Baldur - 04.10.1905, Síða 2

2
BALDUR, 4. oCT<5r. 1905.
ER GF.FINN ÖT Á
'GIMLI, ---- MANITOBA
ÓHÁÐ VIKUBLAÐ'
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST FYRIRFRAM
ÖTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRI:
Magnús J. Skaftason.
RÁÐSMAÐUR:
Gísli P. Magnússon.
UTANÁSKRIFT TIL BLAðSINS :
ZB^XLDTXie,,
GIMLI,
Yeið L auglýeingum er 25 cent
fjrrir þumíung dá ksiengdar. Aíe'áfctur er
g*Hau á atœrri anglýaingum, a»m birt&tjt i
blíiðinn yfir lengri tíma Við'’íkj»nrii
elikuin alalasfcti og öð 'um ijármálum b’»ða- '
ine, eru monn beðnir eð anú» «jer »ð ráð»-
manninutn.
MIBVIKUDAGINN, 4.0CTÓB. 1905.
Quebec-samsærið.
(Úr Tribunc.)
P'ramh.
Einn af sendisveinum hans fór á
fund Bordens. Fanst honum
Borden vera leiðitamur og kom
beint út með tilboð um, að kirkjan
skyldi telja Ouebec f hendur con-
servativa við næstu kosningar, ef
að Borden vildi styðja skóialögin
og sjálfstjórnarlögin. En Borden
vildi ekki gleypa agnið og svo var
hann beðinn að gleyma þvf, að
þetta hefði nokkurntíma verið við
hann orðað.
Nú sáu samsærismenn að þeir
gátu ekki lamið málin í gegn.
Þeir þurftu að beita nýjum brögð-
um, þeir þurftu að mæta kröfum
Siftons og múta upj-rcistarmönn-
um f flokki stjórnarsinnar.
Stjórnin lýsti þvf þá yflr, að
hún ætlaði að breyta skólalögun-
um og brátt komu þau fram með
breytingunum.
En breytingarnar voru sáralitl-
ar, að eins formlegar. En- þing-
ið var nú orðið altannað. Stjórn-
arflokkurinn, sem uppreistin hafði
logað í, sem eldur í glóðúm,
harin var nú rólegur, ánægður og
einhuga. Hvað, sem ráðið var
þá, stóðu þeir saman. Þeir börð-
ust nú á móti skoðunum þeim,
sem þeir áður höfðu fylgt. Al-
þýða starði á þetta agndofa af
undrun, Og það var ekki fyrri
en í þinglok, að menn fóru að
skilja f þessu, Þá komu eftir-
I unalögin.
Mótspyrnan kemur of seint.
Loksins var Borden orðinn þess
vísari, að utan Quebec-fylkis var
alþýða öll á móti þessu gjörræði
við Vesturfylkin, og þá fyrst kom
hann fram sem andvfgur lögunum;
og í ræðu sinni, sem er einhver
hin skarpasta, er þar hefir nokkru
sinni haldin verið, tætti hann f
sundur sannanir og ástæður Laur-
ier’s, og sýndi lögin í sinni sönnu
mynd, sem gjörræðisfull nauðung-
arlög, og alveg óverjandi.
’ Það var ljómandi skot þctta, en
það kom of seint. Upp frá því
hætti stjórnin að verja lögin, en
lamdi þau f gegn með atkvæða-
fjölda.
Mótflokkurinn hafði búist við iið-
hlaupum úr flokki stjórnarsinna.
En þeir vissu ekki af samningum
Siftons; og það voru einmitt
þeirra eigin menn (conservativar),
sem brugðust undan merkjum.
Aliir flokksmenn Borden’s sem
komu frá einhverju kjördæmi í
Quebec-fylki, yfirgáfu hann undir-
eins. Monk frá Quebec, aðstoð-
armaður Borden’s, helti þrumandi
ræðu yfir höfuð Borden’s f fullai
tvær klukkustundir, og lofaði
skólalögin, en lamdi á trúarofsa
prótestanta og því hve skólarnir
væru ónýtir og óguðlegir. Hon-
um fylgdu margir aðrir og gengu
þeir í stórum hóp yfir í stjórnar-
fiokkinn. En stjórnarsinnar æptu
siguróp og breiddu móti þeim
faðminn. Að eins einn conserva-
tiv kaþólskur, varð eftir með
Borden.
