Lögrétta - 04.12.1909, Blaðsíða 1

Sjerprentun úr Lögrjettu.
(Keninr í blaðinu miðTikudaginn $. þ. m.).
Meðferð
ráðherrans og blaðs hans
á lánstrausti voru.
Þegar ráðherra skipaði i vor
nefndina til að rannsaka liag lands-
bankans, varð einum manni að orði
í mín eyru:
»Þessi stjórnarathöfn ráðherrans
er likust því, að klaufalegur og
harðhentur ólækningafróður maður
færi að krafla í opið sár á sjúk-
um líkama. Viðskifta- og fjárhags-
lif vort er sjúkt, og þessi ráðstöf-
un er banatilræði við það«. —
Þá var alþingi saman komið, og
munu þingmenn yfirleitt hafa litið
á þetta líkum augum og kunningi
minn sá, er jeg hef orðin eftir.
Þingmenn knúðu ráðherra til að
koma fram með opinberar yfirlýs-
ingar, til að draga úr þeim skað-
legu áhrifum, er nefndarskipunin
lilaut að hafa á traust bankans,
og þar með landsins alls og lands-
manna, meðal þeirra þjóða, er við
skiftum við. Vaið þá mörgum að
orði, að mikil hepni hefði það
verið, að þingmenn voru hjer stadd-
ir, til þess að taka tafarlaust í
strenginn. —
Rannsóknarnefndin tók til starfa,
og fóru litlar sögur af starfi henn-
ar, og leið svo fram um miðjan
júní. Þá segir ráðherra Tryggva
Gunnarssyni upp bankastjórastöð-
unni; vakti það enn talsverðan ó-
róa og mæltist alinent mjög illa
fyrir. Traustið á bankanum lam-
aðist þó ekki mjög við þann at-
burð, því að flestum mun liafa
skilist, að hjer mundi vera fremur
að ræða um persónulegar ástæður,
en það, að Tryggva væri vikið frá
sökum nokkurs ólags á stjórn
bankans. —
Að áliðnu sumri fór einn nefnd-
armanna, Ólafur kennari Daníels-
son, sinna erinda til útlanda, og
s\o barst sú fregn út, og þótti
góð tíðindi, að sjálfur formaður
nefndarinnar, Indriði skrifstofu-
stjóri Einarsson, væri hættur störf-
um. Var það skilið svo af góðum
mönum, að nú mundi raúnsóknar-
starfinu lokið, og almælt, að Ind-
riði hefði eigi, vegna samvisku
sinnar, viljað fást lengur við það
starf, sem hann var kominn að
raun um að var bæði ónýtt og
óþarft.
En sú kyrðin varð ekki langæ.
Ráðherra skipaði 2 nýja menn í
nefndina í stað þeirra Ófafs og
Indriða, og kallaði Karl sýslumann
Einarsson, er hafði verið 3. maður
i nefndinni, hingað frá embætti
sinu í Vestmannaeyjum, til þess
að taka aftur sæti í nefndinni sem
formaður hennar. Ráðherra fálm-
aði þar á ný með sínum stirðtæku
höndum í ógróið sárið á sjúkum
viðskiftalíkamanum. —
Ýmsar dylgjur bárust út um
uppgötvanir þessarar nýju nefndar.
Þær dyigjur áttu upptök sín hjá
fylgifiskum ráðherrans, því tjáir
ekki að neita, og allar miðuðu þær
til að veikja álit bankans, og meiða
með því lánstraust íslands, þótt sá
hafi líklega ekki verið tilgangur
þeirra, er komu dylgjunum af stað.
Og svo kemur 22. nóv. Þá
kastar fyrst tólfunum. —
Þá gaf ráðherra út »Tilkynning-
una«, sem allir kannast við.
En alburðir þeir, er þá urðu, að
því er snertir meðferð ráðherra á
lánstraustinu, eru þessir:
1. Gæslustjórarnir eru trúnað-
armenn alþingis; þeir eru gerðir
tortryggilegir bæði með sjálfri
þeirri athöfn, að reka þá frá starfi,
og með því að bera á þá mjög
þungar sakir. Þeir hafa háðir mætt
í Danmörk sem forsetar alþingis;
en það er stærsta trausts- og virð-
ingarstaða, sem alþingi skipar menn
í. Hvaða áhrif mun það hafa haft
á álit vort, þar á meðal ekki síst
lánstraust vort í útlöndum, er ráð-
herraiin sjálfur »tilkynnir« að »ráð-
stöfun þessi (broltreksturinn) sje
nauðsynleg og óumflýjanleg eftir
því, sem fram er komið fiá rann-
sóknarnefnd Landsbankans«.
