Lögrétta - 04.08.1915, Side 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON,
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Reykjavík, 4. ágúst 1915.
Eins og áöur hefur verið getiS um, gafst her ÞjóSverja í SuSur-Afr-
íku nýlega upp fyrir her þeim, sem Botha yfirráSherra fór meS inn i ný-
lendur ÞjóSverja þar og stýrSi sjálfur. 13. mai í vor brautst Botha meS
her sinn inn í höfuSborg nýlendunnar, Windhuk, en þýski herinn, sem
var aS eins fáar þús., hjelt undan til norSurs. Borgmeistarinn í Wind-
huk gaf þá bæinn upp, og sýnir myndin hann, sem er i ljósum jakkaföt-
um, í samtali viS Botha, sem er í búningi þeim, sem Rhaki er kallaS-
ur. MeS samningum þeim, sem þeir Botha og borgmeistarinn gerSu, var
nýlendan í raun og veru fallin í hendur Englendinga, en þó varSist
þýski herinn þar sySra alt fram til 9. júlí, er hann gafst upp og herfor-
ingi ÞjóSverja gerSi friSarsamning viS Botha.
Nr. 35
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir i
Bókauerslun Sigfíisar Eymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síSd.
Kenslð í bökfærslu.
Námsskeið.
Fyrir 10 árum lagSi jeg til í rit-
gerS um atvinnumál, sem út kom 8.
júni 1905 í „Frey“, aS tekiS væri aS
kenna ungum mönnum bókfærslu,
sjerstaklega nemendum i gagnfræSa-
skólanum á Akureyri og í almenna
mentaskólanum (gagnfræSadeild-
inni). Ef alþingi vildi eigi láta byrja
á þessu í fleiri skólum en einum,
mundi best aS byrja á því viS gagn-
fræSaskólann á Akureyri. Þar mundi
hægt aS fá kennara i bókfærslu, þar
sem kaupstjóri Hallgrímur
K r i! s t ji n, s s o n var. Þetta þurfti
eigi aS kosta landiS nema 150 kr. á
ári: bókfærslu mætti læra á 3 mán-
uSum.
Jeg man þaS aS skólastjóri gagn-
fræSaskólans, sem er mjög verksjeS-
ur maSur, tók þessu vel, en alþingi
hafSi þá um margt annaS aS hugsa
en efnahag landsmanna og sinti þessu
eigi.
Hallgrímur Kristinsson hafSi þá
undanfarandi vetur dvaliS i Dan-
mörku, lært þar bókfærslu og unniS
í sameignarkaupfjelaginu í Askov og
kynst þar fyrirkomulagi danskra
sameignarkaupfjelaga. Þá er hann
kom aftur til Akureyrar, fjekk hann
svo mikiS aS gera, aS koma á fót
kaupfjelagi EyfirSinga og stjórna
því, aS hann gat eigi af eigin ram-
leik fengiS færi á aS kenna bókfærslu,
þótt hann tæki þessu máli vel og væri
fús á aS kenna frá sjer.
Hallgrímur Kristinsson hefur nú
um tíu ár stjórnaS kaupfjelagi Ey-
firSinga, sem hann stofnaSi eftir fyr-
irmynd danskra sameignarkaupfje-
laga, og gert þaS svo vel, aS kaup-
fjelag þetta er orSiS hiS mesta og
besta fjelag í sinni grein á íslandi.
Nú er þessi dugnaSarmaSur orS-
inn ráSanautur samvinnufjelaganna
á íslandi, eins og hann var sjálfkjör-
inn til; má vera aS hann fái nú betri
tíma á vetrum, og geti vel fengiS 6
vikna tíma til þdss aS halda náms-
skeiS í bókfærslu á Akureyri, ef al-
þingi vill stySja hann til þess. ÞaS
þarf sannarlega ekki aS kosta mikiS.
Til þess aS bændur geti tekiS versl-
unina i sínar eigin hendur, selt vörur
sínar í sameiningu úr hverri sveit og
keypt vörur í sameiningu til heimila
sinna, þurfa þeir allmargir aS kunna
bókfærslu. í hverri sveit ættu aS vera
nokkrir menn, sem gætu haldiS wsl-
unarbækur svo í góSu lagi værí.
