Lögrétta - 14.05.1910, Blaðsíða 3

L0GRJET1 A.
93
En jeg ætla ekki "að trúa því eða
geta þess til, að þclta' komi fyrir;
það er engin ástæða til að ætla
Dönum slíkt að óreyndu; þeir eru
nú búnir að ýviðurkenna sjálfstæð-
iskröfur okkar, og jafnframt búnir
að viðurkenna, hvernig úr verði
bætt.j Þeir hafa nú þegar viður-
kent það fyrirkomulag á samband-
inu, er bæði Danir og íslendingar
mega vel við una, og á þann hátt,
að heiðri og virðing beggja land-
anna væri vel borgið.
Og hví skyldu þeir þá kippa að
sjer hendinni aftur og taka aðra
verri og ófrjálslegri samkomulags-
stpfnn iíaanvart okkur en þeir hafa
alla vegu, sem mentun og mann-
ást eru kunnir.
5. Kosning góðra og ráðvandra
manna til að framfylga lögun-
um.
6. Staðfastar tilraunir til að frelsa
einstaklinga og bygðarlög frá
þessari voðalegu bölvun, þrátt
fyrir allskonar mótspyrnur og
örðugleika, þar til vjer höfum
borið sigur úr býtum um allan
heim.
það ætti nú að vera hverjum
manni ljóst, hvernig skilja beri
þessi grundvallaratriði; þau eru
svo glögglega samin.
Hið 1. atriðið segir takmark
þegar gert? Nei! Það er áreiðan-
lega óþarfi að gera sjer slíkar hug-
myndir.
En ef svo illa og óheppilega
skyldi fara, þá sje jeg ekki, að
annað sje fyrir hendi, en það, sem
jeg hef tekið fram, þótt neyðar-
úrræði sje.
^ðjlntningsbannið.
Eftir Halldór Jónsson.
«*
I. Stagl andhanninga.
Bannvinir hafa nú um hríð lát-
ið að mestu afskiftalaus skeyti þau,
er andbanningar hafa verið að senda
þeim. Helsti »frumherji« þeirra,
hr. Magnús Einarsson dýralæknir,
er orðinn svo hreykinn af þessaii
þögn bannvina, að hann kann sjer
ekkert hóf lengur. Hann hyggur
sig og vini sína hafa kveðið þá í
kútinn, svo að nú sje þegar kom-
inn tími til að dansa og drekka
þeirra graföl.
En hr. M. E. hælist um alveg
að ástæðulausu. Bannvinirnir eru
enn með fullu fjöri, glaðir yfir
samþykt og staðfestingu bannlag-
anna, vongóðir um ágætan árang-
ur þeirra og sannfærðir um, að
öll skrif og »röksemdir« hr. M. E.
og annara andbanninga hafi ver-
ið hrakin rækilega og fullkomlega,
svo að þau geti ekki vilt neinum
heilskygnum manni sýn. En samt
sem áður, — af því að hr. M. E.
er svo iðinn að stagast á »i-öksemd-
um« sínum (hefur nú að undan-
förnu fylt nær 6 dálka í þremur
tölubl. »ísafoldar«) og þeim hæfi-
lega krydduðum með brigslyrðum,
virðist nauðsynlegt að svara hon-
um dálítið enn á ný.
Jeg ætla mjer þó ekki að taka
þykkjuna upp fyrir Jóhannes Þor-
kelsson á Syðrafjalli, því að hann
er fullkomlega einfær um að svara
hr. M. E. Jeg ætla heldur ekki
að apa það eftir hr. M. E., að
nota í röksemda stað brigslyrði
um »fáfræði«, »skilningsleysi«,
»grunnhygni«, »hugsunarvillur«,
»heimsku«, »ferlega fjarstæðu«,
»vanþekkingu«, »þráa«, »ílónsku«
og »frekju« o. fl. I’esshátlar kjarn-
yrði álít jeg að hafi nauðalítið
sönnunargildi, — beri fremur vott
um slæman málstað og röksemda-
skort.
II. Takmark templara.
Hr. M. E. talar fyrst um »tak-
mark templara«, er hann svo einn-
ig nefnir »markmið templara«.
Það hefur engum templara dottið
í hug, svo jeg viti, að neita því, að
»takmark« þeirra eða »markmið«
sje mjög greinilega og ljóslegasýnt
einmitt í »grundvallaratriðum góð-
templara«.
Þau eru orðrjett þannig:
1. Algerð afneitun allra áfengis-
vökva til drykkjar.
