Lögrétta - 20.04.1910, Síða 3

L0 GR J ETTA.
r,'
^ffbyrgð blaðanna,
Því verður ekki neitað, að niiklar
framfarir hafa orðið á íslandi á síð-
ari tímum, en þó verður engan veg-
inn sagt, að þær hafi farir hamför-
um. Samt lítur helst út fyrir, að
þær hafi farið hraðar en svo, að allir
hafi áttað sig eða viljað átta sig á
þeim. Þar til má nefna blaðamensk-
una. Framan af voru íslensku blöðin
fá og lítilfjörleg, og varð varla sagt,
að vilji eða skoðun almennings kæmi
þar skýrt fram, og fyrir því var lítið
tillit tekið til blaðanna, einkum þó
af þeim útlendingum, sem líklegast
var að veittu þeim nokkra eftirtekt,
— sem sje Dönum. Á síðustu tveim
áratugum hefur blöðum bæði fjölgað
og þau stækkað, og því má ætla, að
nú beri þau betur vitni um skoðanir
og óskir þjóðarinnar, og það má víst
telja, að áhrif þeirra hafi aukist innan-
lands; og sú breyting hefur líka orðið
á, að hinir pólitisku bandamenn vorir,
Danir, líta nú svo á, sem blöðin sýni
þjóðarviljann og jafnframt beini hon-
um, og því láta þeir sig nú nokkru
skifta, hvað blöðin segia, og dönsku
blöðin skýra einatt fra því, sem ger-
ist á íslandi, og frá því, sem kemur
fram í íslenskum blöðum, hvort sem
það er gott eða ilt. Þó gera dönsku
blöðin ekki eins mikið í þessu efni
og blöð mundu gera í öðru landi,
þar sem svipað pólitiskt samband á
sjer stað, eins og milli Danmerkur
og íslands. En þetta fer sjálfsagt
vaxandi með tímanum, og það má
gleðja oss.
Það er þessi breyting, sem sumir
virðast ekki hafa áttað sig á. Áður
gátu menn sagt eitt við Eyrarsund
og annað við Faxaflóa eða Eyjafjörð,
og slíkri ósamkvæmni var lítill gaum-
ur gefinn. En síðan íslensku blöð-
unum óx fiskur um hrygg, samgöng-
ur milli landanna urðu betri, og eink-
um síðan ritsíminn var lagður, kemst
brátt upp urn þann mann, er „hefur
tungur tvær og talar sitt með hvorri",
eftir því hvar hann er staddur. ís-
lensku blöðin eru ekki lengur fyrir
íslendinga eina; þau eru, eins og blöð
um allan heim, brunnur, sem allir
geta ausið úr, er skilja mál blaðanna.
íslenskum blaðamönnum dugar ekki
að kvarta og kveina yfir því, að það
sje borið til útlanda, sem þeir láta
koma í blöðum sínum; það ætti öllu
heldur að gleðja þá, en það ætti
líka að kenna þeim að segja ekkert
það, sem þeir ekki vilja eða geta
staðið við, hvar sem er. Ábyrgðar-
tilfinning blaðamannanna verður að
vera sívakandi, og abyrgðin vex að
sama skapi og útbreiðsla blaðsins
vex. En varkárust verða þau blöð
að vera, og mest er ábyrgð þeirra,
sem annaðhvort opinberlega eru
stjórnarblöð eða á allra vitorði hafa
náið samband við stjórn landsins. Og
það er sannast að segja, að flest
stjórnarblöð útlandanna fara varlega
og gætlilega með mál, er snerta út-
lendar þjóðir, eða samband og við-
skifti lands síns við erlenda menn;
framar öllu með þau mál, sem varða
líf og tilveru hverrar þjóðar — fjár-
málin.
