Dagsbrún - 07.12.1918, Side 1

\
POLIS BKKI
RANQINBI
GEFIÐ ÚT AF ALPÝÐUFLOKKNUM
47, tbl., 4.
Sambanðstögin.
Danska alþingið — Ríkisdagur-
iiin — heflr nú samþykt sam-
bandslögin. Voru þau fyrst til um-
ræðu í neðri deildinni (Fólksþing-
inu), og þar samþykt með 100 at-
kvæðum gegn 20, en 20 voru
fjarverandi, eða greiddu ekki at-
kvæði. í efri deild (Landsþinginu)
voru þau samþykt með 42 at-
kvæðum gegn 15, en 13 voru
fjarverandi.
Lögin eru nú undirskrifuð af
Kristjáni konungi, Jóni Magnús-
syni og Zahle, og ísland þar með
orðið konungsríki. Hvað lengi sem
það nú stendur.
Friður.
Á sama tíma og við Reykja-
víkurbúar höfðum enga hugsun
fyrir öðru en drepsóttinni, hafa
gerst úti í heimi markverðustu og
gleðilegustu tíðindin, sem skeð
hafa i fjögur ár: Það er kominn
friður. Ekki þó svo að skilja að
friður sé þegar saminn, en það
er komið vopnahlé, og stríðið er
áreiðanlega lúið.
Stríðið hefir hætt eins snögg-
lega og það byrjaði. Sókn Banda-
manna nú í haust varð þess vald-
andi að Búlgarar, sem farið höfðu
í stríðið til landvinninga. mistu
alveg kjarkinn, eða réttára sagt,
sáu, að því fyr sem þeir hættu,
því betra fyrir þá. Þess vegna
snéri forsætisráðherrann sér til
Bandamanna um frið, og undir-
gengust sendimenn hans, við Banda-
menn, að leggja skilyrðislaust nið-
ur vopn. Þetta var gert alt án
vitundar Ferdinands konungs (sem
er þýzkur prinz, hann er frá Ko-
burg). Reyndi hann fyrst að malda
í móinn, en er hann sá að hann
engu fékk um þetta ráðið, lagði
hann niður völd, í hendur elzta
syni sínum, Boris prinz, og hélt í
sprettinum heim til Þýzkalands.
Var það þriðji þjóðhöfðinginn sem
veltist af veldisstóli síðan stríðið
byrjaði. En áður voru farnir Niku-
lás Rússakeisari og Konstantín
Grikkjakonungur; hinn fyrri var
síðar drepinn, en hinn er i Sviss-
landi.
Boris konungur réði þó skamm-
an tíma ríkjum, því frétt er kom-
in um, að einnig hann sé oltinn
úr sessi, og Búlgaría orðin lýð-
veldi.
Þetta hafði brátt þau áhrif að
hin glæsilega hetja Enver pasha,
sem er hinn mesti Þjóðverjavinur
varð að fara frá völdum í Tyrk-
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
Reykjavik, laugardaginn 7. desember.
1918.
landi, og er að sögn flúinn úr
landi, en stjórn myndaði Tewflk
pasha, hinn mesti Englendinga-
vinur, og fyrverandi sendiherra
Tyrkja í Lundúnum. Sömdu Tyrkir
þá skjótlega vopnahlé við Banda-
menn, létu laus við þá vígin við
Hellusund (Dardanella) og lofa
þeim óhindraðar siglingar um Sæ-
viðarsund (Bosporus) inn í Svarta-
haf. Eru Bandamenn komnir með
flota sinn til Konstantinopel.
Um þessar mundir, eða nokkru
fyr, tók Austurríki alt að liðast í
sundur, enda búa þar margar
þjóðir. Hafði þetta hin verstu
áhrif á herinn við landamæri Ítalíu,
og unnu ítalir stóra sigra hvern
á fætur öðrum; tóku að sögn um
300 þús. fanga. Varð þetta til
þess að Austurríki gerði vopna-
hlé við Bandamenn, og eru skil-
yrðin saina sem algerð uppgjöf.
