Landið - 01.09.1916, Blaðsíða 1

Rlt.tjórl:
Jakob Jóh. Smárl
magi.ter artium
Stýrimanna.tig 8 B.
LANDIÐ
Álgrelðaia-
og innhaimtumaOnri
Loftnr Omniritoi
Ve.turgðtn M A,
*.
36. tölnbiað.
Reykjavík, föstudaginn 1. september 1916.
I. árgangnr.
Alþýðufél. bókasafn, Templarsundi 3,
kl. 7—8.
Baðhús Reykjavíkur virka daga kl. 8—8,
ld. til 11.
Borgarstjóraskrifst. opin v. d. kl. n—8.
Bæjarfógetaskrifst. opin v. d. io—2 og4—7.
Bæjargjaldk., Laufásv. 5, v. d. kl. 11—3
. °g 5—7.
Islandsbanki opinn 10—4.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifst. 8 f. h.—
10 e. h. Alm. samk. sd. kl. 81/* e. h.
Landakotskirkja. Mess. kl. 9 og 6 á sd.
Landakotsspítali: Sjúkravitjun 11—1.
Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Utlán
kl. 1—3.
Landsbún.fél.skrifstofa opin kl. 12—2.
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafn v. d. kl. 12—2.
Landssfminn v. d. daglangt, 8—9; helga
daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafn, kl. i1/*—2*/a á sunnud.
Pósthúsið opið v. d. 9—7, sd. 9—1.
Samábyrgð íslands 12—2 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar kl. 10—4.
Talsfmi Rvíkur, Pósth., opinn daglangt
v. d. 8—12; helga daga 10—9.
Vífilsstaðahælið. Heimsóknartími 12—1.
Þjóðmenjasafnið opið sd., þrd. fimtud.
kl. 12—2.
„Landiðc(
kemur út einu sinni í viku
og kostar 3,00 kr. árgang-
urinn, ef fyrirfram er greitt,
en 4,00 kr. ef greitt er eftir á.
1 kaupstöðum má borga á
hverjum ársljórðungi. Útgef-
andi: Félag í Reykjavík.
Afgreiðslan er á Vestur-
götu 10 (Verzlunarskólanum).
Opin á hverjum degi kl. 11-3.
Pósthólf 353. Sími 596. Um
alt sem að henni lýtur, eru
menn beðnir að snúa sér til
afgreiðslumannsins.
Ritstjóri og ábyrgðar-
maður: Jakob Jóh. Smári,
mag. art., Stýrimannastíg 8
B. Venjulega heima kl. 4—5
e. h. Talsími 574.
Þing'skipun.
Þegar nú standa fyrir dyrum
njrjar kosningar til alþingis, lands-
kosningin fyrsta um garð gengin
og kjördæmakosningarnar fara í
hönd, þá er það óneitanlega mikils-
vert umhugsunarefni fyrir þjóðina,
hvernig þingið bezt megi verða
mönnum skipað, ekki einungis eftir
hæfileikum hinna einstöku þing-
manna til þingstarfanna, heldur
eftir því, hvaða stöðu þeir skipa
og hverjum störfum þeir eru vanir
og kunnugastir f þjóðfélaginu, Það
gefur að skilja, að allur árangur
þingvinnunnar verður mjög kominn
undir því, að þingið hafi yfir að
ráða víðtækri þekking á sem flest-
um svæðum þjóðlífsins og þó um
ieið, að ekki einstök svæði, t. d.
hagsmunir sérstakra stétta, eða
nokkur einhliða hugsunarháttur
verði þar yfirgnæfandi til tjóns
fyrir almenningsheill og það jafn-
vægi, sem hennar vegna þarf að
vera á öllu.
Hingað til hafa kjósendur ekki
af neinni alvöru hugsað um þetta.
Það helzta í þá átt, er það, að
einatt hefur verið haldið fram, að
embættismennn ættu ekki of margir
á þingi að sitja, en bændur sem
flestir, og mun þá venjulega hafa
verið hugsunin, að þeir væru um
leið fulltrúar allrar alþýðunnar yfir
höfuð, en nú taka og verkamenn
að hugsa til hreyfings, og er það
ekki nema eðlilegt. Þá var um eitt
skeið kvartað um það, að prestar
sætu alt of margir á þingi; nú er
það varla lengur orðið um skör
fram, enda hefur aldrei verið fundið
að framkomu þeirra, þótt vera frjáls-
lyndir og haga sér yfirleitt líkast
sem mentaðir alþýðumenn með all-
opið auga fyrir þörfum og högum
hennar, enda allra manna kunnug-
astir á því svæði. Nú á síðustu
tímum þykir það aftur ískyggilegt,
hversu margir lögíræðingar sækjast
eftir og ná þingsetu.