Það má tilfæra hjer eitt dæmi um,
hve viðkvæmar þjóðirnar (stjórnir
þeirra) eru, þegar um fjárhag þeirra
er að ræða. Fyrir nokkrum árum
vildi Rússastjórn taka stórt lán, og
sneri sjer auðvitað til Frakklands þar
að lútandi. Franski sendiherrann í
St. Pjetursborg, M. Bompard, skýrði
stjórn sinni leynilega fra því, að fjár-
mál Rússa væru ekki í góðu horfi
og fjárhagur landsmanna ekki glæsi-
legur, og rjeði Frökkum heldur fra
láninu. Stjórn Rússa komst að þessu,
og þótt sendiherrann hefði sagt sann-
leikann, krafðist hún þess, að sendi-
herrann væri kallaður heim og annar
sendur í hans stað, og var það auð-
vitað gert. Að líkindum hefði sjer-
hver stjórn hagað sjer líkt og Rússa-
stjórn undir svipuðum kringumstæð-
um. En hvar mundi það stjórnarblað
vera, er hrópaði út um borg og bæ,
innland og útlönd, að fjármál lands-
ins væru í ólagi og fjárhagur lands-
manna hörmulegur?
Utlendingur mundi verða að leita
lengi, og sjálísagt árangur-Blaust, að
slíku blaði. En ef hann kynni ís-
lensku og ljeti sjer detta i hug að
leita til íslands, þa mundi hann finna
slíkt stjornarblað Það mundi þykja
kynlegt að finna stjórnarblað, er gerði
það að kappsmáli, að sýna og sanna
fyrir Pjetri og Páli, innlendum mönn-
um sem útlendum, að aðalfjárstofnun
landsins hefði verið að því komin,
að fara á höfuðið og að lántakendur
stofnunarinnaf, þ. e. meginþorri lands-
manna, væru svo fátækir, að þeir
gætu ekki staðið í skilum. Þetta
hefur stjórnarblaðið „ísafold" gert og
gerir stöðugt. Ef frásögn blaðsins
er sönn, hlýtur ástandið á íslandi að
vera alt annað en glæsilegt, og það
mætti ætla, að stjórnarblaðið færi
ekki með fleipur í svo alvarlegu máli.
„Á hverju byggir blaðið þessar stað-
hæfingar?" spyr útlendingurinn. Á
ransókn þriggja unglinga, sem aldrei
hafa með fjármal farið og enga
reynslu hafa í því efni; með því einu
verður spurningunni svarað, Ekki
skal leggja dóm á það hjer, hvort
athugavert hafi verið eitthvað við
stjórn Landsbankans, eða hvort tjón
hans er svo mikið, sem stjórnin segir.
íslendingar ættu að geta sagt um
það, þegar þeir sjá sókn og vörn í
máhnu. £n ef stjórnin hefur þurft
að kippa fjármalum landsins í lag,
þa hefur hún sannarlega farið ein-
kennilega að raði sínu, að berja það
blakalt afram og láta sjer ant um að
sannfæra alla um, að fjármalin sjeu
í mesta ólagi; þetta hefði getað, og
getur ef til vill ennþá, eyðilagt lans
traust landsins og landsmanna. Að-
ferð stjórnarinnar, eða stjórnarblaðs-
ins, ma helst líkja við aðferð læknis,
sem vill lækna sjúkdóminn með því
að drepa sjúklinginn!
íslenskir blaðamenn verða að muna
það, að það, sem þeir láta blöð sín
flytja, getur jafnan komist í útlend
blöð, og því ættu þeir að varast að
fara með fleipur, er geti spilt stöðu
íslands gagnvart útlöndum. Hjer er
auðvitað ekkiátt við stjórnmálaskoðan-
ir einstak'iinga, því að hverjum ætti að
vera það frjalst, að lata uppi álit sitt,
hvort sem er á íslandi eða í Dan-
mörku; það leiðir af þeirri breytingu,
sem nú er orðin á blöðunum íslensku,
að eklci er hægt að segja Dönum,
að íslendingar sjeu sammála um sam-
bandsmalið eða önnur mikilsverð mál,
ef þeir eru það ekki í raunogveru;
slík tvöfeldni og gaspur um „dansk-
an róg og íslenskan ódrengskap",
sem stjórnarblaðið hefur verið að
bera fram, sýnir, að ritstjórn blaðsins
annaðhvort skilur ekki eða vill ekki
skilja breytingar þær, er orðið hafa
frá því sem fyr var. Prentfrelsið er,
eins og allir vita, tvíeggjað sverð.
