Lögrétta - 16.11.1910, Side 3

L0GRJETTA.
215
€fnahagsreikningur lanðsbankans 31. ðes. 1999.
Af því jeg veit að fleiri muni lesa það, sem blöðin færa, en það, sem
kemur frá því opinbera í reiknings- eða skýrslnformi, þá leyfi jeg mjer
að senda Lögrjettu útdrátt úr þessum reikningi. Það skal tekið fram,
að allur reikningur bankans er, að mjer virðist, mjög glöggur og skýr,
eins og vera ber; enda breiðir hann Ijós yfir svo margt, sem um bank-
ann var sagt, áður en þessi reikningur kom fram. Það eru óefað fleiri
en jeg, þó minna hafi við bankann að sælda, sem gleðjast yfir því, hvað
hagur hans er alt annað, bæði glæsilegri og betri, en margan hefði mátt
gruna um næstliðin áramót.
Til skilningsauka færi jeg töluliði til, eftir skyldleika upphæðanna.
Eignir bankans eru taldar þannig:
Tölul. I. Ógreidd lán:
Fasteignaveðslán, sjálfskuldarábyrgðarlán, handvaðslán, lán gegn
ábyrgð sveita- og bæjarfjelaga, reikningslán, akkreditivlán. Til
samans eru þessar lánveitingar að upphæð . . kr. 2,555 443' 94
2. Víxlar . kr. 787,357, 71
3. Ávísanir — 109.819, 09; þessir eignaliðir bank-
ans eru.......................................— 897,176, 80
4.—10. eignal. eru konungleg ríkisskuldabrjef, önnur er-
lend verðbrjef, bankavaxtabrjef 1., 2. og 3.
flokks, skuldabrjef Reykjavíkurkaupstaðar, hluta-
brjef og skuldabrjef tilh. varasjóði fyrv. spari-
sjóðs Rvíkur. Þessir eignaliðir eru til samans — 1,832,690, 50
15. Ýmsar útistandandi skuldir, sem ásamt hinum
eru eign bankans...........................—________3,121, 22
Eignir bankans í lánum og verðbrjefum eru þá alls kr. 5,288,432, 46
Aðrar eignir bankans eru:
13.0g 14. Eign hjá útibúinu á Akureyri kr. 628,995,33
— — — - ísafirði . — 586,252,35 _ 1,215,247,68
xx,— 12. Húseignir og lóðir í Reykjavík kr. 104,065,00
Bankabygginginmeðhúsbúnaði — 80,000, OO
Húseignir á þá bankinn fyrir.................— 184,065,00
17. Peninga í sjóði á bankinn..................— 159,899, 77
Þannig á bankinn 31. desember 1909 í lánum, ____________________
verðbrjefum, húseignum og peningum alls kr. 6,847,644,91
Á móti þessum eignnm bankans koma skuldir hans, sem felast í
eftirgreindu :
Tölul. 1. Seðlaskuld bankans við landsjóð kr. 750,000,00
2. Útgefin og seld bankask.brjef — 500,000,00
3. Skuld við Landsmandsbankann
í Khöfn....................— 986,138,00
10. Ekki útborgað af innheimtu fje — 2,066, 48
11. Ýmsar skuldir, sem hvíla á
bankanum...................— 22,158,27
12. Varasjóður fyrv. sparisjóðs
Reykjavíkur................ — 9,722, 61
Þessar upphæðir eru beinar útborganir fyrir
bankann og nema samtals....................kr. 2,270,086, 11
Ennnfremur hvílir á bankanum til útborgunar
þetta innstæðufje:
4. Innstæðufje á hlaupareikningi kr. 741,073, 65
5. -----í sparisjóði . . — 2,051,215,59
6. -----gegn viðtökuskýr-
tein'...........— 582.984,69 _ 3,375,273,93
Þessi upphæð er gleðilega stór, þó hún hvíli á
bankanum, því hún er eign landsmanna og
hjálpar aðal-driftinni mjög mikið.
