Lögrétta - 07.12.1910, Blaðsíða 2

226
L0G RJ ETTA.
O afsláttur
0 af
Vetrarhöttum
fyrir Dömur og Telpur,
og
Linum Herra-Höttum.
2
0 afsláttur
0 af
Skinnvöru,
Sjölum,
Borðteppum.

afsláttur
af
VETRARKÁPUM
fyrir Konur, Karla og Börn.
DRENGJA
KARLMANNA
; [fötum.
10
0 afsláttur
O af
af allri
VEFNAÐARVÖRU
og öllu ööi*Uf
sem fæst í verslunnni. Ekkert uudauskiliö.
Þó er afsláttur ekki gefinn, ef keypt er fyrir minna en kr. 2,00.
Þetta er ekkers skrum — reyniðf
VANDAÐAR
NÝJAR . . .
V0rur,
DAGSBBDN,
HVERFISD0TD 4.
MJÖG LÁGT VERÐ
eftir gæðum.
lanðsreikningurinn
jyrir 1908.
Tckjnhalli talinn í stað stór-
mikils tekju-afgangs.
Nú loks, I. desember 1910, er
birtur í Lögbirtingablaðinu lands-
reikningurinn fyrir árið ipoS.
Reikningurinn fyrir síðara ár þess
fjárhagstímabils, 1909, er enn ókom-
inn og ekki fullgerður að sögn.
Það er eigi tilgangurinn að þessi
þessu sinni, að gagnrýna einstök at-
riði reikningsins. Jeg vil að eins leiða
athygli að einu, sem ekki mun verða
látið liggja í láginni af »finans-«
spekingum ísafoldarliðsins, ef að lík-
indum lætur.
Þrátt fyrir það, að fjárlögin fyrir
fjárhagstímabilið 1908 —1909 gera
eigi ráð fyrir nema 25,512 króna
tekjuhalla á báðum árunum samtals,
og þrátt fyrir það, að fyrverandi
stjórn og meiri hluti hafa haft tekju-
áætlunina svo hóflega og gætilega,
að tekjurnar hafa á árinu 1908 orðið
444.316 krónur umfram áætlun, þá
kemur samt út í reikningnum fyrir
árið 1908 tekjuhalli, sem nemur
136.450 krónum fyrir það ár eitt.
Hvernig getur þessu vikið viðf
Er það ráðlag, er það fjárstjórnl
munu „finans-“vitringarnir segja á
þingmálafundum og í blaðagreinum
sínum.
En gæti menn nánar að, er ráðn-
ing gátunnar ofur auðfundin.
í fjárlögunum fyrir fjárhagstíma-
bilið 1908—1909 er meðal hinna á-
ætluðu tekna talið 500,000 króna
lán samkvæmt heimildarlögunum frá
19. desbr. 1903, sem alþingi 1907
ákvað (við 7. gr. fjárlaganna) að taka
til greiðslu kostnaðar við arðsöm
fyrirtæki (ritsímalagningar innanlands)
sem sumpart var búið að framkvæma,
sumpart átti að framkvæma á fjár-
hagstímabilinu. Gjöldin skiftust eftir
fjárlögunum þannig niður á árin, að
á fyrra árið, 1908, komu 1.653.618
kr-, en á sfðara árið að eins 1.194.-
424 kr. Af hinum eiginlegu tekjum,
sem áætlaðar voru auk lántökunnar,
kom á fyrra árið 1.157.765 kr., en
á síðara árið 1.164.765 kr. Hinn
eiginlegi tekjuhalli, sem að með-
töldu því, er þingið ætlaðist til að
greitt væri með lántöku, nam þannig
525.512 kr.; skiftist því þannig nið-
ur á árin, að af honum kom á árið
1908 kr. 495.853,00, en á síðara árið,
1909, aðeins kr. 29.659,00. Það ligg-
ur því í augum uppi, að lántakan
var aðallega ætluð til útgjalda fyrra
ársins, enda var skuldabrjefið fyrir
láninu útgefið og undirskrifað þegar
þáverandi ráðherra kom til Kaupm.-
hafnar í desember 1908, og var upp-
hæðinni ráðstafað upp í viðskiftaskuld
landssjóðs við aðalfjehirslu Dana.
