Baldur - 29.12.1905, Side 2

2
BALDUR, 29. des. 1905.
J1
ER GEFINN ÓT i
GÍMLI,
MANITOBA I
OHAfJ VIKUBLAÐ*
KOSTAR $1 UM ÁRIB.
BORGJST FYEIRFRAM
ÍTGEFENDUR:
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
RITSTJÓRI:
Magnús J. Skajtason.
RÁÐSMAÐUR:
'G/sli P. Magnússon.
SOTANÁSKRIFT TIL BI.AðSINS :
BALDUE,
GIMLI,
TÆA^LST
Verö á smáum auglýaingum er 2ö cenfc
iyrir þutnhing dá'kslengdar. Afsláttur er
gefinn á stœrri auglý.ÍBKUm, si-m blrtast i
ítlaðinu yfir lengri tíma. Yií'vílt j*«ði j
■Ukum afslætti og oðrum f jármálum blsðs-
ios, eru menn beðair að Bnúa sjer »ð ráðs
snanninum.
FÖSTUDAGINN, 29. DES. I905.
Áhrif sólarijóss-
ins á þjóðirnar.
¥ |
(Niðurlag).
Á Philippseyjum segir liann, að
J>etta hafi svo ljóslega sýnt sig.
F'yrst þegar Bandarfkin sendu
þangað hermcnn við lok ófriðarins
við Spánvcrja, þá þótti öllum scm
kæmu þcir í nýja heima. Þcir
urðu svo Ijcttir og fjörugir, svo
fi ískir og ungir, að þeim fannst
sem væru þeir orðnir að nýjutn
mönnum, og álitu þcssi hin nýju
l lnd nokkurskonar Paradís að lifa
í. En Philippscyjar liggja suður
ur.dir miðjarðarbaug. Þessi sælu
og ljcttleika tilfinning standi þó
ckki lengi, þvf að svo komi cftir-
köstin, meniiirnir dofni allir upp,
vcrði fjörminni, mátturinn lasnari
og loks vcslist þcir upp og deyji. j
Alt þetta stafar af því, að þeir j
hafa farið suður fyrir sfna rjettu j
línu á jarðarhnettinum.
Eftir þessu ættu því Norðmcnn
allir að forðast það, að taka sjcr
bólfestu annarsstaðar í álfu þessari,
cn f hinum norðlægu rfkjum, því
að sje það satt, scm dr. Woodruff
segir og Kkur rnæla sterklega með, j
þá munu cftirkomcudur þeirra,!
scm sunnarlega byggja rýrnaogl
\ eslast upp andicga og lfkatnlega, .
cftir þvf sem ár og aldir iíða.
Eitt af þvf, scm dr. Woodruff|
scgir að sólarljósið gjöri að verkum !
cr það, að gjöra dökkvara bæði hár
og cinkum þó húðina, og vill hún
lckgjast I fcllingar og hrukkur áj
andlitinu, og gj'irir það mcnn svo!
ellilega um aldur fram.
ungar stúlkur
vcra um það gefið, að hafa andlit
bcr eða blæjulaus f sólarhita.
Ekki heldur dr. Woodruff, að
nokkur dökkhærður eða blakkur
þjóðflokkur muni nokkru sinni
skara franrúr hinum ljós'nærðu
norðurlandabúum, að vitsmunum
cða menningu. En þeir mcga þá
ekki fara suður fyrir sfna afmörk-
uðu Knu á jarðarhnettinum. Þeir
hafa fengið þroska sinn f hinum
köldu norðlægu löndurn af barátt-
unni við tilveruna. Þcir hafa þar
fengið heilabú, sem suðrænarþjóð
ir aldrei geta öðlast annað eins,
þeir hafa fengið í aig hörku og
seiglti af þcssari baráttu lið fram
aflið, sem suðrænar þjóðir þekkja
ekki til. En gæti þeir cigi þcssa
lögmáls, scm að framan er getið,
segir hann að þeim fari líkt og
Grikkjum eða öðrum þjóðum, scm
að norðan hafi komið og sest að í
suðrænum löndum, þeir úrættist
einlægt meira og mcira og verði
meiri og meiri ættlerar eftir þvf
scm aldir Kða.
Japan.
Nýlega skrifaði Roosevelt for-
seti kirkjufundi einum í Boston og
beiddist afsökunar á þvf, að hann
gæti þar eigi viðstaddur verið, og
hvatti hann fundinn mjög til þess,
að starfa að þvf að kristna Japan.
