Lögrétta - 08.08.1914, Blaðsíða 2

144
LÖGRJETTA
RjettarstaDa kuenna i Englandi.
Lögin, landstjórnin og dómstólarn-
ir í Englandi fara meS konur eins
og þær sjeu óæðri verur en karlmenn.
Þær eru útilokaðar frá mörgum
atvinnugreinum, einkum þeim, sem
eru gróðavænlegar. Meðal annars
hefur þeim verið bönnuð ýmiskonar
vinna með verksmiðjulöggjöfinni; en
það er sú vinnan, sem er tiltölulega
ljett og vel borguð. Það hefur verið
gert undir því yfirskyni, að v e r n d a
konurnar, en tilgangurinn ekki sjá-
anlegur annar en sá, að afstýra sam-
kepni þeirra við karlmenn. Þar á móti
mega konurnar vinna þá vinnu í
verksmiðjunum, sem er hættuleg
heilsunni og illa launuð.
Yfirleitt eru konur hafðar að fje-
þúfu í Englandi í verksmiðjuiðnað-
inum. í þvi skyni að afstýra því hef-
ur verið ákveðið launalágmark í hin-
um og öðrum atvinnugreinum. En
þetta launalágmark á ekki við aðrar
atvinnugreinar en þær, sem eru
„skrásettar", og fjöldi þeirra er ekki
skrásettur, og verður það ekki, að því
er menn ætla, fyr en konur hafa
fengið kosningarrjett og geta neytt
menn til þess að skrásetja þær.
Stjórnin gengur sjálf á undan öðr-
um með því eftirdæmi að hafa kven-
fólkið að fjeþúfu, og gerir óhæfileg-
an mun karla og kvenna, sem fyrir
hana vinna, greiðir verksmiðjukven
fólki sínu afarlágt kaup, fyrirmunar
konum, sem vinna undir póststjórn-
inni, simastjórninni og kenslumála-
stjórninni að komast í góðar stöður,
og greiðir þeim lægri laun en karl-
mönnum fyrir sömu vinnuna. Jafn-
vel á skólabörnum er gerður munur,
stúlkur fá lægri verðlaun en piltar.
Laga- og dómstólaVernd kvenna
gegn árásum karlmanna er furðu lít -
il á Englandi. Stundum, þegar karl-
menn hafa orðið djarftækir til 6
ára gamalla stúlkubarna, hafa þeir
sioppið með smásektir, og fyrir hefur
það komið, að þær sektir hafa ekki
numið meiru en kr. 4.50. Eða söku-
dólgarnir hafa sloppið sektarlaust,
að eins orðið að skuldbinda sig til
þess, að gera ekki slíkt oftar! Sjeu
þéssir piltar settir í fangelsi, þá er
það að öllum jafnaði einfalt fangelsi
nokkra daga. Einn dómarinn hjelt
alveg nýlega ræðu um það fyrir dóm- 1
nefndinni, að það gæti hent jafnvel j
bestu menn að vera djarftækir til -
stúlkubarna, og að slíkum yfirsjón- 1
um mætti ekki skipa á bekk með
öðrum eins glæpum eins og þjófnaði
og svikum. Enda þykja lagaskýring-
ar sumra dómaranna í slíkum mál-
um alt að því ótrúlega fráleitar.
Konurnar horfa og hlusta á þetta
að staðaldri. Sjálfar eru þær dæmd-
ar i langvinna betrunarhússvist fyr-
ir að brjóta rúður. Óskiljanlegt er
það ekki, að þeim finnist því ekki of-
aukið, að þær fái að hafa einhver
áhrif á löggjöf og dómaskipun lands-
ins.
Auðvitað stendur óskírlífis-atvinna
kvenna í nánu sambandi við það,
hvernig kvenfólkið er haft að fje-
þúfu og hve lítil er lagavernd kvenna
og stúlkubarna. Voðalegast er það,
hve mikil brögð eru að því, að stúlku-
börn hafi saurlifnað að atvinnu.
