Lögrétta - 18.11.1908, Page 1

LOGRJETTA
== Ritstjóri: PORSTEINN GtSLASON, Pingholtsstræti 17. s
M 33.
Heykjavík 18. nóvember 1908.
III. árg.
H4FNARSTR l7-lð t92O21'22-K0LAS l•2•LÆKJART•R2
•REYKJAVÍK*
*3Œýit!
LOÐHÚFUR,
mjög margar tegundir,
handa
bðrnum,
konum og
körlum.
LOÐBÚAR,
ýmsar tegundir.
Arinbj. Syeinbjarnarsonar
hetur til sölu:
Ljóðabækur.
Söngbækur.
Fræðslubækur.
Sögubækur.
Barnabækur.
Pappír og ritföng af ýmsum tegundum
með ágætu verði.
io aura brjefsefnin góðu o. fl.
Vatnsveitan.
Kærur bæjarbúa.
1. Verkmeistarar. Verkstjórar.
Verkamenn.
Vatnsveitunefnd er gefið að sök,
að hún hafi ráðið of marga yfirmenn
og eftirlitsmenn, valið lítt hæfa menn
og greiði þeim of hátt kaup. Nú er
að segja frá þessum mönnum.
Jón Þorláksson vann að mæling-
um og öllum undirbúningi þessa stór-
virkis frá októberbyrjun 1906 til
aprílloka 1908. Fyrir þessa afar-
miklu vinnu á hann að fá eitthvað
á þriðja þúsund krónur. Eru það
góð kjör fyrir bæinn. J. Þ. rjeði því,
að vatnið var sótt í Gvendarbrunna.
Það var efalaust viturlega ráðið. Yfir-
leitt er verkið unnið eftir tillögum
hans.
Holgeir Hansen. Nú þurfti að fá
verkmeistara til að stjórna allri vinn-
unni og lúka mælingum, sem enn
voru ógerðar. Bæjarstjórnin setti
auglýsingu í útlend verkmeistarablöð,
dönsk og norsk. Tilboð komu. Bæj-
arstjórnin bar þau undir stjórn hins
danska verkmeistarafjelags. Henni
var ráðið að taka H. H., af því að
hann væri reyndastur þeirra, er í
boði voru, hefði áður stjórnað vatns-
veituvinnu og hlotið góðan orðstýr.
Hann er því vafalaust fullfær til
þeirra verka, sem hann hefur tekist
á hendur.
I auglýsingu bæjarstjórnar var gert
ráð fyrir 300 kr. kaupi á mánuði
handa yfirverkmeistara og ferðakostn-
aði. En ráðningu þurfti að flýta.
H. H. heimtar nú meira kaup. Veit
jeg ekki hvernig þeirri kröfu lyktar.
H. H. kom hingað litlu eftir Jóns-
messu. Þá hefði Vatnsveitunefnd átt
að gera út um kaupgjald hans,
svo að vafi ljeki ekki á. Kalla jeg
athugaleysi að láta það dragast fram
á haust.
L'óssl er danskur verkstjóri; hann
hefur gert lægst boð í þá vanda-
sömu vinnu, að koma öllum vatns-
æðabútunum fyrir í skurðunum, og
skeyta þá saman. Hann er alvanur
þessu starfi. Jeg hefi sjeð hjá borg-
arstjóra fulla sönnun fyrir því, að
L. hefur sett vatnsæðar í yfir 40
danska bæi. Það tel jeg næga trygg-
ingu þess, að honum sje fyllilega trú-
andi íyrir því verki. Ef hann væri
ekki nýtur og dugandi maður, þá
hefði honum ekki verið falið þetta
starf svo víða. Öll vinna hans hjer
er samningsvinna. Tiboð hans hafa
verið lægri, en annara.
Kjógx. Það var tilætlan bæjar-
stjórnar að komast að samningi um
allan skurðgröft og ofanímokstur í
götur bæjarins.
Þrjú tilboð fengust.