15. Er fyrirfram greiddir vextir, og kemur því upp-
hæð þessi ekki til útborgunar. Hún er . — 11,490,27
7.—9. Er innieign 1, 2. og 4. flokks veðdeildar bank-
ans, og nemur sú upphæð...................— 484,505, 99
Að undanskyldum 15. tölul. koma allar þessar
upphæðir fyr og síðar til útborgunar fyrir ________________
bankann, og nema samtals.................kr. 6,141,356, 30
Þegar svo búið er að borga þessa upphæð
með eignum bankans, verður eftir til jafnaðar — 706,288, 61
Upphæðin þá söm og eignamegin . . . . kr. 6,847,644, 91
Þannig á bankinn undantekningarlaust samkvæmt ítarlegri rannsókn
og nákvæmum reikningi afgangs öllum skuldum kr. 706,288,61. Þessiupp-
hæð er ósundurdeilanlega eign bankans, sem ber nafnið „varasjóður bank-
ans", og er þessi upphæð orðin svo stór, að furðu gegnir. Það er ástæða
fyrir alla að gleðjast yfir því. Þó það geti komið fyrir ár og ár, að gróði
bankans ekki geri betur en standast vanskil einstakra viðskiftamanna, þá er
eigi að síður ekki um tap að ræða, heldur minni gróða, og svo lengi ekki
skerðist höfuðstóll hverrar stofnunar sem er, þá á orðið „tap" sjer ekki
stað. Aðalreikningur bankans næstl. ár ber meðal annars með sjer, að
töpuð sjálfskuldarábyrgðarlán og víxlar nemur til sainans kr. 15,547,35, en
eigi að síður er tilfært undir tölul. 11 b ágóði bankans á árinu, sem reikn-
ingslega tilheyrir varasjóði, kr. 54,683,53. Þessu nemur ágóðinn, þegar
tapið er að fullu bætt.
Þetta nægir til að sýna og sanna, að stofnunin getur grætt, þó ein-
stöku skuldir falli eða tapist. Þegar um jafn áríðandi og um leið viðkvæma
stofnun er að ræða, sem Landsbankinn okkar er, þá er stór ábyrgðarhluti
að leyfa sjer að segja hann tapa, þegar hann er að græða og á stórfje
í sjóði.
Það mótsetta við að vaxa við vel kveðin orð, er, að minka við illa
kveðin orð.
Föðurlandsást er náskyld ást og virðingu á þjóðarstofnnunum. Eftir
því sem þjóðarstofnarnir þrífast betur og blómgast, þá vex ást og virðing
á landinu. Geti maður ekki sjeð stofnanir landsins í vexti og framförum,
þá er það gefið, að ást á landinu dvínar. Því er það afar áríðandi skylda
hvers manns, ekki einungis að standa í öllum fjárhagslegum skilum við
bankann og aðrar þjóðarstofnanir, heldur einnig að ljá þeim liðsyrði og
láta þær njóta sannmælis. Annars gerir maður sig sekan í því, að tefja
fyrir eðlilegum framförum, rýra álit landsins og deyfa föðurlandsástina.
A reikningi yfir tekjur og gjöld bankans næstl. ár sjest meðal annars,
að þegar bankinn hefur borgað vexti af öllum sfnum skuldum með vöxtum
frá viðskiftavinum, þá hefur hann í afgang, með yfirf. fyrir fram greiddum
vöxtum, full 136 þúsund krónur. Þetta sýnir nægilega háa vaxtagreiðslu
af útlánuðu fje. Ágóði af sölu fasteigna og nettótekjur af fasteign er kr.
7848,19, og auk ágóða af útibúunum hafa ýmsar tekjur orðið fast að 23
þús. krónur. Alt er þetta gott og blessað. Útgjöldin hefur maður ekki
verulegt út á að setja. Kostnaður við rekstur bankans virðist, fljótt á litið,
nokkuð mikill, knöpp 50 þúsund krónur. En þegar vel er að gætt, þá er
hann mjög eðlilegur. Afloll við sölu bankaskuldabrjefa og verðfall á út-
lendum verðbrjefum hefur orðið full 17 þús. kr. Við því má ætfð búast,
að það geti komið við fyrir.
Að endingu leyfi jeg mjer að fullyrða, að þrátt fyrir alt umtal um
bankann, þá stendur hann, samkv. útgefnum reikningi, mjög vel. Og lán-
ist núverendi bankastjórn að stjórna honum eins vel og þeirri fráförnu, þá
á hann góða framtíð. Stjórni hún honum betur, sem naumlega er gerandi
krafa til, þá á hann ágœta framtíð í vændum, og í þeirri von verður maður
að lifa, úr því sem nú er komið.
Akranesi 12. sept. 1910.
Sv. G.
£cifur hepni og jlanscti.