Það munu ávalt veratilmenn, sem mis-
beita því, en hinir gætnari og sam-
viskusamari blaðamenn munu bæta
syndir bræðra sinna, halda uppi sóma
blaðamenskunnar og rjettlæta prent-
frelsið.
Því er haldið fram af öllum fremstu
blaðamönnum vorra tíma, að blaða-
menn eigi að helga sig starfi sínu,
en ekki að berjast fyrir upphefð sjálfs
síns, því að ef þeir geri það, hætti
þeir að vinna gagn með blaði sínu.
En framar öllu ættu þó blaðamenn,
ef þeir komast i háa, pólitiska stöðu,
að gæta þess, að ekki má stjórna
landi og þjóð eins og það væri blaða-
kontór,
Peregrinus.
Reykjavik.
Thor E. Tulinius, ftamkvæmdar-
stjóri Thorefjelagsins, hefur verið hjer
nú rúml. viku tíma. Hann kvað fara
aftur með „Sterling" næst.
Bjarni Jónsaon cand. jur., sem
verið hefur bæjarfógetafulltrúi á Seyðis-
firði nú undanfarin ár, er alkominn
hingað til Reykjavíkur; er á skrif-
stofu hjá Garðari Gíslasyni kaupm.
Guðsþjónusta í dómkirkjunni á
morgun (sumard. fyrsta) kl. 6 siðd.
Síra Fr. Friðriksson prjedikar.
Frá útlönduni komu í nótt með
„Yestu" : Lund lyfsali og frú hans,
Ól. Steinbach tannlæknir, Sv. Björns-
son málafl.m., Jón Stefánsson, áður
rrfesrtj,, frá Akuroyri, Ásgeir Finnboga-
son gullnemi frá Ameríku, tveir lýð-
haskólamenn íslenskir, úr Norður-
landi, og tveir þýskir ierðameun.
Mislingar álíta læknarnir að nú
sjeu komnir hingað til bæjarins.
Með »Vestu« kom veikur maður,
Ásgeir Finnbogason, og skoðaði
hjeraðslæknir hann úti á skipi,
en ílutti hann svo upp á sjúkra-
hús. Þar skoðuðu hann fleiri
læknar og voru í efa um, hver
sjúkdómurinn væri, en komust að
þeirri niðurstöðu, að hann mundi
vera mislingaveiki. Maðurinn kom
frá New York, hefur verið lengi í
Ameríku og er brjóstveikur fyrir.
Flateyrarlæknishjerað sagði ísaf.
fyrir nokkru veitt Halld. Stefanssyni
lækni. Raðherra mun þa hafa undir-
skritað tillögu til konungs um veit-
inguna, haldið, að þar með væri em-
bættið veitt og fleygt frjettinni i blað
sitt. En svo mun honum hafa verið
bent á, að þetta væri ekki veiting á
embættinu, og urðu þá þau undur,
að ísaf. var látin leiðrjetta ranghermi
sitt, því það hefur ekki komið fyrir
aður svo menn muni. Aðrir halda
að raðherra hafi fleygt fregninni í
blaðið til að blíðka Skúla, því H. S.
er tengdasonur hans. Liklega (ær
nú H S. embættið áður langt um
liður.
„Eljan“ strandar við
Noreg. Um miðja siðastl. viku
strandaði gufuskipið „Eljan", sem
verið hefur í föium hjer við land,
skamt frá Bergen i Noregi. Þó er
sagt, að hún hafi lítið skemst og
för hennar tefjist ekki lengi. Yörur
í henni kvað vera óskemdar.
Hvað er siiiinleilíui'V Þannig
ætti „Templar" að spyrja, áður en hann
hleypur um landið með slúður og hvik-
sögur um náungann, sem lítill eða eng-
inn fótur er fyrir, eins og t. d. i 6. tbl.
hans, með fyrirsögninni: „Kaffihúsið
Hekla". Þar segir hann meðal annars,
að hafi verið ball 19. f. m. Það eina er
satt, en ekki að þar hafi verið 50 manns,
heldur aðeins 30, sem alt var siðlegt og
gott fólk, en ekki með neitt fyllirí eða
gauragang, enda ekki víndropi veittur á
staðnum, eins og ballfólkið getur um
borið, þó »Templar« vilji gefa það í
skyn, með fleiri ósannindum. En sann-
leikurinn er sá, að kl. 1*/» um nóttina,
þegar sumt af fólkinu var að fara,ruld-
ust 6 menn fullir inn hjá dyraverði, utan
af götunni, sem hann fjekk ekki ráðið
við, og þeir einir gerðu uppistand og
gleðispjöll.
