Baldur - 20.08.1909, Qupperneq 3

B A L D U R, VII. ár, nr. 4.
Lögbergog Þingvellir.
Eftir
VlLHJ. Th. JóNSSÓN.
(Minni Lögbergs og Þingvalla-
byggða 17. jímí 1909.)
Kæru íslendirgar.
Þareð Þjóðhátíðarncfndin hefir
falið mjcr, að ta!a hjer f dag
nokkur orð um þessi byggðarlög
þá vil jeg hjer með, mfnir kæru
tilheyrendur, leitast við að leysa
fyað af hendi, en þess vildi jeg
óska, að meðal þeirra orða mættu
hæzt og dýpst hljóma f hugum
ykkar orðin Lögberg og Þingvellir.
Jeg veit vel. að þess gjörist
ékki þörf, að útskýra þessi sagn-
ríku orð fyrir ykkur, þar sem þið
allir vitið svo vel hvað þau hafa
að þýða; — etida þótt það komi
oft fyrir, að skilnings góðir menn
þurfi að endurtaka íhuganir sfnar
um sömu orð, gildi .þeirra og af-
stöðu. Þetta kemur jafnvel oft
fyrir viðvfkjandi hinum allra-
einföldustu orðum; þvf þó að orðin
sýnist vera einföld, þá felst stund-
utn f þeim, það sem vitringum er
hulið. Jeg vil þó helzt að mín
orð sje einföld, svo að enginn geti'
rnisskilið þau, en svo mcga þau
einföldu orð líka hafa í sjer fólgið
citthvað meira heldur en einfeldni
tóm;K Þessir tfmar gjöra æðri
kröfur, þar sem mannsandinn vill
vita (1.) um hina æðstu og full-
komnustu tilveru og (2.) um
byrjunarástand og eiginlegleika
allra skapaðra hluta. Spursmál og
eftirgrennslanir um þctta koma
iðulega fyrir, — hjá cinföldum
mönnum, hjá ve! greindum mönn-
um, og hjá lærðum mönnum.
Allir vilja vita eitthvað áreiðanlegt
um þctta. En hver getur skýrt
það? Enginn f raun og veru,
nema guð sjálfur, ef við getum
ekki trúað þvf sem við sjáum, ef
við gctum ekki trúað því sem
guð sjálfur hefir sagt.
Viðvfkjandi þvf fyrsta eru þessi
einföldu orð: “í upþhafi var
orð; það orð var hjá guði; og guð
var það orð.“
Viðvfkjandi hi 111 öðru atriði
sjáum við framsctt mcð cinföldurn
orðum^ hvernig gUð byrjaði^ nð
skapa: “Verði ljós“, — þótt >ið
ekki til hlýtar skiljum þctta ljós.
Þið munuð nú segja, að þ e 11 a
sje ekki minni byggðanna, en það
er nú samt náskylt þessum byggð-
arlögum, þvf að sannarlcga hljóta
þessar byggðir okkar að þurfa
bæði á otði og Ijóxi að halda, ef
þ;er eiga lengi að geta borið vei
nöfnin ”Lögberg“ og ”ÞingVeliir.“
it +
Lögbergs- og Þingvalla-nýlcndan
er 24 ára gömul, og liggja hjeruð
hennar f 22. hverfi f 31. og 32.
röst fyrir vestau 1. hádegisbaug.
Samt sýnist hún töluvert stærti,
samkvæmt landabrjefi þvf, sem
fylgir lýsinginni af nýlendunni
frá ísafoldar prentsmiðju árið
1886. Hinn »rauði ferhyrningur
nýlendunnar sýnist ná þar yfir
býsna stórt svæðs.
Ilclgi sál. jónsson sem gaf út
blaðið Leif var hinn fyrsti land-
námsmaður í Þingvallanýlendunni
og hann mun hafa gefið henni
nafnið. Lögbergsbyggðin tekin
út af fyrir sig er 3 — 4 árum
yngri, og mun herra Jóhannes
Einarson, og þeir bændur, sem
þar eru nú búandi, hafa gefið
henni nafnið. Þeir, sem nöfnin
hafa gefið, eiga heiður skilið fyrir
það,
Mig langar til að skjóta þvf
hjer inn að það liggur fyrir okkur
byggðarbúunum hjer á næst-
komandi hausti, að g.reiða atkvæði
með eða móti þvf, að fjölga reit-
unum í Lögbergs-og Þingvalla-um
dæmi, eða hafa reitina með sgima
fyrir komu lagi sem nú er. Það
getur haft talsverða þýðingu fyrir
íslendinga og íslenzkt þjóðerni,
hvernig Ifnurnar eru dregnar í
kringum reitina, — eins líka hvað
margir eða fáir eru hafðir saman.
Það væri held jeg gott, að okkar
fyrirliðar f byggðum þcssum vildu
kalla okkur sem flesta saman a
fund einhverntfma í sumar, til þess
að láta í ljós .skoðanir okkar f
þessu tilliti. Atkvæðagreiðslan
yrði þá betur samkvæmt sameigin-
legum vilja okkar þegar til hennar
kemur. Búast má við þvf, að
sveitarstjórn komi með tfð og
tfma, og þá verður haft tillit til
þess, sem áður hefir verið gjört.
