Lögrétta - 29.08.1906, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
Ritstjóri: RORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17.
M 42.
Reykjavík 39. ágúst 1906.
I. árg.
HAFNARSTR' 17-18 19 20 21-22 • KOLAS 1-2- LÆKJART-1-7
• REYKJAVIK *
Ljós og hiti!
STANDARD-WHITE: hvað er það ? Það er einhver sú besta stemolíuteg'iind, sem til er á
heimsmarkaðinum. Nægar birgðir af henm í VERSLUNINN1 EDINBORG í
Reykjavík. Verðið er 21 kF. tunnan heim flutt.
Sama verslun hefur einnig nægar birgðir af hinum ágætu OFNKOLUH, sem kosta heim flutt
kr. 3,30 pr. skippund.
Vefnaðarvöruðeilðiit
er á öllu neðra loftinu í
Hafnarstrœti 20, (stofnhúsinn).
Þar fæst öll álnavara, sem nöfnum
tjáir að nefna, svo sem: Klæði,
Cheviot. Silki. Kjólatu. Flauel.
Plyds. Flonel. Ljereft. Tvisttau.
Sirts. Lasting. Shirting. Gardínutau.
Möbeltau. Teppadreglar. Vaxdúk-
ur. Linoleum. Flaggdúkur o. s. frv.
Alt smávegis, svo sem: Tölur.
Nálar. Prjónar. Tvinni. Garn. Bönd.
Leggingar. Teygjubönd o. s. frv.
Borðdúkar. Servíettur. Hand-
klæði. Borðteppi. Rúmteppi. Gólf-
teppi. Sjöl. Klútar. Slifsi. Slör.
JFlögg. Fánar. Saumavjelar o. s. frv.
Nýjar vörur með hverri ferð.
Tlmsens Magasín.
ynþjðða-kvennafunður
í Kaupmannahöfn.
Kvenfrelsishreifingin á, einsogkunn-
ugt er, rót sína að rekja til Ameríku,
og er að nokkru leyti beint áframhald
af baráttu þeirti fyrir þrælafrelsi, er
ameríkskar konur hófu á fyrri hluta
19. aldar og leiddi til þrælastríðsins,
svo nefnda, er lyktaði með fullu frelsi
þrælanna og afnámi þrælasölunnar í
Ameríku,-
Þegar þrælafrelsið var fengið, fóru
konurnar að líta í sinn eiginn barm,
og var það, ef til vill í fyrstu, karl-
mönnunum að þakka. Þeir höfðu
sem sje á fundi, er haldinn var í
Lundúnum, til að ræða um þræla-
niálið, neitað helstu forvígiskonu þess,
fiú Blisabetu Stannton, ekki einungis
'um málfrelsi á fundinum, heldur og
um sœti í fundarsalnum, þrátt fyrir
það, að hún var komin alla leið frá
Ameríku til að tala máli þrælanna.—
Það var þó ekki fyr en Susan B.
Anthony (fædd 1820) kom til sög-
unnar, að veruieg samtök komust á
til að bæta hag kvenna. Foreldrar
hennar voru kvekarar, og meðal þeirra
njóta konur fullkomins jafnrjettis við
karlmenn. Þurfti hún því ekki að
hefja baráttu sjálfrar sín vegna, en
því aðdáanlegra er það, að hún varði
allri æfi sinni til að berjast fyrir rjett-
indum stallsystra sinna, og ljet aldrei
hugfallast, þrátt fyrir alskonar mót-
spyrnu, fyrirlitningu, háð og aðhlátur,
sem hún hvarvetna mætti í fyrstu.
Hugrekki hennar var óbilandi, mál-
snild hennar og fyndni ótæmandi og
trú hennar á málefninu örugg. Að
lokum yfirvann hún því alla mótstöðu,
og síðustu ár æfi hennar var henni
fagnað eins og drotningu, hvar sem
hún kom. Og þegar hún dó, í marsm.
1906, var hennar saknað um allan
hinn mentaða heim, og 10,000 mans,
— karlar eigi síður en konur, — gerðu
sjer ferð til kistu hennar, til þess að
sjá hina höfðinglegu og göfugmann-
legu ásjónu hennar í síðasta sinn.
