Baldur - 10.05.1907, Blaðsíða 3

BALDÖR, io. maí 1907.
3
n&na, sem sýna ekki einungis það,
að gúttaperka kvoða liefir verið og
er fáanleg á mjög mörgum stöðum
í heiminum, heldurogað langmest
af því, sem fiutt hcfir verið ril |
Bretlands af þeim varningi, hefir
alls ekki komið frá Mið-Afrfku,
enda er varningur sá, sem þaðan
kemur, ljelegasti varningurinn af
þvf tagi, sem framleiddur er í heim-
inum. Til Bretlands hefir mest
komið frá Braziliu og Indlandi, og
mikið hefir einnig komið frá Nevv
Granada, Ecuador, Mið-Ameriku
og Mauritius, og eru það þó engan
veginn allir þeir staðir sem varn-
ingur þessi fæst á f heiminum.
Heldurðu nú að það sje ekki farn-
ar að veikjast sannanirnar þfnar
fyrir þvf, að gúttaperka-kvoða fá-
ist að eins á örlitlum hluta hnattar-
ins, og heldurðu að Brctinn hafi
ekki getað opnað sjer neinstaðar
verzlunarveg f sambandi við trú-
boðsstarfsemi, þó hann hefði ekki
aðgang að Mið-Afríku fyrir Belgfu-
konungi ?
Næst geturðu reynt að bfta til
varnarræðu fyrir Bretann, ’en,
blessaður, láttu þig ekki aftur vill-
ast á Bretum sjálfum og Biblfufje-
laginu brezka. Bretar eru þjóð —
ein af stórþjóðunum, en Biblfufje-
lagið er, samkvæmt þinni eigin út-
skýringu, betlistofnun, sem tekur
gjafafje hjá lýðnum á göfum stór-
borganna á Bretlandi, og gefur út
fyrir það Biblfur, sem það selur
með gjafverði úti um allan heim.
Þetta ætti að vcra nægilegur mun-
urtil þess, að þú gælir greint þetta
hvað frá öðru.
Þá þarf enn að kenna þjer að
)esa rjett þann kafia greinar minn-
ar, sem þú þykist hafa það úr, að
‘kristin siðmenning hafi gjört fs-
lenzku þjóðina. að skrfðandi maðki,
og skil ð haqa ©ftir fiakandi f sár-
um‘. Munurinn á mfnum orðum
og þfnum virðist ekki fnikiU við
fyrsta álft, og f þvf hrdksvaldinu
hefir þú vfst hugsað þjer að skáka.
Hjá mjer er samt hvergi minnst á
“kristna siðmenningu“ hetdur
kyrkjunnar siðmenningu. Geturðu
ómögulcga gjört greinarmun á
þcssu tvennu ? Geturðu ekki gjört 1
greinarmun á stofnuninni ‘kj'rkja',
með þqim valdboðsáhöldum sem
hún hefir búið sjer til, og þeim I
boðskap sem hún þykist vera að
flytja, en hefir sjaldan eða aldrei
flutt, nema f sambandi við sjer-
veldi-skreddur, sem hafa verið nið-
urdrep fyrir það, scm er mergur-
inn f þeim kristindómi sem Krist-
ur boðaði. Ef þú getur ekki gjört
greinarmun á þessu tvennu, ætt-
irðu ekki að látast vera að fræða
menn f menningarsögu.
Það var kyrkjan með sfna upp-
spunnu innblástursvissu og þar af
leiðandi valdboðskraft, sem jeg
taiaði um f sambandi við Argyle-
búa. Það var kyrkjan sem jeg
talaði um f sambandi við íslcnd-
inga á galdrabrennu-tfmabilinu á
íslandi, og það var kyrkjunnar
‘siðmenning1, sem jeg sagði að
hefði gjört fslenzku þjóðina að
skrfðandi maðki, og skilið hana
eftir fiakandi í sárurn. Um kristna
siðmenningu var ekkert talað hjá
mjer, af þeirri góðu og gildu á
stæðu, að það hefði gefið ranga
hugmynd um eðli og uppruna
þeirrar ‘siðmenningar1, sem er
kyrkjunni sarnfara á íslandi, að
kalla hana kristna. En þjergeng-
ur líklega illa, eins og fleirum, að
aðgreina kyrkjudóm og kristin-
dóm, og svo verður það allt að
kristindóm hjá þjer, sem kyrkjunni
er samfara, hvort sem það er af
kristnum toga spunnið eða ekki.
