Baldur - 30.10.1905, Blaðsíða 2

BALBIJR, 30. oCTób. 1905.
?
ER GEFINN ÍT A
GIMLI, ----- MANITOP4
ÓHAÐ YIKUBLAÐ*
KOSTAR $1 tJM ÁRIð.
BORGJST FYlilfíFRA M
ÍÍTGEFENDUR :
TPÍE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRI:
Macjnús J. Skajtason.
RÁÐSMAÐUR:
Gísli P. Magnússon.
L'TANÁSKKIFT TIL BLAðSIXS :
DB-A.XjIDTTTí,
G-ITÆXjI,
Verð á smáum aug’ýsÍDgnm er 25 ctnt
fyrir þumlung dá ksleDgdar. Afs áfctnr tr
gefinn á itcerri auglýsÍDgum, atm birtaat i
Vilaðinu yfir lengri tíma. Viðvíltjandi
sHkum afslajtti og öði'um fjármálum bLði-
in», eru menn beðuir að »uúa ajer að táða
manninum.
MÁNUDAGINN, 30. OCT. 1905.
Undanhal d i ð
Frá M u k d c n.
(Frjcttaritari Rússa segir frá.)
:0:
í mesta flýti fór jeg frá húsi Ta
Lamas þegar hvellurinn heyrðist.
Kveðjuscndingin kom frá Japön-
um, sem sprengdi upp brúna yfir
Hunfljótið. Var brestur sá svo
mikill, að j'irðin skalf og nötraði.
Sá jeg þá að jeg var f frcmri hluta
liðsins, því að meginhlutinn var
en þá ekki búinn til farar.
Yfir járnbrautarstfiðinni hjckk
þá ákaflega mikill reykjarmökkur
og var stórkostlegur að sjá. En
jeg sá fljótt, að betra var að hraða
sjcr, þvf að alt var þar í björtu
báli.
Þegar hermennirnir fóru að róta
sjcr, höfðu þeir kveikt f smákofum
nokkrum, sem þeir höfðu búið f
um veturinn, og hcyrðist þaða'n
hvellur á hveil ofan, er kviknaði f
skotfærunum, sem cftir höfðu
orðið.
Það var árla morguns, og svæði
þetta, vcstan við rnúrveggi Muk-
dens, var upplyst af draugalegum
ijósum og eldbj'arma af Iogunum
en rcykurinn hjekk þungur í loft-
inu. Þegar kom nokkur hundruð
föðmum lengra, þar sem vegurinn
lá frá musterunum til gripamark-
aðarins, sáum við sjón þá, er seint
gleymist. I skugga hinna risa-
vöxnu reykjarstrókajvoru ferfalda",
sexfaldar fylkingar af riddara- og
fótgönguliði, hver f sfnum ein-
kennisbúningi, sumar í reglu og
sumar f óreglu, og þöktu þær
veginn, spörkuðu upp bláleitu ryk-
inu, en komust ekki áfram og
gátu ekki vonast eftir, að komast j
áfram í fleiri klukkustundir.
Þær koma, fylkingarnar, eftir
fjórum vegum, sem allir stefna
saman á aðalveginn og liggur
hann norður með borgarmúrunum,
og cr ákaflega mikíll grafreitur
öðrumegin, með stórum hólum, ó-
færum fyrir herlið, en loftið er alt j
fult af rcyk og ryki. Á múrveggj-
unum cr alt þakið kfnverskum bú-
andkörlum, sem standa þar gláp-
andi af'forvitni á þessa furðulegu
sjón, er straumurinn hesta, manna
og hergagna smáþokast áfram
sunnan að og norður á við.
Sjást þar stclandi hcrmenn
hlaupa hjer og hvar og vilja hand-
leika flöskurnar f búðum vínsölu-
mannanna og berjast um drykk-
inn við eldinn og reykinn, og við
innfædda þorpara og bófa. Svo
lenda fylkingarnar f óreglu, riðlast
og hætta að hlýða skipunum for-
ingjanna, en hermennirnir verða
druknir og riðlast yfir merkurnar
og borgina. Kornast jafnvel norð-
ur að konungagröfunum fornu og
þar taka Japanar þá. Jafnvcl þcg-
ar Japanar voru búnir að taka
norðurhlið borgarinnar um miðjan
dag, þá mátti sjá Rússa í mestu
makindum vera að jcta og drekka
vestan við múra borgarinnar.