Þannig gátu þeir komið fram
málum sínum með mútum og
kaupum, og með þvf að kirkjan
heimtaði skilyrðislausa hlýðni af
áhangendum sínum og spilaði á
trúarlega fordóma þeirra og hje-
gilju.
SAMSÆRIÐ GEGN
IIAULTAIN.
Þegar Haultain sá hvernig fara
! mundi og að stjórnin ætlaði að
j lemja málin f gegn, þvert ofan f
; skynsemi, rjettlæti og lög, þá sá
hann að eina ráðið var, að
skjóta málunum til dómstól-
anna, til hins æðsta dómstóls
breska ríkisins, ef þörf gjörðist,
En undir eins og samsærismenn
heyrðu það, þá fóru þeir að lcita
að ráðum til að koma í veg fyrir
það.
Þeir rjeðu það af, að reka
Haultain úr embættí sem stjórn-
arforseta. Þótti þcim ilt að tapa
málunum eftir alt þetta umstang
og fyrirhöfn, og þeir rjeðu það
fastlega, að ýta hverjum úr sessi,
sem hættulegur væri.
þeir einsettu sjer að gjöra For-
get að Licutcnant Governor f
Saskatchewan og skipa honum
| að halda hverjum manni frá em-
j bætti, sem nokkuð möglaði í móti.
| Þeir kcyftu annan ungan mann
| Walter Scott, og skyldi hann vera
| verkfæri og undirtylla h'orgct’s
j og svo ætla þcir sjer, að koma
klerkavaldinu á fastan fót 1 Sask-
atchevvan fyrir næstu kosningar.
svo að þeir geti ráðið lögum og
lofum við hina auðtrúa sauði sfna.
Til þess verður ekkert sparað,
hvorki peningar nje annað.
En höndin sem seilist út úr
skugganum og stýrir allri þessari
■vjd, og heilinn inst inni f
skugganum sem leggur áráðin
öll, það er höndin og heilinn
-KIRKJUNNAR KAÞÓLSKU
G K E I N
Eftir
K A N E II O BARÓN RÁÐ-
GJAFA JAPANSKEISARA.
Útdráttur.
—:0:—
Fyrst getur Kaneko þess, að
Európumenn skoði Japana sem
heiðingja og uppgang þeirra hið
sama og uppgang heiðninnar
og hafi þá í huga alt hið illa, sem
ofsatrúarmenn tileinka öðrum trú-
arbrögðum, en sfnum eigin. Þetta
segir hann að sje rangt.
Ber svo Kaneko saman skoðan-
ir Asfu- og Európumanna, hvorra
um aðra. Segir hann, að As-
fumenn skoði Európu-búa, sem
,,barbara“ (viltar þjóðir) og ,,út-
lenda djöfla“, af þeirri ástæðu, að
þeir komi til þeirra með byssur,
kánónur og bryndreka, að ræna.
stela og drepa, til að svæla undir
sig lönd þau, sem þeir hafi engan
minsta rjett til, en sem augsýni-
lega væru eign annara þjóða.
Þessi langi listi, rána og þjófnaðar
komi Asíumönnum fyrir sjónir,
sem svívirðileg og Iagalaus ofbeld-
isverk og glæpir, sem sjeu með
öllu móti óafsakanlcgir.
En hins vegar eru Asfumenn,
frá sjónarmiði Európumanna, hálf-
mentaðir og ómentaðir ,,barbar-
ar“. Þeir hafa álitið það hið göf-
ugasta verk hinnar kristnu sið-
menningar, að reka þá af löndum
\
sínum, slá eign sinni á þau og
taka af þeim allan arð, sem hugs-
anlegur er. En hin heilaga bók
þeirra hefir skýrt og Ijóst boðið
þeim, að þrengja að þeim kenning-
um og trúfræði kristinna manna.