2. Ráðherra lýsir yfir því í »til-
kynningunni«, að hann hafi leitað
aðstoðar fyrirfram bæði ulan lands
og innan til að styðja bankann,
og gefur þar með ótvírætt í skyn,
að hann sje ekki fær um að standa
af ramleika sjálfs sín einum. —
Hver áhrif þetta hlýtur að hafa
á lánstraustið, þarf engrar skýr-
ingar við. Enda er reynsla þegar
fengin fyrir þeim áhrifum.
3. Ráðherra símar samstundis
allar þessar ráðstafanir sínar um
alt land, og jafnframt til þeirra
landa, þar sem viðskifti vor eru
mest, rjett eins og það væri lífs-
nauðsyn, að láta allan heim þegar
vita, að þjóðhanki íslands væri á
heljarþröminni og að forstöðumenn
hans, virðuleguslu menn þjóðar-
innar væru fullkomnir misendis-
menn, ef ekki annað verra.
4. í sæti hinna brottreknu trún-
aðarmanna þingsins setur ráðherra
2 unga og lítið þekta menn, þá
sömu, sem unnið höfðu að því, að
leita uppi sakir á bankasljórnina.
Auk þess, sem sú ráðstöfun getur
varla skoðast öðru vísi en sem
storkun til þingsins, þá vona jeg
að óhætt sje að segja það, án þess
að meiða hlutaðeigendur, að ekki
mundu landsinenn treysta þeim til
að rjetta við hag bankans, ef þess
hefði verið þörf. Þetta er því
sömuleiðis til að veikja traustið á
bankanum. —
Siðan »Tilkynningin« kom út,
hefur »ísafold«, blað ráðherra, hald-
ið áfram að vinna að þvi, að veikja
traust bankans og meiða með því
lánstraust landsins og landsmanna.
Jafnóðum og kenningar hennar
hafa verið hraktar, hefur hún komið
með aðrar nýjar, og allar hafa þær
stefnt að hinu sama, að fá menn
til að trúa því, að bankinn væri í
hinu mesta ólagi, væri í verulegri I
liættu. Hjer er dálítið sýnishorn af
ummælum hennar um þessi efni.
Á laugardaginn var segir hún:
». . . Bankavaxtabrjef bankans
sjálfs eru vafalaust ógjaldgeng vara
í þá skuld« (þ. e. sem trygging
fyrir varasjóði).
»Þau eru allmjög fjarri því, að
vera verðbrjef, er á skömmum
tíma má koma i peninga.
Þau eru og liafa verið heldur
torseld«.
»Betra, hugsa sumir« [hverjir?]
»að láta bankann fara um koll
heldur en að athuga ástand hans
í tíma og reyna* að rjetta hann
við, reyna að lækna sjúldinginne.**
»Með nógri stillingu, ráðd ild og
/yrirhyggju má vel koma bankanum
á upprjetta ftvtur ajlurtt*
»Dýrt getur það orðið landsbú-
um« (að bæta tjón bankans). . . .
»Það getur orðið framt að 10 kr.
skatti á hvert mannsbarn í land-
inu, ef greiða skal alt i einu. Sama
sem 50 kr. á hvert meðalheimili... «
»Hjer er karlmensku þörf, hug-
prýði og stillingar. . . .«
Þessi sýnishorn úr ráðherrablað-
inu nægja til að sýna það glögg-
lega, að verið er að telja mönnum
trú um, að verðbrjef bankans sjeu
vandræðapappirar, að sumir telji
ráðlegast að gefa bankann upp
sem gjaldþrota, að hann sje sjúk-
lingur, sem þó megi reyna að lækna,
að hann sje fallinn, liggi flatur, þótt
ekki sje vonlaust um að koma hon-
um á »upprjetta fætur aftur«, að
landsmenn megi þó búast við stór-
tjóni, máske svo sem 10 kr. á »hvert
mannsbarn í landinu«.
Það er engum blöðum um það
að íletta, að ef einhver annar en
blað ráðherrans, sem er sjálfsagð-
ur verndari bankans, hefði borið
þetta fram opinberlega, þá hefði
hann umsvifalaust verið dreginn
fyrir lög og dóm, og orðið að greiða
bankanum stórfje i skaðabætur
fyrir lánstraustsspjöll, þar sem all-
ur þessi áburður á Landsbankann
er gersamlega tilliœfulaus.
