Lögrétta - 19.10.1910, Side 2

196
L 0 G R J E T TA.
Lögrjetta kemur út á hverjum miö-
vikudcgi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð als á ári. Verö: 4 kr. árg.
á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júli.
Strandgœsla.
Oft og víða frá heyrast kvartanir
um yfirgang botnvörpunga eða vörpu-
togara, og það ekki um skör fram
eða að ástæðulausu. Margir sjó-
menn eru með sárri grcmju á sjó og
landi sjónarvottar að háttalagi þeirra.
Óg margir sjómenn hafa óljósa hug-
mynd um, hversu mikið tjón vörpu-
togarar gera fiskiveiðum íslendinga í
mörgum veiðistöðum. En þeir, sem
aldrei koma nærri sjónum, hugsa
auðvitað lítið um það og veita þvi
litla eftirtekt. Það er stórt svæði,
sem ioo vörputogarar sópa yfir á
einum degi. En hjer við Island eru
miklu fleiri en eitt hundrað vörputog-
arar meiri part ársins. Þau ógrynni
af fiski, sem þeir raka upp aliir
til samans á ári, eru ekki skrifuð í
okkar bækur Við vitum heldur ekki
um þann grúa af fiski, sem þeir
flæma af stöðvum sínum með vörpu-
drættinum, en það vita sjómenn, að
feiknastór svæði með ströndum lands-
ins eru aftur og aftur gjöreydd að
fiski, og að enginn fiskur fæst þar
á grunni, sem botnvörpungar hafa
haldið sig á um nokkarn tíma. Svo,
til uppfyllingar er eyðilegging frá
hendi vörputogara á veiðarfærum ís-
lenskra sjómanna oft og mörgum
sinnum. Menn ámæla stundum varð-
skipinu danska fyrir hjálpar- og að-
gerðar-leysi f því, að hindra yfir-
ganginn og spillvirkin, en þeir gæta
ekki að því, hvað ísland er stórt og
hver fádæma víðatta fiskimiðin eru
kringum það, þótt ekki sje mælt
langt út frá landi. Til strandgæsl-
unnar veitti ekkert af fjórum varð-
skipum, og dygði jafnvel ekki. Það
er Ijett verk að ámæla og vanþakka
í því efni; en strandgæslan er erfið
og kostnaðarsöm.
Það er von að sjómenn kvarti, en
hitt er vonleysi, dugleysi og aum-
ingjaháttur, að gera ekkert sjálfur að
strandgæslunni og sjer til hjálpar.
Jeg er þó sannfærður um það, að
íslenskir sjómenn geta gert talsvert
til varnar atvinnu sinni, ef vilji, vit
og áræði er til staðar, einkum síðan
vjelabátarnir komu til sögunnar. Hjer
í Vestmanneyjum er fengin nokkurra
ára reynsla fyrir þessu. Sjómönn-
um er ekki vorkunn að sitja um það,
að skrifa upp nafn og númer á þeim
botnvörpungum, er þeir sjá fiska í
landhelgi, og gefa skýrslur um það
fyrir rjetti, svo glöggar og greinileg-
ar, að ekki sje hægt fyrir sökudólg
að komast undan maklegri hegningu,
er varðskipið næði í hann. Sjer-
staklega er áríðandi að þekkja land-
helgistakmörkin og að miða fjöll og
örnefni frá þeim stað, sem botn-
vörpungur er staðinn að ólöglegri
veiði á, til þess, ef þrætt er fyrir,
að hægt sje að fara aftur til sama
staðar og athuga, hvort staðurinn sje
innan eða utan landhelgi. Sumstað-
ar hagar líka svo til, að enginn efi
getur komist að með framin lögbrot.
Það dugar ekki að segja, að einn
hafi verið að fiska tiltekinn dag í
landhelgi, án gildra sannana, því það
er víst, að allir þorparar þræta með-
an þeir geta, og lengur. Svo þarf
einnig að taka fram í skýrslu, sem gef-
in er, hvort heiðskírt veður hafi ver-
ið eða dimmviðri og lítil og óglögg
landsýn. Botnvörpungar kunna að
segja, að þeir hafi óvörum borist inn
í landhelgina vegna þess, að þeir
hafi ekki sjeð til lands, og fleira
kunna þeir snáðar að bera í væng-
inn.
