Ingólfur - 29.03.1908, Side 2

50
INGOLFUR
Fjallkonumyndin.
Eg hefi ástæðu til að vera herra T.
Gunnarssyni þakklátr fyrir nærri því
allan þann fróðleik, sem hann hefir fergt
saman í svar sitt til mín í Ingólfi, 16.
febr. síðastl.
Fyrst segir hinn aldni þulr: — „Ben.
Gröndal sjálfur eignaði Sigurði heitn-
um myndina."
En hvernig sem nú á því stendr
hefir hann ekki óðar slept þessu orði
enn hann eignar Gröndal myndina,
segjandi: —
„Hann (Gröndal) var ekki gjarn á
að fljúga með annara fjöðrum, hann
vildi steypa það sem hann gerði ísínu
móti og upp á sinn máta, enda þekk-
ist flest sem hann gerði frá annara
verkum."
„Eg hafði því eigi minstu ástœðu til
þess, að sækja um útgáfuleyfi til hr.
E. M. og iðrast þess ekki að ég lét
það ógert. Eg er miklu fremr ánægðr
yfir því, að ég gaf út myndina, það
varð höfundinum (Gröndal) til verulegs
sóma . . .“
Já; en hvor er nú höfundr mynd-
arinnar: Sigurðr, sem Gröndal á að
hafa eignað hana, eða Gröndal, sem
hr. T. G. auðsælega eignar hana?
Hér er svars þörf.
Sigurðr gekk með dauðamein sittfrá
nýári 1874, chroniska bronchitis, unz
hann andaðist síðari hluta þess árs. Á
þeim tima sinti hann list sinni alls ekki,
því að hann gat það ekki. Eg átti
tal við hann á Þingvöllum 1 ágúst
þetta sama ár og sagðist hann þáekk-
ert hafa að iðn sinni starfað í langan
tíma.
í bréfum til mín um myndina, sem
Gröndal þótti mikið til koma, nefndi
hann hvorki Sigurð né sjálfan sig
nokkurn tíma svo sem höfund hennar.
Og það er nú eins og hver sjái sjálfan
sig!
Eitt er það sem glögglega gengr út
af svari míns hára þuls: það, að ég
eigi engan höfnndar-rétt að myndinni.
Hanntekurþað reyndar nauðugr „trúan-
legt að frumteiknmg þessarar myndar sé
eftir“ mig. Enn þegar lengra rekrmeð
röksemdir hans reynir hann að gera þetta
alveg ótrúiegt. Því að Gröndal „hefir
síðar lýst því sérstaklega, að hann vissi
ekki einu sinni að herra Eiríkr hefði
komið þar nærri“; og þulrinn minn
hafði „eigi minstu ástæðu til þess, að
sækja um útgáfuleyfi til hr. E. M.“,
sem ekki getur þýtt annað en að ég
hafi eng'an höfundarrétt átt að mynd-
inni. Enda var það og þulnum „ómögu-
legt að vita 1874,“ að ég “hefði nokk-
urn rétt til myndarinnar.“
Nú er þá að hitta Naglann á haus-
inn.
Myndin kom út framan við Legends
of Iceland. Second Series, London,
1866, með nafni J. B. Zweckers undir.
í grein minni í Iagólfi er stafvilla 8 (í
8 6) fyrir 6.; þetta var, eins og ég segi
í greininni, álta árum áðr en minnisbréf
Gröndals kom út. Þessum orðum gegn-
ir þulrinn alls ekki, og þó leiðréttu þau
stafvilluna svo að alt stóð í skorðum
í stað þess leggr hann þann grundvöll
undir rökleiðslu sína að bókin hafi
komið út 1886 (þegar engin bók með
Fjalikonumynd kom út) „12 árum síð-
ar en Gröndalsmyndin . . .“, og slær
því föstu á þeim grundvelli, aðsérhafl
verið ómögulegt að vita, 1874, að eg
hefði nokkurn rétt til myndarinnar.
Svo miklu á eins stafs villa að fá
orkað!
