Lögrétta - 02.07.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
111
lega mikið notaðir til að ná burtu
hárum, þar sem þau eiga ekki að
vera eða eru til óprýði. Er þessi
kostur þeim mun meiri sem þeir ekki
valda minsta sársauka og láta engin
merki eftir sig.
Jeg hef dvalið svo lengi við þessa
hlið þarfarinnar af því að hún er frá
mfnu sjónarmiði aðalatriðið — lækn-
ing er og verður ætfð meira virði en
rannsókn —; þessar aðferðir eru svo
reyndar og gildi þeirra svo marg-
sannað, að þær hafa þegar fastan
stað í læknislistinni sem eitt afhenn-
ar bestu vopnum. Hvað hitt atriðið
snertir, hvað þessi áhöld yrðu mikið
notuð til rannsókna, þá er ef til vill
enn erfiðara að álykta nokkuð um
það. Þessar rannsóknir koma fyrst
og fremst til greina við allar skemdir
og meinsemdir í beinum, beinbrot,
liðhlaup, kalkmyndanir og aðrar stein-
myndanir í líkamanum (nýrna-, blöðru-
og gall-steinar), margar nýmyndanir
og æxli, bæði í innýflum og annar-
staðar, marga lungnasjúkdóma; enn
fremur er með þessu móti hægt að
sjá, hvar aðkomnir hlutir liggja, t. d.
nálar, kúlur o. fl. Og svo er sfðast
og ekki síst hægt með þessu móti
að hafa eftirlit með, hvernig læknis-
aðgerðir hafi tekist, t. d. við bein-
brot, liðhlaup o. fl. Hvað þessar
rannsóknir verða mikið notaðar, er
fyrst og fremst komið undir því, hve
tíð þau tilfelli eru, þar sem þessi
rannsókn er til hjálpar, og svo hvað
læknar nota þær mikið. Þær verða
fyrst og fremst notaðar af sjúkra-
húsunum. Eftir lauslegri upptalningu
eftir sjúkdómalistunum á sjúkrahúsinu
í Landakoti árin 1910 og’li og’l2,
þá ættu það að verða nálægt 160
rannsóknir fyrsta árið, 143 annað
árið og 136 hiðsíðasta. Þessartölur
eru vafalaust mjög ónákvæmar, en
þó lfklega þær hæstu, sem hugsan-
legar eru, því hjer eru t. d. taldir
með allir sjúkl. með sullaveiki, en
þeir mundu aldrei allir koma til rann-
sóknar, og svo er um fleiri, sem
hjer eru taldir með. En hins vegar
mundu sjálfsagt ýmsir aðrir, sem
hjer er slept, koma til rannsóknar,
og margir sjálfsagt rannsakaðir oftar
en einu sinni. Svo má vænta, að
Franska sjúkrahúsið noti þessar rann-
sóknir eitthvað, og að lokum koma
hvergi nærri öll tilfelli á sjúkrahús,
þar sem þessar rannsóknir væri æski-
legar.
Við höfum sjeð, að verkefnið fyrir
ljósstofnun er nóg; og þar sem
verkefnið er nóg, verður tilkostnað-
urinn aldrei of mikill, síst í þessu
efni, þar sem verkefnið hvorki er
steinn eða trje, heldur mannslíf, heill
og heilsa heillar þjóðar. Þegar við
líka gætum að því, að ýmsir af þeim
sjúkdómum, sem hjer koma til greina,
eru sóttnæmir, þá vinnur þessi stofn-
un, eins og allar aðrar lækningastofn-
anir, tvöfalt gagn með því bæði að
lækna sjúklingana og kenna þeim
að verja bæði sig og aðra gegn
þessum sjúkdómum, svo að þeir smátt
og smátt verði fátfðari eða hverfi,
eins og t. d. holdsveikin. Þetta
er stefnan; hjer liggur sú hagfræðis-
lega þungamiðja læknisfræðinnar.