Menn þurfa oft á bókfærslu aS
halda í daglegu lífi, og því er gott
fyrir marga aS kunna hana.
Á hinum síSustu árum hafa ýms
kaupfjelög falliS um koll og fje tap-
ast svo hundruSum þúsunda
króna skiftir. ÞaS þarf eigi
annaS en aS minna á kaupfjelagiS í
Múlasýslu og hiS mikla fjártjón þar,
(töoooo kr. aS sögn.manna þaSan),
kaupfjelag ísfirSinga og kaupfjelög-
in á Snæfeiisnesi og í Árnessýslu.
Mörg önnur fjelög hafa einnig fariS
á höfuSiS, og eru öll líkindi til aS um
miljón króna hafi tapast á þentian
hátt á síSustu 10 árum. Þótt óregla
og óráSvendni hafi stundum átt nokk-
urn þátt í þessu, er þó enginn efi á
því, aS ill og ófullkomin bókfærsla
hefur valdiS hjer mestu. Ef bæSi af-
greiðslumenn allra þessara fjelaga,
stjórnendur þeirra og stofnendur og
endurskoSunarmenn hefSu allir kunn-
aS bókfærslu, mundi alt hafa fariS
betur. ÞaS er því enginn efi á því,
aS vanþekking landsmanna á bók-
færslu veldur þeim um 100000 kr.
skaSa á hverju ári, því auk þess sem
þegar er getiS, hafa þeir oft óhag og
tjón af því í daglegu lífi, aS kunna
eigi bpkfærslu.
Úr þessu má bæta með mjög litl-
um tilkostnaSi. Haganlegast mundi
vera aS halda fyrst i svo sem þrjú
ár námsskeiS í bókfærslu á Akur-
eyri og annaS í Reykjavík. Kennar-
ar í reikningi skyldu meSal annara
læra þar bókfærslu, og siSan skyldu
þeir kenna hana í sem flestum skólum
landsins, sjerstaklega í gagnfræða-
skólunum öllum, bændaskólunum og
öSrum unglingaskólum. ÞaS er eigi
nóg aS menn læri bókfærslu í versl-
unarskólanum og kaupmenn kunni
bókfærslu; hana þurfa aS kunna mjög
margir menn aSrir víSsvegar um alt
land, í hverri sveit þar sem menn
hugsa um fjelagsskap og framfarir,
og vilja komast áfram.
Þá er kunnátta manna í bókfærslu
er orSin almenn um alt land, má fyrst
koma á kaupfjelögum alment og sam-
vinnufjelagsskap um margt, og þá
getur hagur landsmanna batnaS stór-
um, eins og æskilegt er og allir ættu
aS vinna aS.
Kaupmannahöfn 3. júlí 1915.
Bogi T h. MelsteS.
Alþingi.
9. Um frestun á framkvæmd laga
nr. 50, 20. okt. 1905, um sölu þjóS-
jarSa, og laga nr. 31, 16. nóv. 1907,
um sölu kirkjujarSa. Flm.: Sv. Bj.,
Sk. Th., Pjetur J. og Sig. Sig., aS
framkvæmd laga þessara skuli frest-
aS um 5 ára bil frá 1. nóv. 1915 a'ð
telja.
10. Hafnarlög fyrir Akureyrar-
kaupstað. Flm. M. Kr.
11. Um stofnun kennaraembættis
í liffærameinfræSi og sóttkveikju-
fræSi viS háskóla íslands. Flm. G.
Hannesson.
12. Um breyting á lögum nr. 40, 30.
júlí 1909, um sóknargjöld.: Flm.
Hák. Kristófersson. — Hver maSur
15—60 ára aS aldri, og þeir sem eldri
eru en 60 ára og útsvarsskyldir eru
taldir, hvort heldur karl eSa kona og
í hvaSa stöSu sem er, skal greiSa
gjald í prestlaunasjóS 1.50 kr. á ári.
Til kirkju 75 aura á ári.
