Baldur - 20.08.1909, Blaðsíða 2

B A L D U R, VII. ár, nr. 4.
ER GEFXNN ÍJT Á
GIMLI, --- MANITOBA
OHAÐ VIKUBLAÐ.
KOSTAR $1 UM ÁRIð.
BORGIST RYRIRFRAM.
Hníflanna náttúrlega gætir ekki,
—það fæðast hjer flestir kálfar
með tveimur hvert sem er, — og
það er sjálfsagt að taka sjer til
þakka, að vera bara nógu kurteis-
lega kallaður annaðhvort vitlaus
eða guðlaus.
Og í hverju er nú þessi sjerstaka
vitleysa þeirra “lútersku” fólgin?
Nú, auðvitað f því, að !áta sjcr
ekki falla jafnvel hanabjálkaloft
trúarjátninganna, eftir að búið er
að stinga grunni biblíunnar undir
stólinn hans Darwins, eins og á
meðan hann hvíldi á Sfnaífjallinu.
ffTGEFENDUR :
THE GIMLI PRINTING &
PUBLISHING COMPANY
LIMITED.
UTAN ÁSKRIFT TIE BLAðSINS :
CSI-XTÆXjX,
ZMTYYHST.
'*iv >*.•'«*:• ^ •5r 'C- 'C-
• •-h
Og guðleysi hinna “únftarisku’’?
í ókunnugleika þeirra 4 guði.
Þeir sverja ekki nokkurn hlut um
það 14 ára gamlir, hvernig guð
afi farið að því frá eilífð að vera
faðir mannanna, eða ætli að fara
að þvf til eilffðar.
En þeir þarna, — sem maður
má ekkert kalla fyrir einhvers
reiði, — ætla að búa áfram f hana-
bjálkanum grunnlausum, og halda
áfram að sverja f gríð og ergi,
— o, — svona hjer um bil hvað
sem vill.
Það er ekki “bindandi.’’
Verð á smáum auglýsingum er
25 c. fyrir þumlung dálkslengdar.
Afsláttur er gefinn á stærri auglýs-
ingum, scm birtast f blaðinu yfir
lengri tfma. Viðvíkjandi slfkum af-
slætti ogöðrum fjármálum blaðsins,
eru menn beðnir að snúa sjer»að
ráðsmanninum.
1
^-C<i
'C- 'JC- ** .5^ •IS' •5' vík
“Allir eitt.“
vl/
l'ramtfð er sf-ófædd,
fortíð æ gengin á braut,
nútfðin sýður alltaf ein
allan s’nn hrærigraut.
Það cr illt og broslegt stundum
að heyra menn metast um nöfnin
á trúnni sinni, einkum sfðan þessi
nýja “iska” eða “erska” varð til,
sem engum manni cr nú hægt að
bæta neinu framan við, án þess
að einhver sje móðgaður. Menn-
irnir, sem eru það, — þetta, sem
maður, til þess að suciða fyrir öll
annes, dirfist ekki að riefna, segj-
ast vera “erskir.” Það vilja hinir
ekki með nokkru móti heyra, —
þcir sje ekkert annað en “iskir.”
“Lútcrskur”, “...erskur .. isk -
ur”, og “únftariskur” er hjer allt
komið f ógreiðanlega fiækju, sem
bráðum verður ckkert auðveldara
að 'sortjera’ heldur en fásturna á
Bakkabræðrum.
Einn unglingur hjer á Gimli
fylltist um daginn heilagri reiði
yfir þvf, að þeir og Únftarar Skyldu
einusinni vera nefndir á nafn
saman, Mikil ódæmi! En svo
er þó til þess ætlast, að TJnítarar
láti helzt hafa s:g fyrir skóþurkur
af eintómri þakklátssemi fyrir
frjálslyndíð. Þó það væri nú; —
fyrir það að halda -grundvallai-
lausum trúarjártningum, sem ekki
eru “bindandi”, — bara til þess
að þurfa ekki að kannast við, að
þeir sje eins “argvftugir” eins og
Úr.ítarar, sem hafa trúarjátning-
aruar ekki neinar.
En nú lagast þdtta lfklega bráð-
um. Það á alltsaman, — samkvæmt
grundvaliarliigum hins ev. Iút.
kyrkjufj. Isl. f Vesturheimi! — að
verða hjá þeim eins og í kyrkjunni
á íslandi; og f kyrkjunni 4 íslanci
þýkir þeim nú allt þetta vera svo
bindandi, að biskupinn hefir vfst
sailnarlcga ætlast til þess, að það
skyldi verða leysandi þetta nýaf-
staðna trúmálaþing, sem hann var
að halda núna fyrir rúmum mán-
uði. Hann flutti ræðuna við byrj-
unarguðsþjónustuna, og ísafold (o:
Einar Hjörleifsson, bakhjallur sjera
Friðriks J. Bcrgmann), segir að
hún hafi vakið “mikla athygli alls
þingheims.”
Helzt virðast Ifkur t 1, að gefa
megi til kynna með stærðfræðis-
Icgum merkjum, hváð mjðliðurinn
telur sig.
