Huginn - 10.10.1907, Blaðsíða 2

Huginn - 10.10.1907, Blaðsíða 2
30 H U G'I N N fyrst og fremst að lýsa lífi landa í tveim stærstu bygðunum sem fsl. eru í, og eg liefl sjálfur kynst af eigin sjón og reynd, sem sé í ísienzku bygðinni i Norður-Dakota, og íslenzku bygðinni hér í borginni Winnipeg í Manitoba; einnig eftir því sem eg get í stærstu bygðum landa hér í Manitoba, t. d. Argyle og Nýja íslandi. I. Pistill. [Loftslag, landslag og veðurátta sumar og vetur í Veslur- Canada, Norður-Bandaríkjum og vestur á Kyrrahafsströnd]. I5að þarf ekki mörgum orðum að eyða til þess að lýsa loftslagi og landslagi um miðbik Norður- Ameríku Landslaginu er bezt lýst með orðum Ein- ars Hjörleifssonar í sögu hans »Vonir«. Það er »sléttan ómælanlega sem minnir á hvíldina eilífu«. Sléttlendi, og ekkert annað en sléttlendi, er alt mið- bik þessa mikla lands að heita má, að eins eru í Norður-Dakota austarlega tvær dálitlar heiðarbrúnir, sem hér eru kallaðar »fjöll« af íslendingum, en líklega á nafnið rót sína að rekja til þess, að það er þýðing af enska orðinu »mountain« (fjall) heldur en að landanum detti í liug að kalla þessar heiðarbrúnir »fjöll« í eiginlegri merkirigu. í bygð ísl. í Norður- Dakota eru allar þessar sléttur og þessar tvær heið- arbrúnir (því að þar eru þær) yrkt land. Kornakrar og engi. Að eins á stöku stað eru skógarbrúskar, sem hafa verið látnir standa til skjóls við hús og bær í norðvestan vetrarnæðingunum sem hér eru aII- tíðir, og eru þeir líkastir að sjá í fjarlægð og smá- hólar, fremur lágir. Yflrleitt er fremur fallegt að sjá þetta land á sumrin þegar alt er í blóma. Skógarbrúskarnir og akrarnir grænir, en ekki dylst Islendingnum nýkomna það, að ekki kemst það í mikinn samjöfnuð við nátt- úrufegurðina íslenzku: Fjöllin og hlíðarnar, lækina og fossana, hólana og dalina, himinbláa íirðina og speglandi hafið. Á haustin eru mestallir akrarnir plægðir, og eru þeir þá til að sjá sem eitt moldarílag, þcgar jörð er snjólaus. Svo það gefur að skilja, að það er ekki mikil tilbreyting á útsýni liér á veturna. Eins og landslagið er ólíkt hér því sem það er á íslandi, þá er loftslagið það ekki siður. Á sumrin er hér afarheitt; er hitinn hér um og yfir 90 stig á Farenheit (32—35 stig á C.). Venjulegast byrja þessir miklu hitar hér í byrjun júlímánaðar, og eru þangað til í byrjun september. Samfara þeiin eru þruuiur og mjög stórfelt regn mjög títt, og kemur það oft fyrir að þrumuveður, og þau slórfeld, eru dag eftir dag. Mörgum ísl., ekki sízt nýkomnum, fellur þessi veðurátta afar illa, sem vonlegt er, því bæði er hún leiðinleg, og svo verður oft tjón, einkanl. afþrumum, kemur alloft fyrir að þær drepa menn og skepnur og eyðileggja byggingar; en þó kemur þetla oftar fyrir í borgum en úti á landinu, og kemur það líklega til af því að rafmagnsútbúnaðurinn í borgunum dregur eldinguna að sér. Einstöku sinnum keinur fyrir að hagl er samfara þrumuveðri, og eyðileggur það æfln- lega akra og annað þegar það kemur, en það er ekki oft sem það heíir komið í bygðum Isl. liér. Að sama skapi og hitinn er á sumrin, er kuldinn hér á veturna. Heljar grimdarfrost. Fólk er hér allílest klætt í föt