13. Um breyting á fátækralögum
m,. 44, 10. nóv. 1905. Flm.: Hákon
Kristófersson. — 32. gr. nefndra laga
orSist þannig: MeS þeirri undantekn-
ingu, sem getur um í 36. gr. laga þess-
ara, vinnur hver sá, er hefur rjett
innborinna manna, sjer framfærslu-
rjett í þeirri sveit (31. gr.), þar er
hann hefur eftir 16 ára aldur dvaliS
lengst samtals búandi eSa vistfastur,
eSa haft löglegt heimilisfang, enda
hafi hann ekki þegiS sveitarstyrk á
þeim árum.
14. Um löggilta vigtarmenn. Flm.:
M. Kr. og Matth. Ól. — í kaupstöS-
um og kauptúnum landsins skulu vera
löggiltir vigtarmenn, svo margir, sem
þörf er á. Lögreglustjórar tilnefna
þá, hver í sínu umdæmi, og gefa
þeim erindisbrjef.
15. Um heimild til aS selja hálfa
jörSina MöSruvelli í Hörgárdal. Flm:
M. J. Kr.
16. Um bráSabirgSabreytingu á
lögum nr. 59, 10. nóv. 1913, flytur
dýrtíSarnefndin. AS meðan NorSur-
álfuófriSurinn standi, skuli fuglafriS-
unarlögunum vera breytt meSal ann-
ars svo, aS rjúpur sjeu friSaSar frá
15. febr. til 15- sept., flestar anda-
tegundir frá 1. apr. til 1. sept., svan-
ir frá 1. apríl til 15. sept. og lundi
frá 10. mai til 20 júní.
17. Um heimildir fyrir landsstjórn-
ina til ýmsra ráSstafana út af NorS-
urálfuófriSnum, frá dýrtiSarnefnd-
inni.
1. gr. SameinaS alþingi kýs, jafn-
skjótt og verSa má, 5 manna nefnd,
til þess aS vera landsstjórnini til
ráSuneytis um ráSstafanir til aS
tryggja landiS gegn afleiSingum af
NorSurálfuófriSnum.
2. gr. í þessum tilgangi heimilast
stjórninni, ef þörf gerist:
1. AS kaupa frá útlöndum fyrir
landssjóSs hönd hæfiiegar birgSir
af nauSsynjavöru, svo sem korni,
kolum, salti, steinoliu, vjelaoliu,
veiSarfærum, læknislyfjum o.s. frv.
2 AS verja til slíkra kaupa hand-
bæru fje landssjóSs, er hann má
missa frá öSrum lögmæltum út-
gjöldum.
3. AS taka ennfremur alt aS einni
miljón króna lán til slíkra kaupa.
3. gr. Landstjórninni er og heimilt
aS leggja bann aS einhverju leyti eSa
öllu viS útflutningi eSa sölu úr landi
á aSfluttum vörum, ef slíkt skyldi
reynast nauSsynlegt. Þó er heimilt
aS birgja upp skip, er sigla frá ís-
landi til næstu erlendrar hafnar, sem
það ætlar aS koma á, svo og íslensk
fiskiskip meSan þau stunda fiskiveiS-
ar viS ísland.
\
Á sama hátt heimilast landsstjórn-
ir.ni aS leggja bann viS útflutningi
íslenskra afurSa, þar á meSal kjöts,
fiskjar, fugla, lifandi hesta, lifandi
sauSfjár, ullar o. s. frv.
Landsstjórnin getur gefiS undan-
þágur undan slíkum útflutningsbönn-
um og meðal annars bundiS slíkar
undanþágur skilyrSum, er hún telur
nauSsynleg til þess aS tryggja lands-
mönnum nægar birgðir af umræddun.
afurSum.
Ennfremur má landsstjórnin, ef al-
menningsþörf í einhverju bygSarlagi
eSa i landinu í heild sinni krefur,
taka eignarnámi matvæli og eldsneyti
hjá kaupmönnum, framleiSendum eða
öSrum, gegn fullu endurgjaldi.
Enn fremur heimilast landsstjórn-
inni aS leggja bann viS tilbúningi
verslunarvöru, sem nauSsynleg mat-
væli eru notuS til, án þess aS versl-
unarvaran sjálf geti talist til nauS-
synjavöru.
4. gr. Landsstjórnin ákveSur, hvort
gera skúli framangreindar ráSstafan-
ir og hve nær, svo og á hvern hátt
skuli ráSstafa birgSum þeim, sem
keyptar kunna aS verða samkvæmt
lögum þessum eða teknar eignarnámi,
og hvernig skuli selja þær.
