Gjallarhorn - 02.12.1911, Page 1

UJALLARHORN.
V. 45. •
• • • •••••••• •••• • • • • •
Bókmentir.
(Bækur sendar .Ojallarhorni'.)
1711-1911. Skúli Masnús-
son landfóseti, eftir jðn
/ónsson. Kostnaðarmaður Sig-
urður Kristjánsson. Rvík 1911
(Gutenbergl,
Það má segja um þá báða, Jón
sagnfræðing og Sigurð Kristjánsson,
að þeir gera ekki endasleþt á því,
að gæða íslendingum á góðum bók-
um, Jón með því að semja og Sig-
urður með því aðgefa þær út. Eru þær
bækur, er þeir hafa þannig sent út,
og að maklegu búnar að ná mikl-
um vinsældum hjá þjóðinni og má
þar sérstaklega nefna „Dagrenning",
enda er það einhver hin þjóðlegasta
prédikun, er prentuð hefir verið hér-
lendis á síðustu tímum, þó í sögu-
stíl sé. Er það mál margra viturra
upþeldisfræðinga, að engar bækur
séu eins vel fallnar til þess að glæða
þjóðernistilfinning upþvaxatidi kyn-
slóða, eins og æfisögur samlanda
þeirra, er lagt hafa mikið í sölurnar
fyrirjættjörðina, en æfisöguþættir slíkra
manna eru það, einmitt sem „Dag-
renning" flytur, skráðir með hinu
látlausa, þýða ritmáli Jóns sagnfræð-
ings.
Þessi nýja bók um Skúla fógeta
er framhald í sömu stefnu, en efn-
ið til þess að hún er gefin út um
þessar mundir er 200 ára afmæli
Skúla, er nú fer í hönd, og þó ým-
islegt eigi að gera til þess, að heiðra
minningu hins afkastamikla mikil-
mennis og óþreytandi ættjarðarvinar
hyggur „Gjh." að fátt af því verði
óbrotgjarnari bautasteinn, en þessi
bók Jóns sagnfræðings, svo ítarlega
er hún og vel 'úr garði gerð. Höf.
segir í formálanum að eftir að hann
reit hina ljósu og fróðlegu ritgerð
um Skúla fógeta, sem prentuð er í
Safni til sögu íslands (III. b., 1. h.)
hafi hann fundið" talsvert af nýjum
og miklu ítarlegri upplýsingum", en
hann átti þá kost á og er þeim nú
ofið inn í þessa frásögn. Er ekki
rúm hér að skýra svo frá bókinni,
sem æskilegt væri, enda er það tæp-
ast hægt, því öll er hún svo úr
garði gerð, að hver blaðsíða ætti að
lesast vandlega af hverjum þeim, er
vill heita íslendingur og þekkja æfi-
sögu eins hins mikilhæfasta landa
síns.
Bókin er 410 blaðsíður að stærð
í stóru 8vo. Fremst í henni eru
myndir af Viðey og Reykjavík á
síðustu dögum Skúla fógeta og enn
fremur gott sýnishorn af rithönd
hans, en því miður er engin mynd
til af honum sjálfum svo menn viti,
svo hún gat ekki fylgt bókinni, er
Það undarlegt, jafn oft og Skúli
dvaldi ytra, þar er myndagerð var
Þá á veg komin. — Sjálf bókin skift-
fst í 10 kafla (eins og ritgerð Jóns
um Skúla sem fyr er nefnd) og er
Ritstjóri: Jón
Akureyri 2
• • • • • • •• ••••••••• «-♦ •
þetta fyrirsögn þeirra: I. Bernsku
og æskuár, II. Sýslumannsstörf, III.
Landshagir um miðja 18. öld, IV.
Iðnaðarstofnanirnar settar á fót, V.
Viðureign Skúla og Hörmangara-
félagsins, VI. Iðnaðarstofnanirnar og
afdrif þeirra, VII. Verzlunardeilur
Skúla og Almenna verzlunarfélags-
ins. — Leyst Verzlunarböndin, VIII.
Viðskifti Skúla við amtmenn og
stiftamtmenn, IX. Afkvæmi Skúla,
einkamál og heimilishagir, X. Ein-
kenni Skúla og æfistarf. Þá koma
ýms fróðleg'fylgiskjöl er ekki hafa
verið prentuð áður og ná þau yfir
um 70 blaðsíður.