Þetta er einmitt það sem kyrkjan
hefir ávallt sókzt eftir ; þegar menn
taka við öllum hennar kreddum
sem kristindóm, þá er hún ánægð.
Það er við kyrkjudóminn, sem hef-
ir verið kallaður kristindómur, að
frjálshugsandi menn hafa svo oft
átt f stríði, en við kristipdóm
Krists, sem raunar er mikið eldri
en Kristur, þó hann sje við hann
kenndur, hefir enginn þoirra átt
strfð, Kristindóm Krists má inni-
binda allan f einni setningu
elskið hver annan. Kyrkjudóm-
urinn aftur á móti er miklu yfir-
gripsmeiri en svo, að þonum verði
lýst með einni setningu, KyrkjuT
dómurinn innibindur í sjer kyrkj-
una sem starfandi sfofnun, með,
alium sfnum trúarjátningum.kirkju-
þingasamþykktpm, valdsmanna-
fororðningum, Riblfuútskýringum,
kennsluaðferðum og pdlitiskum
sjerrjettindum afn og starfsmanna
sinna. Kyrkjudómurinn er ekki
boðskapur eins og kristindómur-
inn, heldur áhald til að fara með
boðskap,
Pramh,
I veðrinu út af
“Y afurlogura“.
Eftir
Stefhan G. Stephanssqn,
II.
Það er sannleikur sem sjera
E’riðrik segir f hugvekju sinni um
hávaða, að oft hefir verið argsamt
á samkomum íslendinga, vostan
hafs að minnsta kosti. Oft hefir
það verið örðugra að halda þar við
hljóðleik undir crindiim ræðu-
| manna, en verða myndi á sams,
konar mótum innlendra manna,
það er- að segja, sje enska töluð
yfir innlenda fólkinu, sem yfir höf-
uð skilur ckkert mál, nema s(na
eigin tungu illa. Á öðrum málum
en sfnum eigin, hcfir enskutalandi
alþýða næstum þvf skömm, enda
pr hún alha þjóða tornæmust og
heimskust um allt mannamál yfir
höfuð. Það stafar frá óafvitandi
og innrættu drainbi þeirrar- fjöl-
mennis meðvitundar sem eiginlcga
erfáfróð, ogkannast ekkiviðneina
fyrirmynd nema sjálfa sig, ís-
lenzkur bávaði er fremur það reglu-
leysi formlausrar glaðværðar, sem
oft fipar fyrir þvf sem verulega er
skemmtun að, en að hann sje ólæti
skrflsins, íslcnzkur bávaði er
skvaldur, aldrei ofstopi. Þegar
innlent fólk orgar sig afvita, við
knattleik og kosningar, gengur sú
vitleysa fram af íslendingnum,
hann er eini siðprúði maðurinn f j
hópnum, Hann getur orðið ærsla-
meiri eti Amerfkumaðurinn, eq
honum hættir ekki eins við að
verða djöfulóður, í öllum dómum
sjera Friðriks, í öllum hans jafnað-
arreikningi milli manns og manns,
íslendingsins og Amerfkans, ligg-
ur manni eitt f augum uppi; sjera
Friðrik þekkir qkki sveitamanninn
nje kaupamanninn ameriska, eins.
og hann er, £n kónnurum, kaup-
mönnum, lærðri stjett manna hjer,
öllum þessum eftibekkingum á,
þjóðstjettaþrepum þes,sa Unds,
hefir hann gjörst handgengnari,
að minnsta kosti í samkvaemislíf-
inu, og öll þeirra siðsemisfægða og
guðræknisgljáandi eigingirni finnst
honum svo fyrirmynd. Jafnvel
annað eins og það, að Búarnirvildu
vera sjálfráðir, og bitu af sjer e'ms
leqgi og þeir entust til, bæði enskt
fláræði og enskan yfirgang, er f
augym sje.ra priðriks að standa
heimsme.nningunni I vegi, þó vörn
og viðbúnaður Rúanna, sámningar
þeirra við E.ngland Og sámheldni
sfðan, sje fegursta d.æmið, ó'p
fuðurlandsást sem flest leggur (söl-.