Landsstjórnin ákveSur meS reglu-
gerS eða reglugerðum, ef þörf þykir,
hvernig framkvæma skuli ráSstafanir
þær, er hún gerir samkvæmt lögum
þessum og má verja til þess fje úr
landssjóSi, ef meS þarf.
Refsingar fyrir brot gegn ráS-
stöfunum þeim, er landsstjórnin ger-
ir meS heimild 3. gr. laganna, ákveSui
landsstjórnin á þann hátt, sem henni
þykir viS eiga um leiS og hver ráS-
stöfun er gerð. Landsstjórnin getur
krafist þess, aS viSlögSum sektum,
aS einstakir menn og fjelög gefi henni
þær skýrslur um birgSir af vörum
og þörf á vissum vörutegundum, er
henni þykir þurfa til aS mynda sjer
álit um vöruþörfina á hverjum tíma.
6. gr. Lög þessi öSlast gildi þegar í
staS og gilda til loka næsta þings,
nema löggjafarvaldiS geri aSrar ráð-
stafanir.
18. Um breytingu á sveitarstjórn-
arlögum frá 10. nóvbr. 1905. Flm.:
GuSm. Ólafsson. — Kosningar til
hreppsnefnda og sýslunefnda skulu
fara fram meS leynilegri atkvæSa-
greiðslu.
19. Um maurdrepandi aukabaS á
sauSfje. Flm.: Bjarni Jónsson frá
Vogi.
1. gr. Tólf dögum fyrir eSa eftir
þrifaböSun, eftir lögum nr. 46, 10.
nóv. 1913, þá er næst verSur eftir
þaS, er lög þessi ganga i gildi, skal
alt sauSfje á landinu baSaS úr maur-
drepandi baSlyfi.
2. gr. Á þvi ári skal hiS lögskip-
aSa þrifabaS vera úr sama baSlyfi
sem aukabaSiS eSa öSru jafnbanvænu
fyrir kláSamaur.
3. gr. Hvorutveggja böSunin skal
framkvæmd eftir fyrirsögn dýralækn-
anna Magnúsar Einarssonar og Sig-
urSar Einarssonar pg undir umsjón
þeirra.
4. gr. LandssjóSur greiSir þann
kostnaS, sem leiSir af aukabaðinu,
fyrir baSlyf og umsjón.
5. gr. Lög þessi ganga í gildi 1.
nóvember 1915.
20. Um mælingar á túnum og mat-
jurtagörSum. Flm. Þór. Ben. og Sig.
Sig. — Tún öll og matjurtagarSa í
landinu, utan kaupstaSa, skal mæla á
næstu sex árum eftir aS lög þessi
koma i gildi. Sýslunefndir skulu sjá
um framkvæmd mælinganna. —
21. Um breythig á lögum nr. 35, 20.
okt. 1913 um ritsíma og talsímakerfi
Islands. Flm. Bj. Þorl. og Kr. Dan.
22. Um póstsparisjóSi. Frá spari-
sjóSsnefndinni. Frumv. þetta er sam-
ið af S. Briem póstmeistara. — Til-
gangur póstsparisjóSsins er aS auka
sparsemi, með því aS taka á móti fé
til ávaxta á ábyrgS landssjóSs, og
auka innstæSuna með því aS bæta við
vöxtum, en jafnframt aS hafa alt af
nægilegt fé handhægt.
23. Um breyting á lögum nr. 59,
22. nóv. 1907 um fræSslu barna. Flm.
X. árg.
Karl Finnbogason og Karl Einarsson.
24. Um breyting á lögum nr. 58,
22. nóv. 1907 um stofnun brunabóta-
fjel. íslands. Flm. M. K. og Matth. Ó!.
25. Um breyting á lögum um vegi
nr. 57, 22. nóv. 1907. Flm. B. Jónsson.
26. Um viSauka og breytingar á
lögum nr. 44, 30. júli 1909, um aS-
flutningsbann á áfengi. Flm. Bj. Þorl.
1. gr. Skylt er hverjum skipstjóra,
er frá útlöndum kemur, aS tilkynna
lögreglustjóra, um leiS og hann sýnir
skipsskjölin, hvort nokkuS áfengi sje
í skipinu, og þá hve mikiS.