Tómas Tómassen (norskur erfiðis-
maður) vildi vinna verkið fyrir 62,670
kr., en gat enga tryggingu veitt og
var ekki talið fært að taka boði
hans.
Þeir Sigurður Jónsson, Pjetur Þor-
steinsson og Magnús Vigfússon settu
upp (í fjelagi) 118,500 kr.
Þeir Lössl og Kjögx vildu vinna
alt verkið fyrir 137,380 kr. Það var
að sjálfsögðu afarerfitt að gera áætl-
un um vinnukostnaðinn — spreng-
ingar o. þ. 1. En þessi tvö tilboð
þóttu of há. Bæjarstjórnin afrjeð að
láta vinna mest verkið í daglaunum.
Nú er reynsla fengin fyrir því, að
gröftur og ofanímokstur kostar 3—7
kr. hver stika, eða að meðaltali 5 kr.
Eru þá líkur til, að allur þessi kost-
aður fari ekki langt fram úr 80,000
kr., því að götuæðarnar eru samtals
rúmlega 16,000 stikur. Vatnsveitu-
nefndin hefur því farið vel að ráði sínu.
Hún varð auðvitað að ráða yfirverk-
stjóra til að stjórna þessari miklu
vinnu undir forustu H. Hansen. Til
þess var Kjögx ráðinn með skrifleg-
um samningi 1. sept síðastliðinn og
skyldi hann hafa 300 kr. í kaup á
mánuði, en tveggja mánaða uppsagn-
arfrestur á báðar hliðar. Það er
ekki hvers manns meðfæri að stjórna
svo vandasömu verki og jafnmiklum
vinnulýð. Hefur mikið orð verið
haft á því, að Kjögx sje ekki þessu
starfi vaxinn og kaup hans of hátt.
Hefur verið farið ómjúkum orðum
um þennan mann á bæjarstjórnar-
fundum og víðar.
Jeg hef nú fengið sönnur á það,
að Kjögx hefur verið yfirverkstjóri
(Könduktör) við ýmsa meiri háttar
vinnu í Danmörku. Hann vann að
nýju skipabrúnni á Akureyri—Tjekk
besta orð. Hann reisti Reykjanes-
vitann nýja. Segir Krabbe verk-
meistari mjer, að það verk hafi hann
leyst prýðisvel af hendi, landsjóði
sparast mörg þúsund kr. fyrir dugn-
að hans og verkamenn borið hon-
um besta orð. Þá tókst hann á
hendur að reisa viðbótina við al-
þingishúsið og gera við það alt,
bauðst til þess fyrir lægra verð en
húsasmiðir hjer. Er því verki að
mestu lokið og hefur að sögn þeirra,
er til vita, gengið bæði fljótt og vel.
Borgarstjóri hefur tjáð mjer, að hon-
um líki mæta vel við Kjögx, segir
meðal annars, að hann láti sjer ó-
venju ant um verkamenn sína, telur
illa farið, að hann hefur sagt upp
vinnunni. Kaup hans er því líkt,
sem vanir yfirverkstjórar fá utan-
lands.
Þessi maður hefur bersýnilega ver-
ið hafður fyrir rangri sök.
Ktiud Zitnsen. Jeg gat þess í fyrri
grein minni, að hann var ráðinn í
haust 1. sept. til aðstoðar H. Han-
sen, um stundarsakir, meðan H. H.
gat ekki annað öllu, sem á honum
| hvíldi, mælingum, uppdráttum og eft-
irliti. Sktiflegur samningur var gerð-
ur við Kn. Z.; skyldi hann vinna til
uppjafnaðar 6 stundir á dag og fá
175 kr. kaup á mánuði, með mánað-
aruppsagnarfresti. Hann hættir þessu
starfi að einni viku liðinni eða tveim-
ur; þá mun H. H. hafa lokið upp-
dráttum og reikningum um Gvendar-
brunnsæðina.
Jeg fæ ekki sjeð, að bæjarstjórn
eða vatnsveitunefnd sje að neinu
leyti ásökunarverð fyrir ráðningu
þessara manna. Bæjarbúar hafa lík-
lega fæstir ljósan skilning á því,
hversu mikil vinna og vandi það er,
að gangast fyrir framkvæmd á öllu
þessu mikla verki.