urnar, s.em s.agan veit pm nú ný-
lega, en þáttur- pnglands í þv(
máli öUu, sje að. mestu leyti rauna-
saga ljelegustu lftilmennsku og
klaufaskapar, þess, styrkleika, se.m
á sjer aflsmunjnn að, og veit hann
hefir mergðina með, sjer, fyrir
hvern þann mann scm fylgir þvf
máh með kreddnlausum skilningi,
og (eiifiægni ann enskri menningu
sæmdar af ajerhv^riu máli.
fslenzka alþýðu, upp og ofan,
hefir sjera Friðrik sjeð og reynt
beter; á göllum hennar nær hann
þv( tra.ustari tökum, En ályktan-
ir bans, eftir að hafa boriðþásam-
ap, ^Vmeríkanann og Islendjnginn,
eru ekk' i'fgalausar, hann þyggir á
þv( sem ósamkynja er, hugmynd
S.inni um ameriskati alþýðumann
og þekking sinni á fslenzkum
múga-mann', Sjera Friðrik er fqr-
mælandi alls þess sem er afkasta 1
mikið f vcraldlegri umsýslu, Hon- f
ym vex það, f a,ugum svo, hann
sjer ekki “hyaðan það kemur nje
hvert það fer“, Ffann hefir, eins
óg jeg, óytf rnestvi æfireynslu
sinni í yngstu syeitum v\rr\erfku,
par sem matmamunurinn hefir
minnst páð sjer nicfri enn. Hy£
hugsar hann aldrei út í það, sem
mannamuninum fylgir, eitt með
öðru, en scm jafnvel varasamir
menn viðurkenna að hagfræðis-
skýrsfur sýni, að áttundi hvermað-
ur búi við skorf f hinum auðugu
Randaríkjum, Sjera Friðrik cr
starsýnast á stórvirkin qg á illt með
að sjá út yfir þau,
5vo eru þetta samt athuganir,
sem inn h^fa sþæðst, gn ekki aðal-
erindið, sem vakir- fyrir sjera Frið-
rik f ‘ Vafurlogum/, IVIeginmálið
qr, að útrýma þröngsýni qg kreddu-
kergjunni Qg flokkadráttar-fjand-
skapnumi fir (slenzkum hugsunar-
hætti vqsta.n hafs, Hann vill vita
til þess, að qinlægu cinstaklings
sjálfstæði sje, að qinhvet'ju leyti,
Sjá 4. s.
< 1
1»
' ►
o
I ►
&
ELDSÁBYRtíÐ oa; l’LNIXLAl AN.
Þqir sern þurfa að setja hús og aðrar eigrfir f qldsábyrg5, óðú
fápeningalán út á fasteignir, geta snúið sjer tif mfrt-.
EfNAR
Skrifstqfu ,,Raldurs,‘,
qeafsson,
GIMLL MAN.
ÓVIÐJAFNANLEfi RJÖRKAILTP
Á RÓKUM
framlengd um nokkrar yikur,
jq til 6q prósent afsláttur,,
Lesið eftirfylgjandi verðskrá ;
Unele Tom’s Cabin, eftir H. B. Stovvq ioe,
Hidden Ifiand, qftir Mrs, E. D. ÍV N. Southworth iQq,
Self-Made, ,, tvæv bækúr 150,
How Christianity Began, eftir William B.urney (oc,,
Advaneement of Soienoe. eftir Prof. John Tyndall ( Jví,
Christianity and Materialism, cftir R. p-, Onderwoqd (Jvj.
Common Sense, cftir Thomas Raine 150,
Ago af Reaaon, rsftir Thomas Raina I|q,
Apostles qf Christ, cftir- Austm Floly.qake 05°,
The Ato.nement, eftir- Ch, Bradlaugh - 950,
Blasphemy and t-he Bible, eftir C. B. Rqynolda
Career o,f ReligÍQUs Systam, eftir Q. B,. Waitq 050.
Chris.tian Deity, cftir Ch. Watts, 050.
Christian Mysteries 05c,
Christian Scheme of RederqPtio-n eftir Ch. Watta OJc,
Christianity— eftir- D. M. Bepnett c 50,
Daniel in the Lio.ns’ D,en, eftir D- Ff• Bennett pje.