Susan B. Anthony var einn hinn
fyrsti forvígismaður bindindishreifing-
arinnar og stofnaði hið fyrsta bind-
indisfjelag meðal kvenna í Ameríku.
Hún fjekk því til leiðar komið, að
konur í Ameríku fengu aðgang að
flestum sömu atvinnugreinum og karl-
ar, að giftar konur máttu bera vitni
fyrir rjetti, semja erfðaskrár, ráða fyrir
því sem þær sjálfar unnu sjer inn, og
hafa jafnan rjett yfir börnunum og
bændur þeirra. Kosningarjettur kvenna
var aðalmálið á stefnuskrá hennar, en
ekki auðnaðist henni að lifa það, að
sjá konur öðlast hann, nema i ein-
stöku ríkjum í Vesturálfunni.
Frá Ameríku barst kvenfrelsishreif
ingin út um alla Evrópu og yrði oi
langt mál hjer að segja frá framþróun
hreifingarinnar í hverju landi fyrir sig.
En alstaðar voru mynduð fjelög til
að berjast fyrir jafnrjetti við karla.
Hefur þeim víða orðið allmikið ágengt,
einkum í mentamálum. Smámsaman
varð konum það fullljóst, að pólitiskt
jafnrjetti karla og kvenna væri það
takmark, er bæri að stefna að; þegar
því væri náð, mundi alt annað koma
afsjálfusjer. Var þá kosningarjetturinn
víðasthvar settur á dagskrá, og 1902
áttu konur frá flestum löndum fund
með sjer í Washington, til að ræða
um, hvað gera skyldi til að hrinda
þessu velferðarmali afram. Á þeim
fundi var stofnað alþjóðlegt kosninga-
rjettarfjelag lcvenna (International
Woman Suffrage Alliance). Hjeltsvo
þetta fjelag fyrsta fund sinn í Berlín
1904 og annan fundinn hjer í Kaup-
mannahöfn frá 6.— II. þ. m.
Arftökukona Susan B. Anthony í
baráttunni fyrir kvenfrelsi heitir Mrs.
Carrie Chapman Catt, frá New York.
Hún er háskólagengin og mjög kunn
í Ameríku, sent ræðusnillingur og rit-
höfundur. Hún er frið sýr.um og hin
prúðasta í allri framkomu, svo að
eigi getur kvenlegri konu. Það er
hennar dugnaði og stjórnsemi að
þakka, að „hið alþjóðlega kosninga-
rjettarfjelag kvenna" komst á fót.
Hefur hún stjórnað því svo vel, að
jafnvel mótstöðumenn als kvenfrels-
is hafa lokið hinu mesta lofi á.
Á þessum ný-afstaðna fundi voru
samankomnar undir 100 konur frá
flestum löndum Norðurálfunnar og frá
Ameríku og Ástralíu. Flestar voru
erindrekar alþjóða-kosningarjettartje-
lagsins, en auk þess voru erind-
rekar frá öðru alþjóðlegu kventjelagi,
„The International Council of Wo-
men“, er starfar samhliða hinu fje-
laginu. Þar að auki var og konum
boðið á fundinn frá þeim fáu lönd-
um, sem enn þá ekki hafa getað
komið upp hjá sjer kosningarjettar-
tjelögum, eða ekki eru gengin inn í
alþjóðafjelagið, svo sem Italíu, Finn-
landi, Rússlandi og íslandi. Eigi er
þó svo að skilja, að ekkert hafi verið
starfað í öllum þessum löndum. Á
íslandi hefur því miður eigi borið
mikið á pólitískum áhuga, nema hjá
einstöku konum, en þó hafa íslensk-
ar konur meiri rjettindi en stallsyst-
ur þeirra í Danmörku, og sýnt hafa
þær, að fjelagsskapur getur þrifist
meðal þeirra, (Thorvaldsensfjelagið o.
fl.). — Frá Islandi var útgefanda
„Kvennablaðsins", fiú Bríetu Bjarn-
hjeðinsdóttur, boðið á fundinn. Hafði
hún samið skýrslu um hag kvenna á
Islandi og var hún lesin upp á fund-
inum, þýdd á ensku. Síðar hjelt frú
Bríet fyrirlestur á dönsku um fjelags-
skap og rjettindi kvenna á Islandi.
