Landið - 16.03.1917, Qupperneq 3

LANDIÐ
43
hafa aukið hagsæld mannkynsins síðustu áratugina meira en nokkuð annað. —
Án vóla getur engin framleiðsla átt sér stað neinstaðar í heiminum nú á tímum,
nema með stöðugu tapi og miklu striti. — Hér ér landbúnaðurinn rekinn án véla,
í miðalda stýl, til kapps á móti tuttugustu aldar sjávarútveginum. — Sjá menn ekki
enn, hvert það stefnir? — Hentugar heimilis- og búnaðarvélar eru allra nauðsyn-
legustu nauðsynjavörurnar, og ekki sízt nú í dýrtíðinni. — Eg útvega þær.
Stoíán J3. Jónsson.
r
Súmmifíceíar.
<3ZofiRur cjross af cjúmmidcelum, ágœt
að finna augu strangra, réttsýnna
stjórnenda hvíla á sér statt og st'óð-
ugt. Það dugar þá heldur ekkert
fálm og fum þegar óhöppin hafa
átt sér stað. Það verður hrein-
lega að koma í veg fyrir þau.
í löndum, þar sem ekki er áfengis-
bann, er mönnum, sem vinna að
störfum, er krefja nákvæma at-
hygli og óskert skyn, stranglega
bönnuð áfengisneyzla, að viðlögð-
um tafarlausum brottrekstri; svo er
t. d. um járnbrautarþjóna, eim-
lestarstjóra, bílstjóra og marga fleiri.
Sum helztu eimskipafélög Norð-
manna eru, að sögn, að leggja al-
gert áfengisbann á skip sín.
Hvað mætti nú vænta, að gert
yrði hjá oss?
Siglingaleiðir vorar eru sannar-
lega ekki svo auðveldar og greiðar,
að eigandi sé undir því, að hætta
bæði skipunum og mannorði ísl.
sjómannastéttar í hendur á mönnum,
sem þráfaldlega eða yfir höfuð
nokkurn tíma eru undir áhrifum
áfengis, eða sljófgaðir og kœru■
lausir aý afleiðingunum.
í hinni stuttu siglingasögu vor
íslendinga eru vítin þegar orðin
nógu mörg til að varast þau. —
Kæruleysi með eld og óhlutvendni
er búið að kosta þjóð vora mikið
fé, en kæruleysi í siglingum verð-
ur þó ennþá dýrara, ef drabbið fer
í vöxt, eða heldur áfram að eiga
sér stað. Það heitir svo, að út-
lend ábyrgðarfélög borgi óhöpp
vor. — Sannleikurinn er sá, að
vér sjálfir greiðum fyrir þau til
síðasta eyris, en hin útlendu félög
hirða vextina af öllu vátryggingar-
fénu.
jifobelslannaverður.
Mér datt í hug, er ég nýverið
hafði lesið skáldsöguna „Jerusalem"
eftir Selmu Lagerlöf, er svo mjög
er lofuð sem skáld, og sem eflaust
á það skilið, að mikið mein væri
það fyrir beztu skáldin okkar að
neyðast til að yrkja á því máli,
er aðeins örfáar þúsundir manna
lesa og skilja og enn færri tala,
er eina og bezta feitmetið,
sem nú er fáanlegt.
Fæst í
jlíatarvcrzlun
Zómasar Jónssonar,
gankastrxti 10.

tegunó, atíar sfœréir, iil sölu nú þogar.
dlfgr. vísar á.
þó raálið okkar sé óneitanlega eitt
af fegurstu málum heimsins. Til
þessara vandræða hafa eflaust ungu
skáldin fundið, sem hafa yfirgefið
landið sitt og málið sitt, sest að í
Danmörku og tekið að yrkja á
dönsku. Ég er ekki að lá þeim
þetta, þeir sem hafa gert skáld-
skapinn að lífsstöðu sinni og lífs-
brauði, og vilja með honum vinna
sér frægð og frama, finna og vita
að danska tungan færir þá nær og
fyr að þessu marki en íslenzkan,
ekki af því að danskan sé fegurri
og fullkomnari en íslenzkan, heldur
af því að hana lesa og skilja fleiri,
bókmentaheimurinn er þeim víðari
suður í Danmörku, eu úti á íslandi
og markaðurinn arðvænlegri til fjár
og frama. Á þennan veg vil ég
leggja brottför þeirra út. En svo
reikaði hugur mínn frá Selmu til
íslenzku skáldanna, sem heima hafa
setið og sitja enn, og auðvitað
dvaldi hann lengst hjá honum
Matthíasi okkar, sem fyrir löngu
væri orðinn heimsfrægur, ef hann
hefði orkt á fjöllesnu máli. Selma
Lagerlöf fékk hér um árið Nobels-
verðlaunin fyrir nokkrar laglegar,
sumar fallegar, skáldsögur,' með
því er nafn hennar gert ódauðlegt,
en hann Matthías, hvílík ósköp
sem hann hefur afkastað af ein-
tómum snildarverkum, ekki aðeins
laglegum eða fallegum skáldskap,
heldur nær undantekningarlaust skín-
andi sólskinsverkum, hans hróður
er lítill, er útfyrir íslenzkt fjörumál
er farið, af því aðeins fáeinar þús-
undir sjá hann og skilja, öllum
öðrum er hann hulinn, óþektur
heimur. Hefði hann orkt þó ekki
hefði verið nema á dönsku, ég tala
ekki um á ensku, hvorutveggja
þau mál honum leiðitöm, mundi
hann fyrir löngu vera orðinn ríkur
að fé og frægur um heim, því lítt
er hugsandi að Nobelsnefndin hefði
þá gengið fram hjá honum, en hún
sá ekki „ljósið undir mælikerinu"
úti á fámennu eyjunni íslandi, sem
ekki var von.