2. Kostnaðurinn.
Það er ekki erfitt að reikna út,
hvað hann muni verða mikill. Hjer
er ekki að tala um að reisa stórt
hús, þar sem sjúklingar auk læknis-
hjálparinnar líka geti fengið vist.
Þessir sjúkl. eru flestir rólfærir, svo
þeir geta verið hvar sem vera skal,
og hjer er því einungis að ræða um,
hvað sjálf áhöldin kosti uppkomin.
Heima á íslandi eða f Reykjavík
horfir þetta dálítið öðruvísi við en
víðast hvar annarstaðar, þar sem um
er að ræða að setja upp þessi áhöld,
með því að þar er engin rafmagns-
stöð, svo stofnunin verður sjálf að
framleiða það rafmagn, sem hún þart
að brúka. Þetta eykur kostnaðinn
eigi að litlum mun.
Til þess að fá nokkurn veginn
ábyggilegar upplýsingar um þetta
atriði, þá hef jeg snúið mjer til þess
fjelags, sem hefur sett upp öll stærri
Röntgen- og ljós-áhöld í Danmörku,
þar á meðal Hka áhöldin á ljósstof-
um Finsens f Kaupmannahöfn. Sá
minsti kostnaður, sem að fjelagsins
áliti er hægt að setja þessi áhöld
upp fyrir, er þessi:
Röntgenáhöld til lækninga og c. kr.
rannsókna ásamt vjel til að
framleiða rafmagnið .... 7000,00
1 Finsen-reynlampi (með öll-
um útbúnaði)...............984,00
1 Kromayer’s kvikasilfur-
kvarslampi.................250,00
Kostnaður við flutning og við
að setja áhöldin upp .... 1000,00
Alls ca. 9234,00
Þetta er sá minsti kostnaður, sem
hægt er að áætla, og má því gera
ráð fyrir, að hann fari varla niður
úr 9500 kr. Rúmið, sem þessi áhöld
taka upp, er ekki meira en svo, að
tvö herbergi, hvort 3x5 stikur, eru
Iangsamlega nægileg, auk rúms íyrir
reksturvjelina. Hvað viðhalds- og
reksturkostnað snertir, þá er ekki
auðvelt að áætla neitt um hann. Við-
haldskostnaðurinn fer mikið eftir því,
hvað mikið áhöldin eru notuð. En
fjelagið álítur, að reksturkostnaður-
inn við útbúnað eins og þennan, sem
hjer er áætlaður, muni nema hjer
um bil 0,75—1 kr. á klukkustund,
auk gæslu á vjelunum, húsaleigu
o. s. frv.
Að mínu áliti er því kostnaðurinn
við þessa stofnun engan veginn svo
mikill, að þing eða stjórn geti horft
f hann, ef á annað borð er nokkur
þörf fyrir hana. En að svo sje, vona
jeg að mjer hafi tekist að sýna fram á.
Stjórnarjrumvörp.
(NI.). -----
17. Um ný nöfn manna og ættarnöfn.
Bannað að breyta skírnarnafni eða
ættarnafni, eðataka upp nýtt nafn án
leyfis stjórnarráðsins. Ættarnöfn
gangi 1 karllegg og kona, sem hefur
ættarnafn, getur haldið því, ef hún
giftist manni, sem ekki hefur ættar-
nafn, en við föðurnafn manns síns
má hún þvl aðeins kannast, að það
nafn sje tekið upp sem ættarnafn.
Óleyfilegt að nota ættarnafn annara
ættar, og skulu menn, sem hafaætt-
arnöfn, leggja bann fyrir að það
verði tekið upp af öðrum, en menn
geta með leyfi stjórnarráðsins fengið
ættarnöfn sín viðurkend eða tekið
upp ný ættarnöfn.
18. Um nafnbreytingar og ný nöfn á
býlum. Nöfn á býlum þeim utan
kaupstaða og kauptúna, sem jarða-
bók telur, má ekki breyta án leyfis
stjórnarráðsins, en ný nöfn á þeim
býlum, sem ekki eru í jarðabók,
verður að þinglýsa, en síðan má
ekki breyta því án leyfis stjórnar-
ráðsins.
