Lögrétta - 25.09.1912, Blaðsíða 2

188
L0GRJETTA
r
Utsalan í Edinborg
stendur yíir. Hverg-i betri kjör.
Myndin hjer er frá Montenegró og sýnir það, er prestur lýsir blessun
yfir herflokki áður en hann leggur á stað í ófrið. Nú eru, svo sem kunn-
ugt er, róstur miklar þar í landi og rísa upp stórir flokkar sjálfboðaliða,
sem ráðast út í ófriðinn. Til og frá um landið eru opnar kirkjur, eða ölt-
uru á bersvæði með himni yfir, en opið alt í kring, eins og myndin sýnir,
og á þeim stöðvum taka sjálfboðaflokkarnir við blessun prestanna áður eh
þeir leggja út í hernaðinn. Oft er það þá, að presturinn að lokinni guðs-
þjónustunni kastar frá sjer helgiskrúðanum, krækir skothylkjabelti um mitti
sjer, tekur byssu á öxl, slæst í för með sjálfboðaliðunum og berst eins og
hver annar. Á einu eru þó prestarnir ætíð þekkjanlegir, en það er á því,
að þeir verða að ganga með sítt hár og skegg, og svo er yfirleitt um
grísk-kaþólska presta.
S
3
C
c
:0
2*
G
3
'O
‘s
rt
>
u,
'3
tn
<U
s
3
s
Cl, •*-*
, t/i
ON
3
JX
3
C
2
c/3
OJ
s
CL
m
rt
c
i-
3
fO
’qj
Ui
biQ
u
vrt
ca
M *-o
!2 o 5
8°.S
O J3
»-1 u. ^
^ 3 u
^3 ^5 2
u .Í C
<3 tuc g
^ c -S
cai <u -O
C »- 33
W Q
cö
M
cð
1-0
00
to
CO
3

2
Yfir Atlantsliaf á mótorskipi.
í fyrra var smíðað í Hamton of Wick í Eng-
landi mótorskip, eftir fyrirsögn I. Pollocks
verkfræðings, sem er 65 feta langt, 16 feta
breitt og ber 70 tonn, segir norskt blað.
Skipið heitir „Singueta" og hefur ekki annað
hreyfiafl en 30 h. a. Bolindersmótor. Á þessu
skipi var í vetur sem leið farið yfir Atlants-
hafið. Fimm menn fóru ferðina, I. A. Nils-
son kapteinn og fjórir vinir hans. Þeir fóru
frá Englandi 28. des. 1911 og komu til
Pernambucó
31. jan. þ. á.
og höfðu farið
á þessum tíma
3400 enskar
mílur.
Skipið hrepti
ilt veður, er
tafði för þess
að mun, en
samt gekkferð-
in jafnt og slit-
laust og vjelin reyndist að öllu sem best.
Blaðið segir, að í Skotlandi sje nú smíð-
að mikið af mótorskipum til flutninga, og
sje stærðin venjulega 100 til 250 tonn.
Þessir bátar eru mest notaðir til vöruflutn-
inga tim Skotlandsfirði og meðfram strönd-
um landsins. Ein smíðastöð hefur nýlega
lokið við 3, segir blaðið, hvern 140 tonn,
og sett í þá hvern um sig 120 h. a. Bolin-
dersmótor.
Cuo
<u
>
03
m
b/)
c
03
2
o
u OO ^
3
3
cú
‘>
£ H
3
bJD
C
8
'V
c
Innkaupin i
Edinborg
auka gleði —
minka sorg.
Balkan-róstnrwar.
Fyrir 4 átum náðu Ungtyrkir yfir-
Föndinni í Tyrklandi og settu sjer
það mark, að reisa við að nýju hið'
gamla ríki. Þessi 4 ár, sem þeir
hafa haft völdin, hafa þeir og gert
allmikið og umsteypt mörgu. Þar er
komið á þingræði og stjórnmálablöð
komin upp, sem ræða með fjöri unh
ástandið. Ymsar endurbætur haf; 1
komist í verk, margar auðvitað gagn •
legar, en sumar lika miður hagkvæma r
eftir því sem til hagar. Og margt ær
enn ógert af því, sem ráðgert hafði
verið og nauðsynlegt var að fra/m-
kvæma sem fyrst. Kosningalög -eru
enn eigi orðin til. í vor sem leið
urðu kosningarnar til þingsins að f.ara
fram eftir sömu ófullkomnu reghin-
um, sem settar voru og no'taðar við
fyrstu kosningarnar, 1908. Sveita-
stjórnarlöggjöf vantar og enn, Oig
hefur það komið sjer mjörg illa. Þair
við bætist svo, að erfið hefur reynst
framkvæmd ýmsra þeirra laga, sem
sett hafa verið.
