Baldur - 16.05.1904, Blaðsíða 2

2
BALDUR, l6. MAí I9O4.
BALDUR
er gefinn út á GIMLI, Manitoba.
Kemur út einu sinni í viku.
Kostar $1 um árið.
Borgist fyrirfram.
Útgefendur :
Nokicrir Ný-Íslendingár.
fyá ðsmaður : G. TllORSTEINSSON
Prentari: JóHANNES VlGFÚSSON.
Utanáskrift til blaðsins :
BALDUR,
Gimli, Man.
Verð á smáum auglýsingum er 25 cents
fyrir þumlung dáikslengdar. Afsiíittur er
gefinn á stœrri auglýsingum, sem birtast í
blaðiuu yfir lengri tíma. Viðvíkjandi
slíkum afslætti og öðrum fjármálum blaðs-
ins, eru menn beðnir að anúa sjer að ráðs-
rnauninum.
MÁNUDAGINN, 16. MAí. I9O4.
Um jarðveg.
(Framhald).
Þegar maður er búiun að Ihuga
hvers hinar ýmsu jurtir þarfnast
sjer til fóðurs, sjer maður glöggt að
það cr óumfiýanlegt, að bæta jarð-
veg'inum á einhvern hátt það, sem
hann skortir, ef r.okkur von á
að ^ta verið um góða uppskeru.
Menn vcrða að hafa það hugfast,
að sjeþað efni tekið úr
j ö r ð i n n i , sem framleiðir bein,
vöðva. blóð, fitu, og mjól.k dýranna
og þetta er selt út úr húsinu, þ á
e r b ú j ö r ð i n upp á h á r
þ v í r í r a r i, sem þessu svarar.
Menn verða að bœta jarðveginum
þetta aftur, ellegar hann úttaugast
gjörsamlega. Þessu atriði eru
menn langt of gjarnir á að gleyma
í nýjum og frjósömum löndum, og
ganga svo að jarðyrkju sinni eins
og námamenn, ausa og ausa f
krafti, án þess að minnast þeirra
eftirkasta, sem slfkt hugsunarleysi
hefir í för með sjer. Á þennan
hátt hafa hin frjósömustu lönd und-
anfarnar aldir verið gjörð að flagi,
og hefndin hefir komið niður á
börnunum f þúsund liðu.
lívað það, sem jarðveginum er
bætt aftur í stað þess, sem burt er
tekið, nefnist áburður. Ilygginn
og forsjáll jarðyrkjumaður gleymir
því aldrei, að viðhalda frjósemi bú-
jarðar sinnar, og jafnvel að auka
hana. í sumum löndum, þar sem
búsafurðir eru í háu verði, er á-
burður keyptur að langar leiðir, til
þess að halda jarðveginum við.
Það eru þrjú efni, scm jarðveg-
inn skortir venjulega mest, nefni-
lega köfnunarefni, fosforsýra, og
pottaska. Þannig er farmur eftir
farm fiuttur á skipum til brezku
eyjanna af hinu svonefnda ’gu-
ano,‘ scm er fugladritur úr cyjum í
Suður-Ameríku, til þess að við-
halda köfnunarefni og fosfor jarð-
vegsins. , Einnig kaupa brezkir
bœndur mikið hjeðan frá Canada
af fosforblöndnu kalki, sem’ fæst í
Ottawadalnum, til þess að auka
fosforinn í jarðveginum. Auk
þess kaupa þcir bein úr öllum
áttum heimsins og láta mala, svo
þau verði hæfileg til áburðar.
Allar^þessar áburðartegundir eru
svo dýrar að Manitobamenn lfta
ekki við þeim ennþá, en eigi að
síður er það hin mesta fásinna, að
láta villa sjer svo sjónir af hinu
sífellda gumi um landgœðin hjerna
að menn leggist í andvaraleysi í
þessum efnum, sem aðrir bændur
heimsins gefa svo mikinn gaum.
KALK cr gagnlegur áburður.
Fyrst og fremst er það eitt af fóð-
urtegundum jurtanna, og svo flýtir
það fyrir sundurleysingu annara
áburðartegunda, og hjálpar þannig
óbeinlfnis frjóvsemi jarðarinnar.
Það myndar efnasambönd við ýms
þau efni, sem eru samtengd sóta
og pottösku, og losa þau efni með
því úr festu, sem jurtarœturnar
gætu ekki sjálfar náð þeim úr. Það
leysir upp þjetta Ieirjörð, svo hún
verður ljcttari fyrir plóginum og
herfinu ; og gljúpum jarðvegf er
það gagnlegt, til þess að halda rak-
anum í honum. Það drcpur lfka
skorkvikindi, og fiýtir fyrir þvf að
jurtir ,,móðni“. Eitt til tvö’tonn'
af kalki cr talið mátulegt á ekruna,
en hingað til hafa menn ekki talið
þiirf á þessuin áburði hjer í fylkinu.
GYPSUM eða ,,Parfsarplastur“
er annað efni, sem haft er til á-
burðar. Það cr fyrst malað, ogsvo
er þvf sáldrað yfir jurtirnar, en
ekki borið f jarðveginn sjálfan.