Þurfti ekki meira til, til þess að
ríkið liðaðist alt í sundur. Settu
Austurríkismenn keisarann af, og
fór hann til Ungverjalands, en
skömmu síðar lagði hann niður
keisaratign, og lauk svo veldi
Habsborgarmanna. En áður en
það fór fram hafði verið myrtur
atkvæðamesti ungverski stjórn-
málamaðu; inn, Tisza greifi; gerðu
það hermenn. Nokkur hluti af
Austurríki-Ungverjalandi samein-
ast Póllandi (vesturhluti Galiziu,
búa þar Pólverjar); nokkur hluti
Ítalíu (þau héruð sem því landi
liggja næst, og ítalska er töluð í).
Nokkur hluti mun og sameinast
Ukraine (frb. úkræne) hinu nýlega
myndaða ríki í suðvesturhluta
Rússlands. En það er austurhluti
Galiziu, býr þar sama þjóðin og í
Ukraine, þó með þeim mun að
þeir (nefndir Rúthenar) eru róm-
verzk-katólskir, en þeir eiginlegu
Ukrainar grísk-katólskir. Pólverj-
um og Ukrainum kemur ekki
saman um hvar landamærin eigi
að vera í Galiziu og hafa háð
blóðuga bardaga, nú, eftir að ó-
friðarþjóðirnar eru hættar blóðs-
úthellingum.
Stór hluti Ungverjalands mun
sameinast Rúmeníu (Transylvania
og Siebenburgen) en í þessum lönd-
um er alþýðan öll rúmensk, þó
mikið af aðlinum sé ungverskur.
Annar stór hluti hefir þegar sam-
einast Serbíu (suðvesturhluti Ung-
verjalands), ásamt austurrísku
löndunum Bosniu, Herzegoviniu og
líklegast Dalmatiu, en í þessum
löndum flestum er töluð serbneska
og slovenska, sem er skylt mál).
Af þeim þjóðum sem mynda sjálf-
stæð ríki á ríkisrústum Habsborg-
armanna, ber mest á Checko-Slov-
ökkum, sem mynda ríki saman í
bróðerni. En Checkar (nafnið oft
skrifað Tékkar) og Slovakkar, eru
skildar þjóðir, viðlíka og Færey-
ingar og íslendingar, eða Danir og
Norðmenn.
Forseti heflr verið kjörinn í hinu
nýja lýðveldi Checko-SIovakka pró-
fessor Masaryk, sem var flúinn úr
landi, og hafðist við í Bandaríkj-
unum; hann er nú á leiðinni heim.
Það, að Búlgaría, Tyrkland og
þó einkum Austurríki-Ungverja-
land sömdu vopnahlé, hlaut að
leiða til þess að Þjóðverjar gerðu
hið sama, einkum af því, að her
þeirra var á stöðugu undanhaldi
þó það gengi hægt, og með fullri
reglu. Þjóðverjar báðu Wilson um
að stilla til friðar, svo sem sagt
var frá hér í blaðinu, og var
vopnahlé samið við Bandamenn.
Fyrir Bandamenn hét sig að semdi
Foch yflrhershöfðingi, en í þýzku
samninganefnþinni voru fjórir, en
einn þeirra var Hintze.
Skilmálarnir sem Bandamenn
settu fyrir vopnahléi voru allharð-
ir aðgöngu fyrir Þjóðverja; svo
harðir, að þeir geta ómögulega
héðan af, haflð sókn á ný, þó
ekkert sé það líkt þeim skilyrð-
um sem Austurríki eða Búlgaría
hafa orðið að ganga að, sem er
alger uppgjöf. Aðalinnihald vopna-
hléssamninganna er, eftir því sem
frézt hefir, á þessa leið:
Þjóðverjar hverfi á braut með
her sinn úr Belgiu og Norður-
Frakklandi, og séu komnir með
hann allan innan 16 daga austur
fyrir Rínarfljót — þeir eiga þann-
ig að yfirgefa væna skák af sjálfu
Þýzkalandi, auk þrætulandsins El-
sass-Lothringen. Ennfremur eiga
Þjóðverjar að hverfa á brott, með
lið sitt úr Rússlandi, Rúmeníu og
öðrum löndum, þar sem þýzkt lið
er og jafnframt, eru friðarsamning-
arnir sem gerðir hafa verið, Við
Rússa í Brest-Litovsk, og Rúmena
í Bukarest, úr gildi numdir.