Nú með því að þulrinn minn synjar
mér höfundar-réttar að myndinni, og
gefr þannig í skyn, að kr«fa mín til
hans sé óærleg, með því, að hann eign-
ar hann fortakslaust manni (eða mönn-
um) sem gáfu hana út 1874, þá stendr
rökleiðslan frá þularstóli þannig: —
Þegar eg var að böglast við upp-
drátt.inn, 1864, á ég að hafa hnuplað
myndinni frá þeim, sem gerðu hana
tíu árum síðar, og Zwecker á að hafa
tekist svo verkfimlega að leggja smiðs-
höggið á hana eins og hún er framan
við Legends of Iceland 1866, að sé
hún borin saman við krílið frá 1874,
er hún svo nákvæm stækkuð fótografl
af því, að alshendis enginn munur er
þeiira beggja nema stærðin!
Þetta er alt of mikið kompliment
fyrir okkr Zwecker!
Enn, eftir á að hyggja, sá þulrinn
aldrei fyrir 1874 umbúðir þær um
„Export“-kaffið hans þarna — Davíðs
í Hamborg — sem Gránufélagið eins
og aðrar verzlanir, fluttu í ógrynni til
Islands? Eg sá umbúðir þessar þegar
1869 og þar var á mynd af Fjallkon-
unni alveg í sömu stærð eins og sú er,
sem er á Gröndalsblaði. Heflr þulrinn
minn enga hugmynd um það, hvaðan
og hvernig Fjallkonumyndin í Legends
komst í smækkaðri stærð á bréfpok-
ana hans Davíðs, og rekr hann ekkert
minni til þess að hafa séð þá poka
fyrir 1874? og rekr hann heldur ekki
minni til þess, að hafa séð „Legends of
Iceland“ með myndinni hjá Jóni Sig-
urðssyni 1866 eða þar á eftir? Jón
lagði hana þó ekki í lágina þegar land-
ar komu til. Það er mér ofr vel
kunnugt.
Enn hvað sem nú um þetta er að
segja þá stendur það fast, að Fjallkonu-
myndin á minnisblaði Gröndals er stein-
prentuð eftirmynd af smækkaðri fóto-
grafíu af Fjallkonumyndinni í Legends
of Iceland 1866, eins og ,hver maður
getur sagt sér sjálfur sem vanr er að
bera saman ljósmyndir af „illumineruð-
um“ handritum við frumritin. Þar
hefir ekkert ritblýíað verki verið.
Búsínan í endanum á svari þulsins
er sannleikans rúsína. „Hugsun“ mín
að honum bæri að sækja um útgáfu-
leyfi til mín er alsystir baukaseðla-
vísdómsins míns gamla. Báðar eru
sannleikr. Við hinni fyrri verður eigi
hróflað. Hin síðari stendr óhrakin yíir
bankaflónsku íslands steinþagnaðri í
rústum bankans.
Cambridge 15. maiz 1908.
Eiríkr Magnússon.
Viðsjár með stórveldunum.
Jámbraut Austurrikismanna
um Tyrkland.
Aehrenthal barón, utanríkisráðgjafl
Austurríkis og Ungverjalands, skýrði
nýlega frá því í ávarpi til umboðs-
manna þjóðþinganna, að Austurríkis-
menn hefði fengið leyfl hjá Tyrkjum
til þess að leggja járnbraut um lönd
þeirra, or tengi sarnan járnbrautir þær,
sem Austurríkismenn eiga suður að
Adríahafi við járnbrautir Tyrkja, er
iiggja að hafnarborginni Saloniki við
Grikklandshaf. Með þessum hætti fær
Vínarborg beint og greitt járnbrautar-
samband suður að Grikklandshafl, án
þess að fara um aðrar landeignir en
Austurríkismanna og Tyrkja. Sagt er
að járnbrautarstæðið hafi áður verið
mælt af Austrískum verkfræðingum
með samþykki soldáns og alt sé sem bezt
undirbúið til þess að verkið verði leyst
af hendi í skjótri svipan þegar á því
er byrjað.
Enginn vafi er á því, að Þjóðverjar
eru bakjarlar Austurríkismanna um
járnbrautarlagning þessa. Heíir þeim
lengi leikið hugur á að ná greiðum
samgöngum til kaupskapar og yfirráða-
íhlutunar í Asíu suðvestan-verðri- Því
hafa þeir lagt stórfé til járnbrautalagn-
inga í löndum Tyrkja í Asíu, svo að
þeir eiga nú allgreiða leið alt suður
að Persafióa við Indlandshaf, þegar
brautir þessar eru komnar í lag. Járn-
brautin um Tyrkland verður að all-
miklum hluta kostuð af þýzku fé.