úr loðskinnum yzt klæða, og með loðna vetlinga langt upp á handleggi, og dugir þó varla til að verja sig fyrir kuldanum. Loðskinnavara þessi sem fötin eru búin til úr er afar dýr, og fötin því eðlilega dýr líka. Þannig kostar t. d. karlmannskápa frá 50 dollurum og það upp í 150 dollara eða meira, en það mundi nema frá 186—458 krónutn, og eru það dýrar yfirhafnir. Kvenyflrhafnir eru næstum eins dýrar. Kuldinn fer að byrja að gera vart við sig á haustin úr því kemur fram í október, en oft er hér þó góð tíð á liaustin fram undir lok nóvember- mánaðar. í raun og veru er hér aldrei skemtileg líð nema 2—2^/2 mánuð á haustin, eða frá því nál. miðjum sept. til nóvemberm.loka, því að vorin hér eru leiðinleg, oftast votviðrasöm, og er þá mjög ilt hér yflrferðar, nema með járnbrautum. Vetrarkuldanum fylgja all- oft norðvestan vindar, en sjaldan eru liér ofsarok, sízt að staðaldri. Kuldinn fer venjulega að minka úr því kemur fram í marzmánuð, en síðastl. vor er eitt það versta sem kornið hefir lengi, enda voru snjóbyljir og kuldi hér á degi liverjum fram undir lok aprílmán. Útlit var því injög ískyggilegt með fóðurbyrgðir hjá bændum sem mjög mikinn fénað höfðu. Eg álít að loftslagið sé einhver versti ókost- urinn hér, enda mun það eiga góðan þáll í því að spilla heilsu íslendinga, sem aldir eru upp í alt öðru loftslagi, og mun síðar að því vikið. Vestur við kemur út annanhvern fimtildacj (og oftar), en þá fimtudaga, sem hann kemur ekki út, verða gefnar út »Ni/juncjar« með nýjustu fréttum, er síðar verða teknar upp í Huginn. I. ár Hugins (til nýárs 1908) kostar kr. 1,75, og fylgja honum gefins til skiívtsra kaupanda tímaritin: „SUMARGJÖF“ (III. ár) með myndum (bókhlöðuverð kr. 0,75) og . „ÆRI?íGI“ (I. ár) gamanrit með myndum (bókhlöðu- verð kr. 1.00). Þeir sem borga þennan I. árg'. fyrir 15. okt. næstk., fá ritin send ókeypis; þeir sem síðar borga, verða að láta fylgja póstburðargjald þeirra. Þeir sem ekki hafa borgað árganginn fyrir næstk. nýár, fá ekki kaupbætinn. Utgefendur: Bjarni .Tónsson frá Vogi, Miðstræti 8. og Einar Gunnarsson Templarasundi 3. Talsími 160. Afgreiðslu annast Theodór Árnason, Templarasundi 3. Talsími 160. Afgreiðslan er opin kl. 9—2 og 3V2—ó1/*- Kyrrahaf er loftslagið alt öðruvísi. Mjög litlir kuldar á vetrum og hitinn ekki nærri eins mikill á sumrin, en nokkuð votviðrasamt er þar að sögn. Allmargt er af Islendingum vestur við haf í Washingtonríkinu í Bandaríkjunum og British Columbia í Ganada, og láta þeir vcl af loftslagi þar. — Eg hefi vcrið nokkuð fjölorður um þetta, þó að eg vili að allmörgum lörid- um mínum beima sé þelta ljóst; en eg liefi gert það vegna þcss að eg veit, að meðal þeirra eru allmargir líka, sem standa í þeirri meiningu að hér sé oftar sól og sumar en er, því að þótt það sé satt, að hér í landi sé sólskyn og hiti alt árið í gegn, t. d. í Cali- fornia, þá er það síður en svo, að það sé alstaðar, og sízt þar sem íslendingar lifa, nema að því leyti sem það er vestur á Kyrrahafsströnd eins og áður er getið. (Frh.) Listir og- vísindi. (Níðuriag). Sögufélaglð. 