Lögrétta - 01.08.1906, Blaðsíða 2

146
L0GRJETTA.
Lögrjetta kemur út á hverjum Mið-
▼ikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð: 3 kr.
árg. á íslandi, erlendis 4 kr. Gjalddagi
1. júlí.
Skrifstofa opin kl. 10V*—11 árd. og kl.
3—4 siðd. á hverjum virkum degi.
Innheimtu og afgreiðslu annast Arin-
björn Sveinbjarnarson, Laugaveg 41.
og er þetta gleðilegur fyrirboði góðs
samkomulags á komandi dögum. Með
þessum orðum býð jegyður|velkomna“.
í nafni ríkisþingsins bauð A. Thom-
sen, formaður þjóðþingsins, alþingis-
menn velkomna, en forseti sameinaðs
þings, sjera Eiríkur Briem, svaraði svo :
„Það vakti mikla gleði á íslandi,
er það varð þar kunnugt, að hans
hátign konungurinn hafði, ásamt rík-
isstjórn og ríkisþingi, boðið alþingi
íslendinga til heimsóknar í Danmörk.
Menn litu á það eins og heiður fyrir
ísland, er eigi væri áður dæmi til í
sögu landsins, og töldu hjer einnig
gott tækifæri, bæði fyrir Dani og ís-
lendinga, til nánari viðkynningar, er
gæti orðið þýðingarmikil á komandi
tíma. En einkum erum vjer alþing-
ismenn þakklátir fyrir þann heiður,
sem oss er sýndur, og fyrir alþingis
hönd flyt jeg innilegt þakklæti fyrir
þetta heiðrandi heimboð og hinar
hjartanlegu og hátíðlegu viðtökur, sem
oss eru hjer veittar. Jeg bið guð al-
máttugan að blessa yðar hátign, yð-
ar konunglegu ætt, ríkisstjórn Dan-
merkur og ríkisþing og alt ríki yðar
hátignar".
Þegar forseti sam. þings hafði lok-
ið máli sínu stóðu allir sem við voru
upp.
Þá var sunginn fyrri flokkur af
hátíðaljóðunum, er ort hafði L. C.
Nielsen skáld, en Ottó Malling pró-
fessor samið lög við. Þau byrja svo:
„Hil Jer, Frænder fra Frihedens 0.
Tingmænd, til hvem vi vil tale“.
Síðasta kvæðið í fyrsta flokkinum
var sungið sóló af hr. H. Nissen.
Þetta er seinasta erindið:
„Og Saga födtes af Frasagn,
og Digt af daadfuld Dyst.
Sang bares vidt paa Bölgens Vej
fra Islands barske Kyst“.
Þá stje Edw. Holm prófessor í ræðu-
stólinn og flutti langa ræðu um sögu
íslands frá fornöld og til þessa dags,
og gat um, hvern þátt það ætti í
menningu Norðurlanda. Ræðuna þökk-
uðu menn með því að standa upp.
Þá var sunginn siðari hluti hátíða-
ljóðanna og var svo samkomunni á
háskólanum lokið kl. 121/4.
Alþingismenn voru síðan boðnir til
morgunverðar í Tívólí. Síðan skoð-
uðu þeirhið fræga myndasafn „Glypo-
theket“, og tóku þau C. Jacobsen og
frú hans þar á móti þeim. Síðan
skoðuðu þeir norræna safnið, „Old-
nordisk Museum", og loks ráðhúsið
nýja. Þessu var lokið kl. 5. En kl.
8 um kvöldið áttu þeir að koma til
veislu ásamt ríkisþingsmönnum
í ríkisþingsgarðinum.
Borðhaldið fór fram í landsþings-
salnum og var hann fagurlega skreytt-
ur. Auk ríkisþingsmanna og alþing-
ismanna voru margir boðnir til þess-
arar veislu, og fór hún mjög vel fram.
Eftir máltíðina drukku mennkaffiúti
í garðinum, og þar voru ræðurnar
haldnar.
Fyrstur tók til máls Bluhme kom-
mandör og bauð gestina velkomna.
Hann er 72 áragamall, en þó vel ern.
Kvaðst hann vænta, að viðkynning
þingmannanna hefði góðar afleiðing-
ar bæði fyrir ísland og Danmörku.