Kenningar Friðþjófs Nansens pró-
fessors um það, að sagnirnar um Ame-
ríkufund Leifs hepna sjeu ekki annað
en æfintýri, hafa vakið athygli meðal
fræðimanna og mótmæli úr mörgum
áttum. Nansen hefur lýst skoðun
sinni eitthvað á þessa leið:
Jeg efast ekki um, að Leifur Eiríks-
son hafi verið til. En jeg efast um,
að sá rjetti Leifur hafi nokkru sinni
komið til Ameríku. Saga Eiríks
rauða er, að minni hyggju, skáldsaga,
og annað ekki. Einstök atriði eru
þar tínd saman úr ýmsum áttum og
sett meistaralega saman. Jeg dáist
að skáldsögunni eins fyrir það, þótt
jeg trúi því ekki, að viðburðirnir sjeu
sannir.
En það, að þeir sjeu ekki sannir,
ræð jeg af því, að einstök atriði falla
ekki rjett saman. Þar er sitt tekið
úr hverri áttinni, frá Hómer, frá
Plútark, úr Mósebókunum og úr æfin-
týrum miðaldanna. Jeg hygg, að alt
þetta sje komið til íslands frá írlandi;
það er margt líkt í íslensku sögunum
og gömlum írskum sögnum. Mest
er þó tekið frá hinum mikla rithöf-
undi 7. aldarinnar, Isidor hisparensis,
sem var biskup í Sevillu á Spáni.
Hann var sambandsliður milli bók-
menta fornaldarinnar og miðaldanna,
var lengi mest lesinn allra rithöfunda,
og svo mun einnig verið hafa á ís-
landi. Sagan um ferð Leifs til Vín-
lands er ekki annað en umritun á
lýsingu hans á Sælumannaeyjum, er
vera áttu langt burtu í vestri. Vín-
landshugmyndin er ekki annað en
hin eilífa hugarleit mannanna eftir
Paradís á jörðu, er átti að vera bygð
öndum framliðinna manna. Skræl-
ingjarnir eru líkamsgervingar hinna
framliðnu, gerðir í skáldskapnum að
einskonar hulduverum. Welhaven
hefur ort kvæði um hinar helgu eyjar
í vestri, þar sem sólin gangi til viðar,
og trúin á yfirnáttúrlegar verur á jörð-
inni er enn við líði. Það er ekki
ennþá einn mannsaldur liðinn síðan
menn trúðu í Noregi meira á huldu-
fólk en á drottinn.
Jeg held að Grænlendingar hafi
komið til Ameríku á undan Kolum-
busi — þ. e. hinir norsk-íslensku
Grænlendingar. Það er sagt frá græn-
lensku skipi, sem vant var að sækja
trjávið til Ameríku, en eitt sinn fór
afvega og lenti til íslands. Þar rit-
uðu menn svo söguna um þetta
15 árum síðar. Þar hygg jeg, að
sje að ræða um ábyggilega frásögn.
Hingað til hafa menn þrætt um, hvort
skrælingjarnir, sem um er talað, hafi
verið Eskimóar eða Indíánar. Nú
má þræta um þetta. „En alt nýtt
mætir mótmælum", sagði Nansen.
Einar Jönsson
og „Ingólfur“.
í síðasta tbl. „Ingólfs" — sem ann-
ars hefur margt gott að færa — er
dálítil grein með yfirskriftinni „Álfu
vorrar yngsta land", sem mig langar
til að gera athugasemd við.
Mjer er kunnugt um það, að Einar
Jónsson var ekki ánægður með mynd-
ina af Jónasi Hallgrímssyni og Ijet
hana frá sjer tnj'ög nauðugur, þó að
svo yrði að vera. Myndin hafði ver-
ið pöntuð hjá honum sem allra lík-
ust mynd þeirri, er gerð var af Jón-
asi látnum og allir kannast við. Aðal-
yfirsjón Einars var í því fólgin, að
hann batt sig um of við þá mynd,
að því er andlitið snerti. En þannig
vildi nefndin hafa myndina og virt-
ist vera mjög ánægð með hana, sbr.
„Ingólf" og fleiri blöð frá þeim tím-
um. Einar var í fjárþröng og varð
því að láta myndina af hendi, þó að
honum líkaði hún ekki. Það er því
allmikið efamál, hvort Einar eða
nefndin eigi að bera ábyrgð á þeirri
mynd.
