Lögrétta - 29.12.1906, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
=ERitstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, ÍMngholtsstræti 17. =
M 60.
Reykavík 29.
desember 1906.
I.
árg.
‘Mag
vCr HTh AThomsen- \5\
■<ý Æg> ''U
HAFNARSTR-1718 1920 2i 22-KOLAS 12- LÆKJART 17
mælir sjálf með sjer. Búðin er ein-
hver hin skrautlegasta hjer á landi.
Hún er 50 al. löng, þó áttar hver
°g nþffi. sig strax þegar hann kemur
inn í dyrnar og þarf ekki að villast
úr einu horninu í annað. Vörurnar
eru bæði miklar og margbreyttar og
sjerstaklega vandaðar og ódýrar.
Þetta getur hver sannfært sig um
sjálfur, með því að koma þangað og
skoða sig um.
Thomsens Magasín.
Milliþinganefndin í landbúnaðar-
málinu ætlaðist til, að skólabúin
væru rekin á kostnað hins opinbera
og skyldi skólastjórinn stjórna bii-
inu og halda reikninga þess.
Þetta fjekk lítinn byr á þinginu.
Niðurstaðan varð sú, að þvi að eins
mátti reka búin á kostnað land-
sjáðs, »ef öðru rerður ekki við
komið«.
Þegar sýslanir þessar voru aug-
lýstar í haust sem leið, þá var
skorað á þá menn, aðra en um-
sækjendur um skólaforstöðuna, er
kynnu að óska að reka bú á skóla-
jörðunum fyrir eigin reikning, að
gefa sig fram innan sama tíma og
umsóknirnar áttu að vera komnar.
Nú bauðst enginn slíkur til að
taka Hvanneyrarbúið, og þar sem
annar umsækjandinn, sem og hlaut
að teljast vel hæfur til skólastjóra-
stöðunnar, kaus að reka búið á
eigin reikning, var sjálfgefið eftir
lögunum að veita honum starfann.
Veitingin drógst um hálfan mánuð
við það, að Hirti skólastjóra Snorra-
syni var boðin staðan, vildi hann
reka búið fyrir sjálfan sig, en honum
munu eigi liafa þótt kostirnir að-
gengilegir og hafnaði stöðunni.
Um dugnað Hjartar og uppgang
Hvannej'-rarbiisins í hans tíð er eigi
nema einn dómur allra, og því
skiljanlegt, að óskir hafa sjest um
það i blöðunum, að liann hefði
hlotið forstöðu hins nj'ja skóla og
þinginu fundið til foráttu þetta á-
kvæði laganna, sem feldi hann frá
stöðunni.
Á það hefur verið bent, að leigj-
andi geti rýrt búið á skólunum
stórkostlega í verði, með þvi að
farga bestu gripunum og hugsa um
höfðatöluna eina. Slíkt A'æri freist-
ing fyrir hann, og lfka gæti legið
nærri, að hann væri tortrygður um
„$tormur æðaridi úti qú dryriur“,
koma þvi i góðar þarfir hinar hlýju, smekklegu og ódýru yfirliafnir og frakkar í fatadeild Edinborgar, sem
hefur mikið upplag af þeim, einnig alskonar alfatnaði útlenda og innlenda, og alt, sem líkamanum getur verið
til skjóls og skarts. Við þessa deild versla öll skart- og snyrtimenni bæjarins og eru það hín fullkomnustu
meðmæli með henni.
En frúr og úngfrúr bæjarins munu enn, sem fyrri, heimsækja
Vefnaðarvörudeild Edinborgar,
því þaðan hafa þær haft, og munu hafa, besta alla skraut- og nauðsynjamuni innanhúss, auk hinnar ann-
áluðu álnavöru, sem vart á sinn jafna.
slíkt, þótt saklaus væri. Eins mundu
jarðabætur verða vanræktar o. fl.
Þetta um rýrnun búsins tekur nú
aðallega til þess fyrirkomulags, þegar
óviðkomandi maður skólanum tekur
búið á leigu til stutts tíma, tveggja
eða þriggja ára, og tíð leigjenda-
skifti verða. Síður tekur það til
skólastjóra, er mun ætla sjer bú-
skapinn á jörðunni samhliða skóla-
stjórninni meðan kraftar hans leyfa,
en auðvitað gæti skólastjóri leikið
slíkt bragð undir lok vertíðarinnar.
