Ingólfur - 19.01.1911, Blaðsíða 2

10
INGÓLFUR
réttlæti að lamskonar akattnr «é einniíf
lagður á landbúnaðarafurðir. Hr. J.
ÓI. hefir jafnvel gleymt aumum afurð-
um sem þó ætti að taka með, t. d.
gærum. Einnig mætti benda á afnám
verðlannanna fyrir útlent amjör. En á
binn bóginn eru skattar hr J. Ól. alt
of háir. ÚtflutnÍDgsgjaldið á fiaki er
ekki nema tæpur 1 °/0, en eftir tillög-
um hr. J. Ól.: á hroaaum meir en 2°/0,
á ull og aaltkjöti kringnm 4°/0, á aauð-
fé kringum 4%. Skatturinn má því
ekki vera nema þriðjungur af því aem
hr. J. ÓI. atingur upp á og tekjur af
honum verða því tveim þriðjungum
minni eða kringum 25000 kr. Og
munar þá lítið um það, þar aem áfengia-
tollurinn nemur nærri 300000 kr.
Meatar tekjur á landið að fá af
„tóbakseinkaleyfinu". En þar hefir hr.
J. Ól. miatekist langverst. Tillaga
hana er ekkert annað en uppástunga
um að iunleiða aftur einokunina, þótt
í amáum atíl sé til að byrja með. Það
er rétt að landið getur haft atórtekjur
af einokun, en er gamalla tíma reynala
avo girnileg að áatæða aé til að inn-
leiða hana aftur?
Mér þykir ekki líklegt að tillögur
bannvinarina J. Ól. fái yfirleitt betri
undirtektir hjá almenningi heldur en
tillögur akoðanabróður hans í þessu
máli, hr. B. Kr. Hvorugum hefir tek-
ist að benda á leið aem fær sé til þeas
að bæta landajóði upp tekjumiasinD af'
aðflutningsbanninH, þótt tillögur J. ÓI.
séu sýnu betri en tillögur B. Kr.
Hermes.
Samtal við Sigurð.
Vér hittum Sigurð heima hjá sér
aitjandi i hægindaatól með atóra danaka
bók fyrir framan aig. Hann tók kveðju
vorri alúðlega og var í góðu akapi
yfirleitt.
Vér vöktum mála á fátæktinni yfir-
leitt.
„Ég er yfirleitt mótfallinn fátækt-
inni“, aagði Sigurður, „af henni leiðir
margt misjafnt, bæði hvað vellíðan ein-
ataklingsina anertir og framkvæmdir
yfirleitt. — Ekki samt avo að akilja,
að ekki hafi alt ain takmörk, og ofmik-
il auðæfi geta verið við»járverð“, bætti
Sigurður við.
Þá barat talið að akuldunum.
„Ég er yfirleitt eindregið á móti
skuldum“, sagði Sigurður. „Ég álít
það horfa miklu fremur til þjóðþrifa að
menn séu skuldlausir eða helst eigi
inni alment". — Það mundi gera mönn-
nm auðveldara fyrir að bæta bú aín án
þesa að taka lán“.
— „Þér hafið þá illan bifur á lán-
um?“ apurðum vér.
„Já“, sagði Sigurðnr með áherslu.
„Lán eru átumein þjóðarinnar, — nema
maður viti fyrirfram fyrir víst að það
borgi sig vel, og þá í smáum atíl yfir-
Ieitt“, sagði Sigurður.
Síðan kvöddum vér Sigurð og þökkuð-
um honum fyrir bendingar hans, um
leið og vér fengum hjá honum góðan
vindil, sem vér reyktum með ánægju
á heimleiðinni og vórum að hugaa um
það, hvað það væri heilladrjúgt fyrir
landið yfirleitt ef það ætti marga alíka.
Bádunautur.
s/s „Ceres“
fór frá Leith 14. þ. m., en er ókomin
enn.
Höfn í Reykjavík.