5. Guðfrœðingatal eftir Hannes rits.tjóra Þor- steinsson. í tali þcssu er getið allra þeirra íslenzkra stúdenta er tekið hafa embættispróf í guðfræði við Kaupmannahafnarháskólann 1707 —1907. Fyrir fram- an sjálfar æflsögurnar er langur og fróðlegur inn- gangur, þar sem skýrt er frá hinni upphaflegu til- liögun og síðari breytingum á nokkrum prófum við liáskólann. — Það er að eins 1. heftið komið lit af riti þessu 80 bls., en nóg til þess, að auðséð er að ritið er af hendi leyst með liinni mestu nákvæmni og vandvirkni, enda er höf. hinn mannsagnafróðasti maður þessa lands, og eigi þarf að efa, að það er svo áreiðanlegt sem kostur er á. — Ilit þetta var samið 1890 og féklc 1891 verðlaun af gjafasjóði Jóns Sigurðssonar. ■— Menn geta eigi alment gert sér í hugarlund hvað mikla íyrirhöfn það kostar, að rita slíka bók sem þessa, þar sem leita verður oft gegnuin mikinn fjökla handrita og prenlaðra bóka, til að fá upplýsingar um hvern einstakan inann. — Það er gleði- Iegt að fyrsla bókin, sem Sögufélagið heíir gefið út frumsamda af núlifandi inanni, skuli vera jafn vel samin og bólt þessi er; og allir er unna íslenzkum fróðleik munu kunna félaginu góða þökk fyrir. Auk þessara bóka sem þegar liafa nefndar verið hafa félagsmenn fengið: Skrá um slcjöl og bœkur í Landsskjalasafninu í Reylrjavík I. 1 og II. Nauðsyn- legar bækur fyrir alla þá er eittlivað þurfa að nola safnið. Það verður ekki annað sagt með sanni, en Sögufélagið hafi vel á stað farið, og munu allir sannir íslendingar óska þess og vona, að það haldi áfram að auðga bókmentir vorar með jafn þörfum bókum sem það lieíir gefið út hingað til, og er það eitthvað þarflegra, en þýddu sögurnar sem alt landið úir og grúir af. J. Fróðleiksmolar. Smásjáin (stækkunargler). Helmholtz o. fl. hafa sýnt fram á að eigi verði minni hlutir sýnilegir í smásjá en þeir, sem eru liálf ljósöldulengd að þver- máli, þ. e. x/4ooo úr þúsundstiku (millimeter). N11 er smásjáin orðin svo fullkomin, að þessari nákvæmni er hér uin bil náð. Menn héldu að hér mundi verða að nema stað- ar og að smærri hluti mundu menn aldrei geta séð. En Þjóðverjar tveir, þcir Siedentopf og Zsigmondy, liafa þó konrist lengra. Ofasmásjá (feiknastækkunar- gler Ultra-Mikroskop) þeirra er raunar eins ger og aðrar smásjár, en Ijósi er liagað öðruvísi. Vanalega Iáta menn Ijósið koma að ofan og neðan og fara gegnum undirlagið, sem hluturinn liggur á, er rann- saka skal. Sjálfur verður hann þá dimmri, en það sem er umhverfls hann. En í ofasmásjá er ljósið látið koma á hlið, og sjást þá ljósdeplar þar sem hlutirnir eru, en umhverfis þá er alt dimt. Þegar á að ransaka einhvern hlut, þá er hann lagður undir sterka smásjá, en engu Ijósi er lrieypt að að neðan, en ljósið er látið koma á hlið. Oddinn á ljóskeilu er látinn koma þar á, en Ijóskeilan kemur úr safn- glerjakerfi, er safnar geislum af sterkum Ijósgjafa, sólinni eða rafljósboga. Menn láta í vatn þann hlut, sefn ránnsaka skal, eða tært gler. Þær agnir, sem eru ekki valnstærar, beygja geislana, hvað smáar sem þær eru. Þær verða við það sýnilegar, og eru svo álitum sem neistaflug í dimmu. Menn sjá því ekki mynd af hlutunum með þessu móti, heldur hitt, livort þeir eru til, livort þeir lireyfast, hvernig