Hér skal nú ekki rakið, hvernig
alþingi einatt að undanförnu hefur
verið mönnum skipað, heldur hald-
ið sér við þar sem nú er komið
sögunni og minst á, hvernig síðasta
þing var skipað, til athugunar fyrir
kjósendur og ef vera mætti nokkuð
til leiðbeiningar við kosningarnar,
sem í hönd fara.
Á síðasta alþingi sátu:
13 bændur,
9 lögfræðingar,
6 prestvfgðir menn,
3 læknar,
3 verzlunarfróðir menn,
3 kennarar,
2 aðrir mentamenn og
/ 1 búnaðarráðunautur.
Auðvitað má leggja annað til
grundvallar fyrir þessari skiftingu,
t. d. hve margir óskólagengnir og
skólagengnir eða stundum nefndir
lærðir menn skipa þingið, em-
bættismenn eða embættislausir.
En hitt skiftir þó meiru máli,
hvers konar stöðu þeir eru í og
hverri starfsemi vanir.
í fljótu bragði má af þessu yfir-
liti sýnast sem hæfileg tilbreyting
sé í skipun þingsins og kunnugir
menn á flestum sviðum eigi þar
sæti. Helzt mundi vera saknað þess,
að betur væri skipað úr flokki
sjómannastéttarinnar, þó að ýmsir
þingmenn séu allvel kunnugir mál-
um hennar og hafi mikinn áhuga
á þeim. Og sama er að segja um
verkamenn, að málsvara geta þeir
átt á þingi, þótt ekki sé beint úr
þeirra flokki, sem æskilegt væri þó,
þegar þeir hafa hæfum mönnum á
að skipa.
Það sézt, að bændastéttin er nú
langfjölmennust á þingi, og skal
síður en svo að því fundið. Má
muna þeirri stétt, hversu vel hún á
mestu baráttutímunum skipaði sér
um hinn mikla forseta og réttar-
kröfur vorar. Og síðan hefur einn-
ig margur úr hennar flokki með
sæmd skipað sæti sitt á þingi, þó
að á síðasta áratug eða tugum hafi
þeir ekki jafn einhuga fylgzt að
um óskoraðar réttinda- og sjálfstæð-
iskröfurnar og nokkuð þótt skorta
á festu og fulla einurð, hvort held-
ur af fylgispekt við höfðingjavaldið
eða einstaka menn úr þeim flokki
eða þá af öðru þroska- og þrekleysi,
sem vænta má og vonandi er að
ráðist bót á með vaxandi mentun
og menning. Því að ekki er auðvelt
að sjá, hvernig vér eigum að fá á
endanum fullum og réttmætum
sjálfstæðiskröfum vorum fullnægt,
ef ekki bændur og öll alþýða, enn
sem fyrrum, fæst til að skipa sér
einhuga um þær.
En það sem mesta athygli vekur
í þingskipuninni og er mestrar at-
hygli vert er það, að næstfjölmenn-
asti flokkurinn eru Iögfræðingar og
að því sýnist stefna, að þeirn fari
fjölgandi. Auk þeirra, sem fyrir
eru, sem væntanlega, meiri hluti
þeirra, leita þingmensku áfram.
heyrast nefndir allmargir nýir, er
fram muni sækja. Eðlilegt er og
sjálfsögð þörf, að nokkrir, fáeinir
lögfræðingar sitji á þingi, og þá
einkum þeir, sem reynst hafa nýtir
til forustu og þjóðhollra fram
kvæmda. En jafnskiljanlegt er hitt,
að ekki getur verið holt, að þeir
yrðu alt að þriðjungi eða helmingi
alls þingsins, og felst í þessu engin
tilhneiging til að iasta sjálfa stétt-
ina, sem í eru, eins og í öðrum
stéttum, margir nýtir menn á sínu
svæði. En það liggur í hlutarins
eðli, að ekki væri holt, að þeir
næðu mjög mörgum sætum og
miklu bolmagni á þingi, ekki sfzt
sá hluti þeirra, sem lítið sem ekk-
ert samneyti hefur haft við alla al-
þýðu eða náin kynni af högum
hennar, en fengist aðeins við mál-
færzlu, fjárheimtur og þvfumlík
störf. Veldur ekki sá er varir, þó
að bent sé kjósendum á þetta nú,
er kosningar fara f hönd, ef svo
skyldi vera að þessir menn leiti
kosningar, jafnvel fleiri en áður.
Sízt mætti þeim fjölga úr því sem
nú er á kostnað annara fjölmenn-
ustu stétta landsins, sem fáa mál-
svara eiga á þingi.