Það er ósatt hjá greinarhöf., að
myndina hafi þurft að „gera í snatri"
og „því enginn kostur þess að leita
erlends meistara". Undirbúningur
Jónasarmyndarinnar tók tíu ár — frá
því Vilhjálmur heitinn Borgfjörð
hreyfði því fyrst og byrjað var að
safna fje, og þar til myndin var reist.
Og 1905 — tveim árum áður en reisa
skyldi myndina — fjekk formaður
Stúdentafjelagsins, sem þá var Bjarni
frá Vogi, fjárlaganefnd alþingis sýnis-
horn af myndinni, sem Einar hafði
gert, og var í öllu verulegu eins og
myndin „hjá læknum". Þá var enn
nægur tími til að breyta myndinni,
hefði þess verið óskað, eða það feng-
ist.
Það er einnig ranghermi hjá grein-
arhöfundinum, að Fátæklingar (Prole-
tarer) Einars hafi verið á sýningu
í Khöfn. Þar hafa nokkrar aðrar
myndir Einars verið, en ekki þessi.
Um það, hvort fela beri Einari að
gera mynd af Jóni Sigurðssyni, skal
jeg ekki orðlengja. Þar er sá mikli
munur á aðstöðu, að til er nú mynd
af Jóni, höggvin í marmara, og margar
aðrar myndir, bæði málaðar og ljós-
myndir, henni til skýringar og upp-
fyllingar, en af Jónasi var ekki ann-
að til en ljeleg blýantsmynd, gerð af
liki hans. Væri það nú ekki ofraun
fyrir samvisku íslensku þjóðarinnar,
ef útlendum manni væri falið það
verk, er svo miklar líkur eru til að
leysa. megi vel af hendi, sem er að
gera mynd af Jóni Sigurðssyni, en
Einar yrði látinn gjalda þess, að hon-
um tókst miður vel að gera mynd
af Jónasi, eftir engum gögnumf Einar
stendur þó útlendingunum jafnfætis
að lærdómi í list sinni, og jafnvel
greinarhöfundurinn treystir sjer ekki
til að neita því, að hann sje lista-
maður.
Yfirleitt er greinin óvingjarnleg í
garð Einars og mjög vanhugsuð.
Að endingu verð jeg að dást að
þeirri þefvísi, sem greinarhöf. ætlar
Reykvikingum, að þeir finni lykt af
eirmyndl í grein hans standa þessi
orð: „— — eigi er trútt um, þegar
gengið er fram hjá ómyndinni hjá
lœknum, sem jlestir Reykvíkingar
haja fundið lyktina af, að mönnum
detti ósjáifrátt í hug-----" o. s. frv.
(Leturbreyt. gerð af mjer).
Og næst, þegar greinarhöf. þarf á
hendingum að halda eftir Jónas Hall-
grfmsson, væri viðkunnanlegra, að
hann færi rjett með þær.
G. M.
tir Skagafirdi er skrifað
5. þ. m.:
„Tíðin óstöðug frá Mikkaelsmessu
til þess hálfum mánuði fyrir vetur:
regn, hríð og rosar.
Blíða samfelt síðan, þangað til
viku af vetri. Gekk þá í norðan-
veður: hríð og kulda nokkurn, og
lítur nú tíðin næsta vetrarlega út,
þó lítill sje snjór, enn sem komið
er. Tók illa tunglinu, — og vekur
það illar spár hjá gömlum mönnum.
Verslun ekki meira en í meðallagi í
haust. 19 a. kjötpd. og gærupundið
30 og 32 a.
Sláturhús Skagfirðinga, sem er
sjálfstæð stofnun, borgaði 4/s alls
þess kjöts, er það tók, með pening-
um og þótti það koma sjer vel.
Kaupmaður Popp á Sauðárkróki
keypti nokkur hundruð af sauðum
hjer í firðinum í haust. Sendir voru
þeir til Hollands. Þeir voru teknir
á fæti, og gefnir 13 a. fyrir pd. í
IOO—110 pd. þungum sauðum, og
14 a. fyrir pd. í IIO—130 pd. lif-
andi vigtar. Sauðir þyngri en 130
pd. ekki teknir. Alt þetta fengu
menn í peningum. Það gerir okkur
mikinn baga, hversu tregt gengur með
útflutning lifandi sauðfjár. Zöllner
lætur deildarstjóra segja okkur á vor-
in, að hann taki lifandi fje að haust-
inu, en seinni part sumars kveður
alt af við annan tón. Leiðinlegt að
geta ekki haft íslenskan umboðs-
mann, vel áreiðanlegan, ytra. —
Fóðurbyrgðir alment minni en í fyrra.