Hjer þarf ekki að fara út f það,
hvort meira má hjá þeim, trúar-
iegur ákafi eða verslunar hagsmunir.
Aðal-atriðið er það, að frá sjónar-
miði þeirra hafa Austurlandamenn
verið barbarar, og fyrir fáum ár-
um mundu menn hafa rekið upp
stór augu af undrun, ef að nokkur
maður hefði dirfst að benda á það,
að þeir hcfðu rjettindi, sem aðrir
menn.
STRÍÐIÐ OPNAR AUGU
MANNA.
Það er strfðið núna, sem hefir
breytt skoðunum manna. Fyrst
undruðust inenn að Japanar
skyldu hafa aðra eins vitsmuni og
hæfllegleika eins og þarsýndu sig.
Menn hjcldu, að þeir gætu að eins
stælt aðrar þjóðir, en nú sáu
menn, að þeir voru uppfindinga-
menn. Þeir höfðu ekki að eins
tekið framfarir og ujijifindingar
eftir vesturþjóðunum, heldur auk-
ið þær og bætt. Japan hefir á-
unnið sjer óblandaða aðdáun
heimsins í heilbrigðisfræði og um-
sjá allri fyrir hinum stórkostlegu
herdeildum sfnum, flutningi á
hermönnum og vistum, í læknis-
Aæði, hernaðarlist, í útbúnaði og
stjórn hinna stóru bryndreka og
hinna smáu torpedóbáta. Heim-
urinn hefir dáðst að riflum þeirra,
púðri og ótal öðrum uppfinding-
um.
Einn enskur aðmfrált segir, að
Englendingar þurfi að læra af
þtim, að æfa og venja kyndara
sfna á herskipunum, og England
er þegar farið til þess, eins fljótt
°g hægt er. Yfir höfuð eru stór-
veldin farin að kynna sjer alla
hernaðarskipun Japana og stæia
hana sem verður. Sýnir það
Ijóst, að það er sannað, að Japan,
hvað vitsmuni snertir, stendur f
hinni fremstu röð mentaðra þjóða.
Þetta er hin vitsmunalega hlið,
en svo er hin siðferðislega, sam-
anburðurinn milli hinna æðstu
hugsjóna þjóðanna, milli tilfinn-
inga þeirra, sem gjöra lffið við
kvæmt og yndislegt. Út í það
vildi jeg sem minst fara, segir
Kaneko, því að þar er alt mjer f
hag.( Jegávið siðgæðishugmyndir
f sveitarmálum, í verzlunarmálum,
f cmbættisrekstri og það sem því
er gagnstætt, fjárdrætti, mútum
og stuldi frá hinu opinbera.
Þjófnaður á almcnningsfje er því
nær Óþektur.
Hvað snertir hin siðfcrðislcgu
prívatmál, svo sem helgi hjóna-
bandsins, viturlegt uppeldi barna,
og gott og elskulegt heimilislíf,
þá eru nógar skýrslur til að sýna,
hvað það er alt betra hjá oss, og
færi jeg að tala um það, þá mundu
menn taka það fyrir raup eitt, en
hins vegar má sjá það af blöðum
Amerfkumanna, hve það er rotið
þar.
En, það var einkum annað, sem
jeg vildi tala um, en það er um
myndun lyndiseinkenna þjóðarinn-
ar og einstaklinganna: ,,Af á-
vöxtunum skuluð þjer þekkja þá“.
segir heilög ritning. Og hvað er
það þá, sem Jajian gerir til þcss,
að gjöra íbúana að góðum borgur-
um?
Jeg er hreykinn af þvf að geta
sagt, að Japan láti sjer svo ant
um það, að þess eru eins dæmi
meðal þjóðanna. Þegar jeg gckk
á skóla f Boston, þá var jeg með
öðrum börnum daglcga látinn hafa
yfir hin tíu laga boðoið. En eitis
og búast má við, eru þau ckki
höfð yfir á skólum vorum. En f
stað þeirra hangir upj^i f hverju
skólahúsi hjá oss, keisaratilskipun,
frá árinu 1890. Hefir hver og
einn japanskur drengur og stúlka,
karl og kona tilskipun þá fyrir
augum, alt frá þvf fyrsta þau læra
að lesa.