Gjh. telur sjálfsagt að alla bóka-
vini og fróðleiksmenn langi að eign-
ast bókina, og lesa gaumgæfilega
nú á 200 ára afmæli söguhetjunnar
og mælir hið bezta með henni.
Kjörfylgi H. Hafsteins.
>Sjálfstæðis«-blöðin og eftirhermur
þeirra, eru í örvinglun sinni út af
kosningunum að reyná til að íelja sér
Irý um og gleðja sig yfir, að fylgi
Hannesar Hafsteins sé að minka með-
al kjósenda í Eyjafjarðarsýslu.
En þau viía, að það er þvert á móti.
Hannes Hafstein hefir aldrei verið kos-
inn með jafn mörgum atkvæðum og
hann fékk í haust. Fylgi hans því al-
drei verið jafn eindregið og nú.
»Sjálfstæðinu« þykir það »sigur« (!!)
fyrir sig, að hann varð annar þing-
maður Eyfirðinga, en Stefán í Fagra-
skógi fyrsti. — Heimastjórnarmenn
komust að þeirri ráðagerð þeirra fyrir
kosningarnar, að þeir voru að berjast
fyrir, að svo færi, voru að fá þessa
fáu »Sjálfstæðis« - menn kjördæmisins
til þess að kjósa Stefán í Fagraskógi
með Kristjáni á Tjörnum eða Jóhann-
esi, af því þeir vissu að örvænt var
um kosningu þeirra. Það sýndi sig,
þegar atkvæðin voru lesin upp, að
þetta hafði verið gert — og Sjálf-
stæðismenn »unnu sigur« (!!) Stefán
varð fyrsti þingmaður Eyfirðinga.
í jafneindreignu »Heimastjórnar«-
kjördæmi og Eyjafjarðarsýsla er, hefði
verið auðvelt að koma í veg fyrir þetta
ef menn hefðu viljað. Hannesi Haf-
stein var sagt frá því og hann spurð-
ur um það. En hann vildi ekki, ekki
fyrir nokkurn mun, að farið yrði að
fá Heimastjórnarmenn til þess að kjósa
»Sjálfstæðis«-þingmann með sér, mót-
mælti harðlega »þeim skrípaleik« og
kvað sér vera hjartanlega sama þó
Sjálfstæðið fengi þann sigur, að hann
yrði annar þingmaður.
Það má einnig geta þess, þó þýð-
ingarlítið sé, að nokkrir Heimastjórn-
armenn voru svo andvígir Stefáni í
Fagraskógi að þeir vildu ekki kjósa
hann. Það sýndu meðal annars þeir
atkvæðaseðlar þar sem merkt var við
Stefansson.
desember.
••••••••••••••••••••
nafn Hannesar Hafsteins — og engra
annara.
Kjósandi.
ísland er eign Islendinga
og má ekki
veðsetjast útlendum féræningjum og
bófum.
París. 1911.
Ættingjar, vinir og samlendingar
mínir á íslandi!
Leyfið mér, ólánsræflinum — sem
sumir hafa kallað »lauslætisbarnið«,
en aðrir »aðskotadýr« og »vitfirring«
og enn aðrir »skrumara og bjálfa* —
að segja nokkur alvöruorð til yðar nú,
þótt seint sé, því seint er betia en
aldrei, og eg hygg, að eg hafi rétt til
að rita opinberlega nokkur orð um
ættland vort og arfleifð, sem eg á einn-
ið tilkall til, af þvf að eg er borinn
og uppalinn á íslandi, og hefi aldrei
gerst þegn annars ríkis, né afsvarið
ættjörð mína, og svo vegna þess, að
eg hefi rétt til að hjálpa ættingjum
og vinum á mínu eigin ættlandi.—
Og orð mín eru þessi, aðeins fá f
þetta sinn, því að eg hefi ei tíma né
efni til að rita langt mál, né veit hvort
það kemst á prent, þótt það berist
vinum í hendur, né hvort það verður
lesið eða nokkurs metið, þótt það
komist á prent:
I. Leyfið engum að rœna yður arf-
leifð yðar og efnum. Setjið ekki ísland
í pant fyrir fé útlendinga, né gefið
neinum útlendum auðmönnum vald og
eignarumráð yfir auðlindum íslands:
fossum þess, fljótum og málmnámum,
sem geta veitt ísleuzkri alþýðu offjár,
svo framt hún stofni sjálf verksmiðjur
til að nota þetta afl og þessar auð-
lindir og eigi verksmiðjurnar og allan
arð af þeim.