Það er sjerstaklega brúkað við
grasategundir, róur, kartöflur, ert-
ur og mafs.
VIÐARKOL hafa mikla pott-
ösku f sjer fólgna. Þau eru því
sjerlega gagnlegur áburður fyrir
þann jarðveg, sem hafður er tih
þess að rœkta f kartöflur eða aðrar
þær jurtir, sem mikils þurfa við af
því efni.
SALT er einnig gagnlegur á-
burður. Það prýkkar og styrkir
kornstangirnar, og drepur skor-
kvikindi.
GRASRÓT og allur annar lif-
andi jurtagróður er hinn nytsam-
asti áburður, þegar hann er plœgð-
ur niður í jarðveginn. Það er því
hin mesta fásinna, og næstum ó-
svinna, hve *mjög bœndur hafa
lagt það f vana sinn, að brenna
stráinu af ökrum sfnum, í stað
þess að koma því aftur f jarðveg-
inn, ef þeir hafa þess ekki þörf ti!
skepnufóðurs. Það er engin með-
höndlun á akurlendum hollari en
sú, að leggja þau öðru hverju und-
ir grasrœkt, og plœgja svo aftur,
þegar góð rót er komin í þau.
MYKJA er sú áburðartegund,
sem mest er til af, og almennt er
hœgast að færa sjer í nyt. Hjátrú
manna á frjóvsemi jarðárinnar hjer
hcfir komið þeim til að láta jafn-
vel þann áburð fara til spillis. Það
er haft til athlcegis um suma bú-
endur hjer í Rauðárdalnum, að
þeir vinni það til, að byggja sjer
ný fjós, þegar haugarnir sje orðn-
ir of mikið fyrir við gömlu fjósin.
Samt er það á allra kunnugra
mannavitund, að sá hluti jarðvegs-
ins, sem notaður er eins og hann
er frá náttúrunnar hendi, veitir
aldrei jafn mikla uppskeru eins og
sá jarðvegur, sem mykjan er bor-
in f.
Aðalástæðan fyrir þessum
heimskulega draslaraskap er það,
hve mikið hcy er látið fara saman
við mykjuna, og það gjörir hana
lengi óhæfa til áburðar, vegna þess
hvað seint það fúnar í hinu þurra
loftslagi, sem hjer er, nema sjcr-
stakri meðhöndlun sje beitt, til
þcss að feygja hana. Sje ófúin
mykja borin á jarðveginn, þurrkar
hún hann svo upp, að hann nálega
bakast, og það veldur hinni mestu
hœttu fyrir allan jurtagróður. Auk
þess stafar gróðrinum hcetta af
--- ■ --- -----------1
þeim illgresisfrœjum, sem þannig
er dreift ófúnuðum innanum það
útsæði, sem ætlast er til að beri
arðsaman ávöxt. Vegna þessarar
hœttu sneiðir fjöldi af bœndum
hjá því, að nota nokkurn áburð í
akra sína, og flaustra af aðal-jarð-
yrkjuverkunum bæði haust og vor,
án þéss að gefa sjer nokkurn tfma
eða þekkingu til þess, að hafa
haugana í hcefilcgu standi til notk-
unar.
Það er aðalskilyrðið fyrir því, að
mykja vcrði hœfíleg til áburðar, að
hún sje látin sýrast eða , ,gérjast“,
en það gjörir hún ekki f þessu þura
loftslagi, ef hún er látin standa í
haugum ofanjarðar, þar sem sífelld-
ir vindar næða. í skólabók þeirri
um búnað, sem þessi grein er að
mestu leyti tekin úr, er eftirfylgj-
andi ,,forskrift“ gefin fyrir rjettri
meðhöndlun á þessari áburðarteg-
und.
1. Búðu til laut með dragskófl-
um (scrapers) nálægt fjósunum, ef
hún erekki til sjálfgjörð af náttúr-
unni. ’
2. Fylltu þessa laut snemma
að haustinu með deigri mykju.
3. Eftir fáa daga verður ’gerj-
un‘ byrjuð, og henni getur þú
haldið við allan veturinn, með þvf
að bæta daglega ofan á.
Með þessari aðferð á haugurinn
að vera svo feygður að vorinu, að
hann verði þægilega stungin upp,
þrátt fyrir heyblendinginn í hon-
um, Svona áburð má svo brúka
hvort heldur er að haustlagi eða
að vorinu áður en( plœgt er. Það
ætti að dreifa honum vel út, skera
hann f sundur með diskaherfi, og
plœgja hann svo niður í jörðina
áður en hann nær að þorna.
Hversu mikill áburður er mátuleg-
ur er bæði komið undir jörðinni og
undir jurtategundinni, sem þar á
að rækta. Fyrir venjulegar korn-
tegundir eru tíu til fimmtán æki á-
litin hœfilega mikið á hverja ekru.
G. TIIORSTEINSSON Á GIMLI SELUR
DEERING’S STÁLHRÍFUR.