En eins og nú gefur á að líta,
þegar reikningurinn fyrir 1908 loks
kemur fyrir dagsins ljós, útbúinn eftir
langa mæðu og stranga af hinni nýju
stjórn, koma þessar 500.000 krón.
alls ekki tillekna í honum, og kvað
ástæðan vera sú, að upphæðin hafi
vegna dráttar á hinum dönsku fjár-
málaskrifstofum eigi verið bókfærð
til útgjalda þar fyrr en 2. jan. 1909.
Allir heilskygnir menn hljóta þó að
sjá, að þetta þurfti alls ekki að vera
því til fyrirstöðu, að lánið væri talið
í Landsreikningum íslands með árinu
1908, eins og skuldabrjefið til sagði,
sjerstaklega þar sem það er alkunn-
ugt, að reikningum landsins er hald-
ið opnum fram í apríllok, og fjöld-
inn allur af greiðslum, bæði f lands-
sjóð og úr honum, sem ekki hafa
farið fram fyrr en í apríl 1909, eru
þó taldar sem tekjur eða gjöld fyrir
árið 1908 í þessum reikningi, sem
hjer er um að ræða. í öllu falli
hefði verið sjálfsögð ráðvendnis-
skylda, að geta um þetta í athuga-
semd við reikninginn.
Þetta marg-umtalaða hálfrar milj-
ónar kr. lán, sem „fínans"-vitringar
ísafoldar stöðugt eru að fimbulfamba
um, að orðið hafi að eyðslufje bjá
fyrv. ráðherra H. Hafstein, er því
ekki einu sinni komið til inntektar í
landsreikningnum fyrir seinasta árið,
sem hann hafði stjórnina á hendi,
og hver maður, sem kann að leggja
saman og draga frá, getur sjeð, að
svo framarlega sem þessar 500.000
krónur hefðu verið taldur tekjumegin
eins og vera bar eftir fjárlögunum, þá
hefði alls ekki verið neinn tekjuhalli,
heldur tekju-afgangur, að upphæð
363.550 krónur.
Þessi upphæð hefur verið óeydd af
láninu í ársbyrjun 1909. Hvort hr.
Björn Jónsson hefur gert hana að
»eyðslufje«, eftir að hann tók við
1. aprfl til sællar minningar, það
sýnir væntanlega reikningurinn fyrir
1909, ef hann nokkurn tíma kemur.
Eftir því, sem áður er frá skýrt um
skifting gjaldannaá ártjárhagstímabils-
ins, verður ekki að óreyndu gert ráð
fyrir öðru, en að mjög mikill tekju-
afgangur hafi hlotið að verða við
lok ársins 1909. Og þá held jeg
„fínans"-vitringarnir fái nú eitthvað
til að tala um. Hvílík fjárstjórn hjá
Birni I Dýrðin, Dýrðin I
En þessi reikningsuppgerð, að
sleppa 500.000 kr. lánsupphæðinni,
sem þó stöðugt er verið að telja
sem uppgengið eydslufje, úr tekjuhlið
reikningsins 1908, hún gerir enn
meira að verkum heldur en það eitt,
að fá „fínans-“snillingum ísafoldar
augnablikstæki í hendur til þess, að
kasta ösku eða »allehaande« í augu
almennings. Hún gerir einnig það
að verkum, að skýrslan um peninga-
forða landssjóðs 31. desbr. 1908,
sem prentuð er með reikningnum,
verður villandi, því skuldin við aðal-
fjehirslu er þar talin hálfri miljón
hærri, heldur en hún í verunni var,
þegar lánsupphæðin var komin upp
í hana. Og þar við bætist, að ekki
verður betur sjeð en að 200,000 kr.,
sem sendar voru hjeðan heiman að
fyrir árslokin 1908, til greiðslu upp
í viðskiftaskuldina, sjeu heldur ekki
teknar til greina í peningaforðaskýrsl-
unni á neinn hátt.