Nefnd, sem lávarðamálstofan skip-
aði nýlega, hefur lýst yfir því, að
slíkt fari hræðilega í vöxt, einkum í
Lundúnum, og að sum þessi börn sjeu
ótrúlega ung. Þegar frú Pankhurst,
ein af foringjum hernaðarkvennanna,
var í fátækrastjórn Lundúnaborgar,
var hún einu sinni á eftirlitsferð um
sjúkrahús fátækrahælisins. Þá sá
hún 13 ára stúlku, sem lá í rúminu
og var að leika sjer að brúðu. Hún
spurði, hvað að barninu gengi. Henni
var sagt, að hún væri komin að falli,
og af því að hún væri með kynferð-
issjúkdóm, mundi barnið að líkindum
líka verða sjúkt. Annað skifti sá frú
Pankhurst 11 ára gamla stúlku, sem
ekki virtist eldri en 8 ára, í Hjálp-
ræðishershæli, inni hjá hjúkrunar-
konunni. Frúin spurði, hvers vegna
barnið væri ekki að leika sjer með
hinum börnunum. Henni var svarað
þessu: „Við þorum ekki að láta hana
leika sjer með hinum börnunum. Hún
hefur lifað í óskírlífi meira en ár.“
Konunum þykir ófýsilegt að b í ð a
lengi eftir því, að karlmennirnir ráði
bót á slíku ástandi.
Rjetturinn til nauðvarnar er mjög
takmarkaður með Bretum. En eink-
um er það örðugt konum að fá viður-
kendan rjett til þess að verja sig. í
einni ensku nýlendunni skaut kona
fyrir eitthvað tveim árum mann, sem
brotist hafði inn til hennar, þegar
hún var ein heima, og ætlaði að fá
vilja sinum framgengt á henni með
valdi. Hún var dæmd til lífláts. En
náðuð var hún.
Örðugar gekk fyrir konu í Canada.
Þar í landi lifa menn undir enskum
hegningarlögum. Konan hafði drepið
mann sinn, og atvikin voru þessi:
Maðurinn hafði selt alt, sem þau
áttu, og látið konuna vinna fyrir
sjer og börnunum. Þá vildi hann
fara að ráða því, hvernig hún ynni
fyrir honum — krafðist þess, að hún
geröi það með óskírlífi. Hún synjaði.
Þá lagði hann hana með hnífi, og
hún lá margar vikur í sjúkrahúsi í
sárum. Hann var dæmdur til þriggja
ára fangelsisvistar. En eftir eina viku
var honum hleypt út. Hann hjelt aft-
ur heim til konu sinnar, og aftur fór
hann að reyna að fá hana til þess
að selja sig öðrum karlmönnum. Einn
daginn tjáði hann hepni, að synjaði
hún sjer framar um þetta, ætlaði
hann sjer að drepa hana. Lítið hafði
vantað á, að hann gerði það áður,
og rjettvísin í Canada hafði ofurselt
hana í hendur honum. Hún sá þá
engin önnur ráð en að verða fyrri til
og drepa h a n n.
Það gerði hún líka. Að því búnu
kærði hún sjálfa sig tafarlaust fyrir
lögreglunni. Hún var dæmd til líf-
láts. En af því að hún var þunguð,
var aftökunni frestað, þar til er hún
yrði ljettari. Hún var látin sitja
nokkra mánuði í fangelsinu með
hengingarólina sama sem um hálsinn.
Að lokum tókst að fá hana náðaða.
Og náðin var fólgin í æfilöngu fang-
elsi.
Ætla mætti, að það kynni að hafa
haft einhver áhrif á barnið, hvernig
kjör móðurinnar voru um meðgöngu-
timann. Hafi valdhafarnir haft nokk-
urar áhyggjur út af því, þá rættist
furðanlega fram úr því máli. Barn-
ið var tekið frá móðurinni 6 vikna
gamalt. Svo var það látið deyja úr
sulti!