Og nú er svanurinn bráðum nár
á tjörn og syngur innan skams
sinn síðasta söng. Eru engin ráð
enn að benda þeim mönnum á sr.
Matthías, sem hafa í hendi sinni,
ef af honum vita, heimsfrægð hans?
Ég beini þessari spurningu til þess
eða þeirra, er sjá einhver ráð og
gremst að andansfjársjóðir þeir, er
hann hefur auðgað litlu þjóðina
sína með, skuli ekki alheimi kunnir.
Hann á skilið að fá Nobelsverð-
laun fyrir skáldskap, þó hann sé
úti á íslandi, og föðurlandið hans
á skilið að verða frægt fyrir að
hafa alið hann.
Prestur.
llitfregnir.
jfónas Þorbergsson: Fríkirkja
— þjóðkirkja, fyrirlestur haldinn
á Akureyri 26. jan. 1917. — Höf.
virðist vera ameriskur Islendingur,
og út frá þekkingu sinni á kirkju-
lega ástandinu í Vesturheimi, varar
hann mjög við fríkirkju, og segir
m. a., að kenningarfrelsi presta sé
hvergi takmarkaðra en í fríkirkju-
söfnuðum, þar sem efnamenn safn-
aðarins ráði lögum og lofum, og
presturinn verði yfirleitt að laga
sig og kenning sína eftir kröfum
safnaðarins, en á ilt með að vera
leiðtogi hans í andlegum efnum.
Þjóðkirkju telur höf. mun heppi-
legri. „Landið" hefur og verið
þessarar skoðunar og þykir vænt
um að heyra jafn röggsamlega tal-
að máli rúmgóðrar og frjálslyndrar
kirkjuskipunar.
Tillögur höf. eru þessar:
1. Að ákvæðið um það, að hin
ev. lút. kirkja skuli vera þjóðkirkja
á íslandi, sé numið úr lögum.
2. Að í stað hinnar Iútersku
kirkju sé stofnsett „Hin íslenzka
kristilega kirkja", sem grundvallist
á öllum þeim meginatriðum, sem
geti jafnframt orðið samvinnu-
grundvöllur allra þeirra trúflokka,
sem nú berjast um völdin í land-
inu.
3. Að ríkið taki að séraðvernda
kirkjuna á þessum grundvelli, enda
sé ekki kenningarfrelsi presta á
annan hátt takmörk sett, og að
svo sé búið um kjör presta og
hag kirkjunnar, að þau skilyrði
bresti ekki, til þess hún geti orðið
blessunarrík stofnun í þjóðfélaginu.
4. Að trúarbragðakenslu við há-
skólann verði hagað svo, að þar
sé ekki einni trúarstefnu geft hærra
undir höfði en öðrum.
5. Að uppfræðslu barna í kristi-
Iegum efnum sé hagað samkvæmt
þessu.
Tillögur þessar fara að vorum
dómi í rétta átt, þótt efamál geti
verið um það, hve tímabærar og
framkvæmanlegar þær séu f svip-
inn. Og höf. gerir lfkl. ekki nægi-
lega ráð fyrir rabies theologorum
(æði guðfræðinganna), sem upp get-
ur komið, jafnvel þótt prestastétt
vor sé yfirleitt laus við öfgar og
trúarofstæki.
Tíraarit Verkfræðingafélags
íslands, 1. árg., 4. hefti.
Efni: J. Þ.: Ásgeir Torfason,
Geir G. Zoega: Brýr á íslandi (með
þýzkum útdrætti), G. Funk: Die
Dieselmaschine (Dieselmótorinn —
á þýzku með ísl. ágripi). Flóaáveitan,
Fundarhöld V. í. 1916, Nokkrar
breytingar á störfum verkfræðinga
hér.
Hagtíðindi, 2. árg., nr. 1. Efni:
Smásöluverð í Reykjavík f janúar
1917; mjög fróðlegt, með saman-
burði við verð í júlí 1914,
Barnafræðsla 1914—15. Útgjöld
við barnaskólana hafa verið: árið
1914—15, f kaupstöðum, rúm 73
þús. kr., en utan kaupstaða rúm
63 þús. kr. Útgjöld við farskóla
hafa verið rúm 53 þús. kr.
Sáttamál 1913—15, og Lax- og
silungsveiði 1915.
