Lögrétta - 25.01.1911, Blaðsíða 1

Aígreiðslu- og inuheimtum.:
ARINBJ. SVEINBJARNARSON.
Lauv:aveic 41.
Talsimi 74.
LOGRJETTA
Ri ts tj óri:
ÞORSTEINN gíslason
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 182.
M 4.
Reykjavík 25. janúar 1911.
VI. árg.
1. O. O. F. 922719.
Forngripasafnið opið Sd., þrd. og fimtud.
kl. 12—2.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—i.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. io‘/a
—12 og 4—5.
Islands banki opinn 10—2*/a og 5*/a—7.
Landsbankinn io'/a—2Va. Bnkstj. við 12—1.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. 1
mán. 7—8 e. m.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Lárus Fjeldsted,
Y flrrjettarmálafsorslumaður.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 1 — I 2 og 4—5.
Faxallóagufubáturinn „Ingólfur"
fer til Borgarness 27. jan. og 5 febr.
- - Keflavíkur 20. og 24. jan.
- - Garðs 8. febr.
- - Hafnarleirs 1. febr.
Ráðherrann,
ðönsku blöðin og 3saf.
Dönsk blöð eru nú komin hingað
með skýrslur frá Atlantseyjaíundin-
um, sem umtalið varð á um skilnaðar-
samþykt Landvarnarfjelagsins hjerna.
Þetta var aðaltundur í fjelaginu. Á
fundinum hjelt Arne Möller lýðhá-
skólastjóri fyrirlestur um „ísland og
Danmörk“. Hann er íslandi mjög
velviljaður, og hefur Lögr. áður sagt
frá grein, sem hann skrifaði í sumar
í danskt blað, er hann kom heim úr
ferð hjer um landið. Engar nýjar
uppástungur eru í því, sem blöðin
flytja úr ræðu hans, annað en það,
að hann drap á, að gott væri, ef í
Danmörku kæmi út tímarit, sem
ræddi íslensk mál.
Svo tók Schack kapt. til máls.
Hann sagði, að íslendingar ættu sök
á því ósamkomulagi, sem nú væri
milli þeirra og Dana, en Danir ekki.
Ef ísand vildi verða sjálfstætt, væri
sjer fjarri skapi að ýfast við því; en
þetta ætti að ganga sæaiilega til.
Tónninn í isiensku stjórnarblöðunum
væri ósæmilegar. Gerði svo þá fyrir-
spurn til íslenska raðherrans, hvort
hann vissi, að Landvarnar- og sjálf-
stæðisflokkurinn, sem helst yrði að
kallast stjórnarflokkur, hefði sam-
þykt fundaralyktun ura skilnað.
Ráðherra okkar tók þá til máls,
og kemur öllum dönsku blöðunum,
sem Lögr. hefur sjeð, saman um, að
hann hafi sagt einmitt það, sem
áður er fra sagt í símskeytunum hjer
í blaðinu. „Riget" byrjar frasögn-
ina um ræðu hans með þessum orð-
um: „Það er skylda mín að mót-
mæla eindregið því, sem síðasti
heiðraði ræðumaður sagði". Svo
kallar ráðherra framburð Schacks
kapt. „staðleysur og vitleysur" og
segir, að í þeim sje „ekki snefill af
sannleika". Það sje aðeins „lítið
brot", sem skilnaðinum fylgi. Segir
svo, að „ekki hittist ein einasta rjett
umsögn um íslensk mál í dönskum
blöðum". Það sje orðinn siður á
íslandi að veðja um það, hve stór-
um lygum sje hægt að troða í dansk-
an almenning, og þetta gangi í hann
eins og volgt brauð. Hann kvað
Schack kapt. tala af vanþekkingu og
kallaði það, sem hann hefði borið
^rami „hrein og bein ósannindi".
Schach segir þá, að sjer finnist
að raðherrann hefði att að mótmæla
Landvarnarfundar-ályktuninni undir
eins og hún kom fram í blöðunum.