2. Ekkert leyfi í neinni mynd,
hversu sem á stendur, til að
selja áfengisvökva til drykkjar.
3. Skýlaust forboð gegn tilbúningi,
innflutningi og sölu áfengis-
vökva til drykkjar; forboð sam-
kvæmt vilja þjóðarinnar, fram-
komnu í rjettu lagaformi, að
viðlögðum þeim refsingum, sem
svo óheyrilegur glæpur verð-
skuldar.
4. Sköpun heilsusamlegs almenn-
ingsálits á máli þessu með öt-
ulli útbreiðslu sannleikans á
eða markmið templara í einni
stuttri setningu.
Hið 2. og liið 3. atr. útskýra
nákvæmara, hver liugsun felist í 1.
atriðinu, hvað til þess útheimtist
að teljamegi, að takmarkinu, mark-
miðinu sje náð.
Hið 4. atr. skýrir frá, hvert sje
aðalskilyrðið fyrir því, að mögu-
legt sje að ná þessu takmarki.
Hið 5. atr. skýrir frá, hvað til
þess útheimtist, að bannlögin geti
náð tilgangi sínum. (í Ameríku,
þar sem grundvallaratr. þessi eru
samin, kýs þjóðin sjálf embættis-
menn sína).
Hið 6. alr. er nokkurskonar
bráðabyrgðarákvæði, þar sem bent
er á, hvaða aðferð beita slculi á
meðan verið er að keppa að tak-
markinu.
Jeg get ekki stillt mig um það í
þessu sambandi, að benda á, live
viturlega grundvallaratriði þessi eru
samin. Því að jafnframt og þau
taka svo skýrt fram, hvert sje tak-
mark templara, gefa þau um leið
glögg fyrirmæli um það, á lwern
hátt eigi að ná því.
Þau segja semsje: Reynið fyrst
að frelsa einstaklinga, fáið þá í
bindindi með ykkur, færið svo út
kvíarnar, út yfir heil bygðarlög (6.
atr.), reynið með ræðum og ritum
og upplýsingum að opna augun á
allri alþýðu manna og skapa heilsu-
samlegt almenningsálit (4. atr.),
stöðvið síðan áfengissöluleyfin (2.
atr.) og látið loks þjóðina heimta
algerð bannlög (3. atr.) og kjósa
góða embættismenn til að fram-
fylgja þeim (5. atr.), þá er tak-
markinu: valgerðri afneitun atlra
áfengisvökva til drgkkjara náð, (1.
atr.).
En af grv.atr. þessum er það
ljóst, að hr. M. E. hefur rangt fyrir
sjer, þar sem hann segir, að tak-
mark templara sje »algert bind-
indi«. Nei, takmarkið er langtum
gfirgripsmeira, sem sje: algerð af-
neitun allra áfengisvökva til drykkj-
ar, o: að gera áfengisvökvana sjálfa
útlæga úr verslununum, úr veit-
ingastöðunum, úr landinu, — reka
þá inn í apótekin eins og hvern
annan eiturvökva, svo að enginn
geti notað þá lengur sem nautnar-
drykk. Eg sýndi hr. M. E. fram
á þessa villu hans í svari mínu
upp á Andvaragrein hans í febrú-
armánuði 1909, svo að nú þurfti
liann ekki að villast aftur á þessu
og draga út af því rangar ályktan-
ir, um misskilning templara á
markmiði sínu o. s. frv.
Það skal tekið fram til skýring-
ar, að »áfengisvökva« kalla templ-
arar hvern þann vökva, sem hefur
átengisálirif á neytendur hans.
Þótt bannlögin íslensku af ýms-
um praktiskum ástæðum miði við
2l/i°jo drykki, er ekki þar með
sagt, að öll templarafjelög skoði
svo áfengisríka drykki ósaknæma,
óáfenga, og leyfi fjelögum sínum
að neyta þeirra, eða álíti takmark-
inu samkv. 1. grv.atr. fgllilega náð
með íslensku bannlögunum.
(Frh.).-
Svend Högsbro dáinn.
Sv. Högsbro, fyrv. ráðherra í Dan-
mörku, dó 5. þ. m., 55 ára gamall.
Hann var fyrst atvinnumálaráðherra
og síðan dómsmálaráðherra í I. C.
Christinsens ráðaneytinu ; var í ráð-
herraembætti frá 1905—1909.
jjarðstjarnan jVíars.
