Lögrétta - 16.08.1913, Blaðsíða 2

138
L0GRJETTA
Samtökin um sambandsmálið hefðu
skapað frið í landinu. Því gæti eng-
inn neitað. Benti til sönnunar því
á tóninn í öllum betri blöðum lands-
ins fyrir og eftir. Þótt ein ómerki-
leg undantekning væri frá þessu, blað
ræðumanns sjálfs, þá hnekti hún ekki
reglunni. Sundurlyndið, sem um væri
talað innan þingsins nú, stafaði af
klofningi í einum þingflokki, sem ekki
hefði komið af neinni stefnubreytingu,
heldur af sundurlyndi um smávægi-
legt atriði meðal þingmanna, er ekki
tæki til stjórnmálaflokkanna meðal
kjósenda úti um land. — Dæmið,
sem ræðum. hefði tekið, út af rit-
símaláninu, til sönnunar því, sem
hann segði um lánstraust landsins út
á við, sýndi einmitt hvernig búið hefði
verið að fara með lánstraustið og
hver þörf þar væri á viðreisn og
bótum; en að heimta að öllu sliku
væri kipt í lag í einni svipan, það
næði engri átt. Slíkt hlyti að taka
nokkurn tíma, jafn herfilega og traust
landsins út á við hefði verið leikið
á undanförnum árum. — Ráðh. kvað
ræðum. ekki þess verðan, að átt
væru við hann orðaskifti um sam-
bandsmálið, svo hefðu afskifti hans
af því hingað til verið öllu viti fjar-
læg. Hann væri að tala um
vantraustsyfirlýsinguna, sem sjer
hefði verið gefin út af því á þing-
inu 1909. En hitt væri kunnugt, að
vantraustsyfirlýsingarmennirnir þeir
hefðu fallið eins og flugur um alt
land við næstu kosningar. Frá kjós-
endum hefði hann líka fengið trausts-
yfiriýsingar með fjölda undirskrifta
hvaðanæva af landinu rjett eftir að
hann fjekk vantraustsyfirlýsinguna í
þinginu. Kvaðst vænta þess enn, að
sambandsmálið yrði leitt til sigurs,
og sporið, sem stigið hefði verið
hjer 1912 til samkomulags um málið,
mundi síðar talið stigið í rjetta átt.
Því færi fjarri, að þjóðin hefði tekið
afstöðu móti málinu. Samkomulags-
skilyrðin, sem rædd hefðu verið hjer
síðastliðið haust, hefðu verið svar
upp á málaleitun þingflokksins, sem
tekið hefði málið að sjer, og ef að
þeim hefði verið gengið, þá hefðu
þau orðið „prógram" flokksins.
Stjórnin hefði ekki borið þau fram.
En þau hefðu orðið fyrir algerlega
röngum dómum hjer heima. Þar
sem nú hefði verið samþykt á þing-
málafundum í Eyjafirði, að láta mál-
ið hvílast á þessu þingi, þá hefði
það verið gert eftir tillögu frá sjer,
og slíkar samþyktir þar og víðar
væru enginn mótblástur gegn sam-
bandsmálinu frá þjóðinni.
Ymislegt, sem B. Sv. bar fram
viðvíkjandi Isl.banka og afskiftum
núv. stjórnar af honum, sýndi ráð-
herra að ekki væri á neinum rök-
um bygt, en sprottið af misskilningi.
T. d. það, sem ræðum. hafði eftir
„Svipunni" sál. um hlutabrjefasölu
bankans o. s. frv. Kvað fjarstæðu
að segja, að bankinn hefði ekki
stutt atvinnuvegi landsins, þar sem
kalla mætti að hann hefði skapað
innlenda botnvörpuútveginn. Stór-
lánin væru atvinnuvegunum besti
styrkurinn. Þar sem átalið væri,
að stjórnin hefði keypt hlutabrjef í
ísl. banka fyrir gjafasjóð Kr. Jóns-
sonar læknis, þá væri þetta ekki satt.
Gjöfin hefði verið afhent í hluta-
brjefum ísl. banka. En þó satt væri,
að stjórnin hefði ávaxtað sjóðinn á
þennan hátt, þá væri það fullkoml.
heimilt.