II. Kaupið sem fyrst verkvélar, ti)
að nota fossa og fljót og ár íslands
til að rafhita hús og hýbýli í þorpum,
kaupstöðum og |>ar sem þéttbýlt er
og vatnsmagn er nóg í grend, eins og
víðast er á íslandi.
Það eitt getur sparað íbúum íslands
helming til tvo þriðju hluta þess fjár,
tem þeir eyða árlega til steinkola-
kaupa, en það mun vera í kaupstöð-
um íslands alt að 100 kr. á hverja
fjölskyldu, þ. e. 20 kr. á mann, eða
nær 200,000 krónum fyrir Reykjavík
árlega og 20,000 kr. fyrir Akureyrar-
bæ og álíka fyrir Seyðisfjörð og ísa-
fjörð. Það er hagnaður, sem nemur
nær 1 miljón króna á hverjum 4—5
árum, og getur orðið vísir til alþjóð-
legs iðnaðar á íslandi, sem sé þjóðar-
eign, og þar með laus við þrælkun þá
og eymd, óhóf og stríð, sem einkenn-
ir stofnanir stórfélaga hér í útlöndum.
III. Vanrækið ekki, að íhuga þetta
málefni nú þegar og| byrja sjálfir að
nota ásmegin íslands og ausa úr gull-
| 1911.
• •-•-•- • • •■ • •-• ♦ • # # ■• • ■
kistum þeim, sem felast undir fljótum
þess og geyma svo tíu miljón hestafla
nemur, þ. e. 100 miljón mannafla til
stöðugs erfiðis um alla tíð. —
Er það einskis virði ? Eða má ske
oflít,ið til að geta unnið ykkur nokk-
urt gagn ?
Fr. B. Arngrímsson.
Stærstl íslenzki botvörp-
ungurinn sokkinn.
Botnvörpungurinn »Lord Nelson«,
eign nokkurra Reykvíkinga (hlutafélags-
ins »ísland«), fór nýlega til Skotlands
í þeim erindum að selja afla sinn.
Gekk það vel og greiðlega og var
hann á heimleið, ásamt botnvörpung-
num »Jóni forseta*, er hafði verið í
sömu erindum. Norðarlega á Leith-
flóanum mættu þeir (22. þ. m.) miklu
eimskipi norsku og sigldi J>að á »Lord
Nelson«, braut inn stórt skarð í hlið-
ina á honum og hélt svo leið sína.
»Jón forseti* gat bjargað öllum skip-
verjum af »Lord Nelson«, en nálega
engu öðru, því hann sökk nær tafar-
laust eflir að hann fékk höggið. Segja
menn að yfirmaður norska skipsins
hafi hagað siglingunni svo, að líkast
væri að hann hefði siglt á »Lord Nel-
son« af yfirlögðu ráði.
»Lord Nelson« var mest skip af
öllum íslenzkum botnvörpungum. Hon-
um stýrði Hjalti skipherra Jónsson,
einn af mestu veiðigörpum og æfð-
ustu sjósóknar-fullhugum Reykjavíkur.
— »Jón forseti* kom heilu og höldnu
með skipshöfnina af »Lord Nelson«,
til Reykjavfkur á mánudaginn.
Akureyri.
Afmœli. Ragnar Ólafsson kaupmað-
ur varð 40 ára 25. f. m.
Hjúskapur. Þorkell Þorkelsson fyrsti
kennari við gagnfræðaskólann og ung-
frú Rannveig Einarsdóttir (systir Sig-
urðar dýralæknis) héldu brúðkaup sitt
á laugardagskvöldið.
Gestir í bœnum. Séra Arnór Árna-
son í Hvammi í Laxárdal, Jón Ólafur
Stefánsson kaupm. Blönduósi, Guðm.
T. Hallgrímsson héraðslæknir á Siglu-
firði og frú, Þorv. Arason póstafgreiðslu-
maður á Víðimýri o. fl.
Alþýðufyrirlestrar. Præp. hon. Jónas
Jónasson kennari talaði í leikhúsinu
Tviritunarbœknr
(frumbœkur)
beztar og ódýrastar
selur
prentsmiðja Odds Björnssonar
á Akureyri.