Okumennirnir á hergagnavögn-
unum lágu þar f sífeldu rifrifdi og
vildi hver komast fram fyrir ann-
an, en lítið gekk, og mátti geta
sjer tii, Tvað verða mundi seinna
um daginn.
En er jeg sá það, að ómögu-
legt var að komast f gegnum þröng
þessa, sem fylti veginn, þá tók
jeg þann kostinn, að hola mjer
inn í hópinn og Iáta berast með
straumnum. Vorum við eitthvað
klukkustund að komast fram með
vcsturm-úr borgarinnar og milii
grafanna. var troðningurinn svo
mikill, að menn mörðust upp við
vagnana. Mistu menn þá margt
af því, sem þeir báru: fatnað,
brauð, cldivið, matrciðsluverkfæri
o. s. frv., en troðningurinn var
svo mikili, að menn máttu ekki
bcygja sig eftir þvf, og snúa því
upp f hlátur. Svo fara aktrjen og
hjólin, vagntengurnar og vagnarn-
ir að brotna, og stöðva umfcrðina.
Stundum fellur freðinn nautsfjórð-
ungur af vögnunum, og hermenn-
irnir og Kínverjarnir höggva úr
honum stykki og hafa með sjer.
Allir vegir til hægri og vinstri
handar eru þaktir af herliði alvcg
eiris og þessi.
í þessum svifunum kemur mað-
ur einn sem þekkir mig og spyr
mig; uja) hvað . ætlar þú að
skrifa?“ Ilann cr gangandi, cn
cr að rcyna að tala við inig f rót-
inu og troðningnum. Scgir hann
að þctta sje ,,cndurtekning á
undanhaldi Napólcons frá Moskó“.
Það er eins og hann sjái ófarirnar
fyrir, en óttast þær þó ekki.
Einlægt er haldið áfram og ein-
iægt verður þröngin og troðning-
urinn á vegunum meiri og meiri.
Það agar öllu saman, falibyssum, í
hergögnurn, farangri, riddurum, j
fótgönguliði. Við Ta Wa þorpið
virðist lóna lítið eitt til f straumi
þessum og þar er reynt að hvflast,
hvflast ögn og gefa hcstunum.
En Japanar steypa þá yfir oss
sprengikúlna hríð og falla þær og
springa á alla vegu. Japanar geta
ekki sjeð þorp þetta, en þó skjóta
þcir og hitta, og vagnarnir verða
að fara á stað aftur og fylla upp
eyðurnar, þar sem ein eður önnur
sprcngikúlan hafði molað einhvern
Vagninn eða tætt í sundur hest-
ana. Og breiða þessi verður að
halda áfram vfir merkurnar, yfir
stompana, yfir dýkin, yfir niður
brotna veggi, ög einlægt bila ak-
•
trjcn og vagnstengurnar, og hjólin
snúast af og vagnarnir verða cftir.
Norðan við okkur var hæð ein,
og þar fór fótgönguliðið að kasta
öllu sem það gat losað sig við. Var
svo kveikt í hrúgunum svo að ó-
vinirnir hefðu ekki not af þvf, en
dátarnir settust niður á ökrunum,
og voru þeir sem hcrfaðir og plægð-
ir og mátti sjá brotin vagnhjól í
hverju plógfari.
Nokkrar mflur norðan við Ta-
wa mættum við deild einni af fót-
gönguliði, og stefndi hún fram hjá
okkur í suðvesturátt. Varð þá
fylking okkar rólcgri og foringinn
gaf hermönnunum merki um að
nema staðar. Varð þar dvöl um
stund og hlje á skothrfðinni, svo
sem einar 20 mfnútur. En svo
mátti ckki bfða Iengur og fylking-
in varð að halda á stað aftur.
Hjeldum við svo áfram og var þá
flokkurinn 100 yards á bieidd,
rákumst við þá á Kósakkasveitina,
sem fram hjá var að fara og sóp-
aðist hún með okkur og blandaðist
saman^við flóttamennina, þvf að
ekki var hægt að komast gegnum
ös þá, sem norður hjelt. Sá jeg
margan þeirra líta vonaraugum til
fjclaga sinna hinna, sem stefndu
j suður t;I vfgvallarins, en aftur urðu
aðrir fegnir að sleppa hjá þeirri
göngu. Og loksins huldi rykið
hersveitina sem fram hjá okkur
fór.