Þetta kemur hálfundarlega fyrir,
þar sem Japanar cru nú talin sið-
besta þjóð heimsins og mentaðasta.
Allir hinir mentuðu mcnn þar cru
trúmenn mjög litlir, en lægri og ó-
mentaði hlutinn eru helst, annað-
hvort Buddhatrúar, cða Shinto-
trúar. Er Buddhatrú af mörgum,
sem þekkja hvorutveggja, tekin
fram yfir hina kristnu trú, ei Shin-
totrú Japana cr nokkurskonar for-
feðradýrkun. Árið 1894 voru I
Japan 72 þúsund Buddhamusteri
og 191 þúsund Shintomusteri og
skrfn. Var eitt Shintomusterið
bygt á scinustu árum umliðinnarj
aldar og kostaði margar milljónirj
dollara. Til sumra Buddhaskrín-
anna korna þetta 200 til 250 þús-
undir pflagríma áári og til Shinto-
skrfnisins í Komfúra þetta um 900
þúsundir pílagrfma á ári. Þegar
þvf kristniboðar koma þangað,
brosa hinir mentuðu Japanar að
þeim, en Buddha- og Shinto-trúar-
mcnn snúa við þeim bakinu. Þeii'
kæra sig ekkert um, að láta af
hendi góða fl/k, sem þcim hcfir
lengi dugað, fyrir aðra gamla og
vonda.
Og svo cr mentunin einlægt að
brciðast þar út, mcira og meira,
en þvf meira sem maðurinn ment-
ast, því minnu trúir hann.
Einhver mesti stjórnarskörung-
ur Japana, Ito Markís, sagði fyrir
nokkru, cr trúmál bárust í tal:
,,Jeg álít trúna sjálfa alvcg ó-
þarfa og ónauðsynlega lífi þjóðar-
innar. Vfsindin standa langt fyr-
ir ofan alla hjátrú. En hvað crtrú-
in annað cn lijátrú og hindurvítni,
hvort heldur það er Buddhatrú eða
trú, og þar af leiðandi er;
skaðleg fyrir þjóðina ; mig |
hryggir því ekki hið vaxandi trú-
leysi, sem yfir Japan breiðist á
dögum þessum af þvf, að jeg ftlft
þjóðfjelaginu enga hættu af þvf
búna“.
Þó að Japanar sjeu svona trú-
litlir, þá eru þcir þó fúsir að gefa
sig út fyrir aðra, að sýna hin feg- i
urstu dærni sjálfsafneitunar, dygða
og mannkosta og sýna þannig, að
þessar dygðir geta búið hjá fleir-
um, en hinum kristnu mönnum.
Rev. L. Gulich, einn hinna a-
mer/könsku kristniboða segir um
Japana: ,,að það sje einkenni
allra hinna inentuðu Japana nú á
dögum, að þeir hneigist ekki að j
nokkurri trú og láti sig trúarbrögð
engu skifta. En hvernig f ósköp-
unum geta menn þá hugsað sjer og
ætlað, að þeir geti beygt svfra
þeirra undir svipu hjátrúarinnar.
Því að það er vitanlegt að flestar
hreifingar þjóðanna koma ofan að.
Þær byrja fyrst hjá hámentuðurn,
gáfuðum mönnum, breiðast svo út
meðal annara mentaðra manna,
á háskólunum, á skólunum og svo
loksins grfpa þær þjóðina alla. Þvf i
er það, að hvar sem mentunin vex
og dreifist út, þar minkar æfinlega
trúin.
Það er ein af grundvallarsctning-
um Japana, að hafa algjört trúfrelsi.
Menn eru þar álitnir jafngóðir,
hvort þeir trúi nokkru cða cngu.
En trúarkensla í skólum er með
öliu fyrirboðin. Og þegar ástandið
er þar svona nú, þá cr það fyrir-
sjáanlegt, að srnátt og srnátt fylgir
öll þjóðin dæmi og fræðslu hinna
vitrustu spckinga og bestu manna
sinna. Og Kfna kcmur á cftir
Kínvcrjar gleypa nú f sig alla j
fræðslu og kunnáttu Japana. Á
ári hverju scnda þeir nú þangað
hina efnilegustu ungu menn sína í
þúsundatali, til þess að læra af þeim
allan hugsanlegan fróðleik og kenna
hann svo aftur, þegar heim kemur
f Kfna. Og það er Ktill eða enginn
efi á þvf, að þessar 400 til 500
niilljónir Kína, '/J hluti alls mann-
kynsins, muni fara að dæmi Jap-
ana f trúbrögðum eins og öðru.