Vér viljum
vekja athygli lesendanna á
öllum auglýsinguin, sem í
blaðinu standa.
Landið
er ágætt auglýsingablað.
Reynið,
hvort ekki er satt!
Afgreiðsla Landsins
er á Hverfisgötu 18.
Bjarni frá Vogi: Viðhaldsdygðir þjóðaima.
21
en hvarvetna lætur hann sér umhugað um
að gefa hugtökunum latnesk heiti og tekst
það snildarlega.
Ætt.jarðarást Rómverja var mjög fórnfús.
Er þar til dæmis Publius Becius sá er var
ræðismaður ásamt Torquatusi í Latverja
stríðinu (340). Spár gengu þeim svo, að sá
herinn mundi sigra, sem léti foringja sinn.
Sömdu þeir þá með sér ræðismennirnir, að
hvors fylkingararmur, er svignaði fyrir áhlaupi
óvinanna, þá skyldi sá færa sjálfan sig að
fórn undirheima guðunum og óvini sína slíkt
hið sama. P. Decius varð fyrir þessu og lét
ekki á sér standa. Pleiri slík dæmi mætti
nefna. Þá er Rómverjar höfðu mist flota sinn
í fyrsta púnverska stríðinu, þá tóku ríkir
einstaklingar síg til og létu gera annan stærri
flota og betur búinn og gáfu ríkinu. Að hún
hafl verið vígfús og starffús og sigurfús þarf
eigi að efa, enda má grípa hvar sem er
niður í sögu rómverska þjóðveldisins til þess
að sanna það.
Samheldni þeirra var ágæt. Þó varð eitt
sinn skilnaður milli alþýðu og höfðingja og
alþýðan fluttist brott (secessio plebis) og oft
stóðst í odda með þeim endrarnær. Sýnir
það bezt traustleik samheldninnar, að hún
skyldi þola slíkar býltingar.
22
B. r-ÞJÓÐVERJAR.
13. Dugur og karlmenska er þar sem bezt
má verða. Hefur ætíð verið mikið um þá
kosti hjá þýzkum þjóðum frá því, er sögur
hófust. En aldrei hafa þær sýnt þess ljósari
merki en í þeirri miklu orrahríð sem nú
stendur yflr.
Hreysti og hugprýði í hernaði er sem hún
má verða mest og eru þar engir fremri Þjóð-
verjum og má telja þá þar jafnsnjalla hinum
fornu Rómverjum. Þeir höfðu sýnt þetta í
stríðinu 1870 — 71, þá er Þýzkaland gekk
saman í eitt ríki. En síðan vissu menn eigi
um her þeirra annað en það, að hann var
vel æfður. Því að Þjóðverjar eru allra þjóða
friðsamastir sem sjá má á því, að þeir hafa
engan ófrið háð allan þann tíma, sem síðan
er liðinn. En nú hefur það sýnt sig fullkom-
lega, að hreysti þeirra er höfð að orðtaki
svo sem var á dögum Cæsars. En fáum
mundi hafa komið það til hugar fyrir 40
árum, að Þjóðverjar mundu vera slíkir garpar
í sjóorustum ofan sjávar og neðan sem raun
er á orðin. Er það ljós vottur um hermensku
þeirra og frábæran dugnað, að þeir standa í
engu að baki Englendingum, hinni fornfrægu
flotaþjóð, í sjóhernaði.
Þjóðverjar standa áreiðanlega öllum þjóð-
23
um framar að áræði og atorku á sjó og
landi. Er þar fyrst til sönnunar, hversu iðn-
aður, verzlun og siglingar hafa margfaldast í
höndum þeirra á síðustu 40 árum. Um það
bil sem Þýzkaland sameinaðist, var enginn
samanburður á enskum og þýzkum iðnaði,
en löngu áður en þetta strið hófst, þótti
Englum uggvænt, hversu erflðir keppinautar
Þjóðverjar væri orðnir, og uppgangur Þjóð-
verja varð æ því meiri. Nú hefur og atorka
þeirra sýnt sig áþreifanlega í ófriðinum, er
þeir hafa þó haldið i skák flota Englendinga,
stærsta flota heimsins, að viðbættum flota
Frakka og ítala, og skert mjög yfirráð þess-
ara flotaþjóða á haflnu og gert verzlun þeirra
þann geig, sem kunnugt er, og jafnvel sent
verzlunarskip neðan sjávarins í aðrar heims-
álfur. — Þó mun ljósast sjást dugnaður
þeirra og fyrirhyggja á því, að þeir hafa
notað land sitt svo vel, að mótstöðumenn
hafa eigi getað svelt þá. Þeir búa að sínu
og mundi engin þjóð leika það eftir þeim. —
Alt þetta er þeim mönnum auðskilið, sem
verið hafa þar í landi og þekt þjóðina heima
fyrir. Þjóðverjar eru hinir starfsömustu menn
og mestu áhugamenn, sem ég hef kynst.
14. Um stjórnsemi eru Þjóðverjar svo líkir
Rómverjum hinum fornu, að eigi þarf að