Qrikkland. Það er sagt, að
meðal stjórnarfarsbreytinga, sem Vene-
zelosarstjórnin vill koma fram, sje
sú ein, að gera þingið, sem áður
hefur verið ein málstofa, að tveimur,
og skuli kosið til hinnar nýju mál-
stofu eftir sjerstökum reglum og eigi
oftar en sjötta hvert ár, en kjörgengi
til hennar eigi að vera bundið við
45 ára aldur.
Portúgal. Um miðjan síðastl.
mánuð hafði lýðveldið nýja fengið
viðurkenningu allra ríkja.
Skilnaður.
Á fundi, sem Landvarnarfjelagið
hjelt hjer fyrir skömmu, var samþykt
svohljóðandi tillaga:
„Fundurinn telur ákveðna skiln-
aðarsteýnu þá rjettu stefnu í sjálf-
stæðismáli þjóðarinnar, og að Islend-
ingurn berí því, einstökum mönnum,
flokkum og fjelögum, er við stjórn-
mál eða landsmál fást, að vinna ein-
dregið að viðgangi hennar og efling
hvers þess, er miðar til að skilnaðar-
takmarkinu verði sem fyrst náð".
Það varð mörgum að orði, þegar
þeir heyrðu sagt frá þessari samþykt,
að „þarna hefðu þeir þá loksins tekið
upp hreina stefnuskrá". En aðrir
sögðu, að „þetta væri ekki annað
en framhald skrípaleiksins gamla".
Landvarnarfjelagið er nú eina stjórn-
málafjelag ráðherraliðsins. í því er
þinglið hans hjer í bænum og ná-
grenninu.Björn Kristjánsson, síra Jens,
dr. Jón Þorkelsson, M. Blöndahl, Ari
og Benedikt. Ennfremur Indriði Ein-
arsson skrifstofustjóri, báðir synir
Björns ráðherra og yfir höfuð allir
helstu stjórnmálafylgifiskar hans hjer.
Hvort Skúli er í fjelaginu, veit Lögr.
ekki.
Eins og menn muna, sagði ráð-
herra Dönum í fyrra, að ekki væru
nema tveir skilnaðarmenn í sínum
flokki og ljet á sjer skilja, að þeir
væru þar hafðir að athlægi. Jafnframt
lofaði hann, að vinna á móti skilnaði.
En hvað segir hann Dönum nú?
Er svo að skilja, að fjelagið geri
þessa ályktun í samráði við ráðherra
sinn og fyrir forgöngu þingmana
hans, er álíta verður að hafi einhver
ráð og áhrif í eina stjórnmálafjelagi
flokksins.
Eða er hugsunin sú hjá fjelaginu,
að sparka frá sjer ráðherranum, þing-
mönnum hans og þýmönnum öll-
um, með tillögunni?
Hvorki fjelagið, þingmennirnin nje
blöð flokksins hafa enn gefið skýr-
ingu á þessu. En hja því verður þó
varla komist til lengdar.
Samileikur.
Spekingar heimsins sperra stjel
og spangóla’ um sannleik við jarðarbúa.
En æðstur sannleikur, vittu vel,
er versta lygin, sem allir trúa.
Gestur.
IP1
JÓLA
BASAR
með mörgum
fallegum og
smekklegum
Jólagjöfum
er nú opinn
i VERSLUNINNI
DAGSBRÚN
HVERFISG. 4.
Ákæra
Guðm. Hannessonar á
Sjálfstæðisflokkinn.
Svar til ísafoldar.