En tilhæfulaus ósannindi eru það, að
húsfreyja hafi á nokkurn hátt meiðst af
þeirra völdum, því hún kom þar ekki
nálægt, heldur ljet strax sækja nætur-
verðina, sem komu samstundis og ráktl
alt út, án nokkurs mótþróa, þó „Templar"
vilji gera svo litið úr lögreglunni, að hún
hafi ekki ráðið við neitt. Og sfðustu
ósannindin í greininni eru, að nágrann-
ar hafi kært yfir ónæði frá kaffihúsi þessu;
þeir vilja engir við það kannast, og leyfi
jeg mjer hjer með að segja það helber
ósannindi.
Ólina P. Olafsdóllir.
Úr Skagajirði.
í 10. tölubl. Isafoldar þ. á. er ritsmíð
með yfirskriftinni »Sauðárkróksfundúr-
inn 8. janúar þ. á.« og undir hana er
skrifað »Skagfirðíngur« ; en að ætt Og
mannkostum er höf. ekki Skagfirðingur.
Rithöfundur þessi er mjög merkilegur
með sjálfan sig, og skrifar »vjer«, þeg-
ar hann talar um sig einan; á því
vel við að nefna hann »vjera«, þar sem
hjer verður minst á hann.
Jeg vil hjer f fáum orðum gera nokkr-
ar athugasemdir við frásagnir hans og
framkomu í hvívetna, sjerstaklega f þessu
atriði, því jeg þekki manninn mjög vel,
eins og flestir Skagfirðingar. Það er þá
fyrst, að til fundarins á Reynistað á ný-
ársdag varboðað af oddv. í Staðarhreppi,
Albert ICristjánssyni á Páfastöðum, eftir
áskorun þingmanna okkar, og átti eng-
inn nema hann einn þar hlut að. Átta
menn, sem höfðu kosningarrjett, vortt þar
mættir og margt annara manna, setn
máttrelsi hðfðu. Fimdarstjðri var kos-
inn oddvitinn sjálfur og reyndi hann að
skýra málin, sem takast áttu fyrir á
fundi þessum, svo ítarlega setn kostur var á
svo allir fundarmenn gætu skilið, hvað hjer
væri um að vera, og eftir nokkrar um-
ræður kom hann með þá tillögu, »að
senda skyldi ráðherranum vel orðaðar
aðfinningar á gerðum hans«, sem allir
skildu, að ætti að þýða van-
traustsyfirlýsing, og svo vel rökstuddi
hann þessa tillögu sína, að hún fjekk
flest atkvæði og var bókuð í fundargerð-
inni. Því næst ljet hann kosningu fara
fram til þess að kjósa tvo fulltrúa fyrir
hreppinn til að mæta á Sauðarkróks-
fundinum 8. janúar og fengum við Árni
1 Vík 6 atkvæði hvor, sem báðir vorum
þó með aukaþingi, og á því var að sjá,
að fundarmenn væru með aukaþinginu.
Askorun sú, er »vjerinn« segir að hafi
verið send frá Seiluhreppi til fundarins
á Sauðarkróki 8. janúar, er skjal þess
efnis, að Seiluhreppsbúar útnefni síra
Hallgrím Thorlacius til þess að mæta á
Sauðarkróksfundinum sem fulltrúa fyrir
hreppinn. Undir þessu skjali stóðu 16
nöfn, en sá, sem framvísaði því, gat
þess, að hann gæti bætt við einu nafni
í viðbót. Með þetta skjal hafði verið
farið bæja í milli 1 nokkra daga til þess
að fá undirskriftir, eins og gert var
þegar verið var að smala undirskriftum
móti símalagningunni um árið. En
þetta skjal varðveitti höfundurinn frá
því að verða snúið saman í flösku-
tappa áður en það komst á sinn fyrir-
hugaða staðll Það var þvf lesið upp á
Sauðarkróksfundinum. Við umræðurn-
ar kom það í ljós, að 5 af þeim, sem
undir skjalið höfðu skrifað, voru af ýms-
um ástæðum lausir við að hafa kosn-
ingarrjett, og ósannað var, hvernig
nokkur nöfn hefðu á það komist. Það
vakti því mikla eftirtekt og umræður.