Hjer í blaðinu hefur nýlega
verið skýrt frá kenningum Arr-
heniusar prófessors í Stokkhólmi
um jarðstjörnuna Mars og hve
mjög hún vjek frá skoðunum
ýmsra annara, því hann kendi,
að sá hnöttur hlyti að vera auður
og óbygður vegna kulda, ekkert
líf gæti haldist þar við. Hann
segir, að »skurðirnir« í hnöttinn,
sem svo mikið hefur verið um
rætt á síðari tímum, sje ekki ann-
að en geysimiklar sprungur, sem
fyllist Ijósum efnum, er vindarnir
feykja. Sá maður, sem fyrst sá
þessa svokölluðu skurði, var
stjörnufræðingurinn Schiaparelli
frá Milanó í Ítalíu. En eftir hann
hefur Mars-ransóknunum verið
mesthaldiðáfram af enska stjörnu-
fræðingnum Lowell, og er það
mynd af honum, sem hjer fylgir.
Hann kennir, að enn búi lifandi
verur á Mars, en að þær eigi við
mikla erfiðleika að stríða tií þess
að halda uppi lífi sínu, vegna
þess að hnötturinn sje að kulna
út og þorna upp. Par er ekki
annað vatn, segir hann, en
það, sem veitt er frá pólunum,
og »skurðirnir« eru gerðir af Mars-
búum til þeirra vatnsveitinga. I
síðastl. mánuði hjelt hann fyrir-
lestra um þetta í London, sem
mikið hefur verið um rætt, sýndi
ljósmyndir, sem hann hafði tekið
af Mars og skýrði frá ransóknum
sínum.
greytiag til bóta.
Tilhlaup.
Ætíð er það ánægjuefni er menn
bæta ráð sitt, eða leiðir finnast betri,
en áður hafa farnar verið.
Nú er útlit til, að líkkistukransa-
ráðleysan geti breyst í betra ráðlag,
til góðs fyrir hina eftirlifandi, en
þjáðu og þurfandi, er menn læra að
nota skrár og skjöldu sjúkrahælanna
í stað kransa á kistur hinna látnu.
En það er íleira í greftrunarháttum
vorra daga, sem virðist gjarnan mega
breytast, og úr því þetta efni er nú
„komið í móð“ í blöðunum, býst jeg
við að sleppa óskemdur, þótt jeg geri
önnur atriði greftrunarvenjanna að
umtalsefni.
Jöfnuður.
Mundi ekki mega koma því lagi á
að allar líkkistur (íiátin undir hina
örendu líkami) væru hafðar eins að
útliti? Það er eigi unt, að sjá neina
skynsamlega ástæðu til hins mikla
íburðar, er oft á sjer stað við skreyt-
ing líkkistna, úr því þeim er öllum
eins rent ofan í moldargrafir. Hvað
sem líður því mannamunar-tildri, sem
verið er að basla við í þessu lífi, þá
verða allir svo dauðans-jafnir eftir
andlátið, að á því sýnist best fara,
að líkams-ilátin væru sem líkust
fyrir alla, látlaus en lagleg. í stað
hins mismunandi iburðar í kisturnar,
ættu aðstandendur hinna látnu, sem
efni hafa til að kaupa skrautlega og
dýra kistu — en mannamunurinn
stafar venjulegast af mismunandi
efnahag — að láta þann mun koma
fram í sjúkrahæla-tillögunum. Þar
mundi þess sjá betur merki en í
gröfunum.
í kaupstöðum, þar sem vagnar eru
notaðir til að flytja hina látnu til
síðasta hvilustaðar, ættu líkvagnin-
um að fylgja laglegar ábreiður (3—4
mismunandi stærðir), til að breiða
yfir kisturnar meðan á flutningnum
stendur, Það væri viðkunnanlegra,
úr því kransaskrautið er úr sögunni
— og kistuskrautið óhóflega.
Víðtækari breyting
væri það, að hætta við að grafa í
jörðu. Tillögu um það hefur Guðm.
Jónsson, trjesmiður (frá Brennu),
komið fram með (í viðræðu), og fellur
mjer hún vel í geð; vil því reyna
að færa hana í letur.
Greftrun framliðinna, eins og hún
tíðkast, er í rauninni afar-óviðfeldin,
og er það venjan ein, sem gjörir
hana þolanlega. Grafara-starfið oft
blátt áfram viðbjóðslegt, er um gamla
garða er að gjöra; það getur og
verið hættulegt fyrir heilsuna: grafist
upp sjúkdómakveykjur; auk þess hve
viðkunnanlegt það er, eða hitt heldur,
að pæla sundur eldri líkami og þeirra
leifar. Og svo að sökkva leifum
ástvina sinna ofan í þessar jarðholur,
og mega búast við, að þeim verði
aftur umrótað, að nokkurum árum
liðnum.