(Frh.). Jeg verð að biðja lesendur
afsökunar á villu, sem komst að í
ógáti um daginn. Jeg sagði þá: „Sú
upphæð, er til þess þarf, (að ávaxta
og afborga símalánið, sem H. H. tók
fyrir landssjóðinn) er um 45 þús. kr.
árlega í 15 ár". Þetta er ekki alls
kostar rjett, því að upphæð sú, er
borga þarf þessi árin, er talsvert
hærri, en fer síðan lækkandi, og
verður miklu lægri síðustu árin. Þetta
ár er hún, samkv. fjárlögunum, kr.
53-333 33.1 °g næsta ár 52.000,00.
eg tók þessar 45 þús. kr. eftir ísa-
tcld, satt að segja, og gerði ráð
yrir, að hún mundi fara rjett með
þetta. Jeg játa, að það var slæm
ógætni, sem mig henti, er jeg gerði
mjer í hugarlund, að ísaf. færi rjett
með.
Að framan hef jeg sýnt, að vörn-
in gegn ákærum G. H. er einber
staðieysa, að þvf leyti sem ísaf. reynir
að velta sökinni yfir á Hannes Haf-
stein og Heimastjórnarflokkinn. Hver
einasti sanngjarn maður, sem nennir
að athuga malavöxtu, verður að sanna
þetta með mjer. ísaf. lætur sjer held-
ur ekki nægja með, að reyna að
skella skuldinni á mótstöðuflokkinn.
Hún leitast líka við að sýna fram á,
í svarinu til G. H., að flokkurinn hafi
ekki farið öðru vísi en vel og vitur-
lega með fje landssjóðs á síðasta
þingi, og að hann hafi ekki rofið
loforð sín um gætni Og sparsemi í
fjármálunum.
Líklega svarar G. H. þessu sjálfur
og sýnir fram á, að hann hafi haft
rjett að mæla í ákærum sínum gegn
floknum. „Aldrei er góð vísa of
oft kveðin", og vil jeg því líka „leggja
orð í belg" um þetta efni. Hef jeg
reynt til að athuga sem vandlegast
framkomu og aðgerðir síðasta þings
í fjármálunum. En þær aðgerðir eru
auðvitað verk meiri hlutans, stjórnar-
flokksins, er rjeð því sem öðru á
þinginu. Mun jeg setja hjer nokkrar
athugasemdir og bendingar um það
efni.
En áður en lengra er farið, vil jeg
gera þá almennu athugasemd, að jeg
tel það galla á landsreikningunum
hingað til, að ekki er færður reglu-
legur eignareikningur, eins og sjálf-
sagt er talið að gera í öllum versl-
unum, fjelögum, og yfirleitt hvervetna,
þar sem um stærri reikningsfærslu er
að gera. Hefði þetta vcrið gert að
undanförnu, mundi það hafa skýrt
sjón ýmsra í þeim efnum, og von-
andi komið í veg fyrir sumar stór-
fjarstæðurnar, sem sagðar hafa verið
á sfðari árum um meðferð og ástand
landsfjárins. Jeg vil ekki geta þess
til, að allar þær vitleysur hafi verið
sagðar gegn betri vitund, heldur ætla
jeg þær að miklu leyti sprotnar af
fáfræði og skilningsleysi. — En í
því er aftur hið óaðgengilega form
landsreikningsins eflaust sök að all-
miklu leyti.