Grasspretta í sumar lakari en í fyrra
og óvíða voru til „fyrningar" í vor.’ .
Heyforðabúr er hjer hvergf, en þó
óvíða betur fallið til að hafa slíkan
forða, en einmitt hjer; heyskapar-
uppgrip á sumrum, meir en nægir öll-
um þeim, er heyja þurfa, og akfæri
ljómandi gott á vetrum. Verkafólks-
skortur sýnist og eigi þurfa að standa
í vegi. Ætla mætti, að atvinnulitli
lýðurinn á Sauðárkróki, yfir sumar-
tímann, kysi heldur að vinna að hey-
skap, þó fyrir lágt kaup væri, heldur
en mæna út á sjóinn aila daga, þeg-
ar aflalaust er, — og oft er þar afla-
laust.
í þessu máli vantar forgöngumann,
ötulan og óeigingjarnan framfaramann.
Og þau eru mörg málin, sem stranda
á h........eigingirninni og smásálar-
skapnum. Pólitík er nú lítið á dag-
skrá hjeraðsbúa. Frjettin komin um
það, að alþing verði háð á rjettum
tíma, og gleður það margan góðan
dreng, að alt ætlar þó ekki öfugt að
ganga undir stjórn hins sýnilega
veiklaða ráðgjafa vors. Það má þá
búast við þingmálafundum hið fyrsta,
°g týgja menn sig sennilega vel til
þeirrar stefnu, því greinilega þyrfti
nú að „setja þeim fyrir", þingmönn-
unum.
Heilsufar með lakara móti. Kvef-
sótt hefur gengið um fjörðinn fram,
og taugaveiki á Sauðárkróki, og er
fólk að deyja úr henni hvað af öðru
á sjúkrahúsinu.
Dáið hefur töluvert af fólki; skal
þar fyrst nefna hjeraðslækni okkar,
Sigurð Pálsson, er druknaði 13. f. m.
í Laxá á Skagaströnd. Er það ekki
ofmælt að segja, að mannþann harmi
allir Skagfirðingar, sökum drengskap-
ar hans í hvívetna, afburða dugnaðar
og hepni í læknisstörfum. Eftir hann
orti Matthías af snild; auðfundið, að
hinn lálni hefur hrifið skáldið góða
„af guðs náð". Moldaður var hann
31. f. m., og fylgdi stór sveit manna
honum til grafar.
Til bráðabirgða er settur læknir
kand. Guðm Þorsteinsson. Væntum
við Skagfirðingar þess eindregið, að
dugandi læknir hreppi hjeraðið, enda
varla við að búast, að lítt vanir
læknar sæki hingað. Ferðalög afar-
erfið, og munu ekki margir leika það
eftir Sigurði sál., að vera á ferð stöð-
ugt í 3 sólarhringa, án nokkurrar
hvíldar, stöðugt líknandi og verm-
andi. — —
Dáin er fyrir skömmu sæmdar-
konan María Hannesdóttir á P'rosta-
stöðum, komin yfir nýrætt. Hún var
dóttir sr. Hannesar Árnasonar á Ríp
Björnssonar Eiríkssonar í Djúpadal.
Er sr. Hannes mörgum bókvísum
mönnum kunnur fyrir skáldskap sinn
og skarpleika. Stóryrtur þótti hann
og enginn hófsmaður, síst við öl".
X.
Frá Grikklandi.
Eins og áður hefur verið getið um
hjer í blaðinu, tók Venezelos nýlega
við stjórnartaumunum á Grikklandi
og myndaði nýtt ráðaneyti.
26. f. m. var þjóðfundurinn rofinn.
Kosningar til nýs þings eiga að
fara fram 28. þ. m. og þingið að
koma saman 8. jan. næstk.
Sem stendur er útlit fyrir friðsam-
lega lausn á Kríteyjarþrætumálinu.
Dr. Crippcn. Mál hans hefur
endað svo, að hann var dæmdur til
dauða, og átti að fullnægja dómnum
8. þ. m. Kærasta hans, frk. Neve,
sem með honum var á flóttanum til
Ameríku, var sýknuð.