Breytingartillagan er: steinsteypu-
grafir ofan jarðar. Grafreitirnir sjeu
valdir þar, sem hálent er og harð-
lent, helst á klöppum eða klettum,
ef þess er kostur. En að öðrum
kosti sje jarðvegsyfirborðið, undir
grafirnar, grjótlagt. Siðan er gröfin
gerð úr steinsteypu, kassinn steyptur
í móti og botninn sljettaður með
sama efni. Eftir að líkkistan er lögð
í þenna steinkassa (steingröf), sje lagt
lok (eða fjalir) yfir opið, er nái lítið
eitt út á innri barmana1); svo er
steinsteypt aðallok yfir, flatt, kjal-
myndað eða með öðru lagi eftir vild.
Að síðustu er öll gröfin (leiðið) fáguð
utan úr sterku steinlímsefni. Þar
eftir má mála, áletra eða skreyta
eftir vild og efnum eftiriifendanna.
Ættingjareiti má afgirða, planta miHi
leiðanna (ef jarðvegurinn er gróðrar-
hæfur) 0. s. frv., alveg eins og nú
er títt. (— Þetta er aðal-hugmynd
E. J.).
Kostir.
Ekki þarf að óttast trúarlega rymmu
út af þessari tillögu: Gröf Krists
var steinþró. —
Grafreitina mætti leggja þar, sem
minstur skaði væri að: þar sem
moldarlaust væri.
í stað þess, að nú er grafið hvað
ofan í (ofan á) annað í görðunum,
mætti, ef þröngt yrði, byggja grafir
hvora ofan á aðra, án þess að róta
við líkunum í hinum eldri gröfum.
Minnisvarðar stæðu vel á slíkum
gröfum, ekki síst, ef þær lægju á
klöppum.
Öll vinna við greftrunina hreinlegri
en nú; leiðin prýðilegri; mætti skola
slíkan grafreit eins og skipsþilfar.
Ekki þyrfti að hafa girðingu um
þá grafreiti, er eigi væru gróðri plant-
aðir (en sá siður mætti hverfa; kosta
því fremur til skemtigarðs fyrir lif-
andi menn).
Steinsteypugrafir yrðu víða litlu eða
engu dýrari en greftrun gerist nú.
Mótbárur,
og þær sumar á rökum bygðar, má
búast við að rísi gegn þessu fyrir-
komulagi. Það yrði ekki jafn-hægt
alstaðar, að koma því við. Mundi
t. d. upp til sveita vandkvæðumbundið,
að hafa til steinlín ætíð, er á þyrfti
að halda, til að loka gröfum, þó að
grafir nokkrar væru ætíð hafðar til-
búnar. 1 kaupstöðum yrði helst tor-
veldi á slíku í frostum og illum veðr-
um á vetrum. Kynni því oft að mega
fresta graflagning um tíma. Hent-
ugast væri þá að hafa lík-klefa í is-
eða kælihúsum, þar sem þau eru, til
að geyma í kisturnar um tíma. En
í sveitum yrði að geyma í snjó eða
sóknar-likkofa. Annars býst jeg við,
ef þrór væru til í grafreitnum, að
finna megi ráð til, að þjetta utan að
kistunum með einhverju handhægu
efni, svo ekki sakaði til þess tíma,
að Ijúka mætti frágangi grafanna,
þá oft margra í einu í stærri graf-
reitum.
Brensla.
Hjer er gengið fram hjá brensl-
unni — sem þó er hin ákjósanlegasta
meðferð líka, er enn þekkist — sök-
um þess, að brensluofnarnir eru dýrir,
og aðferðin því kostnaðarsöm um of,
eftir hjerlendum ástæðum.
Þessari yfirgerð má vitanlega sleppa, ef
steypt er á kistuna; það yrði sterkara —
og líkara gamla laginu : að „moka ofan í“,
ef viðkunnanlegra þætti.
Heimilareitir.
Sjálfsagt sýnist, að leyfa slíka stein-
grafreiti hvar sem óskað er utan
stærri bæja, t. d. fyrir einstök heim-
ili í sveitum eða nokkra nágranna-
bæi saman. Engin ástæða til, að
auka mönnum erfiðleika með því, að
flytja dauða langar leiðir og á einn
stað fyrir heilar sveitir. En í borg-
um og stærri bæjum ættu grafreitir
að vera nokkuð fjærri (t. d. fyrir
Reykjavík á Eskihlíðarhæðunum, fyrir
Hafnarfjörð uppi í hrauni, Selt.nes i
Valhúshæðinni 0. s. frv.). Þeir yrðu
þá lengur í friði fyrir bygðinni. En
í borgum eiga grafreitir engan rjett
á sjer.