Og alt ástand heimsins. f öllum
álfum, í ötlum löndum, hjá öllum
trúflokkum virðist svo bersýnilega
benda á þá stefnu mannkynsins, j
að mennirnir muni fyrri cða seinnaj
kasta af sjer öllum trúbrögðum, j
hverju nafni sem nefnast, en taka
upp f staðinn guðspjall mannkær-
lcikans og bróðurástarinnar.
En hvf í ósköpunum eru mcnn
þá að senda út þessar aumingja
rolur, trúboðana, oft til þess að
æsa til heiptar og haturs mcnn,
sem aldrci hafa sjeð þá ; og nærri!
ætíð til þess, að eyðileggja heiðnu j
eða ókristnu mannanna andlegu ogj
tfmanlcgu vclferð. Er það alment!
viðkvæði f austurlöndum, að fyrst I
komí þcssir kristnu prestar meðj
| biflíuna í hendinni, svo kotni kaup- j
j maðurinn með vörurnar og seinast!
komi hcrmaðurinn með byssuna j
og morðvopnin og hann taki alt,
sem hinir hafi skilið cftir.
Þegar Japanar og Kínar fara að j
i boða kristnum mönnurn í Evrópu
: og Ameríku trú sína cða trúlcysi,
j þá fara kristnir fyrst að skilja hvað
trúboð cr.
Enda munu í kristin
finna það og ekki j hún
Rvennfolkið í lkvrópu. frá einu verk! ti! annars, viku eftir
Eftir R. Hunter. viku, gengur þá svipan á bak
^ þcirra ef svo vill verka rjett eins
í Warsau sá jeg einu sinni heil- j °S á hinum Sóðu gíimlu dögum.
ann hóp af stúlkum ganga fram og I k>að er Þvt ckki að undra, þó að
aftur frá byggingu cinni, sem ver- j æskublærinn fari fljótt af ungu
ið var að byggja og báru þær trog' stúlkunum í Iöndum þcssum og
mikil full af múrsteinum eða grjót-
Kmi. Voru stúlkur þær Ijómandi
fallega bygðar, mtð breiðum öxl-
um og mjöðmum, sterkum limum
og þreklegum.
Allar voru þær ungar og þegar
jeg spurði, hvernig á þessu stæði,
þá sagði verkstjórinn við tnig:
,,Vinna þessi gjörir út af við
þær á stuttum tfma, og þá, þegar
þær ekki lengur geta unnið verk
sitt, þá höfum við ekkert með þær
að gjöra“.
Þær stúlkurnar, sem ekki geta
lyft þungum byrðum, má nota til
þess að brjóta grjót, en þareð fáar
þurfa að sinna þeim starfa, þá
verða hinar allar að tapa atvinn-
unni, hversu þurfandi sem þær eru
fyrir hana. Hinar hraustustu stúlk-
urnar cndast að eins fáein ár við
vinnu þessa. Þcgar þær cru 3oára
eru þær gamlar orðnar og útslitnar
og ónýtar til verka.
Svona er það alstaðar um Polen
og Rússland, að menn sjá konur
bera byrðar miklar sem virðast
vera þeim langt of þungar. Þær
vinna alstaðar úti á ökrunum og í
borgunum bera þær trogin full af
kalki, grafa skurði og brjóta steina.
En karlmennirnir gjöra alt hið
ljettara verkið við byggingar og
aðra vinnu.
Á Bretlandi hinu mikla og á ír-
landi er bændafólkið hið aumleíi-
1 með þessari meðfcrð. Þær eldast
fljótt, verða hrukkóttar og skorpn-
ar, haltar og gigtveikar og eru
kerlingar orðnar á þrftugsára aldri.
Þetta á sjer náttúrlega ekki stað
nema þar sem fátæktin er mikil.
En hvar sem það er, þá setur hún
járnhælinn ofan á aumingja kvenn-
fólkið og mer það miskunnarlaust
f sundur. Þar sem eitthvað þarf
að vinna er kaupið skrúfað niður,
vinnutfminn lengdur, konurnar fá
seinast vinnuna, því þær lifa 4
minnu en mennirnir, og svo er
strax farið að láta börnin þrælka,
því að þau taka enn þá minna kaup.
