Lögrétta - 04.08.1915, Qupperneq 3

LÖGRJETTA
127
byrjar 1. nóvember og stendur yfir í sex mánuði. ASgöngu fá bæöi piltar
og stúlkur. Skólagjald 15 kr.
Námsgreinar: íslenska, reikningur, saga, náttúrufræði (einkum heilsu-
fræði og eölisfræöi), landafræði, enska, hagfræði, leikfimi, hannyrðir,
teikning og söngur.
Námsgreinar þessar eru áframhald af þvi sem kent er i barnaskólunum
en engin endurtekning.
Nemendur fá heimavist, hún kostaöi síSastliðinn vetur 123.25 kr. fyrir
stúlkur en 156.51 fyrir pilta.
Umsóknir sendist undirrituðum, sem gefur frekari upplýsingar og ann-
ast alla aðdrætti til skólans.
Hvammstanga 29. júlí 1915.
Ásgeir Magfuússon.
um rjetta sakaraöila um afglöpin og
slysin.
Fyrir því er fengin mikil og góð
reynsla, að lýsi og olía lægir brim
og legst á kamb öldunnar, svo að
hann nær ekki til að falla. Töfra-
magn lýsisins heldur f a 11 i n u í
skefjum, en það er f a 11 i ð, sem
hættan liggur í. Erlendis fara menn
og bátar, án þess að bíSa tjón, yfir
grunn rif, sem vanalega fellur á, meS
því aS verja sig meS lýsi og varna
öldunni aS falla. Þetta mætti aS öll-
um líkindum gera viS „Sandana“.
Tilraunir má gera í góSu, koma upp
góSum útbúnaSi í landi, og svo í
bátunum sjálfum, til þess, aS drepa
f ö 11 i n á þeirri leiS eSa þvi sundi,
sem farin væri, og sá útbúnaSur þarf
ekki aS vera dýr.
Þess er getiS, aS þar sem stóra
hvali hefur rekiS upp í fjöruna, aS
„hliS“ hafi myndast þar, og haldist
viS alllangan tima, 1—2 ár, einmitt
vegna lýsis þess, sem þar hefur runn-
iS í sjóinn. Lýsisblæjan hefur mynd-
aS lygnupoll í briminu, straumurinn
undir henni hefur myndast af brim-
föllunum báSum megin, og grafiS
lægS i sandinn, og þannig myndaS
„hliSiS“, og brimföllin rótaS upp
„eyrunum" eSa hækkaS þær jafn-
framt. Þetta bendir til þess, sem maS-
ur gæti gert, ef hann nenti aS hugsa
megi til hliS á annan hátt, en vitan-
lega ekki án peninga og heldur ekki
án vilja.
ÞaS er litlum efa bundiS, aS búa
má til „eyrar“ — og þá „hliS“ um
leiS. Þar sem sjórinn rótar upp laus-
um sandi í „eyrar“ og gúla á botn-
inum á 2—6 faSma dýpi, sem haldast
ef til vill nokkrar vikur eSa nokkra
mánuSi, því skyldi menn þá ekki geta
búiS til „eyri“ eSa hólma úr fastara
efni, þ. e. steinsteypu, sem yrSi varan-
legri. ÞaS er steinlímiS — sementiS,—
sem vantar og svo vinnukraft. Nóg
er til af sandi, því hann er óþrjót-
andi. Fyrst og fremst mætti hlaSa
garS — öldubrjót — út frá sandin-
um, sem gæti myndaS lendingarstaS
sinn hvoru megin viS sig, eftir því
sem brimiS gengi aS, hvort heldur af
suSvestri eSa suSaustri. í öSru lagi
mætti búa til eyri — hólma —, sem
gæti myndaS lendingarstaS eSa hlje
viS brimi innan viS sig, og því stærri
sem hann væri, þess betri. f þriSja
lagi mætti hleypa niSur nokkrum
skipskrokkum, sem ónýtir væru til
sjóferSa, fyltum af steinsteypu á
þeim staS, er menn veldu til þess.