Dæmi.
Fyrir 30 árum gekk jeg um Gauta-
götu í Khöfn. Þá var þar rifið gam-
alt stórhýsi; átti að byggja upp betra.
Botninn undir húsinu var grafinn
dýpri en áður, og kom þá niður í
þjett skipaðan „kirkjugarð": kista við
kistu innan um iausra beina kös.
Þannig stóð kjallara-holan lengi opin;
því (að mig minnir) deila varð um
það, milli grunneiganda og borgar-
stjórnar, hvorum bæri að kosta „út-
för“ hinna framliðnu á ný — eða þess
hluta af þeim, sem ekki var þegar
búið að flytja burt með kjallara-
útgreftinum og fylla með einhverja
vilpuna í borginni,
Málalok.
Svona væri ekki farið með leifarnar
af okkur, ef við værum „settir í
stein" á einhverjum klettinum úti í
högum, þar sem eftirkomendurna sist
fýsti að búa meðan þeir lifðu. Og
enn virðist jörðin nógu rúm til þess,
að hinir framliðnu ættu að geta
fengið blett, er þeir mættu hafa í
næði, ef skynsamlega væri um búið.
Grafarholti, 8. maí 1910.
Björn Bjarnarson.
Vottorð. Lögr. hefur verið beð-
in að birta eftirfarandi vottorð:
Forstöðumaðurinn á Geðveikrahælinu
á Kleppi 27. apríl 1910.
Þar sem jeg hef orðið þess var að
þær sögur eru bornar út að yfirhjúkrun-
arkona Þóra Jónsdóttir misþyrmi sjúkl-
ingunum hjer og sje vond við þá, þá
skal jeg taka það fram, að sögur þess-
ar eru ekki á neinum rökum bygðar.
Sömuleiðis er það algjör ósannindi, að
henni hafi verið vikið burt hjeðan.
Pórður Sveinsson.
Vjer undirrituð, er höfum verið starf»-
menn á Geðveikrahælinu á Kleppi, á
þeim árum, er Þóra Jónsdóttir var þar
yfirhjúkrunarkona, lýsum yfir því að
að sögur þær, er bornar eru út þess
efnis, að yfirhjúkrunarkonan, Þóra Jóns-
dóttir misþyrmi sjúklingum hjer og sje
vond við þá, eru með öllu ósannar.
Kleppi 29. apríl 1910.
Guðjón Jónsson, Sigríður Guðjóns-
dóttir, Guðrún Jónsdóttir, Oddný Guð-
mundsdóttir, Arnheiður Björnsdóttir, Auð
björg Jónsdóttir, Margrjet Guðmunds-
dóttir, Þórhildur Eiríksdóttir, Kristín
Pálmadóttir, Guðbjörg Sæmundsdóttir,
Margrjet Þórðardóttir, Sigríður Eyjólfs-
dóttir, Margrjet Guðbrandsdóttir, Anna
Runólfsdóttir, Guðrún Ásgeirsdóttir, Elí-
as Elfasson, Jórunn Bjarnadóttir, Þuríð-
ur Jónsdóttir, Matthildur Helgadóttir,
Nikolaj Hansen, Júdit Ingibjörg Niku-
lásdóttir, Jónína Jónsdóttir, Guðmundur
Kr. Jónsson, Elenóra Ingvarsdóttir, Er-
lendur Þorvaldsson.
Frá jalMÉm til fisliaiiia.
Hnífsdals snjóflóðið. Ragnar
Lundborg ritstjóri í Uppsölum í
Svíþjóð hefur sent þeim, sem tjón
biðu aí snjóflóðinu, 165 kr., er
hann hefur safnað í þessu skyni.
Bátstapi í Bolungarvík. Hjer
í blaðinu hefur áður verið getið
um, að þar fórst bátur á sumar-
daginn fyrsta með 3 mönnum.
Þeir hjetu Jason Jónsson, Bene-
dikt Halldórsson og Björn Björns-
son, tveir hinir fyrnafndu kvæntir
og áttu börn, en Björn ungur
maður.
Norskur konsúll á Akureyri er
nýskipaður 0. C. Thorarensen
lyfsali.