Landið - 02.03.1917, Side 1

>
IlitaQéri:
Jiktk Jék. Sraárl
magiatar artiwn
Stýrimannastif S I.
LANDIÐ
Afgreiðslu og innheimtum.
Ólafnr Ólafsson.
Lindargötu 25.
Pósthólf. 353.
9. tölublað.
Reykjayík, föstudaginn 2. marz 1917.
II. árgangur.
SJOMBNN!
Við höfum Færeyjapeysur, Trollbuxur, Slitföt, Slitfatatau,
ULLARTEPPI þykk og hlý.
Amerísk nærföt á 4,80 settið,
og fleira nauðsynlegt á sjóinn. Áreiðanlega ódýrast í bænum
í Austurstræti X.
Ásgeir O. Ounnlaugsson & €o.
Reynslan er sannleikur.
Olíufötin
frá okkur hafa nú fengið 9 ára reynslu hér, og allir
W þeir, sem reynt hafa þau, lúka Iofsorði á þau; óþektar
tegundir höfum við ekki viljað taka í stað þeirra r e y n d u,
« því reynslan er saimleíkur.
Undir olíufötunum okkar verðið þið þurrir.
B AUSTURSTRÆTÍ 1. Á8g. G. Gunnlaugsson & Co.
V. B. K.
Vandaöar vörur. Ódýrar vörur.
Léreft, bl. og óbl. Tvisttau. Lakalcreft. Rekkjuvoðir.
Kjólatau. Cheviot. Alklæði. Cashimire.
Flauil, silki, ull og bómull. Gardinutau. Fatatau.
Prjónayörur allsk. Regnkápur. Gólfteppi.
Pappír og ritfóng. Sólaleður og Skósmíðavörnr.
Heildsala. Smásala.
Verzlunin Björn Kristjánsson.

Arni Eiríksson.
| Heildsala. ] Tals, 265 og 554. Pósth. 277. i s™**'*- t
— 1refnaöarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar. —
Saumavélar með fríhjóli
og
5 áraverksmiðjuábyrgð.
Smávörnr er snerta saumavinnu og hannyrðir.
I'votía- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar.
Tækifærisgjaflr — Jólagjaflr — Leikföng.

Bogi Brynjólfsson
yllrréttnrmálaflutningsmaður.
Skrifstofa í Aðalstræti 6 (uppi).
Venjulega heima kl. 12—1
og 4—6 e. m. Talsími 250.
^ngleiBingar
um skattamál og jleira.
Eflir
Jóhannes L. L. Jóhannsson.
(Frh.). -----
Landssjóðsútgjöld minst til embættislauna.
Þeir -menn, sem sífelt eru að
stagast á laununum til embættis-
manna, gæta þess eigi, að þau eru
minsti hlutinn af útgjöldum lands-
sjóðs, eða einungis einn fímtungur.
Hitt alt fer í aðrar nauðsynjar og
þjóðþarfir, svo sem vegagerðir,
gufuskipaferðir og aðrar samgöngu-
bætur, til styrktar sjávarútvegi og
landbúnaði og öðrum atvinnuveg-
um, til vísinda og lista og annara
mentamála, til spítala og vita og
margs fleira, þar á meðal til kostn-
aðar við alþingi. Vel veit ég það,
að alþýðan telur kaup alþingis-
manna, io kr. á dag, mjög eftir
og þykir það of hátt, en þó er
óbreyttum daglaunamönnum nokk-
uð líkt borgað, svo óþarfí er að
gera mikið tal úr þessu, endá eru
þingmenn ekki of sælir af því, og
miklu lægra er þetta kaup nú, en
gamla kaupið, 3 ríkisdalir (= 6 kr.)
vóru milli 1850—60, því þá var
borgun þessi hátt upp í ærverð að
vorlagi, sem líklega þætti guðlasti
næst, að ætlast tit að þingmönn-
um væri greitt nú. Svona er nú
þetta alt; en þegar rætt er við
ýmsa alþýðumenn um skattamálin,
þá er engu líkara, en þeir álíti alt
féð ganga til að launa embættis-
mönnum, sem nær engri átt, eins
og betur fer.