Þegar menn eru á sjó, er oft inn-
an handar að athuga botnvörpunga
í landhelgi. Sjáist þeir úr landi, get-
ur það kostar talsvert umstang og
undirbúning að vitja þeirra, en þess
háttar ættu sjómenn ekki að setja
fyrir sig. Meira að segja, sjó-
menn á vjelarbátum eiga að geta
tekið öðru hvoru bötnvörpung, sem
er að fiska í landhelgi.og fært hann
fyrir !ög og dóm. Nú mun sum-
um þykja heldur mikið sagt, og þeir
koma með þær viðbárur, að botn-
vörpungar sjeu svo miklir fantar, að
þeir horfi ekki í það, að drepa menn,
sem legðu í slíkt, og fleira yrði til
tínt. Það hjálpar ekki að koma með
einhverjar hugleysis-grýlur. Gerum
ráð fyrir því versta, að einhver yrði
drepinn eða meiddur að mun við upp-
gönguna á drekann, eða þó öllu held-
ur, að manni yrði fótaskortur og hann
fjelli í sjóinn. Það væri þó aldrei
meira en þegar maður druknar, og
er það ekki óvani við ísland, og
það stundum fyrir lítinn afla. En jeg
er nú ekki hræddur við mannskaða
eða manndráp við þvílíkt tækifæri, ef
rjett er að farið. Vitanlega eru sum-
ir illmenni, en hika munu þeir við
að drepa þá, sem kæmust upp til
þeirra á skipið, og várla þyrðu þeir
heldur að fara með menn í burtu.
Alt væri vottfast, sem gert væri.
Sími er víða yfir landið og til út-
landa, og svo væri varðskipið ef
til vill svo nærri, að það gæti
skorist í leikinn á nálægum tíma.
Jeg segi ekki, að hver sem væri gæti
tekið botnvörpung með valdi við
fiskiveiðar í landhelgi. En hinu held
jeg fram, að menn ættu að vera svo
útbúnir, að þeir geti það, því það
mögulegt vel útbúnum mönnum undir
vissum kringumstæðum. Aðförina
þarf að hafa hugsað sjer áður en
hún er byrjuð, og talað sig niður á
því, hvernig henni skuli hagað frá
byrjun til enda. Ekki á að þurfa
nema bendingar eða stuttar skipanir
frá þeim, sem ræður ferðinni, en
hvorki ráðagerðir nje málæði út við
skip eða á skipi. Vjelarbátarnir þurfa
| að vera 2, heldur vel mentir, með
1 hjer um bil 8—io mönnum hvor.
i Á þeim þurfa að vera 3—4 menn,
j sem geti nokkurn veginn talað ensku,
— auðvitað eru bæði þýskir og
franskir botnvörpungar o. fl. þjóða
menn hjer við land, en flestir þeirra
munu þó skilja ensku, og mest kveð-
ur hjer að Englendingum. En svo
eiga 1—2 menn að hafa umboð frá
yfirvaldi til þess, að taka sekan skip-
stjóra fastan og flytja skipið til hafn-
ar. Sá, sem hefur umboð til þessa,
þarf líka að hafa með sjer einkennis-
búning, svo að hann geti jafnframt
sýnt, að hann sje sá, sem hafi rjett
til að skipa nokkuð. Og til þess að
tryggja sig ennþá betur gegn of-
beldi, væri vissast að hafa nokkrar
skammbyssur. Sá eða þeir, sem
ráða fyrir aðförinni, þurfa jafnframt
hug og dug að hafa góða greind og
gætni, svo þeir stofni engum í
voða nje yfirvöldum í vandræði með
vitleysu. Til þess að leggja að botn-
vörpung úti á rúmsjó 0g fara upp á
skipið, þarf bæði lag og nokkuð
snarræði, ef þar eru innan borðs
þorparar, sem spýta vatni, henda
kolamolum eða reiða einhverjar spýtur
til höggs. En þess háttar kæki dug-
ar ekki að kippa sjer upp við, heldur
fara sínu fram og sýna um leið, að
menn geti líka haft nokkuð í hönd-
um, sem ekki er gott að verða, fyrir,
sje því beitt.