Nú hefur skipiS áfengi frá útlönd-
um, er ekki á aS fara til umsjónar-
manns áfengiskaupa, og skal lög-
reglustjóri þá á hinni fyrstu höfn, er
skipiS kemur til, setja embættisinn-
sigli sitt fyrir hiS aSflutta áfengi,
og ábyrgist skipstjóri, aS innsigli sjeu
ekki brotin, eSa af áfenginu tekiS fyr
en skipiS er alfariS frá landinu, enda
gangi lögreglustjóri úr skugga um
þaS, áSur en skipiS lætur úr síSustu
höfn, aS innsiglin sjeu heil, og aS ekk-
ert hafi veriS tekiS af áfenginu.
Rannsaka skal lögreglustjóri jafn-
an á fyrstu höfn, hvort áfengi er í
skipinu.
Ef áfengi hefur veriS skotiS undan
innsiglan, varSar sem innsiglisrof.
Ekkert íslenskt fiskiskip má flytja
nokkurt áfengi til landsins.
Skipstjóri ber ábyrgS á brotum öll-
um gegn þessari grein.
Fyrirmæli þessarar greinar ná ekki
til herskipa.
Sleppa má rannsókn og innsiglan
í erlendum fiskiskipum, sem koma
hingaS í höfn eSa aS landi snöggvast,
ef lögreglustjóri telur þaS hættu-
laust.
2. gr. Nú er maSur ölvaSur á al-
miannafæri, og má þá láta hann sæta
sektum frá 10 til 100 króna. Þá skal
hann og gera grein fyrir því, hvernig
hann hefur fengið áfengi þaS, er hann
hefur ölvaSur af orSiS. Geti hann ekki
fært sönnur á, aS hann hafi fengið
þaS, án þess brotin væru lögin um
aSflutningsbann á áfengi, skal hann
talinn brotlegur gegn 1. gr. laga nr.
44, 30. júlí 1909.
Taka má fastan hvern þann mann,
er ölvaSur er á almannafæri, en ekki
má hafa hann í gæsluvarShaldi leng-
ur en 24 klukkustundir.
3. gr. Nú verSur þaS uppvíst, aS
einstakir menn hafa áfengi í vörsl-
um sínum, sem ekki hefur veriS sagt
til samkvæmt þvi, sem ráS er fyrir
gert í 11. gr. nefndra laga, innan 4
vikna eftir aS lög þessi öSlast gildi,
og skal þá líta svo á, aS þeir hafi
gerst brotlegir gegn 1. gr. oftgreindra
laga frá 1909.
Lögreglustjóri skal, hver í sínu um-
dæmi, auglýsa ákvæSi þessarar grein-
ar, á þann hátt, sem gerist um opin-
berar auglýsingar, i síSasta lagi 14
dögum áSur en umgetinn frestur er
liSinn.
4. gr. 8. gr. oftnefndra aSflutnings-
bannlaga orSist þannig:
Öllum, sem samkvæmt lögum þess-
um hafa heimild til innflutnings á
áfengi, er óheimilt aS veita þaS, gefa,
selja eSa láta af hendi til annars
manns, nema þaS sje áSur gert óhæft
ti! drykkjar.
Þó mega lyfsalar og hjeraSslækn-
ar selja mönnum eftir lyfseSli lög-
gilts læknis þaS áfengi, sem löggilt
er til lækninga.
BannaS er aS löggilda til lækninga
í lyfjaskrá landlæknis þá áfengis
vökva, sem ætlaSir eru til neyslu.
Um sölu lyfja þeirra, sem áfengi
er í, setur landlæknir reglur þvi til
tryggingar, aS áfeng lyf verSi ekki
höfS til neyslu, heldur eingöngu til
lækninga.
Um sölu áfengis, sem gert hefur
veriS óhæft til drykkjar, setur stjórn-
arráSiS reglur því til tryggingar, aS
þaS verSi ekki haft til þess aS brugga
úr þvi áfenga drykki.
5- gr. Brot gegn 1. grein laga þess-
ara varSa 200 til 2000 króna sektum,
er renna í landssjóS. Áfengi, er ís-
lensk fiskiskip flytja til landsins, skal
upptækt og er eign landssjóSs.