Ut af ummælum um afskifti sjórn-
arinnar af flaggtökinni I2.júnísagði
ráðh., að stjórnarvöldin hjer hefðu
þegar skilað eigandanum flagginu
og stjórnarráðið tekið að sjer mál
hans, eins og þinginu væri nú kunn-
ugt. Brjef til lögreglustjóra um
verndun ríkisflaggsins væru fram
komin vegna þess, að árásir hefðu
verið gerðar á það og jafnvel til
þeirra hvatt með samþykt á fundi í
Barnaskólaportinu.
Um samgöngusamningana kom
ekkert nýtt fram; ekkert annað en
það, sem fram var komið í deilunni
um þá síðastl. vetur og lesendur
Lögr. kannast við. Ýmsum vitleys-
um „Ingólfs" frá því í vetur var þó
ekki haldið fram af neinum nú.
Af öllum þeim, sem eidhúsverkin
höfðu, var talað um, að ráðherra
hefði átt að fara frá vegna þess, að
hann hefði orðið undir við atkvæða-
greiðslur í neðri deild, frumvörp
stjórnarinnar hefðu verið feld þar, en
önnur frumvörp, sem ráðherra hefði
lagst á móti, verið samþykt. Á
þessu töldu þeir nú þingræðið vera
að stranda.
Ráðherra kvað það ekki forsvar-
anlegt af sjer að fara frá eins og nú
stæði í þinginu. Spurði, hvað úr
því yrði fyrir þeim, sem þess ósk-
uðu, ef þeir ættu að fara að rffast
um, hver á eftir skyldi koma. 13
menn í neðri deild, sem greitt hefðu
atkvæði með dagskránni í lotterí-
málinu, væru ekki meiri hluti þings-
ins. Móti skattamálunum hefðu að-
eins 12 greitt atkvæði, og sumir
þeirra með þeim ummælum, að þeir
vildu einungis fresta málinu, en ekki
ganga móti stefnu þess. Þeir, sem
vildu að hann færi frá, skyldu reyna
að fá meiri hluta þingsins til þess
að lýsa yfir, að þetta væri hans
vilji. Þá fyrst, er þetta væri fengið,
gætu þeir með rjettu talað um brot
á þingræði, ef hann segði ekki af
sjer. Eins og nú stæði væri það
ekki hægt. Gegn þráa og visnun í
Iöggjafarstarfi á þingum væri annar-
staðar til annað ráð en það, að
stjórnin segði af sjer.
Um þetta mál og flokkaafstöðuna
í þinginu töluðu sfðan fleiri og skor-
uðu á ráðherra, að taka ekki til
greina ummæli þeirra þingmanna,
sem óskuðu stjórnarskifta.
Jón Magnússon benti á, að hjer
væri sú venja mynduð í þinginu, að
báðar deildirnar ljetu í Ijósi að þær
æsktu stjórnarskifta, ef þau ættu fram
að fara. Svo hefði verið 1909 og
1911.
Pjetur Jónsson rakti nákvæmlega
hvernig flokkaafstaðan væri nú í
þinginu. í neðri deild hefðu fyrst
tvö flokksbrot Landvarnarmanna og
Sjálfstæðismanna runnið saman í 5
manna flokk. Sá flokkur hefði svo
tekið saman við flokksbrot frá Heima-
stjórnarmönnum, sem í væru 6 menn.
Heildin, sem þannig hefði myndast,
væri saman sett af tveimur andstæð-
um, sem alls ekki gætu átt saman.
Og enn væri hún minni hluti deild-
arinnar. Til þess að ná meiri hluta
yrði að bætast við flokksleysingi,
sem flökti á milli og hvergi ætti
fast heimili. Og þótt hann bættist
við, væri enn ekki meiri hluti feng-
inn. Einn mann þyrfti enn úr öðr-
um flokki. Þannig væri saman sett-
ur sá helmingur neðri deildar, sem
nú væri verið að heimta að stjórnin
viki fyrir. Og af þessum helmingi
hefðu sumir lýst yfir, er þeir greiddu
atkv. um þau mál, sem talið væri
að alt ætti á að velta, að atkvæða-
greiðslan ætti ekki að skoðast sem
vantraustsyfirlýsing til stjórnarinnar.