þeir eru litir. Um stærð þeirra verður og eigi dæmt, því að ekki nýtur þar mælingar. En menn hafa þó reiknað út að ofasmásjáin nái ögnúm, sem eru ekki stærri en O.ooe s. (smáþúsundstika — Viooo úr þst.; á er- leridu máli 'p, [mikrornillimeter = Viooo m. m.]). Hin vanalega smásjármæl eining s. verður því of stór. Því liafa menn tekið upp nýja einingu 1 þs. þúsund smá- þúsundstilcu (111// = MiIlimikromiIlimeter)= ^/íooooo úr þúsundstiku. Þetta sýnist vera hið minsta sem séð verður í ofasmásjá. En sé þvermál agnanna minna, þá sjást ekki neistar, heldur Ijósþoka ein. Minnir hún mjög á stjörnuþokur. (Meira). John Davison Rockefeller er fæddur 8. júlí 1839 í Nýju-Jórvík. Hann hefir jafnan staðið í stór- ræðum um fjárdrátt. Hann selli á stofn »the Stan- dard-Oil\vorks« í Cleveland og lét það renna saman við »the Standard-Oil-Company« 1872. Þetta félag hefir verið svo harðdrægt í viðskift- um, að forseti Bandaríkjanna hefir látið liöfða mál á móti því. Var það mál leitt til lykta 3. ágúst. Höfðu sannast 1462 sakargiftir á félagið og var það dæmt í sekt; sú sekt var 106,433,600 kr. Á fyrslu bls. er myndin ai' Rockefeller, liöfuð- pauranum í þessu íélagi. — Liðsmaður í her þessum er Philipsen, olíusalinn danski. K réttir. Fréttahréf frá fréttarilara »Hugins« í Winnipeg A. J. Johnson. Frá frcttarilara í Minneota Minn. U. S. A. lir. G. A. Dalmann (1. sept.). Að líkindum hefir enginn bær í Bandaríkjunum orðið fyrir eins miklum áhrifum frá íslendingum, og bærinn Minneota í Mimrisota. Þegar sá sem þetta ritar koiri til þessa bæjar fyrir 28 árum (1879), — sem þá var ólöggilt kauptún, með nál. 100 íbúa — voru hér þrjár fátækar íslenzkar fjölskyldur. Síðan hefir bænum allmikið farið frarn. Nú eru hér um 1000 íbúar. Bærinn hefir nú bæjarstjórn, valnsleiðslu, al- þýðuskóla m. II. Síðastl. vetur voru um 400 nem- endur á skólanum og 9 kennarar. Nú munu vera um 400 íslendingar í bænum. Auðvitað eru margir af þeiin innfæddir og tala lélega íslenzku, en við köllum þá íslendinga svo lengi sem auðið er. Áhrif landa hér hafa verið hin hcillavænlegustu. Þeir haía tekið öflugan þátt í framfarabaráttunni. Það mun sannleika næst að háskólinn hér mundi ekki hafa það orð á sér, sem hann nú hefir, væri það ekki fyrir dugnað og þraulseigju landa. Við liöfum átt við ramman reip að draga í framsóknarbaráttunni, en við höfum sigrað með því að leggja til hliðar allan smámunakrit, en barist sem einn maður fyrir þeim velferðarmáíum sem við álitum heillavænlegust fyrir alda og óborna. — Á þetta vildum við benda vinum oltkar og frændum austanhafs. — Norðaustur frá bænum er bygð íslendinga sem kölluð er austur- bygð. Þar munu vera um 175 landar. Svo er önn- ur suðvestur frá bænum sem kölluð er vesturbygð. Þar eru 300 íslendingar. í Minneotabænum og tveim næstu bygðum nál. 8—900 íslendingar. Mikill hluti verzlunarbæjarins er í höndum íslendinga, og eiga þeir mikinn þátt í því, að margfalt betra lag er á verzluninni, en átti sér stað fyrir fjórðungi aldar.

x

Huginn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Huginn
https://timarit.is/publication/187

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.