Síðan stje Georg Brandes í ræðustól-
inn og var tekið á móti honum með
handaklappi. Hjelt hann langa og
snjalla ræðu fyrir íslandi.
Næstur honum stje Holgeir Drach-
mann í ræðustólinn og las upp kvæði
um ísland. Kvaðst hann hafa hrip-
að það í flýti, eins og sinn væri vani,
en mjög jók það á fögnuðinn og segja
dönsku blöðin, að alþingismönnum
hafi sýnilega þótt mjög vænt um
kvæðið.
Enn talaði þarna Trolle sjóliðsfor-
ingi. Og loks þakkaði Hannes ráð-
herra Hafstein fyrir þingsins hönd
og mælti:
„Fyrir hönd alþingis flyt jeg til
bráðabyrgða hinni dönsku stjórn og
ríkisþinginu þökk fyrir boðið.
Það var góð hugmynd, að veita
okkur tækifæri til þess að kynnast
dönskum stjórnmálamönnum. Óánægj-
an milli íslendinga og Dana stafar frá
báðum, en orsök hennar er misskiln-
ingur báðumegin, af því að við höf-
um þekst of lítið. íslendingar höfðu
lengi þau ein kynni af Dönum, er þeir
fengu af gróðagjörnum kaupmönnum
og ströngum valdsmönnum, og Dan-
mörk hefur aðeins þekt ísland af af-
spurn. ísland hefur lifað í endur-
minningunni um frelsi og sjálfstæði,
og tilfinningin fyrir því lifir þar enn.
ísland metur sjálfstæði sitt mest af
öllu. Þetta er sú tilfinning sem rót-
grónust er hjá íslendingum. Sam-
fundimir nú gefa okkur hvorum um
sig tækifæri til að kynnast öðrum.
Og það er mjög heppilegt, að uppá-
stungan, um að þessir samfundir ættu
sjer stað, er frá konunginum sjálfum.
Að skilja er skilyrði fyrir rjettlátum
dómi. Jeg endurtek þökkina til kon-
ungsins, ríkisstjórnar og ríkisþings,
og óska, að Danmörk eigi fyrir hönd-
um farsæla framtíð. Jeg bið þá ís-
lendinga, sem hjer eru við, að hrópa
nífalt húrra fyrir Danmörku".
í Fredensborgar-sloti.
Þangað var bæði alþingi og rík-
isþingi boðið af konungi til morg-
unverðar 20. júlí, annan daginn sem
alþingismenn dvöldu í Khöfn. Slot-
ið er úti á Sjálandi og kom þangað
fjöldi manna frá Khöfn auk gestanna.
Viðtökurnar voru viðhafnarmiklar, er
fyrst var tekið þar á móti konungi
og drotningu og síðan gestunum. í
veislunni hjelt konungur svohljóðandi
ræðu:
»Með ríkri meðvitund um hátíð-
leik þessa dags og þessarar stundar,
og um þýðingu hennar fyrir mig og
oss alla, býð jeg yður alla í nafni
konu minnar og sjálfs mín hjartan-
lega velkomna til Fredensborgar,
þess staðar sem geymir svo margar
kærar endurminningar okkar, og við
þær minningar bætist nú ein ný og
ógleymanleg — minningin um, að
hjer veitist konungi Danmerkur í
fyrsta sinn sú gleði, að eiga fund
með báðum löggjafarþingum ríkisins.
Fyrir oss er þetta merkileg stund.
Vjer óskum af öllu hjarta, að þetta
mætti verða upphaf farsællar fram-
tíðar landanna, þjóðunum til þrifa og
þar með til styrktar öllu hinu danska
ríki.
Vjer snúum oss þá fyrst til al-
þingismanna og bjóðum þá um leið
velkomna vor á meðal. Þeir hafa
vingjarnlega þegíð boð vort og eru
hingað komnir um langan veg, þótt
þeir til þess hafi þurft að eyða miklum
hluta hins stutta sumars ættlands síns.
En því meir fögnum vjer komu þeirra
og fyrir hana flytjum vjer þeim hlýja
og innilega þökk, en viljum jafn-
framt nota tækifærið til þess að
þakka þeim persónulega kveðju þá
er þeir sendu oss undir eins eptir
konungaskiftin og íslandsráðherra
vor flutti oss.