Ráðherra mætti ekki víkja fyrir
þannig lagaðri mótstöðu. Það yrði
að vandræðum. Benti svo til þess
sama og ráðherra, að annað ráð væri
til, en þar var auðvitað átt við það
ráð, að rjúfa þingið.
Um klofning Sambandsflokksins
og Heimastjórnarflokksins í byrjun
þings varð svo orðakast milli ýmsra
þingmanna. Guðm. Eggerz hafði
gert þetta að aðalefni í elðhúsverka-
ræðu sinni. Byrjaði með háu lofi
til ráðherra út af framgöngu hans í
sambandsmálinu 1908 og yfirlýsingu
um lotningarfylstu velþóknun sína á
því, en ráðherra vildi ekki lofið og
vísaði því heim aftur. Fanst mönn-
um alt mistakast fyrir Guðmundi,
bæði lof og last.
Samgöngnmál.
Nefndirnar er e. d. og n. d. skip-
aði til að íhuga samgöngumál, hafa
unnið saman, og hefir n. d. nefndin
(Jóh. Jóh, Valt„ Bj. Kr., H. St. og
Pjetur) komið fram með álit sitt, og
er það samhuga álit nefndarmanna,
að ófært sje að byggja til frambúðar
á samningum við erlend fjelög um
strandferðir vorar, heldur yrði að
því að stefna, að koma þeim sem
fyrst áánnlendar hendur. Þótti nefnd-
unum æskilegt, að hið fyrirhugaða
„Eimskipafjelag íslands" tæki að sjer
; strandferðirnar, en fjelagið hefur ekki
I getað gefið ákveðin svör; en nefnd-
unum virðist þó eigi ólíklegt, að svo
mundi kunna að fara, ef fjelaginu
væri gefin nógu sterk hvöt til þess
með ríflegri hluttöku í fjelaginu; en
sjái fjelagið sjer ekki fært að taka
að sjer strandferðirnar, þá yrði samt
að koma samgöngunum í innlendar
hendur, og gæti það þá varla verið
með öðru en landsjóðsútgerð, og sem
ætti að geta borið sig með viðlíka
tillagi og að undanförnu, og byggir
það meðal annars á brjefi frá Thor
E. Tulinius. Kemur nefndin með
allítarlega áætlun um útgerð skips á
stærð við „Austra", og býst við að
með 60 þús. kr. tillagi úr landssjóði
gæti tekjuafgangur orðið á ári um
37 þús. kr. En skip á stærð við
„Austra" býst hún við að fáist fyrir
200 þús. kr. Urðu allir nefndarmenn
beggja deilda sammála um að ráða
til, að stjórninni sje veitt heimild til
að kaupa tvö strandferðaskip af líkri
gerð og strandferðaskipin „Austri"
og „Vestri", og halda þeim út á
kostnað landssjóðs, og stjórninni veitt
heimild til að taka alt að 450 þús.
lán til þessa.
Nefndin flytur svohljóðandi frv.:
1. gr. Landsstjórninni veitist heim-
ild til að kaupa hluti í „Eimskipa-
fjelagi íslands" fyrir alt að 400,000
kr„ gegn því að fjelagið taki að sjer
að halda uppi strandferðum umhverfis
landið með tveimur eða fleiri strand-
ferðaskipum, og hafi tvö skipin að
minsta kosti jafnmikið farþegarúm og
lestarúm og sjeu að minsta kosti
jafnörskreið og þau strandskip, sem
hjer voru í förum 1911 og 1912.
Ferðir þessar skal fjelagið hefja svo
fljótt sem því verður við komið, og
eigi síðar en í apríl 1916. Um fyrir-
komulag ferðanna, lerðaáætlanir og
taxta fer eftir samningi milli fjelags-
ins og stjórnarráðsins.
2. gr. Náist ekki samningar við
„Eimskipafjelag íslands", samkvæmt
1. gr„ veitist landsstjórninni heimild
til að kaupa tvö strandferðaskip, er
samsvari skilyrðum þeim, er sett eru
í 1. gr„ og halda þeim út á kostnað
landssjóðs bæði til strandferða og
annara ferða, eftir því sem hagan-
legast þykir, þegar strandferðum lýk-
ur hvert ár.