Þjóðverjar eiga að skila aftur
n^ þegar öllum herteknum mönn-
unl (en Bandamenn eiga ekki að
skila herteknum mönnum nú).
Þjóðverjar eiga líka að skila aftur
nú þegar öllum þeim mönnum,
sem hafa verið herleiddir úr lönd-
um þeim er Þjóðverjar háfa tekið.
Af hergögnum og samgöngu-
tækjum, eiga Þjóaverjar að láta
af hendi 30,000 vélbyssur, 2500
stærstu fallbyssur sínar og 2500
aðrar fallbyssur; 3000 sprengju-
kastara, 2000 flugvélar, 5000 bif-
reiðar, 5000 eimreiðir og 150,000
aðra járnbrautarvagna.
Nokkurn hluta af flotanum eiga
þeir að láta af hendi við Banda-
menn, sem sé alla kafbáta sína,
10 bryndreka, 6 brynvarin beiti-
skip, 8 önnur béitiskip (létt vopn-
uð) 50 tundurspillá, og eitthvað
af smærri skipum. Hinn hluta flot-
ans eiga Þjóðverjar að afvopna
undir eftirliti Bandamanna. Þjóð-
verjar eiga að skila aftur öllu
gullinu, sem þeir lögðu hald á í
bönkum í Rúmeníu og Belgíu, og
ennfremur eiga þeir að aíhenda
Bandamönnum, til vörzlu, gullið,
sem þeir létu Bolsevikana í Rúss-
landi afhenda sér. Þjóðverjar
eiga að gefast upp skilyrðis-
iaust í Austur-Afríku, og tilkynna
hlutlausum þjóðum, að allar kvaðir
sem þeir hafa lagt á hlutlaus skip
(t. d. að Botnia mætti ekki flytja
póst frá Bergen) séu fallnar úr
gildi.
Hafnbann Bandamanna á Þýzka-
landi helzt áfram, og þýzk skip
má hertaka, ef þau hittast á sigl-
ingu.
Járnbrautir í EIsass-Lothringen
eiga Þjóðverjar að afhenda Banda-
mönnum, og þeir mega ekkert
flytja austur yflr Rinfljót úr lönd-
unum (þýzku), sem eru fyrir vest-
an það.
í stórborgunum Köln, Koblenz
og Mainz, við Rínarfijót, (sem allar
eru ramlega viggirtar) setjast
Bandamenn að með héilið, og 30
km. í geisla út frá þessum borg-
um, þ. e. á þessum stöðvum fara
þeir austur yfir Rín. Samkvæmt
vopnahléssamningnum, eiga Þjóð-
verjar að kosta uppihald þessa
setuliðs.
Öllum vopnahlésskilmálunum
eiga Þ^óðverjar að hafa fullnægt
á 36 dögum, og Bandamenn eiga
að hafa rétt til þess að taka
Helgoland, ef skilmálunum er
snerta flotann er ekki fullnægt.
En Þjóðvnrjar hafa þegar skilað
Bandamönnum kafbátunum og öðr-
um herskipum, samkvæmt samn-
ingunum, svo ekki kemur til þess.
Hafa skip þessi verið flutt til Eng-
lands.
Bandamenn hafa undirgengist
að sjá Þjóðverjum (eða Miðríkjun-
um?) fyrir matvælum og er það
mikilvægt atriði fyrir þá.
öll viðskifti Þjóðverja og Banda-
manna, eftir að vopnahléð komst
á, hafa verið_ hin friðsömustu og
kurteisustu, eins og siðuðum þjóð-
um sæmir, og heflr ekki borið í
þeim viðskiftum á hatri því, sem
alt logaði í milli þessara þjóða,
meðan ófriðurinn geysaði.
Fundir til þess að ræöa um
friðarskilmála og semja þá, eiga
bráðlega að byrja, og er von á
sjalfum Wilson, forseta Bandaríkj-
anna, á þann fund.
Um þær mundir sem vopnahléð
komst á, varð uppreist í fjölda
þýzkum borgum, er uppreisnar-
menn, sem voru jafnaðarmenn,
náðu á sitt vald, þar á meðal
sjálfri Berlín, höfuðstaðnum. Jafn-
aðarmannaflokkurinn þýzki hefir