Ingólfur - 28.10.1906, Blaðsíða 2

180
[28. okt. 1906].
þá geta Danir ekki látið »ig að neinu
furða á því, er þeir koma hingað út, þótt
þeir sjái þjóðernismerki vort samhliða sínu
eigin er vér fögnum þeim sem gestnm
vorum.
Fáninn.
Nefnd sú, er stúdentafélagið kaus á
dögunum til þess að semja frumvarp um,
hversu fáni íslands skyldi vera og hversu
ráða ætti máiinu til beztu framkvæmda,
bar fram tillögur sínar á stúdentafélags-
fundi, er haldinn var á mánudagskveld-
ið 22. þ. m.
Fundurinn var mjög vel sóttur og
urðu umræður langar og ítarlegar. Yóru
þar samþyktar nær í einu hljóði allar
tillögur nefndarinnar og ákveðið að fán-
inn skyldi vera, sem hér segir:
„Kaupfáni Islands skal vera blár feld-
ur í hvítum krossi; álmubreidd krossins skal
vera */8 af breidd fánans, þá er mælt er við
stöngina; bláu reitirnir skulu vera réttir
ferhyrningar og bláu reitirnir fjær stöng-
inni jafnbreiðir þeim en tvöfalt lengri.
Þjóðfáni íslands (fáni alþjóðlegra
stofnana) shal vera eins og kaupfáninn
nema klofinn að framan“.
Þvínæst samþ. félagið að leita fylg-
is alira félaga um land alt að framkvæmd
fánamálsins og ákvað að halda borgara-
fund hér í Reykjavík til þess að efla
fylgi þes3.
Síðar mun verða ákveðinn dagur,
þegar fáninn sé í fyrsta sinn hafinn á
stöng samtimis um land alt.
Tillögur félagsins hafa þegar hlotið
eindregið fylgi hér í bænum, enda ríður
nú á, að allir ærlegir íslendingar fylgi
þessu máli einhuga fram til sigurs.
Orðvarir skyldu allir vera.
í niðurlagi góðrar og þarfrar hugvekju
um Jónas Hallgrímsson og Bókmentafé-
lagið kemst hr. H. P. svo að orði — í
Ingólfi — að „vel mætti mega krefj-
ast þess af hverju meðalnæmu barni, að
það kynni megnið af kvæðum Jónasar
utanað. Yrði íslenzkri tungu að því hin
mesta vörn, og ekki veitir af, ef ekki á að
verða ráðandi hér í landi eitthvert sálar-
laust hlœgilegt skrípamál líkt og Fœreyska
eða sumt það, sem nefnt er norska.* —“
Er eg las þetta, rann mér í hug hið
forna spakmæli, að eigi skyldi Iofa neinn
svo maður lasti annan, og má þó með
sanni sitt móðurmál lofa. — En ógætilegt
virðist mér að fella órökstudda sleggju-
dóma frammi fyrir almenningssjónum, og
eigi síst, þegar er um eins hjartfólgið
málefni er að ræða og móðurmál annara.
— Veit ég vel — og það af eigin
reynslu, — að manni gengur það nær
Leturbreyting gerð af mér. H. V.
INGOLFUR.
hjarta, ef móðurmáli manns er hallmælt
— eða manni sjálfum brugðið um illa
meðferð á því. Og mættum vér síst
gleyma, að þar höggum vér hart í garð
annara, er vér dæmum móðurmál þeirra.
Ættum vér að ganga varlega að því verki,
en aftur á móti vanda sem mest um hjá
sjálfum oss. Fyrir þá brýning á H. P. og
aðrir þökk skilið.
En eigi megum vér, er vér dæmum um
tungu annara þjóða, dæma eftir því, hvern-
ig orð þeirra og framburður lætur oss í
eyrum. Mismunurinn á þessu er einkenni
tungnanna. Og þó íslenzkan láti oss bet-
ur í eyrum en önnur tungumál, er það
einungis eðlileg afleiðing þess, að vér unn-
um tungu vorri og erum henni hand-
gengnastir. — Til að dæma um tungu ann-
ara þjóða þurfum vér að þekkja hana til
hlítar, sögu hennar og lífskjör í liðinni
tíð og núverandi. Á þeirri þekking verð-
ur dómur vor að byggja, ef lögmætur á
að reynast. — Ætla ég nú að hafa vaðið
fyrir neðan mig og bætta mér eigi á hál-
an ís, og segi ég mig því ókunnan, hvort
hr. H. P. þekkir færeyskuna til hlítar eða
eigi, — en hitt veit ég, að hann er mað-
ur vel fær í fleiri málum.
Mig tekur það sárt, er ég heyri landa
mína dæma hart um tungu færeyinga.