Jeg ætla þá að minnast á ís-
lenzka nýlcndubændur á Lfigbergi
og Þingvöllum. Það má óhætt
segja, að bændur á Lögbergi og
Þingvöllum eru f betra lagi starfs-
menn, eftir þvf sem almennt,
gjöríst. Þcir hafa flestir komið
til þessarar nýlendu efnalitlir, en
margir með hóp af bö-rnum, sem
nú eru sjáanlega mannvænleg og
veluppalin. Ilvað cfnahag þeirra
viðvíkur nú, þá sjáum við stórar
hjarðir, blómlega, víðáttumikla
akra, og reisulegar byggingar.
Eru sum húnn með nýjasta lagi,
♦
cn aftur önnur byggð eftir gotn-
eskum stfl. Má vel-sjá fjölbreytni
þeirra. Enginn sýnist vera að apa
eftir öðrum, þvt alstaðar sjcr mað
ur nýja mynd og annað fyrirkomu-
lag en hjá hinum. íslendingar
sýnast allir vera skapaðir yfirmenn.
Það væri óskandi að þeim lærðist
með vaxandi þekkingu, að kunna
að meta hver annan, og þá hæfi-
¥
leika, setn þeim eru gefnir. Þess-
ir fslenzku bændur hafa þreytt
kapphlaupið á móti öðrum þjóð-
flok! cutn, og jcg held að það sje
óhætt að segja, að þeir standi ann-
ara þjóða bændum fyllilega jafn-
fætis. Þcir mega víst scgja um
íslenzku bændurna cins og brezku
námspiltarnir segja um hina ís-
lenzku námspilta: “Nú höfum við
fertgið pilt til að reyna okkur við.”
En hvernig cr þá kapphiaupið
háð? I>að cr háð með þvf að láta
Islc-ndingana gleyma, — gleyma
íslenzku tungurdáli, gleyma ís-
lcnzku þjóðerni, hætta að vera fs-
lerizkir. Þegar svo er kontið hætt-
um við lfka að taka betur f árina
en aðrir; — gott ef við verðum
jafnir.
Tvær cru kyrkjur f byggðum
þessutn, sem eiga að vfgjast á
r
t
t
t
t
t
HINAR AGÆTU
SHARPLES TUBULAR
RJOMASKILVINDUR J
standa nú Ný-íslendingum t:l b''ða,
Verð þeirra, scm aðskilja 200 pund á klukkustund, er $40 (aðrar tegt.ndw
sem afkasta jafn miklu verki, kosta venjulega $65 til $7"? °g Þær scm dýrari eru
afliasta að sama skapi meira verki.
Sá sem hefir þær til sölu hjcr í nýlendunni er
G-ISLI fTOTsTSSOTM .
JRNES P. O. MAN.
þessu sumri, og auk þeirra má
teija Þingvallahöllina, setn íslend-
ingar hafa reist til samkvæmis-
halda.
Það er þá komið nú svo langt,
að fslenzku landnemarnir hjcr hafa
þegar lagt hyrningarsteina fyrir
hina uppvaxandi fslenzku kynslóð
að byggja ofan á.
Fyrsti hyrningarsteinninn er
landnám þcirra. Annar hyrning-
aisteinninn er enskunámið, ef ekki
“stenzt á hvað vinnst og hvað
tapast.” Þriðji hyrningarsteinn-
inn er kyrkjur og hraustur og
hreinn líkami safnaðanna. h jórða
hyrningarsteininn sje jeg ekki, en
jcg cfast ekki um að hann muni
sjást á sfnum tfma. Gömlu íslcnd-
ingarnir munu ekki fara svo ofan í
moldina, að þeir láti eftir sig þrí-
hyrning fyrir grundvöll framtfðar-
innar. Jeg hefi aldrei sjeð þá
reisa byggingar sfnar f þríhyrning.
Þvf er nú einmitt þess að minnast
að íslenzka tungumálið er talað
mæta vel á Lögbergi og ÞingvöII-
utn, svo að það mun að jafnaði
hvcrgi betur talað vestan hafs.
Þar af leiðandi leikur það í fornum
anda að upp mun' rísa skóli sá á
Þingvöllum, sem Sleipnir nefnist.
j Að á honum verði kenndar átta
fræðigreinai, er efunarlaust; — ís-
LENZIC TUNGA sú fyrsta.
*
*
Hvernig falla nú dómar ltjer um
hina íslenzku menn? Lfklegast
eftir va,na eitthvað á þessa leið:
Ilvað þjóðerni snertir, að þvf
letigur sem þeir geti varðveitt
þjóðerni sitt, þvf meiri þrautscigju
lýsi það, Þó veit jeg að margir
kunna að segja við Islendingana:
“Þið eruð nú góðir menn, og við
erum allir góðir mcnn. Það er
gott að hafa ykkur mcð. Þið eruð
góðir til að fylla upp hópinn. Þið
eruð af góðu bergi brotnir., Þið
eruð þrautseigir og skylduræknir.