19. Um breyting á lögum 16. nóv. 1907
um lán úr landssjóði til byggingar
íbúðarhúsa á prestssetrum. Að láns-
upphæðir fari ekki fram úr 5000 kr.
og að húsin verði þar sem þvf verði
viðkomið bygð úr steini eða stein-
steypu, og gerð eftir uppdrætti, sem
landstjórnin samþykkir.
20. Um sjerstök eftirlaun handa skáld-
inu Steingrími Thorsteinsson rektor,
að við þau verði bætt 1333,33 svo
að hann fái alls 4000 kr. eftirl. þegar
hann lætur af embætti slnu.
ði. Um breyting á lögum um fræðslu
barna, að laun umsjónsjónarmanns
fræðslumála hækki úr 3000 kr. upp
í 4000 kr. og að núverandi fræðslu-
málastjóra fái strax hæstu laun.
22. Um breyting á lögum um kennara-
skóla í Reykjavík, að vera skulu 4
fastir kennarar. Skólastjóri með
2400 kr. byrjunarlaunum, er hækki
upp í 3000, auk ókeypis bústaðar,
annar og þriðji með 2200, er hækki
upp í 3000, kr. og fjórði kennari 1600,
er hækki upp í 2400 kr.
23. Um breyting á lögum um stjórn
Landsbókasafnsins. Landsbókavörð-
ur skal hafa 3600 kr. að byrjunar-
launum, er hækki upp í 4200 kr., 1.
aðstoðarbókavörður 2400 kr., er
hækki upp í 3600 kr., og 2. aðstoð-
arbókavörður 2000 kr., er hækki
upp í 3000 kr.
24. Breyting á lögum um laun íslenskra
embættismanna. Biskup, landritari
og forstjóri landsyfirrjettar, skulu
hafa 5000 kr. að byrjunarlaunum, er
hækkar upp í 6500. Skrifstofustjórar
stjr. skulu hafa 3600—4800. Meðdóm-
endur í landsyfirrjetti 4000—5000 og
sömuleiðis póstmeistari, landsíma-
stjóri og verkfræðingur landsins.
Forstöðumaður mentaskólans auk
leigulaus bústaðar eða 600 kr. í upp-
bót 3200—4200 og yfirkennari 3600—
j___4200, adjunktar 2400—3600 og tíma-
:. kennarar, er kenna að minsta kosti
24 stundir á viku, 2000 kr. árslaun.
25. Um verkfræðing landsins, að hann
skuli vera skipaður af konungi.
26. —27. Um málaflutningsmenn. Annað
trv. er breyting og viðauki við til
skipun 15. ág. 1832, að venjulega skuli
lögfræðingi falin málaflutningur fyrir
undirrjetti í Reykjavlk, og hitt er
um það, að til þess að fá málfærslu-
leyfi við landsyfirrjettinn þurfi auk
skilyrðis í lögum 20. okt. 1906, að
hafa áður fengist við önnur lögfræð-
ingsstörf í 3 ár.
28. Um mannskaðaskýrslur og rannsókn
á fundnum líkum. Að bæjarfógetar,
sýslumenn eða hreppstjórar skuli
vera »löggæslumenn«, sem rannsaki
fundin lík og dauðdaga þeirra, er
deyja voveiflega, og sömuleiðis um
slys á sjó.
29. Um sparisjóð. Skipaður skal um-
sjónarmaður með 1200 kr. árslaun-
um, er hafa skal eftirlit með spari-
sjóðum, og auk þess eru ítarleg fyrir-
mæli um stjórn og störf sparisjóða.
30. Um vatnsveitingar.
31. Um sjódóma og rjettarfar í sjómál-
um, að fastir sjódómar skuli vera í
kaupstöðum og utan kaupstaða, ef
þörf þykir, og skulu einkamál og
refsimál, sem um ræðir í siglingar-
lögum, eiga undir sjóðnum.