Þegar öllu er á botninn hvolft,
þá ganga fjórir fimtungar útgjald-
anna til eflingar atvinnuvega og
aukinnar hagsældar fyrir almenn-
ing, svo peningarnir koma virki-
lega aftur. Ekkert af þessu, er
nefnt var, vill þjóðin missa, og má
það heldur eigi, miklu fremur þarf
að auka tillagnir til ýmislegs af
því, en þá verður að tlma að borga
það, því framfarirnar kosta pen-
inga, þótt þær vitanlega borgi sig
vel. Að hinu leytinu er það sann-
leikur, sem reynt hefur verið á ýmsa
lund að hlýða, að í litlu þjóðfélagi
er nauðsynlegt að fara vel og var-
lega með efnin og spara, eftir því
sem hægt er og sómasamlegt, því
eigi dugir að íþyngja gjaldendun-
um látlaust, og sízt á meðan toll-
ar og skattar koma svo ranglát-
lega niður sem nú.
Bændur, fjölmennasta stéttin, bera minst
og fá mest.
Það er annars undarlegt, að þeir,
sem einna mest tala um austurinn
úr landssjóði til embættismanna og
svo vísinda, eru helzt sveitabændur,
alveg eins og það væri þeir einir,
sem borga, eða þeir, sem mest
greiða í landssjóðinn, en þetta er
misskilningur, og því mætti virðast
eðlilegra, að þær stéttir, sem ým-
ist að tiltölu eða vöxtum borga
meira í hann, gerðist heldur til að
kvarta um þetta, en svo er þó ekki,
sem eflaust sýnir víðsýnni hugs-
unarhátt hjá þeim. Áður fyrrum,
og raunar þangað til fyrir um 160
árum, voru eigi til nema 2 stéttir
í landinu, sem sé embættismenn
og sveitabændur; því þeir, sem
bjuggu við sjóinn, voru sveita-
bændur Hka, stundandi landbúskap,
sem hinir, en höfðu útgerð með,
og þeir, sem uppi í Iandinu bjuggu,
stunduðu allir sjó á vertíðum með
1 eða 2 og jafnvel fleiri mönnum
í verbúðum. Þá voru bændur einu
greiðendur opinberra gjalda, því
embættismenn munu alment hafa
verið gjaldfrjáisir, og gjöld almenn-
ings gengu þá að mestu til að
launa þeim, þótt nokkuð færi í
konungssjóð. Enginn efi er á því,
að laun sýslumanna voru þá miklu
hærri en nú, enda urðu þeir flestir
fjáðir. En nú er þetta alt breytt,
því síðan bættust við útvegsmenn,
eða sjávarbændur, sem þeir voru
oft nefndir; það eru þeir menn,
sem eingöngu lifa á sjávarafla, og
svo smámsaman hinar aðrar stéttir
í landinu, sem nú eru.
Nú bera allar stéttir, og em-
bættismenn engu síður öðrum, toll-
ana og skattana til landsjóð?. Þar
eru bændur alls eigi einir um hit-
una, sem þó er engu Iíkara eftir
orðum sumra manna. Þvert á móti
gjalda sveitabændur minstan hlut-
ann af landstekjunum, og eru þeir
þó með skylduliði sínu enn um
51% af allri þjóðinni. Aðflutn-
ingstollana sýnist, við fljótt álit,
einstaklingarnir að vísu að bera
allir jafnt, en svo er þó eigi, ef
rétt er álitið, því sjávarmenn og
býjabúar verða meira að nota af
útlendri vöru til fæðis og áhalda,
en sveitafólk, og gjalda þar því
nokkuð meira. Og af útflutnings-
tollum er meira lagt á sjávarafurðir
en landsafurðir. En þegar á beinu
skattana er Iitið, þá er auðséð, að
bændur bera þar minstan hlutann,
þrátt fyrir fjölda sinn og miðað í
tiltölu við fjöldann. Því árstekjur
landssjóðs, að frádregnum tekjum
af landssjóðseignunum, eru fullar
1,800,000 kr., og af því eru auka-
tekjur, húsaskattur og tekjuskattur
yfir 120 þús. kr. á ári, og koma
þeir skattar mest niður á sjávarlýð
og borgabúum, en aðeins sárlítið
á sveitamenn. En þau gjöld, er
sérstaklega koma á bændur, eru
ábúðarskatturinn og svo lausafjár-
skattur, sem þó eigi nærri allur
lendir á sveitamönnum. í núgild-
andi fjárlögum eru þeir taldir á
ári 54,000 kr., en það er 3%, eða
um V33 hluti af tekjunum, og verð-
ur það miklu minna en landbúnað-
urinn fær úr landssjóði. Því auk
margra smærri upphæða til ýmis-
legs, fær hann til bændaskólanna
og Búnaðarfélags Islands fullar 75
þús. kr. á ári. Það situr þvi lak-
ast á bændum, að kvarta undan
ýmsum fjárveitingum úr landssjóði
og hafa á móti tekjuaukum í þann
sjóð, því þar fá þeir endurgreitt
miklu meira en beinu gjöldin sín,
en megnið af því, sem gengur til
embættislauna og svo til allra hinna
miklu þjóðarútgjalda til ýmislegs
annars, verða aðrar stéttir að borga
að mestu leyti, sem ásamt sveita-
mönnum leggja í samlagssjóðinn,
er svo aftur er ausið úr til lands-
þarfanna. Aðrar stéttir verða þannig
f reyndinni harðara úti en bændur.