Skipskrokkarnir biluSu meS tíman-
um, en steypti kletturinn ætti aS
„standa sem klettur úr hafinu“.
Jeg býst viS, aS einhver efist um
varanleik þannig myndaSrar „eyrar“
eSa hólma. Þeim skal jeg benda á
grjóteyri þá, sem liggur út frá
sandinum vestan viS Jökulsá á Sól-
heimasandi. „Eyri“ þessi mun vera
frá ómunatíS, borin fram og hrófuS
upp af ánni eSa jökulhlaupi fram úr
henni. „Eyri“ þessi hefur myndaS
hiS besta |„hlÍS“, sem veriS hefur
meS öllum söndum; og síSan
fariS var aS tíSka þau útræSi nálægt
miSri 19. öld, en aflagt á „Melnum“,
fram af Hvoli í Mýrdal, hefur þar
reynst ótrúlega góSur lendingarstaS-
ur, einkum í suSvestan brimi, austan
viS hana.
Sennilegt er, aS skip þaS, sem 14
menn drukknuSu af í lendingu á
„Melnum“ 1864—kom úr EyjaferS—
hefSi getaS lent viS Jökulsá slysa-
laust. Liklega hefSi mátt einnig kom-
ast hjá hinu stórkostlega manntjóni
viS dyrhólaey á góuþrælinn 1871,—
þar sem drukknuSu 27 menn, — hefSi
veriS leitaS lands viS Jökulsárós á
þeim skipum, er þar fórust, þann dag
aS kvöldi lögSu 8 skip undan Aust-
ur-Eyjafjöllum til Vestmannaeyja,
um 24 sjómílna veg, en eitt lá kyrt
þangaS til daginn eftir, aS þaS lenti,
og öllum farnaSist vel. Flest þessara
skipa komust langt áleiSis til Jökul-
árs, en neyddust til aS snúa aftur.
vegna austanvinds, þegar kom á móts
viS miSjan Skógasand. „Eyrin“ viS
Jökulsá varS orsök til þess, aS þar
var löggiltur verslunarstaSur, sem
reyndar varS ekki aS notum, mest
vegna þess, aS þar er nokkuS langt
frá mannabygSum, hagleysa og gróS-
urlausir sandar langt út frá lendingar-
staSnum, og húsastæSi ekki árenni-
legt viS á n a. Eins og kunnugir vita,
hefur Jökulsá ekki ætíS útfall á sama
staS, og suma vetur hefur hún spilt
þar útræSi meS því, aS renna fram
í mitt „hliSiS“ eSa lendingarstaSinn.
En „Eyrin“ hefur ekki breyst, þó hún
sje á nokkurra faSma dýpi, og 2—3
klettar standa nokkuS hátt upp
úr henni meS stórstraumsfjöru,
einkum einn. Jeg hef mörgum sinnum
1 e n t og sjeS 1 e n t viS Jökulsá, í því,
sem ekki var leitandi lands annars
staSar, og jeg efast eki um þaS, aS
minni „eyri“ mætti gagn gera, einkum
ef hún væri öSruvísi löguS. Mjer
dettur ekki í hug, aS lending verSi
búin til á þann hátt hvar sem vera
vildi meS söndunum. ÞaS er öSru
nær. ASdýpiS er víða of mikiS til
þess. ÞaS er einungis viS Austur-
Landeyjar — og ef til vill viS MeSal-
land austan vert, þótt efnis-aSdrættir
væru þar allerfiSir. En lýsiS er hiS
sama á öllum stöSum, aS eins getur
veriS misjöfn aSstaða aS nota þaS úr
landi, eSa frá eyri, hólma, böju o.
s. frv.