Fyrir hálfum mánuði síðan var á
fundi bæjarstjórnarinnar til 1. umræðu
frumvarp um höfn í Keykjavík. Lá þar
fyrir fundinum álit og koatnaðaráætlun
Gabriel Smith, hafnaratjóra í Kriatjaníu,
og aömuleiðia álit hafnarnefndarinDar,
þeirra borgaratjóra, Jóna Þorlákssonar
landaverkfræðings, og Tryggva Gunnara-
sonar bankastjóra.
Smith hafnaratjóri hefir í álitsakjali
sínu gert tvær kostnaðaráætlanir. í
annari þeirra er gert ráð fyrir höfn,
er takmarkist af Örfiriseyjar grandan-
um á einn veginn, skjólgarði (Molo) frá
Örfiriaey í atefnu til Batterísina á annan
veginn og í þriðja lagi af akjólgarði
frá Batteríinu í norð-vestur. Aðallið-
irnir í þessari áætlun eru þeir, aem nú
skal greina:
1) Skjólgarður ofan á
gran dann milli lands
og Örfiriaeyjar, 700
metra langur . .
2) Skjólgarður frá Ör-
firiaey í austur-suð-
austur, 484 metrar
3) Skjólgarður frá
Batteríinu til norð-
vesturs, 265 metrar
4) Býpkun frá innaigl-
ingaropinu inn að
hafakipabryggjunni
5) Hafakipabryggja .
6) Báta- og amáskipa-
uppaátur veatan til
1 höfninni . . .
7) Báta- og smáskipa-
bryggja ....
kr. 257.000.00
— 630.000.00
— 315.000.00
206.000.00
128.000.00
— 45.000.00
— 21.000.00
Samtala kr. 1.602.000.00
Flatarmál þessarar hafnar yrði hér
um bil 42 ha.
1 hinni áætluninni er gert ráð fyrir
nokkurakonar bráðabyrgðar höfn, er
mundi verða nærri því helmingi ódýr-
ari en aú sem fyr er sagt frá.
Aðalliðirnir í þeirri áætlun eru þeaair:
1. Skjólgarður milli lands
og Örfiriseyjar 700
metra langur • . . kr. 257.000,00
2. Skjólgarður frá Örfiris-
ey í suðaustur, 300
metra langur ... — 290.000.00
3. Dýpkun inn að hafakipa-
bryggjunni . ... — 206.000.00
4. Hafakipabryggja . . — 76.000.00
6. Bátauppaátur veatan til
í höfninni . ... — 23.000.00
Samtals kr. 852.000.00
Einsog ajá má er aðalmunurinn aá,
að í bráðabyrgðarhöfninni er ætlaat til
að enginn skjólgarður komi út frá
Batteriinu. En aiik höfn muudi verða
bænum ónóg, þvi það vita allir, sem
hér þekkja nokkuð til, að veratu ajó-
irnir og þeir sem alltaf hafa gert
meatan skaða, eru einmitt þeir, aem
koma innan úr sundum. Það er því
alveg nauðaynlegt, ef höfnin á að koma
að nokkru verulegu gagni, aðieitthyert
afdrep verði gert, aem tekur úr þeasum
ajóum.
Hafnarnefndin hefir þá líka lagt til
að tillögur hr. Gabr. Smith um full-
komnari höfnina verði teknar til greina
og að reynt verði að koma þeim í fram-
kvæmd. En »ú höfn yrði æði koatnað-
araöm, rúm P/s miljón króna, og því
auðvitað bænum með öllu ofvaxið að
koata það fyrirtæki algerlega á eigin
apýtur. Hafnarnefndin leggur það því
til, að bærinn akuli því að eins leggja
út í fyrirtækið, að landsjóður fáiat til
að leggja til helming kostnaðarina,
800,000 krónur, en bærinn akuli svo
eiga höfnina og hafa af henni allar
tekjur og útgjöld.