Þetta hvorttveggja þýðum vjer svo,
sem íslendingar óski að sýna oss
sömu hollustu og vorum heittelskaða
föður, og hefur þetta auðvitað fylt
hjarta vort gleði.
Vjer gefum yður hjer með vort
konunglega heitorð um, að þjer skul-
uð ætíð finna eyra vort opið fyrir
öllu því er snertir gagn íslands og
framfarir þess.
Vjer óskum landi voru Islandi
hamingjusamrar framtíðar. Vjer rjett-
um alþingi hönd vora til samvinnu
að þessu marki, og jafnframt bjóðum
vjer yður velkomna".
Síðan sneri konungur ræðu sinni
til ríkisþingsmanna.
Magnús landshöfðingi Stephensen
þakkaði ræðu konungs fyrir alþing-
ismanna hönd, og síðan talaði kon-
ungur aftur og bað þá bera Islandi
kæra kveðju sína.
Á Garði.
Þangað var alþingismönnum boð-
ið 20. f. m. kl. 6 síðd. Var
þar tekið á móti þeim undir lindi-
trjenu í miðjum garðinum og hjelt
varaprófasturinn þar ræðu og kvað
Garð fremur öllu öðru hafa verið
sambandslið milli íslands og Dan-
merkur. Guðlaugur Guðmundsson
bæjarfógeti þakkaði og mælti fyrir
minni Garðs. Það eru nú 24 ár
síðan hann átti þar heima.
Ræða
G. Brandesar til alþingisnianna
19 júlí.
Þegar uppástunguiraðurinn að boði
þingmanna Norðurlanda til Parísar,
fyrir tveimur árum, hreyfði hugmynd-
inni við nifkkra af kunningjum sín-
um, sagði einhver: „Það má ekki
ganga fram hjá alþingi íslendinga“.
„Jeg vissi ekki að ísland ætti sjer-
stakt þing“, svaraði hann; „en þjer
getið boðið alþingi í okkar nafni“.
Svo var skrifað um þetta til merkra
íslendinga, en brjefln komu of seint
fram. Það sýndi sig, að ekki var
hægt að koma boðinu til alþingis-
manna í tæka tíð, og þar að auki var
álitið, að fæstir þeirra væru svo vel
heima í franskri tungu, að förin gæti
orðið að tilætluðum notum.
I dag eru alþingismennirnir hjer í
Khöfn. Og hjer er málið, sem betur
fer, til engrar hindrunar. Það er okk-
ur heiður, að sjá á danskri grund
þjóðfulltrúa frá þingi, sem bæði að aldri
og frjálslyndi er jafnæruverðugt og
þetta. Khöfn er ekki jafnoki París-
ar, og það, sem við getum boðið al-
þingismönnunum, er lítið í sáman-
burði við alla þá viðhöfn og gestrisni,
sem þar var í frammi höfð.
En það sem Danmörk getur boð-
ið, það verður boðið. Það er ekki
hætt við, að alþingi verði boðið það
næst besta, eins og Agli Skallagríms-
syni hjá bóndanum í Vermlandi. Þið
kannist við, hve reiður hann varð,
þegar hann komst að því, að honum
hafði verið borið hið næst besta munn-
gát, og hve rækilega hann hefndi sín.
Jeg veit, að gestir okkar taka ekki
til þess, þótt jeg minnist á veiting-
arnar. Menn hafa alt af skilið það á
Islandi, að hið andlega og líkarnlega
er óaðskiljanlegt. Það vissu íslend-
ingar þegar árið 1000, er þeir í ein-
um og sömu lögunum leiddu inn
kristindóminn og leyfðu hrossakjötsát.
Jeg er einn meðal hinna mörgu,
sem gleðjast yfir heimboðinu og því,
að það var þegið. Gestir okkar vita,
hve ákaft jeg hef þráð gott samkomu-
lag milli Danmerkur og íslands. Ef
til vill munið þið, að jeg kallaði stúd-
entaförina til ísland ástarjátningu frá
Danmörku. Og jeg hef tekið þátt í
stjórnmála-óþolinmæði ykkar.
Jeg sagði ykkur einu sinni, að úr-
val danskra æskumanna hefði aldrei
gleymt, hvað dönsk menning á að
þakka íslandi og íslendingum, — hinni
karlmannlegustu list norrænna bók-
menta.