Svo vildi jeg minnast lítiS eitt á
Eyrarbakka og Stokkseyri í sam-
bandi viS hiS framan sagSa. Vegna
skerjanna þar eru skipalegurnar og
si.ndin þaS sem þær eru. En líklegt
þykir mjer, aS vinnandi verk sje, aS
steypa ofan á skerin þar utan viS
skipalegurnar, svo þær yrSu
tryggari fyrir öll stærri og minni
skip og báta, og um leiS aS dýpka
aSal-1 eiSasundin. Dálitil tilraun
fyrst, aS fá þar „klett úr hafinu“,
held jeg þyrfti ekki aS kosta mjög
mikiS.
Þá er „HópiS“ í Grindavík einn af
þeim stöSum, sem býður þess búið, aS
viljinn og þekkingin taki höndum
saman til aS d ý p k a s u n d i S inn
á þaS til bátalegu.
Til lands og sjávar er þaS fram-
leiSslan í landinu, sem landiS vantar
tilfinnanlega, en vegurinn til aukn-
ingar henni er: aS bæta lendingar,
veiSistöSu og veiSarfæri, og aS girSa
senn fyrir hinar árlegu voSalegu slys-
farir hinna nýtustu framle»Senda
landsins.
HAMBORGARLÍNAN,
Skeyti frá Kaupmannahöfn 2 þ. m,
segir svo: Fregnin til ísafoldar frá
Kaupmannahöfn 11. júlí um aS Ham-
borgar-Ameríkulínan sje gjaldþrota,
bar Ritzau Bureau aftur sam-dæg-
urs og sömuleiSis öll norsk og
því næst dönsk blöS. MeSlimur-
stjórnarinnar, er var staddur í Kaup-
mannahöfn, er þessi fregn barst
þangaS, skýrSi stjórn fjelagsins frá
henni og fjekk þegar um hæl þaS
svar, aS hún væri algerlega gripin
úr lausu lofti.
Stríðið.
Frá Kaupmannahöfn hafa þær
fregnir borist, aS ÞjóSverjar hafi virt
aS vettugi kröfu Bandaríkjanna um
aS hætta kafbátaárásunum, og aS
þeir hafi á þriSjudaginn var skotiS á
3 dönsk skip, 2 sænsk og I norskt.
ítalir hafa unniS stóran sigur á
Austurríkismönnum og ÞjóSverjum
viS Isonzofljót, og tekiS þar 18 þús.
manna höndum.
Rússar virSast hafa fariS miklar
hrakfarir fyrir Austurríkismönnum
og ÞjóSverjum, hafa þeir tekiS Ivan-
gorod, Nowo Georgiewsk og Lublin.
Rússar hafa og yfirgefiS Warschau,
og er her þeirra sagSur í stórhættu.
Frjettir.
Dáin er hjer í bænum 1. þ. m.
Bergljót Árnadóttir, ekkja
SigurSar kaupmanns í Reykjavík
Magnússonar bónda í BráSræSi, Jóns-
sonar. Börn þeirra eru: Jón Hjalta-
lín hjeraSslæknir í Rvík, Magnús yf-
irrjettarmálafl.m., Ingvar stúdent.
Ingibjörg kenslukona og GuSrún.
Hún var fædd 31. mars 1856, dótt-
ir Árna bónda á Bakka í Vallhólmi,
Gíslasonar hreppstjóra á Ásgeirs-
brekku, Árnasonar á Reykjavöllum í
Tungusveit, Tómassonar á VeturliSa-
stöSum, Gíslasonar á Skuggabjörg-
um, Árnasonar á Lundi í Fnjóskadal.
Dáinn er hjer í bænum í morgun
Helgi Pálsson, faSir Einars
garSyrkjumanns.
2. ágúst. Eins og aS undanförnu
lokuSu bankarnir þenrian dag og
flestum búSum lokaS kl. 4. Skemtun
var á íþróttavellinum um kvöldiS.
Þar var dregiS um happadrættis-
miSa Iþróttasambandsins og komu
upp nr. 2077 (far til Khafnar á 1. far-
rými Gujlfoss), nr. 1337 (ferS til
Noregs á 1. farrými Björgvinjar-
skips) og nr. 23 (far til Kaupmanna-
hafnar á 2. farrými GoSafoss).