Nú kom að Puhofljótinu. Voru
þar háir bakkar og brattir, og ekki
hægt að komast niður ncma á ein-
um stað. En fylkingiu scm yfir
þurfti að komast var meira cn
mfla á breidd. Voru yfirmenn-
irnir að reyna að koma skipulagi á
yfirförina, en það gekk illa. Það
var auðsjcð áöllu að bardaginn var
búinn, þetta var flótti orðinn.
Sprengikúlurnar falla f miðja hóp-
ana og menn verða frávita af ótta.
Þarna urðum við að skilja cftir
400 vagna, scm Japanar tóku.
Svo fóru menn að meta til verðs
það sem þcir höfðu mist : hestana,
farangurinn, vasabækurnar, vopn-
in. Jeg hafði aldrei fyrri borið
skainmbyssu á vígvelli. Nú hafði
jeg hana, en vissi ekki hvað jeg
átti að gjöra með hana f þessari
æðandi ös, hlæjandi, bölvandi,
biðjandi, spaugandi. En ætíð á
leiðinni lengra burtu frá þjettustu
kúlnahríðinni.
Mcnn voru að segja að Rússar
hcfðu rænt Mukden bankann, sem
þarna var f förinni. Sumir banka-
stjórarnir voru dauðir, sumir særð-
ir, og hermennirnir gjurðu sjer
dátt við peningakisturnar. Þeir
rjeðust á sína eigin menn til að j
-
komast að skildingunum........
Svo kom nóttin, og þá getur
enginn pe-nni útmálað það sem á
gekk. Aldrei — síðan herflokkar
Ghengis-Khans veltu sjer yfir
'bygðir þcssar, hafa þar sjest aðrar.
eins aðíarir. Sumir ákalla Kuro-
patkin sjer til hjálþar, sumir ákalla
guð sjer til lfknar. Vagnar og
farangur standa í báli á vegunum ;
(ikumennirnir rfða burtu á keyrslu-
hestunum. Þeir berjast um hest-
ana, því að þeir cru of fáir. Sum-
ir hestarnir ærast og slíta sig lausa,
og mennirnir elta þá eins óðir og
hestarnir. Öllu agar þar saman,
hestum, mönnum, vögnum. Plest-
arnir þjóta mannlausir um, band-
■ óðir með slitrin af aktygjunum,
hcrmcnnirnir kasta frá sjer byss-
unum og elta þá. Hver orgar og
kallar sem mest hann má, og ckk-
ert hcyrist hvað yfirmennirnir
scgja.
Herbúðirnar eru skamt frá járn_-
brautarstöðvum nokkrum, og
nokkrar lestir standa þar á teinun-
um. Vindurinn bljes nfstandi
kaldur yfir frosnar Manchuriu-
sljetturnar. Sumir hermennirnir
hafa náð f fáeinar spftur til að
kve.kja eld og verma sig við, sum-
ir hafa ekkert, og menn eru þarna
hálffrosnir og sifjaðir. Jeg fór til
hestsins mfns, hallaði höfðinu að
hnakkanum á honum og sofnaði
nokkur augnablik.
Gangandi detta menn út af sof-
andi, og sjeu menn á hestbaki, þá
cr höfuðið einlægt að dctta ofan á
makkann. Við höldum áfram yfir
steinóttu sljetturnar til Tieling. Á
undan okkur eru hcstar, vagnar,
mcnn, en alt cr svo ka.lt, og þeir
vcrða Ifka að hvfla sig f kuldanum
án þess aS geta kveikt upp eld.
Hinn ti. fór jeg inn á m’lli
grfsku, rússnesku og armenisku
hótelanna, sem full voru af hungr-
uðum yfirmönnum, og var jeg að
rcyna að fá mjer matarbita. Jeg
hafði ekki scfið f 3 daga og 2
nætur.
