieirum til þcss aðtaka
f sama strenginn, og enn fremur
lætur hann sjer um munn fara þá
fjarstæðu, að enginn eigi að birta
kvæði eða sögu á prenti, fyrri en
hann sje orðinn fullkomið skáld,
eins fullkominn 1 þeirri list, eins
og þeir af íslendingum, sem fræg-
astir hafa orðið fyrir skáldskap sinn.
En hvað er þessi maður að fara?
Vjcr ættum að athwga orð slíkra
manna, áður en vjer metum skáld-
in okkar eftir mælikvarða þeirra,
sem er svo fjarri öllum sanni, að
sú hugsunarvilla sem þar ríkir, ætti
aldrei að þrífast, og mun aldrei
geta þrifist í ljósi frjálsrar og heil-
brigðrar skynsemi.
Jeg gæti bent á fjöldamörg smájsinni hefir verið kallaður skáld,
skáldsögurit og fjöldamörg smá | jafnvel þótt það hafi verið með
þótt tvöfallt lengri sjeu, eða meir.
Það er oftast einkunn hinna beztu
Ijóðskálda, að þau yrkjastutt kvæði,
og fcla mikið efni f sem fæstum
orðum. Þau skáld verða notabezt
bæði fyrir samtfð sína og ókomna
tfmann.
| En enginn skildi láta sjer til
| hugar koma, að sá maður sem einu
kvæði, — kvæði, sem eru að eins
eitt til tvö erindi,—sem hafameira
skáldskapar og fróðleiks gildi, —
hafa meiri andlega fjármuni f sjer
fólgna, en sum önnur ’skáldrit', —
sem þó eru tífallt, jafnvel hundrað-
falt lengri. Og svo hefi jeg Ifka
tekið eftir þvf, að þeir menn, sem
frægastir hafa orðið fyrir skáldskap
sinn, hafa stundum birt á prenti
löng kvæði— og langar sögur, sem
hafa miklu minna notagildi fyrir
lesandann, en hugsmíðar þeirra
manna, sem aldrei urðu frægir fyr-
ir skáldskap, — voru aldrei viður-
kenndir sem skáld af ’almenningi*.
Það er eins og sumir menn hugsi
sjer, að þeim mönnum sem einu-
sinni hefir heppnast að ná hylli hjá
meiri hlutaþjóðarsinnar.geti aldrei
sfðan yfirsjest, eða misheppnast.
En þó eru þeir margir, — cinnig á
meðal skálda og rithöfunda,—sem
eru ekki s m i ð i r nema í eittskifti
á ævinni; — smiðir á nýja
hugmynd, áður óþckkta.
Það eru til allstórar kvaiðabœk-
rjettu,—-sje alltaf jafn mikið skáld,
hve inikið sem hann yrkir, eða
hvaða efni sem hann tekur tilmeð-
ferðar.
Ef vjer lftum yfir ljóðabœkur
vorra helztu og nafnfrægustu
skálda, þá finnum vjer þar á víð
og dreif f þeim flestum allmörg
stór kvæði ogsmá erindi, semhafa
mjög lftið skáldskapargildi. Eink-
um má f þessu atriði benda á hinn
mikla fjölda af eftirmælum (erfi-
Ijóðum), sem öll hin nafnkunnari
skáld íslendinga eiga meiri eða
minni þátt f. En að eins örfá af
þcim kvæðum hafa nokkurt bók-
inenntalegt eða skáldmenntalegt
gildi. — Og hið sama er að segja
um hinn ótölulega fjölda af sálm-
um, sem skáldin hafa látið eftir
að þeir hafa fæstir nokkra
þýðingu, og því
sfður finnst þar nokkur örmull af
skáldskap, nema að eins í örfáum
af þeim. Enda eru menn nú mjög
farnir að leggja niður eftirmæla og
sálma gjörð, og er slfkt sannarlega
dœma um verk skáldanna — að
vita hvað það er, sem þeir eru að
dœma um, þvf að annars er hætt
við að einhverjir rjettsýnir menn
opni síðar augu lesenda þeirra og
sýni þeim, að hinir fyrstu dómar
um skáldið og verk þess voru ekk-
ert annað en markleysa sem sýndi
það eitt, að dómarinn vissi ekki
hvað hann var að dœma, — skildi
ekki hina iniklu' þýðingu scm felst
f orðinu skáldskapur.