í hjónabandinu eru enskar konur
mönnum sínum undirgefnar að öllu
samkvæmt lögum. Mönnum, sem
berja konur sinar, er ekki hegnt,
nema misþyrming sje sönnuð.
Og misþyrmingin þarf að vera í
meira lagi greinileg, ef enskir dóm-
stólar eiga að fást til þess að taka
hana til greina. Sje hún ekki tekin
til greina, þá vísar dómarinn kon-
unni heim aftur til mannsins.
Maðurinn getur fengið að skilja
við konu sína, ef hún hefur verið
honum ótrú. En konan getur ekki
fengið að skilja við manninn fyrir
sömu sakir — jafnvel ekki þó að
hann taki lagskonu sína inn á heim-
ili þeirra hjónanna — nema konan
sanni jafnframt, að maðurinn hafi
annaðhvort misþyrmt henni eða
hlaupist á brott frá henni.
Konan hefur ekkert löglegt tilkall
til neins af tekjum mannsins, nema
hann hafi yfirgefið hana. Hafi hann
ekki gert það, getur hann neitað
henni um hvað sem honum sýnist af
tekjum sinum. Hún getur þá ekki
neytt hann til þess að standa straum
af sjer með öðru móti en því, að fara
á fátækrahælið. Þó að hún og börnin
líði hungursneyð, getur hún ekki með
öðrum hætti krafist aðstoðar lag-
anna til þess að fá lífsviðurværi sitt
frá manninum.
Deyi gift kona, án þess að hafa
látið eftir sig erfðaskrá, erfir mað-
urinn allar eigur hennar. En konan
erfir ekki nema nokkurn hlut af eig-
um manns síns.
Engan rjett hefur ensk kona sem
móðir gagnvart manni sínum. For-
eldravaldið er alt í höndum föðurs-
Dvergur,
trjesmfiauerksiilja 09 timbaruersfun
(Mvaenrinu 9 Co.),
Hafnarfirði. Símnefni: Dverg'ur. Talsími 5 og 10.
Hefur fyrirliggjandi: Hurðir — Glugga — Lista og yfir höfuð alls konar
timburvörur til húsabygginga og annara smíða. — Húsgögn, ýmis konar, svo
sem: Rúmstæði — Fataskápa — Þvottaborð og önnur borð af ýmsum
stærðum.
Pantanir afgreiddar á alls konar húsgögnum. — Rennismíðar af öllum
tegundum.
Miklar birgðir ai sænsku timbri, sementi 09 pappa.
Timburverslunin tekur að sjer byggingu á húsum úr timbri og steinsteypu,
og þar sem vjer höfum fengið betri kaup á timbri í þetta skifti en alment
gerist, væntum vjer að geta boðið viðskiftamönnum vorum hin allra bestu
viðskifti, sem völ er á.
ins, hann einn hefur rjett til þess
að gera ákvarðanir um börnin. Kon-
an ekki, fyr en faðirinn er látinn.
Og þá því að eins, að maðurinn hafi
ekki sett börnunum einhvern fjár-
haldsmann i erfðaskrá. Hafi hann
gert það, hefur móðirin engan rjett
til þess að ráða neinu um börnin, eft-
ir andlát föður þeirra.
Dómur hefur verið kveðinn upp um
það, að eiginmaður megi taka barn
sitt frá móðurinni, meðan hún hefur
það á brjósti.
Og svo er enn eitt eftir, sem væri
hálf-skringilegt, ef það væri ekki svo
hróplega ranglátt. Þó að konan eigi
svo aðstöðu, sem sagt hefur verið
samkvæmt lögum, þá er henni refs-
að margfalt þyngra en manninum
fyrir illa meðferð á börnum. Maður-
inn hefur alt valdið á heimilinu, en
á konunni lendir ábyrgðin!