En þessi byrjunarár hafa samtsem
áður verið góður skóJ.i fyrir stjórn-
málamenn landsins, fjg ef Ungtyrkir
hefðu í ró fengið að vinna að endur-
bótastarfi sínu, mundi alt smátt og
smátt hafa færst í lag. En þá kom
truflunin utan að. í fyrstu virtist
þó Ítalíustríðið ætla. að hafa þau áhrif,
að tryggja völd Ungtyrkjaflokksins
heima fyrir. Ættjarðarástin og þjóð-
ernistilfinningin blossaði upp eins og
jafnan, er ófrið ber að höndum, og
Ungtyrkjastjórnin beitti sjer fyrirþessu
og ljet þá öldu bera sig fram. Við
kosningarnar snemma á síðastl. vori
vann hún fullkominn sigur. Áður
voru flokkar komnir fram í þinginu,
sem voru henni erfiðir. Svo var það
rofið í janúar í vetur, og eftir að kos-
ið hafði verið á ný gat ekki heitið,
að um neina stjórnarandstöðu væri
að ræða innan þingsins.
Svo bljes nú þá. En nú kom upp
óánægja í hernum, er róið var undir
af mótstöðumönnum stjórnarinnar,
sem lægra hlut höfðu beðið í kosn-
ingunum. Stórum hersveitum hafði
verið haldið uppi alla tíð frá því að
Ungtyrkir tóku völdin með hjálp
hersins. En þessar hersveitir höfðu
lítið að vinna, þeim var illa launað
og öllum útbúnaði þeirra var mjög
svo áfátt. Herforingjarnir voru
óánægðir með alt þetta, og sú óá-
nægja snerist nú gegn stjórninni, er
eigi gat uppfylt þær kröfur, sem af
þeim voru gerðar, og átti í vandra;ð-
um að snúast á allar hliðar. Svo
bættist Albanauppreisnin ofan á alt
annað.
Það hafði frá fyrstu verið mark-
mið Ungtyrkja, að gera Tyrkjaveldi
að sem fastastri heild, draga ráðin
sem mest frá hinum einstöku ríkis-
hlutum og sameina þau í höndum
stjórnarinnar í Konstantínópel. Þeir
litu svo á, að Tyrkir, eða Ósmanna-
þjóðflokkurjnn, væri aðalkjarni ríkis-
ins og ættu þeir að vera hin ráðandi
þjóð. Þetta var markmið þeirrar
þjóðernishreyfingar, sem Ungtyrkir
vöktu og þá bar fram. En í Tyrkja-
veldi eru þjóðernin mörg og trúar-
flokkarnir margir, og hver þjóð og
hver trúarflokkur hefur siði og venj-
ur út af fyrir sig, er hver um sig
heldur fram og vill fyrir engan mun
vfkja frá. Það er talið, að Tyrkja-
veldi nái yfir 17 miljónir manna utan
Evrópu og 6 miljónir manna í Ev-
rópu. Tiiraunirnar til þess, að koma
samræmi á innan þeirrar heildar,
hafa víða mætt mótstöðu. Sfðan
Ungtyrkir tóku við hafa uppreisnir
orðið út af þeim tilraunum bæði í
Arabíu og Albaníu. Albanir innan
Tyrkjaveldis eru taldir I »/2 miljón,
eða hjer um bil V4 allra íbúa Týrk-
lands. Auk þess er V* miljón Al-
bana, sem búsettir eru í nágranna-
Iöndunum utan Tyrklands. En þeir
Albanir, sem innan Tyrklands búa,
eru nær allir í Albaníu, sem er vest-
urhluti Tyrklands, milli Montenegró
að norðan og Grikklands að sunnan.
Albanir eru gáfaður þjóðflokkur og
ágætir hermenn, en þeir lifa enn
hálfgerðu villumannalífi. Yfirráða
Tyrkja gætir lítið annarstaðar en í
borgunum. Uti í fjallahjeruðunum
skiftist fólkið enn í ættkvíslir, er öld-
ungar ættanna ráða fyrir með nær
óbreyttu fyrirkomulagi frá því, sem
tíðkaðist fyrir mörgum öldum. Yms-
ar ævagamlar siðvenjur hafa haldist
þar við. Trúarbrögðin kljúfa Albani
í tvent; hjer um bil 3/4 hlutar þeirra
eru Múhameðstrúar, en hinir kristnir.