Misjafnir eru að vísu dómarnir, en all-
flestir harðir. Óréttsýnir virðast mér
dómendur vera. Oss íslendingum ætti þó
eigi að vera ókunn saga og lífskjör fær-
eyskunnar að fornu fari og nýju. Af öll-
um þeim landvættum er verndað hafa ís-
lenzkuna um ár og aldir hafa færeyingar
einungis haft einn einan, og það er trygð
þeirra við tungu sína. Sú trygð ein er
það, er það kraftaverk hefir unnið, að
færeyskan eftir 400 ára ánauð — sú fær-
eyska, er margir af beztu mönnum fær-
eyinga vilja gera að almennu ritmáli sínu
— er enn svo náskyld og nauðalík tungu
vorri, að undrun sætir. Og eigi raundum
vér annað þurfa en rétta hönd yfir haf
til frænda vorra og lyfta undir bagga með
þeim til þess, að tungur þessar tvær rynnu
saman að nýju á næstu mannsöldrum. —
En vart munum vér það gera, ef vér á-
lítum færeyskuna sálarlaust og hlægilegt
skrípamál.
Síðan 1888 hafa færeyingar barist fyr-
ir endurreisn tungu sinnar. Alt að þeim
tíma réð danskan ein lögum og lofum í
kirkju, skóla og á þingi. Þá var „För-
eyingafélag" stofnað, og hefir það líka
starfað alúðlega að þjóðernisvakning fær-
eyinga. „Föroya bókafelag“ gefur út
bækur á færeysku — meðal annars „A.
B. Ö.“, biblíusögur og lestrarbók með frum-
rituðu færeysku efni, söngbækur með sálm-
um og ný-færeyskri „lýrik“ o. m. fl. Kafl-
ar úr biblíunni eru einnig þýddir á fær-
eysku.
V. U. Hammershainnd prófastur
myndaði fyrstur sameiginlega réttritun
færeyskunnar, og samdi hana mjög eftir
íslenzku. Auk hans hefir einnig Dr. J.
Jakobsen starfað mikið af framförum fær-
eyskunnar. — —
Færeysk blöð flytja nú orðið oft blaða-
greinar á færeysku, og blaðið „Fugla-
frami“ er eingöngu ritað á þeirri tungu,
og er ritstjóri þess Sverri Paturson, bróð-
ir Jóhannesar á Kirkjubæ. —
Sem dæmi þess, að færeysk tunga eigi
bæði sál og tilfinning og skáldlega snild
að geyma set ég hér kafla úr „Vísa um
Föroyar“ eftir F. Petersen prófast í Nesi
á Austurey. Enda er það ættjarðarsöng-
ur svo hjartnæmur og fagur, að enginn
þyrfti kinnroða fyrir að bera: —
Eg oygjar veit, sum hava fjöll og gröna líð,
og taktar eru tær við mjöll um vetrar tíð,
og áir renna vakrar har og fossar nógv,
tær vilja allar skunda sær í bláan sjógv.
Guð signi mitt föðiland Eöroyar!-------
Mitt föðiland tað fátækt er, eg veit tað væl —
ei gullsand áin við sær her um fjalladal;
men meðan líðin elur seyð, og hafið fisk,
so fæst við Guðs hjálp daglegt breyð á För-
oyings disk.
Guð signi mitt fóðiland Föroyar! — —
Mitt föðiJand ! tað ynski mær í hjarta er,
at lukkan góð má fylgja tær á tíni ferð,
so lengi sólin roðar í fjöll um morguntíð,
og sknggi fer um grönan völl og bratta hlíð.
Guð signi mitt fóðiland Föroyar! — —
— - Viðvíkjandi sumu því, „sem nefnt
er norska“, þori ég eigi að segja neitt að
svo stöddu, þareð ég veit eigi með vissu,
hvort hr. H. P. á þar við nýnorskuna eð-
ur eigi. En sé svo — er þar engu síður
tekið djúpt í árinni, því það hélt ég fæst-
ir mundu treysta sér til að segja, að mál
það, sem „Huliðsheimar“, „í Helheimi“
og aðrar beztu bækur nýnorskunnar eru
ritaðar á, sé sálarlaust og hlægilegt skripa-
mál.
Helgi Valty'sson.
Lítiö nýtt þingræðis-sýnishorn,
Hannes Hafstein ráðherra hefir manna
mest, að undanteknum ef til vill vini
hans og aðalstoð Jóni Ólafssyni, borið
innleiðslu þingræðis hér á landi á vör-
unum, en enginn maður hefir í verkinu
sýnt þingræðinu meiri lítilsvirðingu, brot-
ið ályktanir þingsins á bak aptur og fót-
um troðið þær, fremur en hann.
Allir muna hvernig hann fór með
skilyrði þingsins um undirskrift á ráð-
herra-skipuninni eða hvernig hann gjörði
ritsímasamninginn þvert ofan í ályktun
þingsins.
í báðum þessum stórmálum virti
hann að vettugi vilja og ályktun þings-
ins og það var aðeins fyrir dæmalaust
þrekleysi eða hund-fylgispekt þingsins
eða meiri hluta þess, að honum hélst það
uppi, því að vitanlegt var það og alkunn-
ugt, að flokksmönnum hans var sárnauð-
ugt að fylgja honum, þó að þeir þyrðu
ekki annað.
Það gat hver maður sagt sér sjálf-
ur, eftir þessari aumlegu framkomu þings-
ins eða meiri hluta þess flokksins, sem
Hafstein sagði sig „styðjast við“, að hann
myndi ekki virða mikils ályktanir hans