s'g.
bókmenntalega
ur, þar sem engin ný hugsmíð á [ ekki eftirsjónarvcrt fyrir bók-
heima, nema að því leyti, að orð-! menntir heimsins ; því að það má
skipun þcirra er öðruvísi en annaraj mcð sanni segja að fegurð margra
bóka.—Slfk rit þykja naumast þess I sáimanna er hvergi til, nema í
sönglögunum sem tónskáldin hafa
tileinkað þeim. En það cr langt
frá, að sú heppni sje að öllu leyti
smiðum ljóðanna að þakka, þó að
ljóð þeirra hljóti fögur sönglög —-
verð, að heita skáldrit, eftir a 1-
m e n n u m mælikvarða ; en þó
eru þau skáldrit, að því leyti scm
orðskipun þeirra er frábrugðin orð-
skipun annara bóka. Þau eru o r ð-
s m f ð a r en ekki hugsmíðar. j það cr að eins hending ein, sem
Hvert einasta skáldrit og kvæði j raeður þvf oftast, hvaða lag hvert
hlýtur reyndar að vera, að meira: kvæði hlýtur, því að fæst tónskáld
eða minni leyti stæling eða líking
eftir einhverju öðru eldra, annað-
hvort að efni eða orðskipun, eða
jafnvel að hvorutveggju. En þvf
lengra sem ritið cr, því fleiri orð
°g hugsmíðar annara höfunda hefir
skáldið orðið að fljetta inn í rit sitt.
Afþessu leiðir, að hin stuttu kvæði,
sem fela f sjer mikið cfni, cru oft
leið og
meta gildi kvæðisins um
þeir smfða þvf síinglag, enda eiga
lögin ckki ætíð sem bezt við það
kvæði sem þau eru helguð í fyrstu.
Það er nauðsynlegt fyrir allan
almcnning, að læra að meta skáld-
skap, og vita hvað skáldskapur er
f rjettri merkingu, en fyrst og
frcmst er það þó nauðsynlegt
auðgari af skáldskap (nýjumjþeim mönnum, sem gjöra sig að
frumlegum hugsunum), en önnur, leiðtogum alþýðunnar, í því að
Pólitík er matarmál.
J>að er stundum merkilegt hvað
tveir menn geta hugsað líkt, þótt
hvorugur viti af öðrum. Það eru
nokkur ár síðan Einar Hjörlcifsson
sagði: „Pólitfk er matarmál“. Nú
segir einn ritstjóri í Bandarfkjun-
um, út af óttalegum verkamanna-
vandræðum f Colorado : „Vfnsölu-
ráðgátan, svertingjaráðgátan,
vinnuleysingjaráðgátan, flakkara-
ráðgátan, og mannfjelagsskipunar-
ráðgátan cru ekkert annað en mis-
munandi partar af einni einustu
gátu,—matvælaráðgátunni. Leys-
ið þið úr heuni, og þá eru hinar
lcystar“.
gtjórnarfar er f fyrsta lagi fólgið f
þvf, að búa til almennar lífsregl-
ur samkvæmt þvf, sem höfðingjar
þjóðanna vilja vera láta, og í öðru
lagi f því, að láta alþýðuna hegða
sjer cftir þeim reglum. Þegar
kjósandinn er að greiða atkvæði
sitt, segir hann við þann, sem hann
eraðkjósa: ,,Nú fel jeg þjer að
ráða þvf fyrir mína hönd f næstu
fjögur ár, hvernig jeg á að breyta.
Jeg treysti þjer til alls hins bezta
f því efni'1. Þegar búið er, snýr
þingmaðurinn sjer að járnbrautar-
stjóranum og bankastjóranum og
verksmiðjueigandanum, og segir:
í,Nú, nú, herrar mfnir. Jeg hcfi
þann hciður, að geta máske verið
ykkur til dálftils hagræðis. Jcg tcl
upp á, að þið sjáið það kannske við
mig“.
■ -----■' 1 '
'Y'jer tökum ekki eftir ánægjudög-
unum scm vjer lifum, fyrri cn
bölið mætir oss,. þá óskum vjer að
þeirværu komnir aftur. — SCHO-
PENHAUER.