Þá svarar ráðherra, að sjer þyki
það leiðinlegt, hve mikið sje úr
henni gert þar í Danmörku, en seg-
ist geta fullvissað áheyrendurna um,
að hugsanir íslensku þjóðarinnar fari
f þá átt, að viðhalda sambandinu og
styrkja það.
Schach segist þá vænta þess, að
sjá sem fyrst frá honum mótmæla-
yfirlýsingu gegn Landvarnarsamþykt
inni. Ráðherra kvað það hreina
heimsku, að hugsa sjer að mótmæla
öllu mishermi, sem fram kæmi.
Á öðrum stað hjer < blaðinu eru
ýms af þessum ummælum ráðherra
tilfærð orðrjett, skrifuð eftir honum
á fundinum um leið og hann talaði
þau. En þótt hann gerði lítið úr
skilnaðarhreyfingunni á fundinum, er
ekkert við það að athuga annað en
það, að blað hans hefur mótmælt
því hjer heima, að hann hafi sagt á
fundinum það, sem hann sagði þar, og,
að hann hefur ekki leiðrjett rang-
hermi blaðsins enn, eftir að hann
kom sjalfur heim.
Hitt var fjarstæða hjá honum, að
kannast ekki hreinlega við Landvarn-
aralyktunina, að hún hefði verið sam-
þykt í stjórnmálafjelagi hans, - ■
hversu lítilfjörleg eða marklaus, sem
honum annars kann að þykja hún.
Hann hlaut að vita, að Schack kapt.
sagði þar rjett frá og átti þá að gefa
kurteislega og sæmilega skýringu á
malinu.
En framkoma hans hefur verið alt
annað en ráðherraleg, eins og sjá ma
á þvf, sem til er fært eftir honum
hjer á undan, enda hefur „Riget",
sem er höfuðmálgagn dönsku stjórn-
arinnar, gefið honum eítirminnilega
ráðningu fyrir þá framkomu. ísaf.
hefur sagt, að hann hafi ekki verið
við þvf búinn, að „koma þarna fram",
og má vel vera, að það sje rjett.
En sá maður á ekki að vera í ráð-
herrastöðu, sem ekki er fær um að
komast skammlaust frá öðru eins og
þessu.
20. des. gerir »Riget« ummæli
raðherra á fundinum, að því er blöð-
in snertir, að umræðuefni. Það segir,
að eftir þeim að dæma ætti ekki
margt að verða fundið að því, sem
hans eigið blað, »ísaf.«, beri fram
um dönsk eða íslensk mál; þar skyldu
menn ætla, að sannleikanum væri
ekki hallað. Svo prentar blaðið þýð-
ingu af aðalleiðaranum f »ísaf« 22.
október í haust, er hefur þessa fyrir-
sögn: »Utanför ráðherra, — Ósann-
indaþvættingur ínnlimunarmanna í
f dönskum blöðum«, og bendir á
hana sem dæmi um blaðamenskuna
í íslensku stjórnarblöðunum. Þetta
segir blaðið, að raðherra muni ætla
hinum ómerkilegu og fáfróðu dönsku
blöðum að taka sjer til fyrirmyndar
og hæðist að. En merkilegast þykir
þvf það, að í þessari ísaf -grein sjeu
tilfærð innan gæsalappa mörg um-
mæli, eins og þau sjeu tekin beint
úpp úr dönskum blöðum, segist vita
til þess, að meðhaldsmenn ráðherra
sumir, og það jafnvel mentaðir menn,
hatí trúað því, að þetta, sem ísaf.
færir til, hafi virkilega staðið í
dönskum blöðum. Svo skorar blað-
ið á ráðherra, að benda sjer á, hvar
f dönskum blöðum þessi ummæli hafi
staðið, segist ekki minnast að hafa
sjeð þau annarstaðar en f „ísaf.“.
Þessi ísaf.-grein, sem hjer er (um
að ræða, ber þess öll merki, að hún
sje skrifuð af raðherra sjalfum í K.-
höfn og send blaðinu, enda benti
Lögr. á það, er hún svaraði henni í
haust. Hún er hvorki verri nje betri
en aðrar greinar um sömu efni í
»lsaf.«.