En þessi viðsjála breyting, sem um
hefur verið talað, verður nvi von-
andi alls eigi á Hvanneyri. Hinn
væntanlegi skólastjóri hefur tekið
fram í umsókn sinni, að hann sjálfur
vilji eiga lifandi pening þann á jörð-
inni, er hann býr við, og það fyrir-
komulag hefur svo bersýnilega yfir-
burði, að engin fyrirstaða ætti að
geta orðið á því, að hann fái það,
þótt lögin geri ekki ráð fyrir því.
Andvirði búpcnings á Hvanneyri
rennur þá um sinn í landsjóð sem
innstæða.
þar sem vikið hefur verið á fram-
hald á hinum míklu jarðabótum,
sem gerðar hafa verið á Hvanneyri
undanfarið, þá er nógu fróðlegt, í
sambandi við það, að benda á þær
misfellur, sem orðið geta á lögum,
er þeim er breytt frá fyrstu gerð,
en samræmingin verður eigi svo
góð er skyldi i þingannrikinu. Milli-
þinganefnd ætlaði skólastjóra, og
honum einum, að reka búið á
kostnað hins opinbera, og í sam-
ræmi við það stóð ákvæðið, að
reglugerð segði fyrir um það, hverri
verklegri kenslu verði komið við á
skólabúunum. Nú stendur þetta á-
kvæði í lögunum þótt hinu væri
breytt, en væntanlega getur það lag-
ast sem samningamál við skóla-
stjóra, eða annan leiguliða, sem
býr fyrir eigin reikning.
Það var 1. þm. Skagfirðinga (Ó.
Br.), sem mcst rjeði breytingunum
á lagafrumvarpinu í neðri deild,
þótt eigi sæti hann í þingnefndinni.
Hann hóf fyrstur andmælin gegn
því, að reka búin á opinberan
kostnað, og við næstu umræðu
komu breytingartillögurnar, bygðar
á ástæðum hans: »Að mest og best
trygging væri fyrir hagsýni, að á-
búandi ræki búið sjálfur á eigin
reíkning« — því að — »um leið og
búið á að vera til fyrirmyndar, þá
verður það einnig að geta borið
sig«. (Alþt. B. 1149).
Þetta mun rjctt að telja sem á-
stæður þingsins, og fellir almenn-
ingur sig eflaust yfirleitt vel við þær.
Það voru aðrar miklu stærri og
viðsjálli breytingar, sem þingið gerði
við frumv. milliþinganefndarinnar,
og sú breytingin lökust, að ætla 2
mönnum að halda uppi fjölmcnnum
skóla aðallega með fyrirlestrum, eða
með lifandi lýðháskólabrag. En
verði nú verulega góð aðsókn að
skólunum, stendur það vonandi til
bóta innan skams.
Sami þingmaður var aftur ein-
dregið á móti þvi, að sameina skóla-
stjórastöðuna við bústjórastöðuna,
enda var það látið laust og bundið
í lögunum. Hinu gerir hann ráð
fyrir, að ábúandinn — en eftir hans
hugsun annar maður en skólastjóri
— eigi sjálfur áhöfnina. (Alþt. B.
1181—82).
Því miður eru allar horfur á því,
að Sigurður skólastjóri hugsi eigi
til að sækja um forstöðu við bænda-
skólann á Hólum. Enginn liefur
enn sótt um þann starfa. Vonandi
rætist úr því. Meðal annars ljúka
nú prófi við landbúnaðarháskólann
í vor 2 mjög svo efnilegir menn.
En ákjósanlegast er þó að einhver
verkleg raun fáist slíki'a manna,
áður en þeir takast á hendur jafn-
þýðingarmikla stöðu og kennara-
störfin við bændaskólavora. Nokkur
slik reynsla, þótt stutt sje, er fengin
um hinn væntanlega skólastjóra á
Hvanneyri, bæði við ferð hans milli
smjörbúanna hjer austanfjalls, og
einkum við starf hans í þjónustu
Búnaðarsambands Austurlands, sem
gefist hefur mjög vel.