En skipun sýnilegs yfirvalds mun
duga, verði hún gerð skiljanleg hin-
um seka, og menn komast upp á
annað borð. Gæta verður þess
einnig, að brjóta ekki siglingareglur
í snúningum við vörputogara, sem
og þess, að eiga ekki við atlögu í
verulega úfnum sjó. Best er tæki-
færið að leggja að skipi á meðan
varpan er dregin upp úr botni, því
þá halda togararnir kyrru fyrir.
Verra er meðan þeir draga vörpuna
í botni, því þá geta þeir haft nokk-
urra mflna hraða á skipinu.
Sfðan vjelarbátar komu hingað til
Vestmannaeyja, hafa Vestmanney-
ingar tekið nafn og „númer“ af mörg-
um botnvörpungum, og náð þess
utan og fært nokkra sökudólga hjer
í land, sem fengið hafa sín maklegu
málagjöld. Að sönnu hafa sýslumenn
hjer tvívegis náð að eins nafni og
„númeri" þess, er var að fiska í
landhelgi, en ekki getað tekið hann;
í annað skiftið vegna áræðisleysis,
en í hitt skiftið vegna ónógs undir-
búnings. Nú varð hann samt hand-
samaður 5. þ. m., fluttur í land og
dæmdur. Enginn efi er á því, að
botnvörpungum stendur hjer jafnvel
öllu meiri stuggur af vjelarbátum en
nokkurn tíma varðskipinu. Vjelar-
bátar eru oft nær en botnvörpunga
varir, koma stundum óvörum úr landi
í leiðangur, og eru stundum 2—4 í
förinni; er þá lítt mögulegt að kom-
ast undan, ef rjett er farið að á bát-
unum.
Að hafa að eins einn sjeistakan
bát í veiðistöð til eftirlits vörputog-
urum, mundi verða of lítið, ótrygt
og svo of dýrt. Hitt mundi hafa
meiri árangur, en minni kostnað, að
formenn allra báta hefðu eftirlitið í
huganum á sjónum; en svo væru
aldrei færri en tveir bátar, sem færu
beint úr landi í þeim erindum, og þá
vel útbúnir. Fyrirhöfn og kostnað
ætti að borga vel úr landsjóði, þegar
hún ætti sjer stað, því á því er lítill
efi, að þó hann fengi sinn styrk ekki
að fullu borgaðan beinlínis, — sem
þó ætti að verða — þá fengi hann
fyrir sitt óbeinlínis, án þess það yrði
sýnt með tölustöfum. Allir vita hvað
hrýtur að landsjóði af auknum sjávar-
afla.
Vestm.eyjum í sept. 1910.
Sigurður Sigurfinnsson.
laeknir. ðruknar.
tii.
Sigurður Pálsson á Sauðarkróki.
Frá þessu hryggilega slysi er sagt
á þessa leið:
Sigurðar læknis hafði verið vitjað
til sjúklings á Skagaströnd af því að
veikindi gengu á heimili hjeraðslækn-
isins á Blönduósi. Tók Sigurður sjer
far á Vestu, sem ætlaði að koma
við á Skagaströnd. En sú viðkoma
fórst fyrir og fór hann því af skip-
inu á Blönduósi og lagði á stað
landveg þaðan til Skagastrandar bein-
ustu leið. Á þeirri leið er Ytri-Laxá
og þar óbrúuð og vaðið vont og
tæpt, en mikill vöxtur hafði verið í
ánni eftir rigningar. Fylgarmaður
var með lækninum og komst hann
klaklaust yfir ána. Segir hann, að
hestinn hafi hrakið undir lækninum
niður af vaðinu í stríðan streng,
hnakgjarðirnar sprungið og læknir-
inn því losnað við hestinn og drukn-
að. En hesturinn komst upp úr ánni
mannlaus og hnakklaus.