Þ'rá ráðherra komu engin svör upp
a það, hvaðan tekin sjeu þau um-
mæli eftir dönskum blöðum, sem ísaf.
færði til innan gæsalappa, og svo
mintist „Riget" aftur á málið 9. þ.
m. og er sú grein þýdd hjer í heilu
lagi:
„Björn Jónsson ráðherra hefur ekki
viljað svara spurningu vorri um það,
úr hverju af dönsku blöðunum grein
sú væri tekin, er vjer þýddum úr
„ísaf." og köm þar fram sem endur-
tekning, jafnvel að þvf er virtist orð-
rjett tilfærsla af því, er átti að hafa
staðið í dönskum blöðum af óhemju-
legum ósannindum og rógi um ráð-
herrann. En þögn er líka svar, og
vjer skiljum þá, að svo stöddu, þessa
þögn sem viðurkenningu á því, að
hin umrædda orðrjetta tilfærsla, er
vera átti, hafi verið tilbúningur einn,
er aldrei hafi staðið í nokkru dönsku
blaði.
En þá er málinu illi komið fyrir
málgagni ráðherrans sjálfs. Því hvað
var það, sem „ísaf." f þessum til-
færðu ummælum eftir dönskum blöð-
um, sakaði stjórnmálaandstæðinga
raðherrans á íslandi um? Þeir voru
sakaðir um, að þeir reyndu að vekja
mótblástur gegn ráðherranum í dönsk-
um blöðum með þvf að fullvissa
Dani jafnframt smjaðrandi um, að
í sjalfra þeirra augum (mótstöðu-
manna ráðherrans á íslandi) væri
sjálfstjórnarbaráttu íslendinga aðeins
til háðs og athlægis, og að þeir vildu
einmitt að íslandi væri stjórnað frá
Kaupmannahöfn. Það veit nú hver
danskur maður, að svo hugsar eng-
inn íslendingur. Og hr. Björn Jóns-
son og ritstjóri hans við ísaf. vita
það enn betur, að þetta er ekki að-
eins hin eitraðasta ásökun, sem hægt
er að beina gegn íslenskum stjórn-
málamönnum f íslensku blaði, heldur
er það lfka algerlega ósatt. Meðal
þeirra, sem nú á síðkastið hafa mest
gert að því, að mótmæla stjórnmála-
stefnu Björns Jónssonar, er forseti
hins sameinaða alþingis, Skúli Thor-
oddsen ritstjóri, en allir vita, að sá
maður er í sjálfstjórnarbaráttu íslands
miklu kröfufrekari en Björn Jónsson
sjálfur. Og þar sem brjefritari ísaf.
einkum mengar Hafsteinsflokkinn með
því, að hann vilji að íslandi sje
stjórnað frá Kaupmannahöfn, þá vita
lfka allir, hve ósönn sú ásökun er,
þar sem uppkastið til skipunar um
sambandið milli íslands og Dan-
merkur, sem Hafstein var formælandi
fyrir 1909, jafnvel fór fram á, að
taka íslandsraðherrann alveg út úr
ríkisráðinu danska, svo að íslenski
ráðherrann þyrfti ekki framar að fara
við Og við til Kaupm.hafnar. En
þegar því er nú svo varið, að öll
grein ísaf. — hver svo sem höfund-
urinn er — er full af undirferlis-
lymsku og ósannindum, sem varla
eiga sinn líka1), getur ráðherrann
ekki ætlast til þess, að dönsk blöð
leiti fyrst og freinst einkum til hans
blaðs, er þau vilja fá ábyggilegar
upplýsingar um það, sem ísland
snertir.
Annars er það ekki ætlun vor, að
verja allar árásir á hinn íslenska ráð-
herra, sem staðið hafa f dönskum
blöðum. Margt af því, sem þar
hefur staðið, hefur án efa verið yfir-
drifið og rangfært. En höfuðsökin
er þá ekki hjá dönsku blöðunum,
heldur hjá hinum íslensku blöðum
sem upplýsingarnar eru teknar eftir.