Svo sem nærri má geta gefa ýmsar
aðrar Norðurálfuþjóðir þessum athöfnum
ilt auga. Til þessa hefir járnbrautar-
sambandið millum Austurríkis og Tyrk-
lands legið um Serbíu og eru Serbar
óðir og nppvægir gegn þessari nýju
braut fram hjá löndum þeirra. Þá þykir
og stórveldunnm. sem mjög sé teflt í
tvísýnu „jafnvægi" og sjálfstæði Tyrk-
lands, því að aðrar þjóðir muni gera
svipaða kröfu um járnbrautarlagning í
landinu. En Austurríkismenn segja að
brautin verði Tyrkjum í hág og tryggi
yfirráð þeirra í þeim héruðum, er hún
liggi um og þeir haíi áður átt örðugra
að ná til, — og í annan stað verði hún
hin mesta samgöngubót fyrir alla álfuna,
en ekki fyrir Austurríki eitt.
Rússar kalla þetta tiltæki bein rof
á samningi þeim er keisararnir Nikulás
og Franz Jósep gerðu með sér í Múmsteg
haustið 1903, þar sem svo var ákveðið
að bæði rikiu skuli vera í samráðum
um öll afskifti af Tyrklandi. Hefir
flogið fyrir, að Rússar ætli að ná sér
niðri með því að leggja aðra járnbraut
frá Serbíu vestur til hafnarbæja Svart-
fjallalands við Adríahaf. Lægi sú braut
þvert um hina og væri Rússum þá í
lófa lagið að hefta flutninga Austurrík-
ismanna um brautina á ófriðartímum.
Vinahót Þjóðverja við Tyrki.
Einræði Þjóðverja hefir stofnað stór-
veldunum í nýjan vanda í Makedoníu.
Stórveldin höfðu orðið ásátt um að
taka að sér friðun og löggæzlu Make
doniu. En á fundi, sem erindrekar
þeirra áttu með sér nýlega, lýsti sendi-
herra Þjóðverja í Miklagarði yfir því,
að Þýzkaland gæti ekki verið sammála
um umbótakröfur hinna stórveldanna,
heldur vildi það samþykkja þá málaleitau
Tyrkja, að löggæzlulið stórveldanna í
Makedóníu skyldi vera háð umsjón og
fyrirskipunum Tyrkja. — Þykir þetta
beint brot á Múmsteg s9,mnmgn\im, ekki
síður en járnbrautarlagning Austurríkis-
manna, því að þar var svo ákveðið, að
löggæzluliði stórveldanna í Makedoniu
skyldi stýrt af ítölskum herforingja. Er
nú líklegt talið að Rússar og Eng-
lendingar muni halda fast fram um-
bótakröfunum með tilstyrk Frakka og
ítala. En þó er hætt við, að þær
kröfur komi að litlu haldi, efÞjóðverj-
ar og Austurríkismenn sitja við sinn
keip. Mun þá soldán skáka í því hróks-
valdinu.
Víggirðing Álandseyja.
Rússar hafa sótt það fast í vetur að
fá að víggirða Álandseyjar. Þær liggja
fyrir mynni Helsingjabotns, örskamt
undan ströndum Svíþjóðar. Fengu
Rússar^eyjarnar af Svium ásamt Finn-
landi árið 1809. Eftir Krímsstríðið
(1855) fóru fram samningar milli Frakka
og Englendinga af annari hálfu og
Rússa af annari, að þeir mætti enga
ásælni hafa í frammi við Svíþjóð eða
Noreg og enga vígstöð hafa í Álands-
eyjum. Nú segja Rússar að samning-
ar þessir sé úr gildi komnir sakir að-
skilnaðar Noregs og Svíþjóðar og þykjast
hafa óbundnar hendur að gera her-
skipalægi í eyjunum. En Svíum stend-
ur mikill stuggnr af þessari ráðagerð
og þykir sem þeir eigi sverð reitt yíir
höfði sér, þvi að ekki eiga Rússar
lengra en þiiggja stunda sigling úr
éyjunum til Stokkhólms. Ekki er víst
að Rússar fái framgengt þessari ráða-
gerð, því að búist er við að Englend-
ingar sé því mótfallnir, en þó hafa
þeir haft herlið nokkurt og tundurbáta
í eyjunum meir en árlangt. — Er það
augljóst, að þeir snúa nú áleitni sinni
vestur á bóginn aftur, síðan Japanar
hnektu yfirgangi þeirra í Austurvegi.