“Lúterskur” — vitleysu =“...
erskur. . . iskur.”
“. .. erskur. . . iskur” -I-guðlcysi
= “únftarískur.”
Útkoman úr þcim reikningi er
svo scm ekkcrt óhræsi:
ÓVITLAUST GUðLEVSISLEYSI.
Einhverjum kann nú að þykja
þctta óglögg útskýring, cn hún
hcfir þó það til sfns ágætis, að
vera æðimikið Ijósari hcldur cn
það sem ekkcrt er.
“Aðalkjarni hennar var sú kenn-
ing, að minnu væri að skifta, að
menn væru lúterskir, en mcira um
hitt, að menni/nir væru kristnir,
— allir eitt. ”
Lúterskur biskup! Hana nú,
þá það.
“Allir eitt,” — umtfi, — ún/t-
arar, — únítarinka ‘f hnotuskel’,
eins og cnskunnn kemst að orði.
“Fundurinn virðist hafa heppn-
ast sjerlega vel,” regir Breiðahl.I,
og getur þess svo að prestarnír
vilji hætta að kenna ungmennum
nokkra lúterska lærdómsbók, bisk-
upinn segi að játningarnar sje
dauðar í hugum manna, og mikill
meirihluti ræðumanna þvf gjör-
samlega mótfallinn, að stofnað yrði
til nýrra játninga.
Skyldi fundurinn hafa heppnast!
— rjett eins og gott Únítaraþing.
Það hefir stundum orðið fullerfitt
þar, að halda játningaleysisfrels-
inu.
Lcngra verður ekki komist,
Rómverska kyrkjan áfrýjar til
páfans, lútersks kyrkjan til biblí-
unnar, og únítariska kyrkjan til
mannsins eigin hugskots, varajátn-
ingarlaust, ábyrgðin á sinni trú.
* *
*
Vissulega hefir íslenzka presta-
stefnan heppnast fram yfir allar
vonir; — cn vestræna hreinskilnin
þarf að þokast um fet til að hafa
þess not.
* *
*
“Allireitt” þýddi ekki áfslenzku
prestastefnunni það sama, sem
verið var að reyna að láta það
þýða hjerna á lúterska kyrkjuþing-
inu. Hjer áttu þeir allir að vera
eitt, sem með einhverju móti gætu
fengist til að hanga f sama nafn-
inu, — aðrir ekki. Eining sú á
vfst fyrir manna sjónum að miða
t:l þess að cfla “hið góða málefni”
— “málefni Drottins”, — en f
reyndinni hefir sú efling að undan-
firiru komið fram í miklu meira of-
stæki í garð únftarisku kyrkjunn-
ar af hendi þeirra, sem ekki má
nefna, heldur en nokkurn tfma af
hendi hinna “lútersku”; — sbr.
framkomu safriaðarnefndanna á
Mountairi og í Mikley, sem strax
var bent á þar á þinginu; og
sendibrjef sjera Jóns til únftariska
kyrkjuþingsins f fyrra, sem einnig
var minnst á. Ástæðan er auð-
vitað mjög skiljanleg, — mennirn-
ir vilja með öllu móti dylja hvað
þeir sje, nefnilega únftariskir, ef
þcir eru nokkuð.
En þctta er ekki biskupinn á ís-
landi neitt að reyna að fela. Hon-
um er sýnilega ljóst, að þetta
“Allir eitt” þarf að ná út fyrir
lúterska nafnið, blátt áfram til alls
fólks ns, sem í landinu býr; enda
væri það meira en meðalfásinna,
ef kennimannastjettin færi að
rcyna til þess að etja kappi við
öll þjóðarinnar skáld, . vitandi vel
að það eru mennirnir, sem hafa
lykiiinn að sálarlffi hvers einasta
unglings, sem nokkurt mannsefni
býr f.
“í banni sauða og hirðis geng
jeg brott frá hússir s hurð”, kveð-
ur það skáldið, Einar Benedikts-
scn, sem einna vægustum orðum
fer um trúarbrögðin. Björn Gunn
laugsson talar maðpr nú ekki um,
og um Þorst. Erl., St. G. Steph.,
og M. Jockumson er öllum kunn-
ugt, eða þá Hannes Hafstein:
“Kyrkjan, — kyrkjan hún brenn-
ur”, og Einar Iljörleifsson: “Náma-
bærinn niðri f jörðinni.” Jafnvc!
Stgr. Thorst. má vera ógleymdur:
“Trúðu á tvennt í heimi”, og
meira að segja Jónas Hallgríms-
son: “Jólum mfnum uni eg enn.”
Skáldið f Ileiga heitnum Hálfdán-
arsyni slær á sama strenginn:
“AHt er frá þjcr, faðir kær, fyrir
----------------m
Hæstmóðins orgel og
píanó.
Hinireinu umboðsmenn fyrir
Heintzman & Co. píanó.
J. J. II. McLe n <& Co. Ltd.
28 Main St.
VVlNNIPG.
þig °g. m Lín lílca”; og loks er
nú svo að heyra sem sjera Vald-
imar Briem sje að gefast upp við
að yrkja sjertrúarþvergirðinginn
inn í þjóðina, og sætti sig við svo
vfðan hugsunarhátt, að öll landsins
börn fái í honum rúmast, — að
Islendingar geti enn á ný orðið
allir eitt.