Knattspyrnukappleikur hefur veriS
háSur á íþróttavellinum undanfarna
daga milli knattspyrnufjelaga bæjar-
ins og lauk honum svo, aS fjelagiS
„Fram“ vann leikinn og hlaut aS
verSlaunum silfurhorn, er smíSaS
hafSi veriS, til aS vera sigurmerki og
verSlaunagripur þess fjelags, sem er
taliS besta knattspyrnufjelag Rvíkur.
Dómur hefur veriS kveSinn upp í
máli SigurSar Hjörleifssonar gegn
Ólafi ritstjóra Björnssyni er SigurSur
höfSaSi út af því, aS ólafur sagSi
honum upp ritstjórninni á ísafold, og
var Ólafur dæmdur aS greiSa SigurSi,
2800 kr. í skaSabætur.
Jarðarför frú Bergljótar SigurSar-
dóttur fór fram 29. f. m. aS viSstöddu
ir.iklu fjölmenni. SigurSur dósent Si-
vertsen hjelt húskveSjuna og las
upp kvæSi, er Ólöf skáldkona SigurS-
ardóttir á HlöSum hafSi ort, en Jón
prófessor Helgason talaSi í kirkjunni.
Jakob Kristjánsson prentari og
Jón Albertsson úrsmiSur fóru hjeSan
gangandi norSur Kjöl til EyjafjarS-
ar, og ætla aS koma aftur meS Gull-
foss.
„Goðafoss“ kom til Kaupmanna-
hafnar 29. f. m., beina leiS frá Fá-
skrúSsfirSi og varS ekki fyrir neinum
töfum á leiSinni. HafSi hann meSferS-
is um 1200 sekki af ull.
Ðrukknun. 25. f. m. drukknaSi
maSur aS nafni GuSjón Gunnarsson í
Ytri-Rangá. Var hann aS baSa sig í
ánni.
Leiðrjetting. í eftirmælum um
Bjerna í Fljótshólum i síSasta blaSi
hefur misprentast aldur hans hálf-
fertugur fyrir h á 1 f-f i m t u g u r.
Bretskt hjálparbeitiskip kom hing-
aS á höfnina í gærkvöld.
FerD nm Skaftafellssýslur.
Eftir G. Hjaltason.
X. Fljótshverfi.
Sveit þessi er austan viS SíSuna.
Fyrst kemur nú Fljótshverfishraun-
iS, sem kom um leiS og skaftárelda-
hrauniS 1783. Hraun þetta er minna
en hitt, en þó allstórt og samkynja
nýgróSur í því. Rann þaS fram á
brunasand og hafa myndast nýgræS-
ur á honum í skjóli þess. Og eru á
þeim 6 bæir, sem ekki voru áSur,
hefur þaS gróiS mikiS upp á seinasta
mannsaldrinum. Sá jeg í því m. a.
lambagras, ljósbera og sígræna
burkna og eyrarrós.
LítiS var HverfisfljótiS. Eftir aS
1 jeg hafSi riSiS yfir smákvíslar, rúm-
j lega i hófskegg, spurSi jeg: „Hvar
J er nú fljótiS sjálft ?“ „Komnir yfir
1 þaS,“ sagSi fylgdarmaSurinn. En ein-
216 213
mótþróann, bauS hershöfSínginn aS skjóta,
en mennirnir voru hræddir, er þeir vissu af
óvinunum í nánd og ráðalausír aS skjóta,
þar sem viS ekki aS eins veitum dátunum
dátunum mótstöSu, heldur hjeldum þeim
svo fast, aS hefSu skotmennirnir hleypt af,
hefSu þeir skotiS þá ekki síSur en okkur.
Nú brast á heróp og allur flokkurinn sneri
sjer viS, til þess aS reka óvinina af höndum
sjer. En nokkur hundruS Kósakka rudd-
ust inn meS gleSiópi, rjeSust á Frakka og
tvístruSu þeim á fáum augnablikum.