Jeg kallaði menning íslands aðals-
brjef okkar meðal Evrópuþjóðanna, og
fyrir sex árum sagði jeg við unga
íslendinga: Ef þið viljið gera Dan-
mörku vinsæla á íslandi, þá tökum
við að okkur að gera ísland vinsælt
í Danmörku. Jeg lofaði íslendinga fyrir
þráann, sem eigi hjaðnar fremur en
jökullinn á fjöllum þeirra, og fyrir
ástríðurnar, sem eigi kólna fremur
en heitu hverirnir á landi þeirra.
Og þrautseigja íslendinga hefur sigr-
að. Grundvöllurinn er lagður til var-
anlegs góðs samkomulags milli þjóð-
anna.
ísland hefur meðal annars fengið
sjerstakan ráðgjafa og svo mikið sjálf-
stæði, að þótt hinir ráðgjafarnir viki,
þá siturhann kyr, meðan alþingi vill
svo vera láta. Innbyrðis þrætumál
okkar í milli snerta hann ekki. Hann
situr eftir sem áður, hver flokkur sem
völdin fær hjer.
Af þessu má draga líkingu: Gagn-
vart alþingi íslendinga og hinni ísl.
þjóð er hjá okkur engin flokkaskift-
ing til.. . .
Reyni jeg að skilja íslendinga, þá
verða fyrir mjer hjá þeim þessi að-
aleinkenni, alt frá fornöld: fyrst frels-
isþráin, sem var orsökin til bygging-
ar íslands, óbeitin á því að hlýða,
sem er gersamlega gagnstæð undir-
gefnisnáttúru einstöku annara þjóða;
þar næst hin viðkvæma sómatilfinn-
ing, er áður leiddi til blóðhefnda, en
síðar til blaðadeila; þá hin sterka
rjettlætistilfinning, sem lýsti sjer í
nákvæmu rjettarfari og flóknum laga-
kerfum. Þessi rjettlætistilfinnig er
jafnvel á háu stigi hjá hinum harð-
henta vikingi, Agli; hann fellir dóm-
inn yfir Steinari með rjettlætisins
strangleik.
En eins og sómatilfinningin getur
vanskapast í hefnigirni, svo getur
rjettlætistilfinningin orðið að þras-
girni og formstirfni.
Fletti menn upp í einhverri af forn-
sögunum, þá hljóta menn að undr-
ast hina megnu mótsetning milli hins
einfalda, ljósa sagnastíls og hinumeg-
in formstirfninnar i dulk veðnu, torskildu
vísunum, sem fljettað er inn í sögurnar.
Hjá mönnunum, sem hinar gömlu
sögur lýsa, kemur fyrir álíka mót-
setning, sem sje milli vígamannsins,
sem er íþróttamaður, djarfur í skapi
og lætur stjórnast af hinni einföldu
hugsun: heiður og hefnd, — og svo
lögvitringsins, sem er athugull og
orðslægur formstirfingur. Sögurnar
eru mestmegnis um þetta tvent: víga-
ferli og rjettarrekstur, og þetta er ó-
aðskiljanlegt, því fyrir sjerhvert víg
og ofbeldisverk verða að koma lögá-
kveðnar bætur.
Hjer stendur, eins og hjá Grikkj-
um, hinn ráðagóði Ódysseivur and-
spænis hinum djarfa Akkillesi. Mun-
urinn er að eins sá, að Ódysseivur
Grikkja er eðlilegum gáfum gæddur,
en hinn islenski Ódysseivur úttroðinn
með tómri lögkænsku. íslendingum
hefur jafnvel tekist að gera þessa lög*
speki háskáldlega. Með allri sinni
hógværð og djúpa hyggjuviti er Njáll
flestum herjandi hetjum skáldlegri.
Lögstirínin þróast á íslandi jafn-
hliða dirfskunni. Þetta er arfur frá
norskum forfeðrum. Þegar hægt er
að lita á tvo vegu á eitt og sama
mál, frá mannlegu sjónarmiði og frá.
lagalegu sjónarmiði, þá hafa þessir
stoltu eybyggjar án efa mikla freist-
ingu til að velja hið siðara.