En hún hljóðar þannig:
,,Það er vilji vor, að þjer þegn-
ar vorir, gegnið vcl öllum
skyldum yðar við feður og mæð-
ur, að þjer sjeuð góðir bræðrum
yðar og systrum, að þjer lifið f
elskulegri sambúð scm maður
og kona og að þjer sjeuð dyggir
og trúir öllum vinum yðar.
Þjer skuluð læra að stjórna
sjálfum yður og tilhneigingum
yðar og leggja kapp á að breyta
rjettvíslega.
Sýnið hverjum einum mann-
kærleika.
Eflið lærdóm og vfsindi, gegnið
vel köllun yðar, aukið og full-
komnið vitsmuna-hæflleika yðar,
en þó fremur öllu öðru, sið-
gæðið.
Leitist við, að efla almennings-
heill, og lýsa upp heiminn með
góðum verknm.
Haldið fast við stjórnarskrána
og berið virðingu fyrir lögunum.
Ef að þjóðin erí hættu, þá
gangið í þjónustu hennar og
sýnið hreysti yðar, og reynið af
öllum mætti, að styðja hina
keisaralegu stjórn“.
Þessi tilskipun er sf og æ fyrir
augum þjóðarinnar, og má skoða
hana, sem aðalkjarnann eða sálina
f andlegri stefnu þjóðarinnar.
Hún er útskýring á sjálfsafneitun
og hreysti hermannanna, útskýr-
ing á öllum sigurvinningum Jap-
ana, á öllum þeirra framförum í
friði og stríði.
Hjá oss er það skólinn, sem
myndar hina andlegu stefnu ein-
staklinganna. Vjer álftum það
meira árfðandi en alt annað, að
gjöra börnin að siðferðislega góð-
um körlum og konum. Hitt álft.
um vjer þýðingarlítið hvaða trú
menn hafi. Stjórnarskrá Japans
Ieyfir hverjum að hafa þá trú, sem
hann vill. En hitt er s k y 1 d a
stjórnarinnar að kenna mönnum
gott s i ð f e r ð i.
Níutfuogþrjú böruaf
hundraði hverju um alt
Japan, sækja skóla á hverjum
degi. Hin, sem annaðhvort eru
svO fötluð, eða fátæk, að þau ekki
geta gengið á skóla, eru aðeins
sjö af hundraði. Vjer höfum
sannfærst um það, að skólabæk-
urnar gjöri hvað mest til þess, að
mynda andlega stefnu barnanna.
Og með það fyrir augum, cr inni-
hald bókanna kapftular úr sögu
þjóðar vorrar, góðverk keisara
vors og keisarafrúar, hreystiverk
hershöfðingja vorra og aðmírála,
ágætisverk vísindamanna vorra og
stjórnmálamanna, ritsmíðar hinna
bestu skálda vorra, yfir höfuð alt,
sem getur göfgað og lyft upp og
gjört vfðtækan anda þjóðarinnar á
mindunarstigi hans, æskunni.
Til þess að gjöra börnin ekki
þröngsýn, og stækka sjóndeildar-
hring þeirra, þá tókum vjcr inn f
bækur þessar verk og dæmi mik-
illa manna af öðrum þjóðum, svo
sem Abrahams Linkolns, Benja-
mfns Franklíns, Napoleons, Nel-
sons, Friðriks mikla, Darvíns,
Florence Nightingales, Jenners, f
stuttu máli þeirra manna, sem
gjört hafa stórvirki heimsins og
verið Ijós á himni sögunnar. Alt
þctta viljum vjer láta börnin vor
kynna sjer, sem aðalatriði f ment-
un þeirra.
Þctta er hinn siðferðislegi upp-