Útgjöld hefir nefndin áætlað þesai:
Yeitir og afborgun af 800.000 kr. á 6#/0 . . kr. 48.000.00
Viðhald 1 °/0 af stofn- koatnaðinum, 1600 þúa- undum 16.000.00
Laun atarfamanna og rekaturakoatnaður . . 3.000.00
Samtala kr. 67.000.00
En tekjurnar hefir henni taliat til að
mundu verða þesaar: 1) Leatagjald . . . kr. 12.000.00
2) Vörugjald . . . — 45.000.00
3) Bryggjugjöld og
plásaleiga ... — 9.000.00
4) Festargjald ... — 1.000.00
Samtals kr. 67.000.00
Nefndin hefir hér gert ráð fyrir, að
leatagjaldið verði ákveðið álíka háttog
nú er, en vafalanst væri óhætt að færa
það upp að talaverðum mun frá því
aem nú er, enda væri slikt ekki nema
aanngjarnt. Vörugjaldið vill nefndin
láta vera aðal tekjuatofninn, og á það
að greiðast af öllum vörum, aem aettar
eru á land, hvort sem það er utan eða
innan akjólgarðanna, og miamunandi
fyrir hinar ýmau vörutegundir, eftir
þyngd þeirra rúmferð, o. a. frv.
Þeas ber nú að gæta, að þessi áætlun
nefndarinnar um leatagjaldið er byggð
á akrá yfir akipakorou hér síðast'iðið
ár, og vörugjaldsáætlunin er byggð á
skýralu um aðfluttar vörur árið 1908,
en að ajálíaögðu má gera ráð fyrir að
hvorttveggja aukist að miklum mun á
næstu árum. Það mun því óhætt að
fullyrða, að áætlun uefndarinnar nm
tekjur hafnarinnar er ekki of rífleg.
Hitt væri aenuilegra, að koatnaðurinn
ef til vill kynni að fara nokkuð fram
úr áætlun, t. d. að viðhaldskostnaður-
inn færi fram úr l°/0-
Það má telja víst, að bæjaratjórnin
falliat á álit nefndarinnar og ákveði að
ráðaat í fyrirtækið, ef landsjóður leggur
til helming stofnfjáriua, einaog áður er
aagt. Nefndin hefir aamið frumvarp til
hafnarlaga fyrir Reykjavíkurkaupatað,
aem ætlast er til að þingmenn bæjar-
ins leggi fyrir þingið. Óakandi væri
nú að þingið bregðist vel við og sam-
þykti frumvarpið þar aem hér er áreiðan-
lega um eitthvert mesta velferðarmál,
ekki einungia höfuðataðarina, heldur
einnig þarmeð alla landsina að ræða.
Sailor.
Áheit og gjaflr
tii
Reykjavíkurdeildar Heilsuhælisfélagsins
árið 1910.
Frá kennaraskólannm . . . kr. 70,00
» A. Sorvig n 10,00
W Mr. R n 4,50
W Ón. atúlku í Reykjavík n 5,00
n ajómanni n 5,00
>9 ón. í Reykjavík . . . n 5,00
N. N n 2,00
n ónefndum n 10,00
n ónefndum n 1,00
n Þórði Erlendaa. Hverfia-
götu 58 n 10,00
n Sveinbirni Sveinaayni,
Sveinakoti n 3,00
Reykjavík 10. janúar 1911.
Eggert Claessen
p. t. gjaldkeri.
Ptolemæus og Hipparchus.
Ingimundur slettir sér frarn í deilu
treggja ísl. vísindamanna.
í tveim islenskum blöðum hefir nýlega verið
háð visindaleg deila ein allfróðleg.
Deilan er milli þeirra Sigurðar Þörölfssonar og
Jónasar frá Hriflu og skrifar Sigurður í Þjóðólf
en Jónas í Skóiablaðið. En af því almenningur
les ekki þessi blöð og í þetta sinn — sem engin
von var að neinn varaði sig á — fer nokkurs
á mis með þvi, ætla ég að skýra lítilsháttar
frá þes8ari deilu og leyfa mér að gera upp á
milli þeirra þareð ekki mun illa viðeigandi að
ég — Ingimundur — geri það.
Deiluefuið eru þeir Ptolemæus og Hipparchus
og er þrætan nm hvor þessara tveggja manna
sé og hafi verið frægaBtur og nýtastur með-
borgari.