Og þegar íslensku stjórnarblöðin
ganga þar á undan, eins og vjer höf-
um sýnt að „ísaf." gerir, þá er ekki
að kynja, þótt svo væri, að hin ís-
lensku blöðin væru ekki sannleiks-
vitar öll saman.
Samt sem áður er það gersam-
lega órjettmætt, er ráðherrann talar
um, að í dönskum blöðum finnist
ekki ein einasta rjett umsögn um á-
standið á íslandi. Mjög mikill hluti
af því, sem komist hefur úr íslensk-
um blöðum yfir f dönsk blöð, hefur
verið rjett. Þannig er um það, er
frá hefur verið sagt hverjum dómin-
um á fætur öðrum, sem fallið hefur
á Björn Jónsson, bæði í undir- og
yfirrjetti, f bankamálinu íslenska,
og svo það, að meiri hluti alþingis-
manna hefur, gegn vilja raðherrans,
1) ». . . af en Perfiditet og Usandfær-
dighed, der söger sin Mage«.
krafist aukaþings til þess að ræða
bankamálið, að þetta er fullkomlega
áreiðanlegt, þótt það ef til vill væri
þægilegast fyrir ráðherrann, ef hægt
væri hjer líka að lýsa þetta ósannindi
og svfvirðilegan róg. Og hjer er
góð sönnun fyrir því, að allar ís-
lenskar lygar ganga þó ekki eins og
volgt brauð í danskan almenning,
eins og ráðherrann hefur haldið fram,
því tilraunir ísaf. til að dylja sann-
leikann í þessu efni hafa ekki náð
hjer blindum átrúnaði. Þar sem það
ennfremur hefur verið tekið upp í
dönsk blöð, að á íslandi sje það al-
ment álit — og þessu hefur verið
haldið fast fram f blaði Skúla Thor-
oddsens, „Þjóðviljanum" — að ráð-
herrann hafi verið kvaddur til Dan-
merkur, og að hann hafi hjer, þótt
árangurslaust yrði, gert tilraun til
þess að fá alþingi frestað, þá er
þess að geta, að vjer höfum ekki
orðið þess varir, að ráðherrann hafi
alt til þessa skýrt og eindregið neit-
að þessum blaðaummælum, er oft
hafa komið fram í íslenskum blöð
um. En hann gerir það ef til vill
sfðar. Það mundi án efa vekja at-
hygli hjá þeim mörgu mönnum, sem
þvf eru kunnugir — og ef til vill
enn meir hjá þeim fáu kunnugu!
En meðan ráðherrann sjálfur ger-
ir ekki sitt til að koma sannleikan-
um heilum og öllum tram í þessum
eða öðrum efnum, þá hefur hann
engan rjett til að fara stórmensku-
orðum eða háðsyrðum um ósannind-
in og þekkingarleysið á íslensku á-
standi í dönskum blöðum".
Reykjavík.
Úr fjárlagafrumvarpi stjórnar-
innar hefur þó Lögr. frjett það meðal
annars, að fjárveitingin til viðskifta-
ráðunautsins sje hækkuð upp í 15,000
kr. Borgun á botnvörpungasektar-
fjenu til Dana kvað og vera tekin
þar upp, eins og áður.
Þingmálafundur í
Stykkishölmi.
Hann var haldinn 10. þ. m. og
ílytur „Rvík“ nákvæma skýrslu frá
honum á laugard. var. Fundurinn
var andstæður þingmanninum og
stjórninni, nema í sambandsmálinu,
þar marðist fram tillaga þeim í vil
með 34 atkv. gegn 31.
Samþykt var áskorun til alþingis
um að samþykkja breytingar á stjórn-
arskránni, mótmælt fjármálastefnu
síðasta alþingis, sjerstaklega með til-
liti til Thorefjelagsins, og svo með-
ferð ráðherra á landsfje, lýst óá-
nægju yfir samgöngunum á sjónum,
skorað á alþing að fresta bannlögun-
um og leggja eigi toll á matvöru
nje hækka kaffitoll og sykuitoll.