Skjal þetta, ásamt fundargerðunum úr
hreppunum, var Iesið upp á fundinum.
En þess skal getið, að úr nokkrum
hreppum að austanverðu voru engar
fundargerðir lagðar fram; var því ó-
kunnugt, hvað á þeim fundum hafði
fram fariðl! Þessi ofantaldi »vjeri« var
inni á fundinum, þegar upplesturinn fór
fram ; hefur hann því móti betri vitund
logið að ísafold. í umræddri rit-
smfð hjá »vjeranum« eru staðlausir
sleggjudómar og viðbjóðslegur sleikju-
skapur, eins og siðspiltum og heimsk-
um mönnum er títt að hafa. Það er
lfka siður hans, að ráðast frekast á þá
sveitunga sína, sem fáfróðastir eru
í almennum málum, og leiða þá
með ósannindum og öfgum frá sann-
leikanum og brúka þá svo sem verk-
færi til þess, er hann ætlar sjer. Sjálf-
ur hefur hann þá svo í háði fyrir fá-
fræðina, þegar hann talar við þá, sem
hann er verkfæri fyrir. Sannleika og
sannfæringu hefur hann í litlum met-
um hjá sjálfum sjer, og jafntryggur
leiðtogi lýðsins er hann og vindaský.
Illmálgur á bak, en smjaðrar upp í eyrun.
Efþað er meining »vjerans«, að land-
stjórn vor taki til greina það, sem hann
er að laumast með í blöðin af ósann-
indarugli, þá er hætt við að honum
skjátlist.
Hafsteinsstöðum á vorinngöngudaginn.
Jón Jónsson.
Góð stofa fyrir einhleypa er til leigu
á Smiðjustíg 7, niðri, strax, eða frá 14. maí.
BÖKADPPBOB
Uppboð á bókum Hallgríms sáluga Sveinssonar
biskups verður haldið í Good-Templarahúsinu hinn 36. og
3"7. þ, m.
Skrá yfir bækurnar verður til sýnis á afgreiðslu ísa-
foldar dagana á undan uppboðinu. Nánar á götuauglýs-
ingum síðar.
um „Sundbikar íslands“, cr Ungmennafjelag Reykjavíkur
hefur gefið til heiðurs mesta sundmanni íslands, verður
þreytt við Sundskálann í Reykjavík 14. ág. þ. árs kl. 12 á
hádegi (í fyrsta sinn).
Peir, er keppa vilja um bikarinn, gefi sig fram við
einhvern af oss undirrituðum fyrir 10. ág. þ. árs.
Reykjavík 20. april 1910
f. hönd U. M. F. R.
Ásg. Ásgeirsson. Gnðra. Sigurjónsson. Magnús Tómússon.
ölafur Magnússon. Sigurjón Pjetursson.
dan$ka
smjörlihi cr be5h
Biðjið um \egund\rnar
„Sóley „ ingólfur ” „Hehla " eða „Isafold"
Smjörlihið fce$Y cinungi^ fra :
\ Offo Mönsted h/f.
^X Kaupmannahöfn ogRrósixm
'?X i Danmörhu.
Eignin Hof i Reykjavik (tilheyrandi dánarbúi sira Lárusar
Halldórssonar), nýtt vandað hús, 14x12 al., með fjósi og ldöðu,
stórum, göðum kálgarði og túni á 6 dagsláttur, — fæst til kaups eða
leigu i vor með tækifæriskjörum.
Inndæll sumarbústaður.
Lysthafendur geta valið um, hvort þeir kjósa alla eignina, eða
nokkurn hluta hennar. Semja má við
Sig'urbjöm Á. Gtúlason, Ási, Reykjavik,
Prentstnrðjan Gnteaberg.