Það mun mega herma það, sem
satt mál, að Hjörtur á Hvanneyri
sæki um kennarastöðuna við bænda-
skólann þar, og fær vitanlega, og er
þá ráðið um menn til þess skólans.
Hólar gjalda legu sinnar og ó-
nógra húsa, en bæta má að nokkru
hið fyrra með simaspotta heim
þangað, er kosta mundi, að sögn,
1500—2000 kr. Meira vandamál,
hvort þar eigi að leggja í stórfeldar
byggingar, sem nægðu fjölmennum
bændaskóla.
Ifi Gapons prests.
Eftir sjálfan hann.
(Endir). ----
Þegar Lögr. byrjaði á æfisögu Gapons
prests, um nýár í fyrra, var mjög mikið
um hannrættí erlendum blöðum. Hann
var talinn einn af helstu forvígismönn-
um byltingarinnar í Rússlandi, er menn
bjuggust við að þá og þegar mundi
vaxa keisara og stjórn yfir höfuð og
gerbreyta öllum högum hins mikla
ríkis. Þetta hefur nú alt farið nokkuð
á annan veg en útlit var fyrir þá.
Gapon prestur var þá landflóttamaður,
fór víða um vesturlönd álfunnar og
talaði máli byltingafloksins rússneska.
Orðum hans var alstaðar mikill gaumur
gefinn, því eftir blóðbaðið alræmda í
St. Pjetursborg, 22. jan. 1905, var
hann heimsfrægur maður. En saga
hans endaðí í sumar á alt annan hátt
en búist var við, og hefur áður verið
skýrt frá því hjer í blaðinu. Hann
fjekk heimfararleyfi í fyrra vetur, eins
og fleiri rússneskir landflóttamenn, en
hann varð þá ósáttur við fyrri fjelags-
bræður sína og var síðar sakaður um
svikræði við byltingaflokkinn, átti að
hafa þegið mútur af Witte. Síðast-
liðið vor var hann aftur á ferð vestur
í löndum, og var þá sagt, að hann
væri gerður út af Witte til þess að
greiða þar fyrir lánbeiðslum Rússa-
stjórnar. En hvað sem satt er í þessum
ásökunum, þá er það víst, að skömmu
eftir að hann kom heim úr þessari
seinni utanlandsför, var hann myrtur,
og það var gert, að því er sagt er,
með ráði fyrri floksbræðra hans. Hann
var myrtur i afskektu húsi, sem hann
hafði leigt um tíma og hafði einn um-
gang um. Líkið fanst ekki fyr en
nokkrum vikum eftir að morðið var
framið og var þá svo skemt, að það
var vart þekkjanlegt. Menn ætla, að
morðinginn sje verkfræðingur einn,
sem var með Gapon blóðsunnudaginn
mikla, 22. jan. 1905, og hjálpaði honum
þá til að komast undan. Hann heitir
Rutenberg og flýði um þetta leyti til
Sviss. Gapon ljet eftir sig töluvert fje.
En [þótt saga Gapons prests yrði
stutt, og endalykt hennar eigi fegurri
en hjer hefur verið sagt, þá er nafn
hans óslítanlegt frá hinu sögulega við-
burði, er gerðist í St. Pjetursborg
sunnudaginn 22. jan. 1905, og þess
dags hlýtur ætíð að verða minst í
sögu Rússlands. Gapon var þar aðal-
leiðtogi verkmannaflokksins, og allur
síðari hlutinn af sjálfsæfi hans, sem
Lögr. hefur flutt fyrri hlutann af, er
lýsing á viðburðum þessa dags, og
svo á flótta hans frá Rússlandi.- Hjer
skal nú í sem fæstum orðum dregið
saman efnið í síðari hluta æfisögunnar,
til þess að fá enda á hana í þessum
árgangi blaðsins.
Frásögnin var þangað komin (í 87.
tbl.), að Gapon hugsaði sjer að ná
yflrráðunum í verkmannafjelögum Sú-
batoffs. Þetta tókst smátt og smátt
og fjelagsskapurinn magnaðist. Þegar
líður fram á sumarið 1904, ferðast
Gapon til ýmsra hinna helstu borga
á Rússlandi til þess að stofna þar ný
verkmannnafjelög, eða endurreisa þar