Édi til liskimi'
Hafís rak inn á Vestfirði í síð-
astliðinni viku almikinn, svo að
firði fylti, ísafjörð, Önundarfjörð og
Dýrafjörð. En ekki var þetta þjett-
ur ís og hafa skip farið í gegnum
hann. Þó er sagt, að þrír enskir
botnvörpungar hafi tepst um hríð
inni á Önundarfirði.
í gærkvöld var símað hingað af
ísafirði, að þá væri allur ís horfinn.
Póstur var þá nýkominn norðan frá
Hestseyri og sagði þá frjett, að ís-
inn hefði brotið þar bryggju hval-
veiðamanna.
Frá Seyðisílrði. Þar hafði þing-
málafundur verið haldinn nýlega og
gengið yfirleitt móti þingmanninum.
Samþykt hafði verið, að fá bannlög-
in numin úr gildi, og vantraustsyfir-
lýsing var samþykt til ráðherra fyrir
framkomu hans í bankamálinu með
2/3 greiddra atkvæða. Annars fregn-
ir af fundinum óljósar.
Úr Norður-Múlasýslu. Fregnir
hafa borist hingað, en óljósar þó, af
þingmálafundi á Fljótsdalshjeraði, ný
afstöðnum, og er sagt, að þar hafi
verið samþykt áskorun til alþingis um
að sambykkja sambandslagafrumvarp-
ið með þeim breiytngum, sem minni-
hlutinn fór fram á á sfðasta þingi.
Pipálafiiniliir á AkureyrL
Hann var boðaður af þingm. Sig
Hjörl. fyrir nokkrum kvöldum.
En þar reyndist svo, að þingmað-
urinn var í miklum minnihluta og
gekk allt í móti honum. Hann
hröklaðist þá burt af fundínum.
Og er samt atti að lialda áfram,
heimtaði hann af húsráðanda, að
hann bannaði það, með þvi að
húsið væri s).r leigt. Voru svo ljósin
slökt í fundarsaluum og varð þá
ekki meira úr fundinum.
En í gærkvöld samþ. bæjarstjórn
Akureyrar að gangast fyrir þing-
málafundarhaldi nú bráðlega, með
þvi að þingmanni væri ekki treyst-
andi til þess, eftir því, sem fram
var komið.
Frá útlönduiu eru nú loks tvö
skipin komin, hin fyrstu á þessu ári,
með eins dags millibili, »Ingólfur«
og »Ceres«. Farþegar þessir: ráð-
herra, B. M. Ólsen prófessor, Sv.
Björnsson malafl.m., frk. Sigríður
Björnsdóttir, Sigurður Guðmundsson
mag. art. frá Mjóadal; kaupmenn-
irnir Kaaber, H. Bryde og H. S.
Hanson, verslunarfulltrúarnir Páll Stef-
ánsson og Nielsen, Vilhj. Finsen loft-
skeytamaður, Einar Indriðason banka-
ritari, Friis-Möller lyljafræðingur.
Ráðherra hefur leikið sjer yfir
löndin nú síðasta sprettinn, fór frá
Khöfn 4. þ. m. til Þýskalands, Hol-
lands og Belgíu og þaðan um Eng-
lar.d á leið hingað.
Stjórnarfrumvörpin eru enn eigi
komin í neinna hendur hjer, að sögn,
ekki einu sinni þingmanna, enda mun
fslenski textinn enn eigi fullbúinn.
Nú finst raðherra ekki liggja á að
sýna þau fyr en á þinginu.
Áhcit og gjaflr til Reykjavíkur-
deildar Heilsuhælisfélagsins
árið 1910.
Frá kennaraskólanum . . . kr. 70,00
— A. Sorvig — 10,00
— Mr. R — 4,00
— ón. stúlku í Reykjavík . — S.00
— sjómanni — 5.oo
— ón. í Reykjavík .... — 5.oo
— N. N — 2,00
— ónefndum — 10,00
— ónelndum — Þórði Erlendssyni, Hveifis- — 1,00
götu 58 — Sveinb. Sveinssyni, Sveins- — 10,00
koti — 3.00
Reykjavlk 10. Jan. 1911.
Eggert Claessen,
p. t. gjaldkeri.