3. gr. Stjórnarráðið semur áætlun
fyrir strandferðaskip landssjóðs og
ákveður fargjöld og farmgjöld þeirra.
Það ræður og afgreiðslumann skip-
anna, sem jafnframt er reikningshald-
ari, og ákveður þóknun hans, og
stjórnar hann útgerðinni að öllu Ieyti
undir umsjón þess, samkvæmt erindis-
brjefi, er það setur.
4. gr. Utgerð landssjóðs skal, ef
til kemur, hefjast eigi síðar en í
apríl 1916, og skal stjórninni heimilt
að leigja skip til strandferðanna til
bráðabirgða, hafi ekki tekist að ná
hentugum skipakaupum fyrir þann
tíma, og fer þá um rekstur leigu-
skipanna samkvæmt 3. gr.
5. gr. Landstjórninni veitist heim-
ild til að taka lán alt að 450,000 kr.
Gufubáturinn „Örnin,
sam nú ar Rjá Sufunesi, Jœst Raypíur
nu þagar. JSáturinn varéur saléur i því
ástanéi\ sam Rann nú cr i, og gffur Rluía-
fjalagié <3*. <3. cjRorsfeinsson & Go. i
xZRayRjaviR aííar JroRari upplýsingar.
til að fullnægja ákvæðum I. og 2.
greinar. Stjórninni veitist og heim-
ild til að setja strandskipin að veði
til tryggingar þeim hluta lánsupp-
hæðarinnar, sem út á þau kann að
fást.
Lög frá alþingi.
7. Um samþyktir um eftirlit úr
landi með fiskiveiðum í landhelgi.
Heimilt er sýslunefndum að gera
samþyktir fyrir einn hrepp eða fleiri
um eftirlit úr landi með fiskiveiðum
í landhelgi.
8. Um breytingu á lögum 9. júlí
1909 um styrktarsjóð handa barna-
kennurum. — Sjóðurinn fær 2500 kr.
styrk úr landssjóði á ári hverju, þar
til sjóðurinn er orðinn 50000 kr.
Innan þess tíma má ekki verja öðru
til arlegra útgjalda en vöxtum af
sjóðnum. — Árgjaidið úr landsjóði
fellur niður þegar sjóðurinn er orð-
inn 50000 kr.
9. Um breyting á lögum 20. okt.
1905, um málaflutningsmenn við
landsyfirdóminn í Reykjavik. — Auk
skilyrða þeirra, sem sett eru í þeim
lögum, er því viðbætt, að sá sem
leyfi fær til málfærslustarfa við lands-
yfirdóminn hafi, að loknu fullnaðar-
prófi, fengist í 3 ár við málfærslu-
störf, annaðhvort á eigin hönd, eða
á skrifstofu málaflutningsmanns, eða
um jafnlangan tíma gegnt embætti
eða stöðu, sem lögfræðisprófs er kraf-
ist til, eða unnið á skrifstofu við
slík embætti. Þó nær ákvæði þetta
eigi til þeirra lögfræðisnemenda, er
Ijúka fullnaðarprófi við háskóla ís-
lands innan 4 ára eftir að lög þessi
hafa gengið í gildi.
1‘ingmaniiaíViiniYÖrp.
67. Um strandferðir. (Sjá sam-
göngumál).
68. Um forðagæslu flytur hall-
ærisvarnanefndin í e. d. í hverjum
hreppi skulu kosnir forðagæslumenn,
einn eða fleiri, til þess að hafa gát
á heybirgðum, kornvörubirgðum eða
öðrum fóðurbirgðum hreppsbúa og
meðferð þeirra á búpeningi. Sýslu-
nefnd skal ákveða tölu forðagæslu-
manna í hverjum hreppi eftir tillög-
um hreppsnefndar. Með þessum lög-
um eiga horfellislögin að nemast úr
gildi.
Fánamálið
afgreiddi n. d. 14. þ. m. til e. d. með
16:9 atkv. Þeir, sem greiddu atkv.
með frv„ voru: Bj. Kr„ Egg. P.,
Ein. J„ G. Egg„ H. St„ Jón J„ Jón
Ól„ Kr. Dan , Kr. J , L. H. B„ Ól.