Jeg fór inn í eitt þeirra og sátu
þar tveir hermenn við borð og
voru diskar á borðinu. Vildi jeg
ekki trufla þá, en hjolt áfram að
leita mjer sætis, en fann ekkert,
a!t var upp tekið. Stendurþá upp
annar foringinn og býður mjer
sæti hjá þeim. , Var það ungur
maður og vingjarnlegur og mælti
á franska tungu. Hinn fjc'agi hans
var aldraður maður með miklu
skcggi og sat þar stcinsofandi.
Aiskipað var við hin borðin af yf-
irmönnum, etandi, drekkandi.
Hótelþjónarnir sintu okkur cigi.
Við kölluðum áþá, en þeir gcgndu
ekki-. Fór þá ungi foringinn með
mig fram f horn, og þar gat jeg
kcypt matarspjald og átti jeg að
fá hálfan fasan, og fórum við með
spjöldín í sæti okkar, en við feng-
um ekkert að heldur. Loks fór-
um við sjálfir inn í eldþúsið og
náði þá foringinn fuglinum, en jeg
náði f te handa okkur, og fórum
við þaðan sigri hrósandi. Um
brauð var ekki að tala.
. Gamii maðurinn var ofursti og
reyndi hinn ungi foringi að vekja
hann, cn gat ckki, því að hann svaf
eins og steinn. Loksins gat hann
látið hann rumskast svo, að hann
opnaði augun og sá matinn, og
var þá fljótur að fálma með hönd-
unum og ná sjcr í bita.
Bláu geislarnir.
Prófessor Redard f Genf hefir
gefið mönnum vónir um, að úr
þessu geti læknar hætt að brúka
klóróform, kócainc eða önnur
hættuleg meðul til þcss að svæfa
mcnn, þegar skcra þarf í líkama
þeirra.
í staðinn fyrir að svæfa er bláu
geislaflóði steypt yfir sjúklinginn
svo sem f þrjár mfnútur og spilað
á hljóðfæri hægt og stillilcga. Hef-
ir það þau áhrif á hann að hann
sofnar þegar og missir alla tilfinn-
ingu og má þá draga út tennur,
skera af fingur cða limi án þess
hann finni til.
Tilraunir próf. Redards eru af-
léiðingar af uppgötvunum landa
vors, Finsens sál. En Redard er
hinn fyrsti, sem notað hefir geisla
þessa til þess að deyfa tilfinningar
manna.
Redard bendir á hver sjeu áhrif
Ijóssins á dýr og plöntur. Skin
sólar segir hann valdi lítum plant-
anna Dýrin breyti byggingu
sinni, htum og eðli eftir þvf hvern-
ig ljósbirtan er. Eins sjc um
manninn. Svertinginn og Lapp-
inn sýni það báðir, hver með sfnu
móti.
Eins sjeu venjur þjóðanna. I
suðrænum Iöndum hafi menn mest-
ar mætur á rauðum, bláum og gul-
uin litum. í norðlóegum Iöndum
kjósi mcnn heldur dökkva liti.
Eii\s segir hann sje eðli mánna.
í suðrænum löndum sjeu mcnn
fjörugir, f norðlægum löndum þiög-
ulir og alvarlegir. Þá segir hann
og að rauða ljósið veki æsingu,
gula Ijósið þunglyndi og sorg, en
bláa Ijósið 'frið og hvíld.
Aðferð hans er ósköp cinföld.
Fyrst byrgir hann úti alt dagsljós
úr herberginu. Síðan lætur hann
sjúklinginn horfa í rafurmagns-
lampa og hefir póleraðan skjöld á
bak við lampann (reflector). Læt-
ur hann svo sjúklinginn horfa í
Ijósið og varpar bláu slöri bæði
yfir ljósið og manninn. Steinsofn-
ar þá sjúklingurinn á þrem mfnút-
um og cnn þá fljótara, cf að hægt
er spilað á hljóðfæri.
Ekki varir svefn þessi lengi, cn
brcgst sjaldan. Segist hann oft
hafa fcngist við sjúklinga, scm
hafi verið svo taugavciklaðir og
hræddir, þegar draga skyldi út
tönn, að þeim lá við yfirliði. Þeir
‘'ofnuðu undir eins, og þcgar þeir
vöknuðu, ætluðu þeir ekki að trúa
því að tönnin hefði verið dregin út,
fyrri en þeir þrcifuðu á og fundu
að hún var farin.