Þetta var um miðjan dag 13. þ. m.
Lfkið hafði borist út í sjó og fanst
rekið nokkrum dögum síðar óskadd-
að og var flutt til Sauðarkróks.
Sigurður læknir Pálsson var sonur
síra Páls heitins Sigurðssonar, sem
var prestur í Gaulverjabæ. Sigurð-
ur var rúmlega fertugur, fæddur 24.
maí 1869, útskrifaður úr latínuskól-
anum 1890 og af læknaskólanum
1894; fjekk veitingu fyrir Skaga-
fjarðarlæknishjeraði 8. nóv. 1898,
eftir Sæm. Bjarnhjeðinsson núv.
holdsveikralæknir, en hafði verið
settur læknir þar áður um tíma.
Sigurður var duglegur læknir og
prýðisvel látinn í hjeraði sínu; yfir
höfuð góður drengur og vinsæll.
Til að þjóna Sauðarkrókslæknis-
hjeraði, þar til það verður veitt, hef-
ur verið settur Guðmundur læknir
Þorsteinsson, er þjónað hefur Horna-
fjarðar-læknishjeraði síðastliðið ár,
og var hann nýkominn heim hingað
þaðan, en fór norður á leið með
Vestu síðastl. sunnudag.
Vjelarbátur ferst.
Prír menn ilrukna.
Vestri frá 10. þ. m. segir svo frá:
„29. f.m. varvjelarbáturinn „Harpa",
sem hefur haft póstferðir um Breiða-
fjörð, í póstferð á Hagabót á Barða-
strönd. Þegar báturinn lagði á stað
þaðan, rakst hann á sker; Hákon
bóndi í Haga hafði bát á floti og
ætlaði þegar fram til þeirra, en þá
náði báturinn sjer ofan af skerinu aftur
og hjelt af stað, en gekk þó ferðin
seint, eins og vjelin væri í ólagi, en
ekki sá Hákon, að skipverjar gæfu
neina bendingu og veitti því þó eft-
irtekt. Þegar hann svo sá, hve vjel-
arbáturinn gekk seint, lagði hann af
stað til þess að vita, hvað að gengi,
en þegar hann var kominn V3 af
leiðinni, hvarf báturinn alt í einu.
Hafði hann þá rekist aftur á sker og
annaðhvort hvolfst eða brotnað mjög.
Þegar Hákon og menn hans komu
þangað sem báturinn sökk, sáu þeir
engin vegsummerki.
Á bátnum voru 3 menn: Guðni
Guðmundsson kaupmaður í Flatey,
sem var farþegi á bátnum t þetta
sinn, Pjetur Hafliðason frá Svefn-
eyjum, formaður bátsins, og Einar
Daðason, ættaður úr Skötufirði.
Hjörleifur Einarsson prófastur
dáinn.
Hann dó á heimili sínu hjer í
bænum síðastl. fimtudagsmorgun, nær
áttræður að aldri. Hafði hann dvalið
hjer frá því að hann ljet af prests-
skap, fyrir fjórum árum, 1906.
Hann var fæddur 27. maí 1831 á
Dvergasteini f Seyðisfirði, og var
faðir hans, síra Einar HjörleifSson,
þá prestur þar, en síðast í Valla-
nesi á Fljótsdalshjeraði. Síra Hjör-
leifur útskrifaðist úr skóla 1856 og
af prestaskólanum 1858, en vígðist
til Blöndudalshóla 1860. Síðan fjekk
hann Goðdali 1870 og Undirfell í
Vatnsdal 1876. Þar var hann prest-
ur til 1906, er hann fjekk lausn og
fluttist hingað til Reykjavíkur.