32. Breyting á lögum 22. nóv. 1912 um
ritsíma og talsfmkerfi Islands.
33. Um ábyrgðarfjelög. Ábyrgðarfjelög,
sem hjer starfa, skulu hafa aðalum-
boðsmann, sem stjórnarráðiðlöggildir,
og verður fjelagið aðhafahjer varnar-
þing og setja tryggingu fyrir greiðslu
ábyrgðar, og skulu öll ábyrgðarfjelög
vera háð eftirliti stjórnarinnar.
34. Breyting á lögum um leynilegar
kosningar og hlutfallskosningar til
bæjarstjórna í kaupstöðum, að kjós-
andi megi breyta röðun á þeim
Iista, sem hann vill kjósa.
Bertlia von Suttner.
Hún varð sjötug 9. f. m., og er
hún ein hin heimsfrægasta kona, sem
nú er uppi. Hún er fædd í Prag,
og faðir hennar, Kinsky greifi, var
foringi f her Austurríkis. Móðir
hennar var náskyld skáldinu Theodor
Körner. 1876 giftist Bertha Kinsky
rithöfundinum Arthur barón von
Suttner og voru ættingjar þeirra
beggja svo móthverfir þvf hjóna-
bandi, að þau flúðu úr Iandi og
dvöldu mörg næstu ár austur í
Kákasus.
Bertha v. Suttner er fyrir löngu
orðin fræg fýrir rit sín og friðar-
málastarfsemi. „Niður með vopnin"
heitir bók, sem út kom eftir hana
1889 og hefur verið þýdd á flest
tungumál hins mentaða heims. Sama
nafn hafði mánaðarrit, sem hún gaf
lengi út og var málgagn friðarmála-
fjelags Austurrfkis, er hún hafði
stofnað. 1905 veitti norska Stór-
þingið henni friðarmálaverðlaun No-
belssjóðsins.
Poeta laureatus. Alfred Austin,
sem verið hefur poeta laureatus Eng-
lendinga síðan 1896, er nýlega dá-
inn, og sagt að R. Kipling eigi nú
að taka við titlinum.
\
Aðalfimdur §láturfjelag;9
Suöurl. 1913 var haldinn í Rvík
dagana 24.—26. júní. Fundarmenn
voru þessir:
a. stjórnarnefndarmenn: Páll Ólafs-
son, Heiði, Skfs.; Grímur Thor-
arensen, Kirkjubæ, Rangárv.s.;
Þórður Guðmundsson, Hala,
Rangárv.s.; Ágúst Helgason, Birt-
ingaholti, Arn.s., form.; Guðm.
Erlendsson, Skipholti, Árn.s.;
Björn Bjarnarson, Grafarholti,
Kjósars., ritari; Hjörleifur Snorra-
son, Skeljabrekku, Borgarfj.s.;
Guðm. Óafsson, Lundum, Mýras.
b. forstjórinn: Hannes Thorarensen
(er einnig í stjórninni).
d. aðstoðarm. við slátrun: Lárus
Helgason, Kirkjubæjarklaustri.
e. endurskoðunarm.: Eggert Bene-
diktsson, Laugardælum; Ólafur
Ólafsson, Lindarbæ.
f. framkvæmdarnefndarmaður (auk
B. B. og H. Th.): Vigfús Guð-
mundsson, Engey.
Auk þess voru viðstaddir ýmsir
deildarstjórar o. fl. fjelagsmenn, alt
bændur, nema forstjórinn.
Málefnin voru þessi:
1. Reikningar ársins 1912 sam-
þyktir. Jafnaðarupphæð fjárhags-
reikningsins var 203 þús.kr. Vöru-
magn sláturhúsanna: í Reykjavík
177 þús. kr., f Borgarnesi 143
þús., í Vík 5 þús. Samt. 325
þús. kr. Ársveltuupphæð fje-
lagsins öll 52/ þús kr.
2. Tillögur frá deildarstjórafundum
lesnar og ræddar.
3. Ákveðið að hækka stofnfjárvexti
upp í 6%.