Menn segja oft við börn, þegar
þeirn verður að gera eitthvert stórt
glappaskot: »Er þjer sjálfrátt?« —
Er það nokkur furða, þótt menn
taki svo til orða nú?
Svona er þessu varið og mun
ekki þurfa frekari skýringa, ef menn
að eins vilja hafa fyrir því að
hugsa um það. í meira en hálft ár
hefur meðferð ráðherrans á Lands-
bankanum jafnt og stöðugt orðið
til þesss að lama hið veika láns-
traust þessa fátæka lands og gera
þar með erfiðleika í öllum viðskift-
um miklu meiri en ella hefði verið,
og var þó. síst á þá erfiðleika bæt-
andi. — Að lokk augunum fyrir
þessum sannleika, gerir ilt verra.
Flestum öðrum en íslendingum
mundi vera fyrir löngu nóg boðið,
mundi þykja full raun fengin þess,
að Björn Jónsson er ekki ráðherra-
starfinu vaxinn. En hann ertóm-
látur enn þá Mörlandinn.
J.
* Undirstrykaö af ísafold.
** Undirstrykaö af mjer.
Ofurmagn
skriðdýrsháttarins.
Lengra er ekki unt að komast í
hundslegum undirlægjuskap gagnvart
öllu útlendu og gegndarlausum hroka
og fyrirlitningu fyrir öllu íslensku en
það, að ganga að því sem sjálfsögðm
fyrir fram, að útlendingurinn hljóti
altaf að hafa á rjettu að standa, en
tslendingurinn að flónskast eða ljúga,
hvert skifti, sem eitthvað ber á milli.
Björn Jónsson ljet digurbarkalega.
yfir því í hinu alræmda afstetningar-
skjali sínu til stjórnar Landsbankans,.
að hann mundi taka Landsbankann
undir sina verndarvængi, svo að hann
steytti ekki fót sinn við steini, utan-
lands nje innan.
Svo kemur það upp úr kafinu, að-
forstjóri danskrar peningastofnunar,.
sem Landsbankinn hefur haft öll við-
skifti við utanlands, hefur fengið beygf
af aðförum raðherra gegn bankanum
og gerir tilkall til tryggingar-rjett-
inda, sem Landsbankastjórnm frá-
farna ekki viðurkennir, yfir verðbrjef-
um Landsbankans, sem hann hefur
undir höndum.
Hvað gerir svo „verndari" Lands-
bankans?
Mundi hann ekki reyna að styðja
nú skjólstæðingínn, eða að minsta
kosti lata hann njóta vitna sinna?
Allir bankastjórarnir neita þvl hik-
laust, að bankavaxtabrjefin sjeu sett
Landmandsbankanum að veði. Bæk-
ur bankans sýna, að bankavaxta-
brjefin eru bókfærð sem geymstu-
fje; sendibrjefin eru til, bæði þau,
sem bankastjórnin hjer skrifaði, þeg-
ar hún sendi bankavaxtabrjefin til
sölu, og brjef fra Landmandsbank-
anum um það, að þau sjeu fyrst um
sinn tekin til geymslu.
En danski bankinn? Nú, hann
lítur svo á, forstjóri hans, að hann
hafi brjefin til fryggingar viðskiftum
bankanna.
Raðherrann þarf því ekki framar
vitnanna við. Auðvitað hefurgeheime-
etatsráðið á rjettu að standa, og meira
en það I Hvað er að marka íslenska
menn og íslensk skilríki gagnvart á-
liti útlends manns?
En ekki nóg með það. Ráðherra
þykir ekki nógu gott fyrir útlenda
bankann þetta, sem geheimeetatsraðið
kallar „trygging". — Sussu, sussu,
neil Það er miklu meira, — það er
„handveð" I segir ráðherrann. Ög
bankastjórarnir sæta afarkostum fyrir
að hafa sett brjefin að handveði, og
svo fyrir þá ósvífni, að halda fram
öðru en Kaupmannahafnarskrifstofa
ráðherrans hefur eftir geheimeetats-
raðinu.
Þarna gat ráðherra komið því við,
að sýna sínar bliðari tilfinningar með
dálitlu rófudingli framan í Danskinn
— meðan hann er að lumbra á land-
anum og misþyrma áliti og lánstrausti
þess lands, sem hann befur skaðað
manna mest.
Gutenberg — r9()'.I.