Það, sem sagt er hjer að ofan, er
ofurlítið ágrip af sumu, sem stendur
um þetta efni í kafla í bók, sem heitir
„Sufragetterne", eftir V i g g o K o p-
p e 1, og gefin hefur verið út á þessu
ári á forlag Lehmanns og Stages í
Kaupmannahöfn. 1 bókinni er alt
ítarlegra en hjer, auk þess sem ýms-
um atriðum um þetta efni er alveg
slept hjer.
En jafnvel af því, sem hjer er sagt,
get jeg hugsað mjer, að mörgum
skiljist það, að þetta kvenrjettinda-
mál á Englandi á djúpar rætur, og
að það er í raun og veru engin furða,
þó að öldurnar rísi nokkuð hátt, þeg-
ar konurnar eru farnar að gera sjer
ljóst að fullu, hve mikilvæg eru eink-
um fyrir lítilmagnann, þau rjettindi,
sem enn er haldið fyrir þeim.
Einar Hjörleifsson.
Prentsmiðjurnar Rún og Gutenberg.
FitESTIP B.RÚPKPUPIFIU
|þangað til þjer hafið fengið tilboð frá|
K Ú B E tl H fl.U N S M ð B.E L M n 0 n SIII,
|Tlf. 7997. Poul Rasmussen. Tlf. 7997.|
Vestervold 8 (Ny Rosenborg).
Stærsta húsgagnaverslun Danmerkur.
Chr. VIII.
Dagstofuhúsg. mjög falleg Borðstofu — úr eik Svefnherb. — úr birki, lakk. Kr. 521.
Dagstofuhúsg., pól. mah. Borðstofu — úr eik Svefnherb. — pól. mah. Kr. 1000
ÆtíS 300 teg. húsgagna fyrirliggjandiA
nsom sender denne Annonse
, til „Klædefabr. Kontoret“,
Köbenhavn S., faar frit tilsendt 4
mtr. 125 ct. b. sort, mörkblaa, marine-
blaa, brun el. grön finulds Klæde til
en flot Dragt for 10 Kr.
SJÓMANNAVERKFALL
í KAUPMANNAHÖFN.
4. þ. m. barst Thorefjelaginu
skeyti um það, að stórt sjómanna-
verkfall væri í Kaupmannahöfn, og
vegna þess verði „Sterling" og
„Kong Helge“ að hætta siglingum
fyrst um sinn. Ennfremur hefur sú
fregn borist, að af sömu ástæðum
fari „Skálholt" ekki frá Khöfn.
r ----'
54
Jeg svaraði þess vegna, að jeg hefði verið
þar næstum allan daginn og mig lysti ekki
að vera lengur úti.
„Það skiftir engu, hvort yður lystir;
jeg vil að þjer farið,“ sagði jómfrú Medea
sneglin. — „Því ertu svona ókurteis!“
sagði herra Kúlpepper við dóttur sína-;
herra Keene má vera eins og hann vill;
jeg er alveg hissa á þjer, Medea.“ — „Og
jeg er hissa á þjer, pabbi, að þykjast ráða
í það, sem enginn fótur er fyrir,“ sagði
Medea önug. „Alt, sem þú sagðir i morg-
un, og allur grunur þinn, er hjegómi einn;
þú mátt gjarnan glápa á mig, pabbi! Það
er einber hjegómi.“ — „Hvaða hjegóma
ertu að tala um, Medea ?“ — „Medea hef-
ur rjett að mæla,“ sagði húsfrú Kúlpepper;
„það er alt hjegómi." — „Þú þarft ekki að
tylla þjer á tá, faðir minn, svo mikið get
jeg sagt þjer,“ mælti Medea og hvíslaði
í eyra föður síns svo hátt, að jeg heyrði:
— „Það er ekki eins og þú ætlar; hann
er ekki nema rjettur og sljettur." —
„Hvaða heimska,“ sagði fjárhaldsmaður-
inn í lágum hljóðum; „drengnum hefur
verið kent að segja það; hann er ekki þitt
meðfæri, Medea.“
Þegar faðirinn gjörði þessa athuga-
semd, er aldrei var nema sönn, varð jóm-
frú Medea ákaflega reið og blóðroðnaði í
andliti, á hálsi og herðum. Jeg hefi aldrei
sjeð þvílíka norn, eins og hún virtist vera.