Albanir hafa altaf haldið fram sjálf-
stæði sínu gegn stjórn Tyrkja. En
af því að flestir þeirra eru Múha-
meðstrúar, hafa þeir yfirleitt heldur
viljað samband við Tyrki en aðra af
nábúum sínum, sem eru Grikkir, Serb-
ar, Búlgarar og Montenegrómenn.
Tilraunir Ungtyrkjastjórnarinnar til
þess að draga Albaníu meira en áð-
ur undir heildaryfirráð stjórnarinnar
í Konstantínópel mættu megnri mót-
stöðu hjá Albönum, er loks kom
fram í sumar í fullkominni uppreisn.
Það var kent af forsprökkunum, að
trúarbragðaskiftingin ætti engu að
ráða, en þjóðernið öllu. Allir Al-
banir ættu að taka höndum saman
til varnar sjálfstæði þjóðernisins.
Stefnuskrá var gefin út í 12 grein-
um. Þar er krafist gagngerðra end-
urbóta á rjettarfari, hermálum og em-
bættaskipun. Embættismenn allir
skulu tala albönsku. Svo er krafist
að stofnaðir sjeu búnaðarskólar og
fleiri skólar og að vegamálin sjeu
tekin til nýrrar meðferðar og sam-
göngur bættar. Sfðasti kröfuliðurinn
fór því fram, að tveim síðustu ráða-
neytum Ungtyrkjaflokksins væri stefnt
fyrir ríkisdóm.
Til þess að kæfa uppþotið í Al-
baníu þurfti stjórnin að taka til hers-
ins. En í hersveitunum, sem þetta
áttu að annast, var óánægjan svo
mikil, að engri stjórn varð þar við
komið. Herinn vildi ekki hlýða fyrir-
mælum stjórnarinnar. Hermálaráð-
herrann Mahmoud-Chefket fór þá frá,
og skömmu síðar ait ráðaneytið.
Þetta var í miðjum júlí, og þar með
var fjögra ára valdatíma Ungtyrkja-
flokksins lokið. Nýja ráðaneytið var
blendingsráðaneyti, og kom það fljótt
í Ijós, að því gat ekki samið við
þingið, þar sem Ungtyrkir höfðu öll
ráðin. Þingið var því rofið í byrjun
ágústmánaðar, þótt þingmenn mót-
mæltu því fastlega, og út úr því var
um tíma sagt, að Ungtyrkir ætluðu
að safna því saman aftur í Saloniki
og hefja borgarastríð. En svo varð
ekki, og segjast þeir rólegir bfða
næstu kosninga og búast við að þær
færi þeim sigurinn að nýju.
Hið nýja ráðaneyti á við mörg
vandræði að stríða. Það lofaði
þegar Albönum að látið skyldi að
flestum kröfum þeirra. Þó neitaði
það kröfunni um ríkisdómsákæru
gegn hinum fyrri ráðaneytum. For-
sprakkar Albana hafa látið sjer þetta
lynda, en þó eru óeirðir ekki sefaðar
enn í Albaníu. Svo hefur stjórnin
orðið að snúast við ófriði frá Monte-
negró og að sfðustu frá Búlgaríu,
sem er hættulegasti og sterkasti
keppinautur Tyrkja á Balkanskagan-
um nú orðið.
Hver árangur verður af samtökum
þeim, sem utanríkisráðherra Austur-
ríkis, Berchtold greifi, hefur gengist
fyrir til þess að stilla til friðar á
Balkanskaganum, er enn ósjeð. En
síðustu fregnir benda fremur til ó-
friðar en sátta.
Kjöt frú Kína er nú farið að
flytja til Þýskalands frosið, og er
ódýrara þar en innlent kjöt.
Dánarfregn. Guðmundur
Björnsson landlæknir varð fyrir þeirri
sorg síðastl. Iaugardagsmorgun að
missa son sinn, Gunnlaug, 12 ára
gamlan, mjög efnilegan dreng, sem
gekk inn f Mentaskólann síðastliðið
vor.
Jarðarförin fer fram næstkomandi
mánudag, 30. þ. m., á hádegi.
ðskemtileg sjójerð.