---------Til skýringar þeim, sem ekki kann-
ast við nöfnin, skai ég geta þess að herra
Ptolemæus var bæjarverkfræðingur í Aþenuborg
löngu fyrir Krists burð en Hipparchus — sem
var uppi um sama leyti í sama bæ — var
keunnri þar við latínuskólann.-------—
Svo ég sogi það strax: ég er alveg saradóma
Sigurði Þórðlfssyni um að Ptolemæus hafi verið
langtum nýtari maður en Hipparchus og er
mesta furða að jafnskýr maður og Jónas skuli
halda öðru fram.
Reyndar býst ég nú við að eftir Bíðustu Þjóð-
ólfsgrein Sigurðar hafi hann fengið rothöggið.
Ég trúi ekki öðru en að hann linist þegar
hanu les það sem Sigurður hefir eftir „nokkrum
merkustu höfundum“ um hann Ptolemæus.
Og þá ekki síst af því sem hann hefir eftir
Aller.
Aller hefir nú um liðugan mannsaldur gefið
Út hið stórmerkilega danska tímarit „Famelíu-
sjúrnalinn", sem einnig hér á landi hefir unnið
afarmikið menningarverk, og er Aller talinn með
fremstu visindamönnum Dana í bókmenntum.
En aðalávöxturinn af æfistarfi þessa merkis-
manns er þó Lexíkonið hans.
Það er í 7 þykkum bindum og var fylgirit
„Familíusjúrnalsins" og afhent skilvísum áskrif-
endum ókeypis.
Ekki vann þó Aller einn að þvi, heldur á
María, sem um nokkur ár var vinnukona hans,
drjúgan hluta bæði af 6. og 6. bindinu og ég
get frætt Sigurð á því, að hún tók alein að
sér P’in og að það er þarafleiðandi hún, sem
mjög svo skarpviturlega skrifaði um Ptolemæus
í 5. bindinu á 444 blaösíðu.
Aller aftur á móti tók að sér H’in og skrif-
aði um Hipparchus.
Þar getur hann þoss og telur Hipparchus
helst til gildis að hann hafi fyrstur fundið upp
og notað sólspjald í skólanum.
En þarna hljóp nú Aller illa á sig.
Ég veit með vísindalegri vissn — sbr. AI-
þýðubók Þórarins Böðvarssenar bls. 321 og ísl.
Kvöldvökur 2. bindi bls. 67 — að Hipparchus
hafði dregið sólspjaldið á tombólu og mun vera
rétt hermt bjá Sigurði að þessi tombóla var á
Egyptalandi svo líklegt sé að hinir gömlu
Kaldæar hafi fyrstir fundið þau upp.
Ég vil ekki segja neitt persðnulega móðgandi
um Hipparchus — mér er ósköp meinlítið við
manninn — en það veit Jónas frá Hriflu eins
vel og ég að útsvarið sitt borgaði hann aldrei
þó það væri aðeins skitnar 10 krónur og með-
lögin sín ekki heldur — og bendir þetta ekki
á neitt andans stórmenni.
Aftur á móti mun það — einsog Sigurður
Þórólfsson réttilega bendir á — um aldur og
æfi halda minningu Ptolemæusar á lofti að
hann ekki einasta fyrstur manna fann athvarf
tunglsins heldur einnig fyrstur manna hvar
Venus átti og á enn athvarf sitt á kvöldin:
sem sé við hliðina á Júpíter.
Frá Gróttu til Gvendarbrunna.
Jún Jensson yfirdómarl
og frú hana héldu ailfurbrúðkaup sitt
mánudaginn 16. þ. m- Flögg voru
dregin á stöng víða um bæinn.
s/s „Bonanza“
lagði af stað 16. þ. m. til Spánarog
ítalíu með fisk frá h/f P. J. Thoratein-
aon & Co. Með akipinu tóku aér far
framkvæmdarstjóri félagsina, hr. Thor
Jensen, áleiðia til Spánar, og til Eng-
landa Þór. B. Þórarinsaon kaupm. frá
Seyðiafirði.