Hann var tvíkvæntur. Fyrri konu
sína, Guðlaugu Eyjólfsdóttur, misti
hann 1884. Þeirra synir eru þeir
Einar skáld og Sigurður ritstjóri á
Akureyri. Þriðji bróðirinn, síra Jósef,
er dáinn fyrir nokkrum árum. En
síðari konan er Björg Einarsdóttir
frá Mælifelli í Skagafirði, og lifir
hún mann sinn ásamt tveimur börn-
um þeirra, Tryggva og Guðlaugu.
Síra Hjörleifur var merkur prestur
og vel metinn.
Ásgrímur Jonsson málari.
Ný málverk.
Ásgrímur málari hefur verið austur
í Skaftafellssýslu í sumar, er nýkom-
inn þaðan hingað til bæjarins og
verður hjer í vetur.
Meðal þess, sem hann hefur málað
þar eystra í sumar, er stór mynd af
Öræfajökli, sjeðum úr Landbrotinu.
Sjest á myndinni yfir svæði af Land-
brotinu, yfir Skaftárós og svo jök-
ullinn í baksýn. Myndin er falleg
og glæsileg, lfkt og Heklu-myndin,
sem Ásgrímur sýndi hjer síðastliðið
vor. Þó er þessi mynd miklu minni.
Margar myndir hefur hann gert af
Lómagnúp og svæðinu þar um kring;
eina af Hverfisfljóti, þar sem það
kemur ofan af hálendinu, aðra af
fossaföllum í Skaftá, þriðju af bæn-
um á Núpi, þar eystra, og svæðinu
þar umhverfis o. s. frv. — fjölda
mynda, stærri og smærri, er sýna
einstaka staði eða útsjóii yfir víð
landsvæði þar til og frá.
Frá Vestmannaeyjum hefur hann
enn nýjar myndir, þar á meðal eina
allstóra, sem heitir „Vornótt". Hvergi
hjer á landi segir hann að sjeu aðrar
eins tilbreytingar af litskrauti og í
Vestmannaeyjum. Þar sje reyndar
votviðrasamt og sjaldan kyrt, — en
þegar veður sje þar gott, þá sjeu
þær óvíðjafnanlegar að þessu leyti.
Nú er Ásgrímur að búa niður ýms-
ar af myndum sínum, er hann sendir
til Kristjaníu og eiga að sýnast þar
í vetur. Þangað sendir og Þórarinn
Þorláksson málari myndir, þar á meðal
„Áning", sem áður hefur verið minst
á hjer í blaðinu. En meðal mynda
þeirra, sem Asgrímur sendir, er bæði
Heklumyndin stóra og Öræfajökuls-
myndin, sem getið er um hjer á
undan. Setur hann 3000 kr. verð á
Heklumyndina, en 1000 kr. verð á
hina.
Heklumyndin hefur verið geymd
hjer í þinghúsinu í sumar. Ásgrímur
sendi hana ekki til Khafnar í vor,
eins og sagt var að til stæði, þegar
getið var um myndina hjer í blað-
inu þá.
Verölaun ór Ræktunarsjóði.
Af vöxtum Ræktunarsjóðsins 1909
veitti stjórnarráðið 6. Október eftirnefnd-
um 49 mönnum þessi verðlaun fyrir
unnar jarðabætur:
200 kr. fjekk: Magnús Gíslason,
Frostastöðum, Skagafj.s.
150kr. fjekk: Sigurjón Jónsson, Ós-
landi, sömu sýslu.
125 kr. fjekk: Hjálmar Þorgilsson,
Hofi, sömu sýslu.
100 kr. fengn: Þorsteinn Davíðsson,
Arnbjargarlæk, Mýras., Vigdís Jónsdótt-
ir, Deildartungu, Borgfj.s. og Bjarni
Arason, Grýtubakka, Þingeyjars.