Væri þetta gert, yrði þar tilfært
sem eignir (aktiva) landsins ekki
aðeins jarðir og hús þau, er land-
sjóðurinn á, og skuldabrjef viðlaga-
sjóðsins, heldur og margt fleira, t. d.
vegir og brýr, sem landsjóður hefur
gera látið, og ekki hafa verið afhent
hjeruðum, vitarnir með byggingum
og símarnir. Slíkur reikningur mundi
skýra sjón manna á landsjóðnum
og því, sem honum er varið til; menn
mundu þá aðgæta það, fremur en þeir
gera nú, að svo er með landsjóðinn
sem aðra, er eitthvað eiga, að eign-
unum er allmisjafnt háttað, t. d. að
sumar bera alls engan arð, en aðrar
aftur á móti gefa af sjer meira
eða minna, og um leið mundu menn
átta sig nokkuð á því, hvað af út-
gjöldum landsjóðs væri rjettnefnt
eyðslufje og hvað ekki, að það er
ekki rjett að nefna það eyðslufje,
sem myndar tilsvarandi eignir (aktiva).
Þetta getur hver maður gert sjer Ijóst,
með því, að athuga sinn eigin hag.
Jeg vil beina því til landstjórnar-
innar, að hún láti framvegis semja
eignareikning á þann hátt, sem hjer
hefur verið bent á.
Fjármálastefnu núverandi stjórnar-
flokks má marka af fjárlögum þeim,
er hann samþykti á síðasta þingi, og
af meðferð fjárlaganna á þinginu.
Af þessu og engu öðru verður sjeð
fjármálastefna flokksins. — Fjármála-
stefnuráðherranshefur borið sjálfri sjer
vitni í mörgu síðan er þingi sleit, og
má vera, aðjeg fái færi að minnast
á það síðar.
En hver er þá fjármálastefna flokks-
ins, eins og hún kemur fram í með-
ferð fjárlaganna og fjárlögunum sjálf-
um ? — Kemur þar fram nokkur ný
sparnaðarstefna, eða eru ákærur G.
H. um eyðslusemi og fyrirhyggju-
leysi flokksins á rökum bygðar? —
Hefur flokkurinn efnt loforð sín við
kjósendur, eða hefur hann rofið þau?
í fjárlagafrumv., sem H. H. lagði
fyrir þingið, voru útgjöldin áætluð
kr. 2,961,004,30, en í fjárlögunum
— 2,994,440,33. Þaðerkr. 334,36,03
hœrri en H. H. hafði gert ráð fyrir.
Að vísu er þetta engin afarupphæð;
en hún bendir ekki í sparnaðaráttina.
Ef við nú tökum útgjaldagreinir
fjárlaganna hverja fyrir sig, þá sjá-
um við, að margar þeirra hafa hækk-
að til mikilla muna, en aðeins ein
hefur lækkað svo um munar. Þær
greinar, sem hækkað hafa til muna,
eru:
12. gr. (Læknaskipun) hefur hækk-
að um nærri 15 þús. kr.
14. gr. (Kirkju. og kenslumál) um
29 þús.
J5- Sr- (Vísindi og bókmentir) um
23 þús.
16. gr. (Verkleg fyrirtæki) um 44
þús.
En sú eina útgjaldagrein, sem
lækkað hefur svo nokkru nemi við
meðferð þingsins, er 13. greinin. Hjer
er það þá, sem við finnum vott um
„sparnað" hjá hinum ráðandi flokki,
og nú skulum við aðgæta, í hverju
þessi „sparnaður" kemur fram. Þarna
flnnum við nýju fjármálastefnuna.
J3- gr- l^rlaganna er, eins og
kunnugt er, um útgjöldin til sam-
göngumála. Þau mál hafa að und-
anförnu tekið vel V3 af öllum út-
gjöldum landsjóðsins. Grein þessi
skiftist í 5 útgjaldaliði: Póstmál, veg-
ir og brýr, gufuskipaferðir, símar, og
vitar. Talsverður eðlismunur er á
þessum útgjöldum. Það fje, sem var-
ið er til póstmála, myndar enga
verulega eign (aktiva), nema áhöld
þau, sem notuð eru; en landsjóður
fær það fje, er hann leggur út, end-
urborgað með tekjum af póstferðun-
um,. Árið 1908 fjekk landsjóðurinn
um 3V2 þús. kr. minna í tekjur at
póstferðunum, cn það, sem hann