Nákvæmlega það sama, scm sá
er þetta ritar,, notaði málfrelsi sitt
á lúterska kyrkjuþinginu til að
færa þar í tal; — þó að það hafi
vfst þótt þar, þá f svipinn, ákaf-
lega út í hött; — eða ekki sáust
nein merki þess, að yngri flokkur-
inn í þvf þingi væri nokkurn hlut
nær þvf hugarfari heldur en sá
eldri.
Og þó heíðu þeir nú ýmsir,
bæði foringihn og aðrir úr yngri
flokknlim, mátt vera orðnir inn-
lffaðir þessari hugsjón. “Eitt úr
mörgu” (e pluribus unum) er
‘motto’ Bandarfkjanna. Fyrir nug-
skotssjónum vfðsýns manns táknar
það, að steypa eina fagra, góða,
göfuga heild upp úr allskonar
brotamálmi. Til þess verður að
höggva hlekki, brjóta girðingar,
brúa torfærur, og að þvf hafa
Bandamenn undramikið unnið
þrátt fyrir allt, sem ábótavant er.
“E Pluribus Unum" er ekki að-
eir.s stjórnfræðisleg hugsjón. Hún
er miklu víðari cii það; — heiin-
spekileg hugsjón; — trúarleg hug-
sjón. í þeirri hugsjón er að finna:
EINN GUÐ f hinum reglubundna
óforgengilega ómælandi alheimi;
EITT MANNKYN á hinum
smáa forgengilcga jarðarhnetti;
EITT LÖGlViÁL, kærleikann,
sem afrekar fullkomnar umbætur,
fullkomið rjettlæti, fullkomna misk-
unsemi, og fullkomna siðprýði,
sje hans mælikvarða fullkomlega
fylgt; og ao síðustu EITT LÍF,
— eilíft lff, — bæði fþcssum sýn-
ilcgá búningi mannsandans, sem
hann nú klæðist, og hveijum öðr-
um búningi, sem vera skal hinu-
megin við gröf og dauða.
“Allir eitt”, — og allt eitt.
Þctta er sýnilega nú orð.ð stcfn-
an hjá Austur-Islendingum, og
það er svo fyrjj að þakka, að hún
er lfka orðin til hjá Vestur-Islend-
ingurn.
. * *
*
Það yrði of lángt mál, að skýra
frá öllu þvf, sem íslenzku prestarn-
ir afrekueu f einingarhttina, eft:r
að þcir höfðu hlustað á inngangs-
ræðu biskupsins. Á þær ráðsta'-
anir verður frekar minnst f næsta
blaði.
Samræður við vini okkar um
orgel og pfanó eru okkar ánægju
efni, þvíokkur cr óhætt að ábyrgj-
ast hvaða hljóðfæri, sem valið er
úr okkar búð. Þær tegundir, sem
við höfum á boðstólum, eru allar
reyndar að því, að standa fremstar
allra þeirra hljóðfæra, sem seld eru
hjer f landi.
Yorkyrð.
-----:0:----
I hálfskugga köfum vjer hraun-
dranga rif,
og heiðarbrún dottar í leynum
er húmdrottning breiðir sitt
daggtára drif
um dali og engi og háfjalla klif,
og faðmskýlir frumgróða hrein-
um.
En blómgeiruð hlfð er við blá-
daggar traf
sern blikfeldur settur með gim-
steina vaf.
Og lækurinn niðar svo Ijúft og
svo hægt,
með líðandi straumöldu sogin,
og söngröddin kát er nú þögnuð,
cn þægt
þjóta f laufkrónublöðunum vægt
ilmstrauma frjóvgandi flogin,
er daggeislinn sfðasti sólgylta
rós
saumar í dimmbláan möttulfald
sjós.
Og gcim-hvelið andar svo mjúkt
og svo milt,
en myrkfald sinn geymir að baki,
og fossbúinn hefir nú hörpuna
stillt
og hljómþýðum niðómi kvöld-
loftið fyllt
sem vögguljóð vorblómum kvaki,
og allt er svo friðrótt, er frum-
Ilfið smátt
fellur í armlög við daggríka nátt.
Og svefnguðinn faðmlögum nátt-
úru nær.
Ei neitt utan blæsvalinn vakir;
sem varðsveinn hann læðist svo
laðandi og vær
um lynggrónar heiðar og skrúð-
engi kær
svo bifast þar blómvæng’r rakir.
En draumguðinn svffur u-m dali
og fjöll,
sem dvalboði nætur um jarð-
blómin öll.
í ein.eru kyrðinni áttu það,
grund,
sem andvarpsins þungstunu
deyfir;
mann dreymir þá gjarnan uin
feðranna fund
og frjálsborna hugþrá á velsælu
stund,
og andinn sjcr langflugin leyfir.
Því stormvindur lffsins er horf-
í húm,
Og hcfir ci lengur f sálunni rúm.
Tob. Tobíasson.
—Eftir ÓÐNI.