Mjer lá við falli, er hún rauk fram hjá
mjer og þusti út.
„Medea kann að setja hitt og þetta sam-
an,“ sauð niðri í frúnni. — „Medea þykist
nógu vitur, en þú ert gamalt flón,“ sagði
herra Kúlpepper í bræði sinni; „önnur
ykkar er of vitur, en önnur veit ekki helm-
ing þess, er hún ætti að vita. Jeg vona,
herra Keene, að þjer sjeuð matlystugur,
því að við höfum góðan miðdegisverð.
Þykir yður ekki endur og grænar baunir
góðar?“ — „Það veit hamingjan," sagði
jeg. — „Eruð þjer fæddur í Chatam, herra
Keene?“ — „Nei, herra minn, jeg er fædd-
ur í höllinni, nálægt Suður-Hamton. Móð-
ir mín var alin upp hjá gömlu jómfrú Del-
mar, föðursystur kafteinsins." Þetta sagði
jeg af ásettu ráði, því að jeg vissi, að það
mundi koma jómfrúnni í bobba, sem var
nýkomin út úr eldhúsinu.
Herra Kúlpepper kinkaði hróðugur koll-
inum framan í konu sína og dóttur, en þær
virtust agndofa út af þessari nýju fregn.
Jómfrú Medea þagði nokkra stund, þang-
að til hún sagði: „Mig langar til að spyrja
yður að einu, herra Keene.“ — „Jeg vil
ekki svara fleiri spurningum yðar, jómfrú
góð,“ sagði jeg. „Þjer hafið verið að spyrja
mig í allan morgun og nýlega voruð þjer
næstum búnar að ryðja mjer um koll. Sje
svo, að þjer þurfið að vita meira, þá spyrj-
ið kaft. Delmar, eða ef þjer kjósið heldur,
skal jeg spyrja kaft. Delmar, hvort jeg
eigi að svara yður, og segi hann já, skal
jeg gera það, en annars ekki."
Þarna rak jeg á smiðshöggið; mæðg-
urnar virtust lafhræddar og herra Kúl-
pepper var enn þá meira á glóðum, en
þær. Þeim virtist, sem jeg mundi vita, að
hverju þær vildu komast, og þótt þeim
það sönnun fyrir því, að jeg vissi, hver
jeg væri, og þar sem jeg hefði skýrskotað
til kaft. Delmars, mundi jeg fullviss um
liðveislu hans og að hann mundi ákaflega
reiðast, ef hann kæmist að því, hvað þær
hefðu ætlað að veiða upp úr mjer.
„Þjer hafið rjett í því, herra Keene, að
neita að svara þeim spurningum, er yður
ekki líka,“ sagði herra Kúlpepper kafrjóð-
ur; „háttsemi þín, Medea, gengur fram af
mjer. Jeg heimta það af þjer, að þú sjert
ekki að ónáða herra Keene með þinni ó-
svífnu forvitni."
„Nei,nei,“ sauð í gömlu frúnni; „haltu
munni, Medea, haltu munni!"
Jómfrú Medea, er virtist hafa rifið úr
mjer augun, ef hún hefði þorað, sat á
bræði sinni eftir megni. Hún var eyði-
lögð af því, að henni skyldi hafa yfirsjest,
gröm af því, að jeg skyldi hafa svarað
henni svo djarflega og hrædd við reiði
föður síns, því að honum var gjarnt til að
skjamba hana duglega, er svo bar undir.
Til allrar lukku var miðdegismaturinn
tilbúinn; breyttist þá talið og einnig hugs-
anir þeirra. Herra Kúlpepper var hinn
kurteisasti og jómfrúin jafnaði sig smátt
og smátt, svo að hún varð þægileg í við-
móti. *
Kvöldið var skemtilegt, en jeg fór
snemma að hátta, til þess að jeg gæti látið
hugann reika í næði. En ekki gat jeg sofn-
að fyr en undir morgun.