Svona er þetta, þegar einurð er
höfð til að segja satt frá og lygin
hrökt burt. Það er hún, sem aila
tíð er þjóðarmein, en sannleikurinn
sönn blessun, hvort sem einstök-
um mönnum eða stéttum líkar vel
eða illa.
Landbúnað á þó að efla enn meira.
Enginn taki þó orð mín svo, að
ég vilji eigi Iáta hlynna að land-
búnaðinum. Þvert á móti vil ég,
að hann sé studdur á ýmsan fleiri
hátt, og enn betur en nú er gert,
því sveitalífið er fjöregg þjóðlífs
vors og þjóðernis, og Island á að
vera meira landbúnaðarbygð en
fiskiver, því að með því fær mað-
ur alt haldbetra. í ágætri grein
um landbúnaðinn og sjávarútveg-
inn (16. tbl. Lögr. f. á.) sýnir Egg-
ert Briem frá Viðey fram á, hversu
mikil nauðsyn sé, að efla landbún-
aðinn, jafnframt því, sem hann vill
hlynna að sjávarútvegi, og gerir
hann yfir höfuð sveitamönnum og
sjávarbúum jafnt undirhöfði. Hann
tekur skýrt fram, hvernig sjótún og
sveitabygðir styðja hvort annað á
víxl, bæði með fólki og atvinnu, |
enda er ritgerð hans hið lang-vitur-
legasta, sem nýlega hefur birst um
viðskifti sveitabúa og sjávarmanna,
og ætti hún að geta stutt að bróð-
urhug þar á miili. Bezt er, að bænd-
ur og útvegsmenn, þessar undir-
stöðustéttir þjóðfélagsins, styðji hvor
aðra í bróðerni. Af því að eg elska
alla íslendinga, þykir mérjafnvænt
um allar stéttir, og vil, að rétt-
mætum kröfum sérhverrar af þeim
sé sint; en aftur álít ég rétt, að
berjast á móti, ef hagsmunum ein-
hverrar einnar stéttar er ranglega
haldið fram á kostnað allra hinna,
eða einhver ein höfð sérlega útund-
an, hinum i hag. Þvf alt slíkt
verður á endanum þjóðarskaði.
Alþingi á, sem góð móðir, að
hugsa jafnt um hag allra stétta;
taka enga eina útúr, annaðhvort til
að vera henni sérlega hlynt eða
til að vera henni sérlega andstætt,
því allar eru þær þjóðþarfar og
hafa hver sína köllun. Hver stétt
á náttúrlega sjálf að gæta réttinda
sinna gegn rangri ásælni hinna, en
vera jafnframt viljug til að gegna
sanngjörnum kröfum annara stétta.
Eg er að fullu samdóma Eggert
f Viðey í því, að enn sé mikils til
oflítið gert fyrir landbúnaðinn og
sveitabændurna, en til þess þarf
vitanlega fullkomnari þekkingu og
meira fé heldur en þetta hvort-
tveggja er nú. Þótt landbúnaður
sé eitthvað studdur meira, en aðrir
atvinnuvegir, af því að hann er
þannig lagaður, að hann þarf þess,
þá ætti það að verða til sameigin-
legs hags fyrir hina atvinnuvegina
og þannig til almennra þjóðarheilla.
1 einhverju af blöðunum þykist
ég hafa séð því haldið fram, að
stjórnmálaleg samvinna eigi að vera
milli sveitabænda og verkmanna-
lýðs kaupstaðanna, líklega til að
berjast á móti öðrum stéttum þjóð-
félagsins, þeim til hagsmunahnekkis.
Ég held nú, að sú stéttasamvinna
sé varla eðlileg né heldur góð.
Samvinna bænda og útvegsmanna,
sem hvorirtveggja eru helztu at-
vinnurekendur landsins, er vist öllu
eðlilegri, en má þó aldrei verða
verkmannalýðnum nc öðrum stctt-