75 kr. fengn: Einar Árnason, Holti,
Skaftafs., Einar Árnason, Miðey, Rang-
árvs., Guðmundur Jónsson, Baugstöðum,
Árness., Eggert Finnsson, Meðalfelli,
Kjósars., Jón Pálsson, Fljótstungu,
Mýras., Jón Guðmundsson, Skarði, Dalas.,
Ragúel Olafsson, Guðlaugsvík, Strandas.,
Kristófer Jónsson, Litlu-Seilu (Brautar-
holti), Skagafjs., Stefán Stefánsson, Hlöð-
um, Eyjafjs., og Guttormur Einarsson,
Ósi, sömu sýslu.
öO kr. fengu: Friðrik Björnsson,
Litlu-Hólum, Skaptaf.s., Vigfús Gunn-
arsson, Flögu, sömu sýslu, Bárður Bergs-
son, Eyvindarhólum, Rangarvs., Albert
Á. Eyvindsson, Skipagerði, sömu sýslu,
Jón Bárðarson, Drangshlíðardal, sömu
sýslu, Kristinn Jónsson, Hömrum,Árness.,
Guðjón Finnsson, Reykjanesi, sömu
sýslu, Guðmundur Snorrason, Læk, sömu
sýslu, Gísli Pálsson, Kakkarhjáleigu, sömu
sýslu, Ingvi Þorsteinsson, Snæfoksstöð-
um, sömu sýslu, Jens Pálsson, Görðum,
Gullbrs., Bjargmundur Guðmundsson,
Bakka, sömu sýslu, Jón Halldórsson,
Káranesi, Kjósars., Ólafur Stefánsson,
Kalmannstungu, Mýras., Guðmundur Sig-
urðsson, Helgavatni, sömu sýslu, Sveinn
Torfason, Hafþórsstöðum, sömu sýslu,
Steingrímur Andrrjsson, Gljúfurá, sömu
sýslu, Sigurður Magnússon, Stóra-Fjalli,
sömu sýslu, Þorsteinn Bjarnason, Hurðar-
baki, Borgarfj.s., Sveinn Finsson, Kolls-
stöðum, Dalas., Pétur Hjálmtýsson,
Hörðubóli, sömu sýslu, Guðbrandur Jóns-
son, Spákelsstöðum, sömu sýslu, Sigur-
björn Bergþórsson, Svarfhóli, sömu sýslu,
Andrjes Magnússon.Kolbeinsá, Strandas.,
Björn Guðmundsson, Örlygsstöðum,
Húnavs., Halldór Jóhannsson, Vöglum,
Skagafj.s., Jósafat Guðmundsson, Krossa-
nest, sömu sýslu, Jóhann Helgason,
Syðra-Laugalandi, Eyjafj.s., Jónas Jóns-
son, Lundarbrekku, Þingeyjars., Björn
Björnsson, Laufási, sömu sýslu, Gísli
Helgason, Skógargerði, N.-Múlas., og
Gísli Þorvarðsson, Papey, S.-Múlas.
Afsakanir ráölierra. Ný-
komin dönsk blöð sýna, að þar sem
ráðherra hefur lýst yfir, að hann
væri óviðriðinn „bankaráðagerðirnar",
eins og símskeytið segir í síðasta
blaði, þá er þar að eins átt við
„enska málið“, en ekki „Franska
bankann". Þetta „enska mál" er þá
víða umtalað í enskum blöðum og
sá, er símskeytið sendi, hefur það
eitt í buganum.
Hins vegar hefur ráðherra skýrt
frá, að hann hafi verið við riðinn
„Franska banka" málið, en bætir því
við, að það sje nú fyrir löngu út úr
sögunni.
Sýslumaðurinn og hreppstjórinn,
sem enski botnvörpungurinn hvarf
með til hafs úr Breiðafirði, eins og
frá var sagt í síðasta blaði, eru nú
komnir fram í Hull. Þaðan símaði
danski konsúllinn stjórnarráðinu síð-
astl. miðvikudagskvöld og sagði því
tíðindin. Fór því sem vænta mátti,
að ekkert mein var þeim gert af
botnvörpumönnum annað en burt-
flutningurinn.
En hvernig lýkur nú þessu máli?
Það er mjög svo eftirtekta vert, hver
hegning skipstjóranum verður gerð í
Englandi fyrir þetta brot.