Frá Italíu mætti kennari í lögum,
Signora Fabriola; um hana komst
eitt blað hjer svo að orði, að hún
liti út eins og falleg brúða, en hefði
betri heila en flestir karlmenn, oger
það ef til vill eigi fjarri sanni. Hún
kvað konur þar í landi eigi hafa veru-
leg póíitísk rjettindi og taldi það hið
mesta mein, en aðgang hafa þær
fengið að flestum mentastofnunum og
mörgum embættum.
Á Rússlandi er eigi mikið um póli-
tiskan fjelagsskap meðal kvenna, en
konur taka þar mjög mikinn þátt í
frelsisbaráttu þjóðarinnar í heild sinni.
Fjöldi rússneskra kvenna stundar nam
við útlenda háskóla, fara síðan heim
aftur og verja öllum kröftum sínum
til að útbreiða þekkingu meðal al-
þýðutinar rússnesku og vekja hana
til unthugsunar um ástand sitt. I
ræðutn rússnesku kvennanna kom
fram brennandi frelsisþrá og jafn-
frarnt beisk gremja við þær þjóðir,
sem nteð peningalánunt til stjórnar-
innar rússnesku lengja hið ógurlega
ástand, sem nú er þar í landi.
Frá Finnlandi kom, nteðal annara,
barónsfrú Alexandra Gripenberg, sem
hefur ritað ágæta bók um kvenfrels-
ishreyfinguna.
Öllum er kunnugt um kúgun þá,
er stjórnin rússneska hefur beitt við
Finna hin síðustu ár, og um hina
aðdáanlegu samheldni, er Finnar hafa
sýnt í mótspyrnu sinni gegn kúgun-
inni, og nú loks um sigur þeirra, er
þeir fengu öll sín fornu þjóðarrjett-
indi aftur.
Öll þessi óhamingja, sem dundi
yfir Finnland, hefur sameinað þjóð-
ina, sögðu finsku konurnar. Við
vorum ekki lengur konur og karlar,
er þráttuðum um mannrjettindi vor.
Við börðumst eins og einn rnaður
fyrir því, sent dýrmætara er en sjálft
lífið, fyrir þjóðerni voru, menningu
og sjálfstæði. Á fyrsta fundinum,
er Finnar áttu með sjer, eftir að kúg-
unin byrjaði, til að ræða um hvað
til bragðs skyldi taka, var konum
neitað um sæti. En svo fór, að við
vorum beðnar að koma á fundina,
og upp frá því tókum við etgi síður
þátt í baráttunni en bræður vorir.
Fyrir kom það, er við sátum á
fundum, að Kósakkar ruddust inn
með brugðnum sverðum og ráku oss
út. Við urðum auðvitað að víkja,
því við ofurefli var að eiga, en það
gleður oss að geta vottað það, að
konurnar voru ekki fyrstar til út-
göngu.
Þegar Finnland fjekk frelsi sitt
aftur, var það óhjákvæmilegt að gefa
konum jafnrjetti við karlmenn. Við
höfðum tekið jafnan þátt í barátt-
unni fyrir föðurlandið og æsktum
jafnrjettis að launum, enda mælti
ekki einn einasti maður á móti. Það
var samþykt í einu hljóði því nær
umræðulaust. — „Það er ekki kosn-
ingarjettur eingöngu, sem konur
ættu að berjast fyrir", sagði ein
þeirra, „heldur líka kjörgengi, í einu
orði: fullkomin og óskert mannrjett-
indi".
Finnland er, eins og vjer nú höf-
um sjeð, hið eina land í Evrópu, sem
hefur gefið öllum börnum sínum frelsi.
I öllum öðrum löndum eru dæturnar
olnbogabörn, að meira eða niinna
leyti. En þær starfa ótrauðar að því
tvennu, að öðlast fullkomin mann-
rjettindi, og að verða færar um að
nota sjer þau rjettindi, þegar þær
fái þau.
Á Norðurlöndum gengur Noregur
næst Finnlandi, en þó vantar mikið
á, að þar hafi konur jafnrjetti við karl-
menn.
Ein af lconum þeim, er mætti það-
an, frk. dr. phil. Eriksen, áleit að
prestarnir og siðfræðiskenningar kirkj-
unnar ættu mikinn þátt í að hindra
frelsishreyfinguna þar í landi. Margir
— og það einmitt bestu menn og