Þið cruð góðir að vinna. Þið eruð
góðir fyr-ir þetta land. En þið
getið ekki samið liig. Við verðum
að stjórna j'kkur, og semja fyrir
lög. Þið geti það ekki sjálfir. En
þið eruð löghlýðnir og þrautseigir
og góðir að vinna.”
Þetta kann allt satt að vera,
þótt mjer finnist það ekki að öllu
fullkomin kenning um þjóð, sem
alin er upp við eld og ís, risa-
vaxna hamra, brimraddir og
þrumugný hins veltandi hafs; þá
þjóð, sem fundið hefir hinn ang-
andi ilm fjallahlíðanna á íslatidi;
sem hlustað hefir á hina sfskvaldr-
andi læki og hrynjandi fossa; þá
þjóð, sem hefir sjeð grettistökin og
drukkið hefir bókmenntir íslands.
Sú þjóð hlýtur að vera eitthvað
meira en þrautseig vinnudýr.
Það kunna lfka að koma fram
menn, sem segja: “Ilugsið um
þctta land. Blandist saman við
fimmtíu til sextíu þjóðflokka í
þessu landi, svo við fáum eina
sterka þjóð, og góða menn til að
vinna. Látið sjá að það sjc f ykk-
ur alheimssál.” Fyrir mitt leyti
hygg jeg að þeir, sem ekki hafa
þjóðarsál, þeirVhafi ekki heldur
rjett góða alheimssál, en hvað sem
þvf líður, verða allir Islendingar
að hugsa sig um, hvert f þeim býr
nokkurt þjóðerni eða ekki. Við
geturn ekki verið stoltir af þvf, að
í okkur sje konungablóð og hreysti
vfkinganna, ef við látum berast
svo fyrir borð, að blanda okkur
umhugsunarlaust saman við ahra
þjóða rusl.
Það reynir fyrst á hreysti kapp-
ans þegar á hólminn cr komið.
LátU'U aldrei hrekjast f hafið,
Jeg vil þá enda þetta minni á
líkan hátt cg jeg byrjaði, og þakka
tilheyrcndunum góða áheyrn.
Kveð jeg svo Lögberg og Þing-
vallanýlendu og þennan þjóðvina-
hóp með þcssum einföldu orðum:
Gef css ORð á hæztu ha:ðum,
herra guð, það orð, sem ræður;
— kærleiksorð frá innstu æðum;
— það orð: við sjeum LJóSSINS
bræður-
Lengi lifi Lögberg og þingveljir!
“Hver cr gæfurfkari. maðurinn,
sem á miljón dollara, eða sá, scm
á 7 dætur?”
“Sá, sem á 7 dætur.”
“Hvers vegna?”
“Af þvf sá, sem á miljón, vill
meira, en hinn ekki.”
AUÐKENNI.
Enskur farar.dsali sem heimsótti
skozkt vöruforðabúr, veðjaði við
formanninn um það, að hann gæti
þekkt úr alla þá af þjónunum, sem
giftir væru.
Hann tók sjer stöðu fyrir utan
dyrnar þegar þeir komu aftur frá
dagverði, og nefndi alla, sem hann
áleit vera gifta, og í flestum til-
tellum hafði hann rjett fyrir sjer.
“Hvernig fórstu að vita þetta?”
spurði formaðurinn.
“Það er ofur auðvelt,” svaraði
hinn, “giftu mennirnir þurka af
skónum sfnum á gólfdúknum, en
hinir ekki.“
MANNESKJAN,
EKKI TIGNIN.
Margar smásögur eru sagðar um
Vilhelmínu Hollandsdrottningu
frá æskuárum liennar. Emma
móðir hennar reyndi að haga upp-
eldinu þannig, að hún fylltist ekki
af hroka yfir stöðu sirmi.
Einhvern dag hafði litla drottn-
ingin verið óþæg, svo hún var
rekin út úr hcrberginu. Strax á
eftir var barið að dyrum.
“Hvcr er úti?” spurði ckkju-
drottningin.
“Drotningin yfir Hollandi,”
svaraði Ii1,la stúlkan, með eins
valdalegri rödd og henni var mög-
ulegt.
“Holiandsdrottning fær ekki
inngöngu,” svaraði ekkjudrottn-
ingin rólega.
Nokkru sfðar var barið aftur
ofur hægt.
“Hver cr úti?” spurði ekkju-
*
drottningin.
“Það cr litla Vilhelmína,” var
svarað f bænarróm.
“Nú, er það litla Vflhelmfna?
hún má gjarnan koma inn,” svar-
aði ekkjudrottningin.
A sömu stundil smaug litla
drottningin inn, og bað möður
sína fyrirgefningar með tárin í
augunum,
* * *
*
“Hold er mold, hverju sem það
%
klæðist. “