England og Þýzkaland.
Mjög er nú talið grunt á því góða
meðal frændþjóða þessara, þótt kyrt sé
enn á yfirborðinu. Euglendinga grunar
að Þjóðverjar sé í samningum við ríki
þau önnur er lönd eiga að Eystrasalti
að „loka“ því, þ. e. banna öðrum þjóðum
að fara þangað á herskipum. Eu Þjóð-
veriar neita því a8 satt sé. — í annan
stað hafa Þjóðverjar afarmikinn her-
búnað sem kunnugt er. Hafa þeir veitt
stórfé til herskipasmíðar og eiga í smíð-
um fjóra vígdreka á stærð við Dread-
nought, stærsta herskip Breta. Þykir
Euglendingum herskipasmíð sú ískyggi-
leg og hættuleg sínu valdi á hafinu
og bera þungan hug til Þjóðverja. Er
óvíst að vita nema til stórtíðinda dragi
áður en langt um líður.
Norðurför
VILHJÁLM8 STEPÁNSSONAR.
Veturvist hjá Skrælingjum.
Hr. Yilhjálmur Stefánsson hefir að
undanförnu flutt fyrirlestra suðnr í
Bandaríkjum um veru sína hjá Skræl-
ingjum. Síðast heflr hann talað í Tor-
onto um þessi ferðalög sín. Sá útdrátt-
ur úr fyrirlestri hans, sem hér fer á
eftir, ér tekinn úr blöðum þaðan.
Fyrir tveim árum hóf hr. Vilhjálmur
Stefánsson för sína norður eftir Mackenzie-
fljótinu, sem er annað mest fljót í Ame-
ríku, en er hann kom til Herschell-eyjar,
fór hann þaðan til meginlandsins og
dvaldist vetrarlangt með Skrælingjum.
Prófessor Mavor gat þess í inngangs-
ræðu sinni, að hr. V. St. væri fyrsti
mannfræðingur, sem rannsakað hefir
háttu og skaplyndi þessa einkennilega
þjóðflokks á þeim stöðvum.
V. St. lofaði vinsamlegar viðtökur
þessara manna, og sagði, að sér hefði
aldrei verið tekið með meiri alúð eða
gestrisni meðal viua sinna í New York.
Hann sagði ennfremur, að flestir hinir
beztu kostir þeirra væri þjóðararfur
sjálfra þeirra; þeir væru jafnan glaðir,
jafnvel þótt væru votir og svangir, og
ætlaði að þeir væru glaðlyndasta þjóð
í heimi.
Ýmsar hjúskaparvenjur Skrælingja
eru með öðrum hætti, en tíðkast meðal
siðaðra þjóða, sem ráða má af sögu
þeirri, er hér fer á eftir.
Átján vetra maður var í sjóferð og
bað skipstjóra að bíða sín lítið eitt,
því að hann hefði séð fagra stúlku,
sem hann ætlaði að biðja; en kvaðst
koma aftur, ef hún tæki sér ekki. Hann
fann síðan föður stúlkunnar, en hann
færðist heldur undan og kvaðst þó vilja
ráðgast við konu sína. Hjónunum kom
saman um, að lítill slægur mundi vera
í manninum, en þó væri réttast að
lofa dóttur þeirra að ráða. Hún sagð-
ist engan hafa séð, „en eg vil ganga
út og líta á hann“ og þegar hún hafði
virt hann fyrir sér, játaðist hún honum.
„Mér flnst ekki sérlega mikið til hans
koma, en eg held eg verði samt að
taka honum“ sagði hún, eða eitthvað
á þá leið. Þetta var upphaf að kynn-
ing þeirra, en síðar kom V. St. þangað
til þess að vita, hvernig þeim vegnaði;
þá var þar lítil flskveiði, svo að fjöl-
skyldan ætlaði að flytjast búferlum. En