Br„ St. St„ Tr. B , Valtýr, en P. J.
og Þorl. J. töldust til meiri hlutans.
Á móti voru: Ben. Sv„ Bjarni, H.
Hafst., Jóh. Jóh„ Jón M, M. Kr.
Matth. Ól„ Sig. Sig. og Sk. Th.
Nefndir.
Siglingalög: Jón Magn., Jón Ól„
Kr. J., Matth. Ól. Sk. Th.
Slmakerfi: Þorl. J., Jón J„ Jóh.
Jóh., P. J„ Sk. Th.
Mannskaðaskýrslur: St. St„ H. St„
M. ÓI„ Tr. B., Kr. Dan.
Skildinganes: Sig. Sig„ L. H B ,
Kr. J„ Valtýr, Ben. Sv.
Rafveita: G. Bj. (skr.), Sig. Egg.
(form.), Bj. Þorl.
Hallærisvarnir: P. J„ Ól. Br„ J.
Ól„ Matth. Ól„ Kr. Dan.
KvennaþingiA í Bmlaiient.
Ut af því, sem, „Reykjavík" segir
í síðasta tbl. að staðið hafi 'í ræðu
mrs. Catt á þinginu í Budapest skal
jeg geta þess, að það er að nokkru
leyti ósatt. Um mig gat hún ekk-
ert í ræðunni, sem ekki heldur stóð
til. En misskilningur sá, sem kom
fram 1 ræðunni um, að ísland fengi
einni póstferð minna en áður þetta
ár vegna styrksins til ferðar minn-
ar, stafaði frá ógreinilegu slúður-
brjefi, sem skrifað hafði verið hjeð-
an frá Reykjavík, til konu við fund-
inn, sem færði það móttökunefnd-
inni í Budapest.
í skýrslu frá fundinum, sem nú er
komin út, hefur mrs. Carrie Chap-
mann Catt getið íslands á þá leið,
að hún tekur veitingu ferðastyrksins
sem uppbót fyrir frestun stjórnar-
skrármálsins, með ákvæðunum um
kosningarrjett kvenna, er hún segir,
að frestað hafi verið á heiðarl. hátt
vegna annara mála. Hún segir, að
íslendingar sjeu lítil þjóð, en betri
þjóð og frjálslyndari sje ekki til.
Svo biður hún fulltrúana frá kvenna-
þinginu, að flytja frá sjer þau skila-
boð heim hingað, að ísl. stjórnin hafi
gefið eftirdæmi, sem vert sje þess,
að stjórnir stærstu og mestu land-
anna tæku það eftir.
Briet Bjarnhjeðinsdóttir.
M fjalláÉi til fistiik
Lausn frá embætti hefur Sigurð-
ur Sigurðsson læknir í Dalahjeraði
fengið frá 1. sept. næstk. vegna
heilsubrest.
Jarðarför Guðl. Guðmundssonar
bæjarfógeta fór fram í fyrra dag.
Óþurkar eru sífeldir hjer við Faxa-
flóa. En austan fjalls voru ágætir
þurkar alla síðastl. viku, svo að menn
hirtu þá hey sín að fullu.
Reykjavík.
Ráðherra H. Hafstein hefur ný-
lega fengið stórkross St. Ólafs-orð-
unnar norsku.
Guðm. Magnússon prófessor fer
í dag með „Flóru" til Noregs, og
þaðan til Khafnar, meðfram til að
leita sjer Iækningar. Dvelur ytra til
næsta vors.
3Xeðan jeg dvel erlendis
gegnir spítalalæknir Matthías Einars-
son húslæknisstörfum mfnum. Reikn-
inga til mín má senda skólastjóra
Morten Hansen.
'5/8 1913.
G. Magnússon.
Jóhs. S. Kjarval
í Iðnskólanum.
Opin frá kl. 11—4
til 21. ág.
Aðgangur 25 au. Allan tímann 50 au.
Oddur Gíslason
yfírrjettarmálaflutnlngsmaður,
Lanfásveg 22.
Venjul. heima kl. 11—12 og 4—5.
Prentsmiðjan Gutenberg.