Giordaqo Bruno, æfisaga hans, kenningar; og píslaryæRtiadá,u?Á 9Í°.\
Rast Link in Evolutio.n, eftir. Ernst Haeok.eJ, 9t5ct
Ljbcrty and Morality, eftir M. D. Conwav. 93c,
Ras.aage of the Red Sea, eftir. S,- E. 'Rpdd, Qfio,
Rrophets, and Prophesies, eftiy. John E. Renpsbpxgv 95,0.
Seienqe a.n.d the Bible Antago.nist;c, eftir Ch. Watts o£e.
Scieqc.e of the, Bible 05c._
Sq'Pqratition pisplayed, eftir Willia.m Pitt 95c\
l'welve ApQjStles, eftir Ch. Bradlaugh 059.
What dj.d Jesuy Tqach ? eftir Ch. Bradlaugh 95c.
Wþy don't God kill the D.evil ?. eftir M. Babcock ioq.
Allcjr þes,sar ofantöldu bækur
Jeg borga póátgjöld til hvaða staðar sem er, f Canada eð%
RaPda.ríkjuþu.m-,
RÁLLJÓNSSQN,
65,5 To,roAtA Rtv, WINNIPEG, MAN.
MEIEI
BŒKUR!
HEIMSPEKISLEGS,
VÍSINDALEGS,
stjórnfrœðislegs,
OG TRÚARBRAGD.aLEGS
EFNIS.
WFJAT I.S RELIGION ? Síð-
ast.a ræða Ingersolls. Vorð, I9C-
DES.IGN ARGUMENT FAL-
ACfES.cftir E. D.Macdopald, 25c.
WfSDOM OF LIFE, eftii; Arth-
ur Schoponhauer. - Verð. 25c.
RITVERK Charles Bradlaqghs,
mcð niytid, æfisögu, og sögu, um
baráttu hans f enska þinginu.
Verð : ( akra,utbandi - - $1.10
( kápu .... 50C.
FORCE ANP MATTER : or
Principlesj of the Natural Order
of the Univqrsq, \vith a System of
Moralíty bascd therqn, eftir Prof.
Ludvvig Buchper. Með mynd.
Verð: I bandi $1 10
MEN, WOMEN, AN'P GODS,
eftir Helen PI. Gardener. Með
formála cftir Col. R. Q, Ingersoll,
qg rpynd höfiunnarins, Þessi bók
er hin langsqjallasta sem þess;
fræga kona hefir ritað,
Verð: í bapdi $1. io„ f kápu 50C.
P HILO SO P H Vof'SRIRI T UAL-
ISM,
eftir Fredoric R.Marvin. í bandi.
Verð: - - - t t 1 ■; 50C.
PULPIT, PEW.and CRADLE,
eftir Hclen H. Gardener-, J kápu.
Verð: roc,
[God and My ^ighbojjr
i eftir Robert Blatchford á Eng-
landi, sem er höfundur að ,,Merrie
! Englapd, “ ,,Britain for British,‘A
io.fi. Bókin er 200 bls. á stærð^
f p.rentuð, með skfru letri á góðar\
I pappír. Rókin er frayvTþrskarand
\ vel v.ituð, eins öll ritverk Rober^
: B.latchfords. Vgrð: í bandi $i.oq
• kápu 50%
ADAM.’S PIARYj, eftir Majrjj.
Tvyain $.1. of\
E V Fj’ S PIARV, eftir. MarF
: Twain $1.09,
‘ EXAMJI^W'RIPH- Op THp
PRpPHECIER— Paine j 5cf
Rs thr Gpd of Isracl the True God?
eftir Israel W. Qroh. i5c
Ritverli Valtajres:
VOLTAInE’S ROMANCE%
NÝ Aígáp í,búndi, $1.5^
Micromegas, í kápu. 25c.
Man of Forty Crovvns 25c.
Pocket Theojogy 25c.
Letters,on the Christiap Religion,
með myndum af M.de Voltaire.
Francois Rabelais, John Locke,
Peter Bayle, Jean Meslier og
Benedict Spinoza 25c.
Philosophy of F[istory 25c
Ignorant Rhilosophcr, með mym
um af René Pesqartcs og Bcne-
' ■ .'V
dict Spinoza 250
jChinese Catecism 25e,
Sentið pantanir. yðar tifi
PÁLS JÓ.N SSpNAR,
655 Toro.nto Sfi
WINNÍREG, —r’-MAN,