Verður það að vera eitt hlut-
verk kjósenda, að gera sér sem
Ijósast, hvernig þingið megi bezt
verða mönnum skipað að þessu
leyti, jafnframt og líta verður á
hæfileika til þingstarfanna og síðast
en ekki sízt að velja þá menn, sem
lfklegastir eru til óeigingjarnrar og
nýtrar starfsemi fyrir þjóðina, en
ekki vinna flest fyrir eigin hags
muni og upphefð, sem einatt er
og ýmsum á brýn borið. n.
Verzlunarstriðið.
Eins og menn muna, samþyktu
Bandaþjóðirnar á fundi í París í
vor, að halda áfram verzlunarstríði
við Þjóðverja að ófriðnum loknum.
Ekki þykjast Þjóðverjar hræðast
hót þau, en segja sem svo, að ein-
mitt með þessari ákvörðun játi
Bandaþjóðirnar, að þær geti ekki
náð tilgangi sínum — að hnekkja
efnahag Þýzkalands — með þess-
um ófriði, heldur þurfi að grípa til
annara bragða, ef duga skal.
En þessi nýju ákvæði um verzl-
unarstríð við Þjóðverja að heims-
styrjöldinni lokinni, segja þeir, að
sé ekki til annars en að herða ögn
upp huga almcnnings f löndum
Bandaþjóðanna. Þau munu aldrei
komast lengra en á pappfrinn, þvf
Tilkynning.
Nýjar vörubirgðir eru nú komnar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum Vefnaðarvörnm í fjölbreyttu úrvali.
Vegna tímanlegra innkaupa getur verzlunin boðið við-
skiftamönnum sínum þau beztu kaup, sem völ verður á f ár.
Ennfremur hefur verztunin: Pappír og ritföng,
Sólaleður og skósmíðavörur.
Vandaðar vörnr. ódýrai* vörnr.
V©rzlunin Björn Kristjánsson.
ARNI EIRIKSSON
AUSTURSTRÆTI 6.
Nýkomnar marg-sk. vörur
svo sem:
Peysuklæði (JDömiiklseÖi), Kjóladúkar,
Tvistdúkar, F'lönel
hvít og mislit,
Gluggatjaldadúkar, Shetlandsgarn
svart og hvítt.
Tvinni svartur og livítne, Sokkaplögg,
Peysur á börn. Waterproofskúpur.
Skólatöskur o. m. fl.
að þau myndu skaða Bandaþjóðirnar
eins mikið og Þjóðverja. Megi sjá
það t. d. á því, að árið 1913
keyptu Þjóðverjar vörur frá Eng-
landi fyrir rúmar 60 miljónir sterl-
ingspunda (yfir 1000 milj. kr.), en
Frakkar aðeins fyrir 40 miljónir,
og Rússar fyrir 27 miljónir. Það
er því auðsætt, að með þessu
fyrirhugaða verzlunarstríði myndi
England skaða sjálft sig mest. Og
ekki myndi Rússland verða betur
úti, því að landbúnaðarafurðir þess
fara aðallega til Þýzkalands. Þetta
sjá lika þau blöð Bandaþjóðanna,
sem eru ekki ennþá alveg blind
af ófriðarofsa og enska stjórnar-
blaðið „Westminster Gazette" hefur
sagt: „Staðreyndir eru óháðar til-
finningum og Þjóðverjar munu ekki
kaupa neitt frá Etiglandi, þegar
Englendingar vilja ekki kaupa
neitt af þeirn". Og forseti
kauphallarinnar f Moskva hefur
sagt, að Rússland verði engu síður
að vara sig á vinum sfnum, en ó-
vinum. Og við þetta bætist eitt
enn: Skilyrðið til þess, að unt
verði að framkvæma þetta verzl-
unarstríð, er sigur í heimstyrjöld-
inni. Og þar geta Miðveldin lagt
orð f belg, þótt ekki væri þau við
stödd Parísarfundinn. Hergagnaráð-
herra Englendinga hr. Lloyd George
hefur um þetta sagt þessi sönnu
orð, sem Þýzkaland getur fyllilega
samþykt: „Áður en farið er að
ræða um verzlunarpólitíkina eftir
strfðið, er um að gera að vinna
sigur í stríðinu. Undir þvf er alt
komið". Og einmitt þess vegna
getur Þýzkaland verið jafn-rólegt
eftir sem áður, hvað sem Parísar-
samþyktinni lfður.
Ritfregn.
RúmgóSa þjóðkirkjan, eftir
sr. Sigurd Stefdnsson 1 Vig-
ur. Rvík 1916.
Bæklingur þessi er sérprent úr
Lögréttu. Gerir höf. skýrt og skor-
inort, með mikilli mælsku, upp á
milli „nýju* og „gömlu" stefnunnar
f guðfræði vorri, og vill sýna fram
á, að nýja stefnan eigi að réttu
lagi ekkert með að vera í þjóð-