15. kapítuli.
Þótt jeg hefði fengið svo mikið hatur
til alls Kúlpepper-hyskisins, að jeg hefði
getað kvalið það á allar lundir, var jeg þó
svo hugsandi út af gruninum, er jeg hafði
fengið um faðerni mitt, að jeg gat ekki
hugsað um hrekki.
Allan daginn eftir var jeg úti á víða-
vangi, eða úti i garðinum og það í djúp-
um hugsunum, og um nóttina lá jeg vak-
andi, þangað til í dögun. Þessa tvo daga
hugsaði jeg meira og ályktaði, en jeg hafði
gert alla æfina á undan. Jeg þóttist vera
miklu betur farinn, heldur en ef jeg hefði
verið sonur rjetts og sljetts sjódáta, en
eigi síður grunaði mig, að jeg mundi verða
að þola margt hnjóðsyrði og að tengd-
irnar mundu lítið stoða mig, nema þvi að
eins, að stórmennið vildi kannast við mig;
en hvernig ætti jeg að haga mjer við hann?
Mjer fanst ekki mikið til hans; það var
hverju orði sannara, og ekki varð þessi
nýi grunur til þess að auka ást mína til
hans. Orð móður minnar í Chatam kváðu
við i eyrum mjer: „Veistu hvern þú hefur
verið að hrekkja?" Jeg þóttist viss um, að
hann væri faðir minn og fann til nokkurs
konar skyldurækni við hann; það hefur
máske verið vaxandi virðing.--------
Þetta voru órólegar hugsanir hjá 14 ára
gömlum dreng, og Kúlpeppers-hyskinu
sagðist svo frá, að jeg hefði verið mikið
fölur og lagt af á andliti, meðan jeg hefði
verið þar.
Þar eð jeg var dulari og stiltari' eftir
fyrsta daginn, urðu þau fegin, er föt mín
voru tilbúin og jeg skyldi stiga á skip
og enn þá fegnari varð jeg að geta fengið
að sjá vin minn Tommý Dott. Jeg ásetti
mjer að ráðfæra mig við hann, eða þó
heldur Bob Kross, ef málið kæmist í tal,
hvernig jeg skyldi fara að; jeg vissi ekki,
nema jeg ætti að ráðfæra mig við þá báða.
Jeg var búinn að hugsa mjer, hvernig jeg
skyldi fara að móður minni. Jeg vissi það,
að hún mundi aldrei kannast við sannleik-
ann, eftir þvi sem farið hafði milli kaf-
teinsins og hennar, er jeg var viðstaddur,
en jeg var fastráðinn í því, að láta hana
vita, að jeg væri kominn að leyndarmál-
inu; jeg hjelt, að svar hennar mundi leiða
mig á rjetta leið, því að sannleikann þótt-
ist jeg vita, þó að jeg hefði enga vissa
sönnun.
Daginn, sem jeg átti að stíga á skip,
bað jeg jómfrú Kúlpepper að gefa mjer
pappírsörk, til þess að jeg gæti skrifað
henni móður minni; hún varð skjótt við
bón minni og sagði: — „Það er best þjer
látið mig sjá, hvort ekki eru ritvillur í
brjefinu, áður en þjer sendið það; mamma
yðar verður svo glöð, er hún sjer að þjer
skrifið rjett." — Síðan fór hún fram í eld-
húsið til þess að skipa fyrir þar. — Þar eð
mjer datt ekki í hug, að láta hana sjá brjef-
ið og ásetti mjer að koma því í pósttösk-
una áður en hún kæmi upp, var jeg næsta
stuttorður, eins og hjer segir:
„Elskulega móðir! — Jeg er búinn að
komast að öllu; jeg er sonur kaft. Delmars
og allir hjer vita leyndarmálið, er þú hef-