Og konurnar vinna harðara og
meira, en mennirnir og fyrir hálfu
minna kaupi. Og svo þegar þær
koma f myrkrinu heiin úr strit-
vinnunni, þá þurfa þær að fara að
sýsla um búið og um matinn og
um börnin, og seinast fá þær ekki
aðra næringu, en leifarnar af borð-
urn hinna.
í Bandarfkjunum er enn ekki
komið svo langt, að konur sjeu
neyddar til þess að taka að sjer
stritvinnu vonda. En þó eru þar
5 milljónir kvenna, sem verða að
vinna fyrir kaupi. Með öðrum orð-
um fimta hver kona verður að vinna
fyrir sjálfri sjer.
Margar vinna þær á verksmiðj-
um, stundum við rnjög óheilnæm
stfirf. Þær sem vinna við spegla-
asta og sultarlega'ta, scm jeg hefi SDrð> að beia kvikasilfui á speg.l-
sjeð. Af náttúrunni er fólk þetta
ljettlynt, cn þungi og þrey.ta lífs-
ins hefir kramið úr því alla Kfs-
gleði og kyrkt allar vonir. Eina
næringin, sern menn hafa í íátæk-
ustu sveitunum eru vatnskendar
kartöflur. Kvennfólkið vinnur
berfætt á ökrunum og f mógröfun-
um. Hcfi jeg oft sjeð þær vinna
fram í myrkur.
Iöllumlöndum Evrópu hafaþær
1
stritvinnu hina mestu ; og oft er !
það, að menn geta sjeð jafnvel
þungaðar konur vinna vcrk vinnu-
dýra. Stundum eru þær látnar
ganga fyrir kerrum, eða keyra
þungar hjólbörur. Þær draga
þunga hlaðna báta eftir mörgum
hinum miklu skurðum, þær vinna
f kolagröfum og f járnnámum.
Á Suður-Italíu búa þær f örg-
ustu hrcysum, óhrcinum, lekum og I
gluggalausum. Þjást þar oft heil!
þorpin af skinnsjúkdómi nokkrum j
,,pcllagra“, sem margir vcrða vit-
stola af. Stafar það af illu og ó-
nógu fæði. Eu sulturer þartfður.
Á Sikilcy eru svínin og hænsnin
og múlasnarnir innan urn fólkið f
sama húsinu og það ctur og sefur.
I Apúlfu sofa konur og karlar og
börn saman í hrúgum \ ið uppskcr-
una f hlöðum og tóptum, og þyk-
ist hvcr góður sem hcfir strá að
gler, hafa svo hættulega vinnu að
börn þau sem þær fæða lifa að eins
stutta stund, og við níarga aðra
vinnu draga þærcitur inn í líkama
sinn.
Oft er það hjer, að konan þarf
að vinna fyrir allri famiKunni.
Segja skýrslur, að nærri 8 hundr.
þúsund giftar konur, yfir 8 hundr-
uð þúsund ekkjur og sextfu og þrjú
j þúsund fráskildar konur Sjeu í
Bandarfkjunum, scm þurfi að sjá
fyrir sjer og sfnum sjálfar.
Þetta gengur svona hjer í þess-
ari- góðu og rfku Amerfku og menn
vita það ekki, af þvf að svo fáir
benda á það, en það fer einlægt
vaxandi; ogþvf meira, sem mann-
fjöldinn vex meira og kaupið þar
! af leiðandi lækkar. Og brátt lfður
að þvf, að iögin þurfa að fara að
j taka í taumana svo að rjettur hinna
fátækari kvenna og barna verði
j ekki alveg fyrir borð borinn.
(Lauslega tekið úr
Cosmopolitan).
Sá, sem vill læra, finnur alstaðar
skóla.
Sá, sem ckki gefurgætur að sniá-
munum, öðiast aldrci þá stærri.
Þeim, sem ckki þiggur ráð, verð-
ur ckki við bjargað.
Þann, scm ekki rækir dygðirnar,
liggja á. Vinnur fólk þar ljósaj flýr lánið.
milli við Ktið kaup. Sumstaðar ál Það kemur oft fyrir að ánægjan
ítalfu eru konur, sem kárlar rekm1 mætir manni þar, scm maður átti
ar áfram í stórhópum sem þrælar síst von á henni.