4. Ákveðið að form. taki þátt í
framkvæmdarnefndarstarfi frekar
en verið hefur.
5. Ýms ákvæði um slátrunina í Vík
í Mýrdal. Þar mega sláturfjelags-
menn slátra dilkum og veturg.
fje, en annist húsrúm til slátr-
unar og læknisstimplun sjálfir á
sinn kostnað; beri auk þess
halla, er leiða kann af því, ef
vörur þaðan eigi komist út fyrir
nóvemberlok. Að öðru leyti
sömu kjör og ella í fjelaginu.
6. Óskað, að alþingi styrkti með
fjárframlagi verslunarsamvinnu-
fjelög landsins til að hafa erind-
reka erlendis, er gætti hagsmuna
fjelaganna þar.
7. Úrskurðað um innlausn nokk-
urra stofnbrjefa (ekkna og dánar-
búa).
8. Ákveðið að greiða Borgfirðing-
um og Mýramönnum hiuta af
kostnaði við rekstur fjár til
Rvíkur.
9. Ákveðið, að verja mætti c. 2000
kr. til bráðnauðsynlegustu endur-
bóta og aukningar bygginga
fjel. í Borgarnesi, auk fágunar
veggja á sláturhúsinu þar.
10. Vegna framkvæmdar fjel. þ. á.
o. fl. sýnist eigi fært að taka
ríflegri þátt í „Eimskipafjel. ísl.“
en 1000 kr.
11. í meiri hluta deildar fjel. hefur
gengið greiðlega með undirtektir
og stofnfjárframlög til að koma
upp kælihúsi með tilheyrandi
vjelum, og er byggingin þegar
vel á veg komin. Nokkrar deild
ir hafa þó enn dregið sig í hlje,
og leyfir fundurinn sjer að skora
á þær deildir, og þá einstaka
menn, er enn hafa eigi sýnt til-
tölulega þátttöku, að láta eigi
standa á sjer.
12. Áætlun um væntanlega tölu fjár,
sem rekin verði til sláturhúsanna,
sje komin til forstjóra fyrir 15.
ágúst hvert ár.
13. Umsjón Borgarnesshússins og
eigna fjel. þar falin H. Sn., og
honum gefið umboð til að leigja
það út.
14. Formaður: Á. H.; varaform.:
H. Sn.; framkv.nefndarm.: B. B.
og V. G.; endursk.: Ól. .01.;
varafrkvn.m.: Guðm. Helgason,
forseti; gerðardómstjóri: Eggert
Briem skrifst.stj. og til vara: Sv.
Björnsson lögfr., — allir endur-
kosnir.
Nokkur fleiri mál voru afgreidd.
Fjelagsdeildir eru nú 51, í 7 sýslum.
Fjelagsmannatal 1507.
Kenning Unítara.
Fundarræða eftir séra Rögnvald Pétursson.
(Frh,). ----
Eftir því sem upp fyrir heiminn er
komið lengra, eftir því er lífið full-
komnari og sjálfstæðari vera. Það er
þrungnara af lífseðlinu sjálfu, rlkara af
guði, ef vér mættum viðhafa það orð.
Æðst fullkomnun lífsins, í smámyndum
þess, er maðurinn. Hann er hlutfalls-
lega ríkari af guði en nokkur önnur
vera. Hann einn fær persónuleik, fær
hugsað fram og til baka, skilgreint eig-
inleika sína og eðli og fært hvort- '
tveggja í fult samræmi við tilveruna 1
kringum sig. Hann getur rakið skyld-
leika sinn til þess sýnilega og ósýnilega
í alverunnar ríki, og huga hans er sam-
vaxin — meðfædd — tilfinningiu og með-
vitundin um in æðri öfl, er innsiglað
hafa alla tilveruna, ið sanna, fagra og
góða. Hann getur hugsað út fyrir efn-
islegar myndir og látið hugann draga
til sín llf og þrótt frá lífsstraumi al-
heimsins. í anda hans er þrýst, í
smækkandi mynd, heimskröfunum um
réttlæti, fullkomnun, sannleika. Og ó-
hjákvæmilega verkar það á hugsanir
hans, breytni og líf. Stefna og fram-
sókn mannkynsins alls hefir stjórnast af
því frá ómunatíð, hversu sem barátt-
unni hefir hagað, hversu blint sem menn
hafa strítt. Sambandið milli guðs og
manna er skylt sambandinu milli for-
eldra og barna. Guð er faðir allra
manna í inum alfullkomnasta skilningi,
en mennirnir eru allir bræður og guðs
börn, synir og dætur guðs, öll jafnrétt-
há fyrir honum. Þó mismunar þeim
"nokkuð, og sum bera í sér meira af
anda og eðli guðs en önnur — eru lík-
ari föðurnum algóða.