Verkamönnum bæjarins, nú hátt á
annað hundrað, hefur verið skift í
þrjá flokka. Formaður hvers flokks
hefur 50 aura tímakaup. Einn mað-
ur (Einar Finnsson) hefur verið sett-
ur til þess að aðgæta stöðugt ofaní-
mokstur þeirra, sem vinna að skurð-
grefti eftir samningi, sbr. síðasta blað.
Ekki er það óþarft. Verkamenn
sjálfir fá flestir 30 aura um tímann.
Um 100 manns eru í vinnu hjá þeim,
sem hafa tekið að sjer heilar götur.
Menn sækja fast að fá vinnuna;
þeir sem ekki komast að, verða óá-
nægðir, kenna verkstjórunum og firt-
ast við þá.
2. Vatnsæðarnar veltast í skolp-
ræsunum.
Það er satt. Það hef jeg sjeð
mjög víða, dag eítir dag. H. Han-
sen segir í ísafold almenna venju,
að flytja æðar götur, áður en
skurðir eru grafnir. Má vera, að
svo sje. En þeirri venju hefði ekki
átt að fylgja hjer í bæ. Hjer vantar
víðast holræsi, og götur hvergi stein-
settar, tor mikil og skolpræsi frá hús-
unum víðast ofanjarðar. Æðabútarnir
fyllast víða af þeim versta óþverra, sem
til er í bænum. Jeg hef meðal ann-
ars sjeð 4 búta liggja í einni stórri
saurvilpu í Skuggahverfinu; í þessa
vilpu er fleygt skolpi og rusli úr
mörgum húsum. Lífseigarsóttkveikjur
eru vafalaust víða í þessum óþverra-
holum. Einhverjar af þeim geta
verið á lífi næsta haust, og þá fara
þær ekki allar leiðar sinnar, þó vatn
renni um æðarnar eina viku eða tvær,
áður en því er hleypt inn í húsin;
þær gætu treinst lengur og komist
inn í húsin, í manneskjurnar.
Jeg tel brýna nauðsyn, að þriflega
sje farið með æðabútana, þeir ekki
færðir í göturnar fyr en jafnóðum og
þeir eru settir í skurðina.
3. Yatnsæðarnar illa þrifaðar að
innan.
Þótt varlega sje farið með æða-
bútana, má jafnan búast við, að ó-
hreinindi geti komist í þá af götum
og úr ræsum. Þessvegna þarf að
þrifa þá vandlega, áður en þeir
eru lagðir í skurðina. Hjer eru þeir
þrifaðir með kústum, og er það
rjett. En þá sem óhreinkast hafa að
mun, þyrfti þar að auki að þvo úr
ósaknæmu vatni. Og láta ekki forar-
leðju úr skurðunum vella inn í þá.
Jeg veit, að Lössl lætur vinna þetta
verk eins og hann hefur unnið það
annarstaðar. En Reykjavík er svo
áfátt í þrifnaði, að hjer verður að
gœta sjerstakrar varúðar. Það er
minn dómur.
4. Vatnsæðarnar ekki reyndar.
Jeg hef sjeð samning bæjarstjórn-
ar við Lössl um þá vinnu hans, að
flytja æðabútana, leggja þá í skurð-
ina og skeyta þá saman. í þeim
samningi hefur hann heitið að reyna
allar æðarnar, áður en mokað er yfir,
hvort þær halda vatni. Þeirri þol-
raun átti að vera þannig háttað, að
vatni væri hleypt í hvern æðastúf,
áður en mokað væri yfir, t. d. hundrað
faðma í einu, öllum opum þvínæst
lokað og vatni þrýst áfram inn í stúf-
inn með þrýstidælu, og á henni mæl-
ir, er segði til um þrýs'tinguna. Stend-
ur í samningnum, að reyna skuli allar
æðar með 15 faldri loftþrýstingu. Ef
það er gert, þá kemur óðar í ljós