Það er mál manna, að flest ritstörf
sjeu illa launuð hjer á landi. En engin
þeirra munu þó borga sig jafnbölv-
anlega og þau, sem á einhvern hátt
benda á brestina í siðferði þjóðar-
innar. Það mun Guðm. á Sandi segja,
Ingibjörg Ólafsson, Guðm. Hjaltason
o. fl. En þeir, sem mest hafa ilsk-
ast við þau, hefðu átt að ferðast með
„Austra" frá Austfjörðum til Rvíkur
í síðustu strandferð. Því hvað segja
menn um það, þegar brytinn á
„Austra" selur hátt á 4. hundr. flösk-
ur af brennivíni og öðrum sterkum
drykkjum, fyrir utan alla öldrykki,
aðeins á leiðinni frá Seyðisfirði til
Rvíkurf — Fyrir þessa gæðavöru
ljetu íslenskir sjómenn hinn dýr-
keypta sumarafla sinn. Engar ýkjur
þótt sagt sje, að sumir hafi farið
með helming sumarkaupsins á þess-
um stutta tíma. Ekkert undarlegt,
þó mörg sjómannaheimili sjeu illa
stödd tjárhagslega, þegar óhöpp bera
að höndum, ef margir fara svo með
fje sitt sem þessir fáráðlingar.
Jeg vil samt bæta því við, að á
„Austra" voru eigi allfáir sjómenn,
sem lítið eða ekki neyttu víns. Jeg
get þessa, svo þeir njóti sannmælis;
en ekki er það í minsta máta þakk-
arvert, þó menn geri sig ekki að
svínum.
Þá voru ólætin og skrílshátturinn.
Algáðir menn urðu að gæta sín,
ef þeir gengu um skipið, að ekki
lentu þeir í áflogum. Á öðru far-
rými var ekki að tala um svefn nje
ró, nema yfirmenn skipsins skærust
í leikinn. Oft var barist á fjórum
til fimm stöðum á skipinu í senn,
enda voru 6 menn handjárnaðir á
hálfum þriðja sólarhring.
Svo var annað farrými orðið til
reika, að sætnilega þrifalegum hundi
hefði verið misboðið, með því að
bjóða honum þar niður.
Það er ekkert gaman að segja frá
þessu. Það er heldur ekki gaman
að sjá þetta og jheyra.
Englendingur var með skipinu, sem
jeg sá að veitti þessu mikla athygli.
Helst óskaði jeg að poki væri dreg-
inn um höfuð honum, svo hann sæi
ekki þennan ófögnuð. Var óskin þó
heimskuleg, því um ekkert var hann
sekur í þessu efni, og ekki er skömm-
in betri, þótt hún sje hulin.
Svo þegar dimma tók, þá byrjaði
nú annar leikur í lestarúmunum, sem
jeg leiði hjá mjer að lýsa.
Fátt getur svívirðilegra en vínsöl-
una á þessum strandferðabátum. Að
sjálfsögðu ætti hún ekki að eiga sjer
stað.
En að sjá þessar útlendu blóðsug-
ur draga peningana upp úr vasa
manns, sem svo er drukkinn, að hann
getur ekki sjálfur annast borgun á
áfengiseitrinu, sem hann er aðkaupa!
Það er nóg til að kveykja hatur í
mínu brjósti, ekki til vínsins, heldur
til mannsins, sem gerir þetta.
Annars má líkja þessum ferðum
við stóreflis sjóorustu, þar sem ís-
lenskir sjómenn, með Bakkus í broddi
fylkingar, berjast við sína eigin vit-
glóru og siðferðismeðvitund — sigri
hrósandi auðvitað. í stríðskostnað
láta þeir lífeyri kvenna sinna og
barna. En sigurlaunin eru: eymd,
skömm og svívirðing í marga liðu.
Sig. K. Pálssori.
Sakamálsrannsójm er fyrirskipuð
gegn sýslumanni Húnvetninga, Gísla
ísleifssyni, og bú hans tekið til skifta-
meðferðar. Hinn setti sýslumaður,
Björn Þórðarson, er rannsóknardóm-
ari.
Læknar. Guðm. Guðfinnsson, áð-
ur læknir í Öxarfjarðarhjerað, er
settur til að þjóna Rangárhjeraði fýrst
um sinn frá 1. n. m., en Gísíi Pjet-
ursson læknir í Húsavíkurhjeraði sett-
ur til að þjóna Öxarfjarðarhjeraði
frá sama tíma ásamt sínu eigin em-
bætti.
Ólafur Ó. Lárusson læknir í Fljóts-
dalshjeraði er frá 1. n. m. settur til
að þjóna Hróarstunguhjeraði ásamt
sínu eigin embætti.
Prestar. Síra Gísli Kjartansson
er settur til að þjóna Sandfelli í Ör-
æfum.
Vigfús Ingvar Sigurðsson guðfræð-
iskandidat sækir um Desjarmýrar-
prestakall í Borgarfirði eystra og aðr-
ir ekki.
Gullmedalíu franska hefur síra
Jón Jóhannesen á Staðastað fengið
fyrir ötula framgöngu í því, að bjarga
frönsku strandmönnunum á Skeiðar-