Þessar skoðanir Únítarakirkjunnar á
guði breyta trúfræði hennar að ýmsu
leyti frá inum gömlu viðteknu skoð-
unum fornkirkjunnar. En sérstaklega
er breytingin mest 1 skoðun hennar á
heiminum og manninum.
Enginn maður er til frásagnar um
það, hversu gamall sem hann er, eða
hversu langt sem er síðan hann var uppi,
hversu heimurinn varð til. Heimurinn
einn er þar til frásagnar. Hann er sköp-
unarsagan sjálfur. Allar trúsagnir manna
um sköpun heimsins eru tómar tilgátur,
er á þeim tíma, þegar þær urðu til,
virtust sennilegar, en hafa fæstar við
nokkur rök að styðjast. Það er sama
hverju nafni þær eru nefndar, helgar
eða óhelgar. Það er sama, hvar þær
verða til, hvort heldur austur í heimi
eða norður 1 löndum. Gildi þeirra
verður að miða við það sem heimurinn
hefir sjálfur að opinbera, og fæstar þeirra
hafa nokkurn sannleik að geyma.
Annars er sköpunarsagan alls ekki
skráð enn.
Þættir úr henni eru kunnir, er vísinda-
mennirnir hafa fundið, en mikill meiri
hluti hennar er ófundinn og ólesinn og
óskráður enn.
Sköpunarverkinu er heldur ekki lokið.
r
Uti um geiminn eru hnettir og sólkerfi
1 myndun, upp úr gömlum tunglum og
jörðum eru smlðaðar nýjar jarðir og
nýir himnar. Auk heldur hér á jörð
er sífeld breyting. Maðurinn er alls
ekki fullskapaður enn, jafnvel í ytri
mynd, og er alls ekki hægt að segja,
hvernig hann kann að lokum að verða.
Annars yfirleitt tekur kirkjan kenn-
ingar sínar um sköpunina frá vísindun-
um, og um uppruna lífsmyndanna hér
fylgir hún skoðun breytiþi óunarkenningar-
innar. Þó neitar hún að slá nokkru
löstu f þeim efnum, eða gera það að
skuldbundnum trúaratriðum, heldur leyfa
hverjum og einum að leita sér þekking-
ar í þeim efnum og trúa hverju þar um,
er hann finnur sannast vera. Hún játar,
að þessar skoðanir um uppruna heims-
ins hljóti að breytast í ýmsum efnum
öld frá öld, eftir þvf sem þekking manna
á heiminum kemst lengra. En sann-
leikurinn í þeim efnum er meira verður
en nokkur trú eða skoðun. (Frh.).
Konungaheimsókn í Khöfn.
Gustav Svíakonungur var nýlega í
heimsókn hjá Kristjáni konungi X.
og litlu síðar Hákon Noregskonung-
ur. Var mikil viðhöfn f Khöfn út
af móttöku þeirra beggja.
Danska þingið. í Fólksþinginu
var I. C. Christensen endurkosinn
formaður til bráðabirgða, en neitaði
að taka við kosningunni fyrir fult og
alt. Hann fjekk 41 atkv., en 66
seðlar voru auðir. Goos var endur-
kosinn formaður Landsþingsins.