„Hamingjunni sje lof, viS erum frels-
aSir,“ æpti Kross og greip byssu, er dáti
hafSi mist. HiS sama gerSi jeg og elti
Frakka á flótta, þangaS til kúla kom í
gegn um fótinn á mjer, svo aS jeg komst
ekki lengra. Jeg kallaSi á Kross, er kom
mjer til hjálpar og kom mjer aftur inn á
stóra svæSið, er nú var autt af hermönn-
um.
44. kapítuli.
Þegar Kósakkarnir höfSu skift sjer, til
þess aS elta Frakka, benti jeg Kross á
gestahús, er jeg baS harn aS hjálpa mjer
til. Þegar viS fórum yfir um svæoiS, er var
þakiS dauSum _mönnum og særSum, geng-
um viS rjett hjá Morand hershöfSingja, er
var í andarslitrunum.
„Lítis á, Kross,“ sagSi jeg, „þarna er
endurgjaldiS; hann ætlaSi aS láta okkur
falla, þar sem hann liggur nú.“
Hershöfðinginn þekti okkur, stundi
þungan, sneri sjer á bakiS og var örendur.
Þegar jeg var kominn til gistihússins,
var jeg fluttur inn í herbergi og hlynt svo
vel aS mjer, sem unt var, þangaS til bund-
iS yrSi um sár mitt.
„ViS höfum sloppis vel þessu sinni,"
mælti Kross. „Já, víst er um þaS, Bob;
þaS var dásamleg varSveisla, er viS ættum
aS þakka guSi fyrir.“ — „Satt aS segja,
kaft. Keene, hugSi jeg fyrir skemstu, aS
þjer hirtuS ekki um, hvort þjer HfSuS eSa
dæuS.“ — „Svo var, Kross, en þar sem víS
höfum frelsast á svo undraverSan hátt, get-
um viS ekki annaS ætlaS, en aS annaS betra
liggi fyrir okkur, og þar sem forsjónin hef-
ur tekiS í taumana, bendiS þaS okkur á, aS
viS eigum aS lifa.“ — „Mjer þykir vænt
um aS heyra ySur tala þannig, herra!
Þarna kemur alt liSiS aftur; þaS eru skop-
legir piltar, meS hinar löngu kesjur sínar
og hiS langa skegg.“ — „Já, þaS eru Kó-
sakkar, hiS óreglulega riddaraliS Rússa.“
— „Jeg efast ekki um, aS þeir sjeu full
óreglulegir, en laglega stungu þeir á
Frökkum meS kesjum sínum. Þeir lita út,
eins og jeg hjelt, aS páfinn í Rómaborg
væri.“ — „Kross! kalliS á húsbóndann og
biSjiS hann aS konia hingaS.“ Þegar hann
kom, baS jeg hann aS láta foringjann fyrir
bandamönnum vita, aS enskur kafteinn
væri særSur og þyrfti læknishjálpar. Hann
fór til bæjarstjórans, er var i fylgi meS
fyrirliSa Rússa, ljet hann vita, hvers jeg
þarfnaSist. Eftir klukkustund kom læknir
og batt um sár mitt. SíSan kom bæjarstjór-
inn og ljet i ljósi þakklæti sitt viS mig,
„því aS ef þjer hefSuS ekki ollaS töfinni,"
mælti hann, „meS mótþróa ySar, hefSum
'■•er allir legiS dauSir.“ — „ÞaS eigiS þjer
aS þakka hollenskum offísera Vangilt aS
nafni„“ svítraSi jeg; „þaS er liann, sem
hefur frelsaS osS al!a, og sje hann sár, verS-
iS þjer aS sýna honum alla mannúS og
flytja hann hingaS t'l min. Jeg geng í veS
fyrir hann, ef hann er fangi. ViljiS þjer
hugsa eftir þessu, bæjafstjóri ?“ — „Já, þaS
vil jeg gera undir eins ogj vjer erum komn-
ir i ofurlitiS betra næSi;\'jer vitum ekki,
hvaS gera skal, þegar alt er í uppnámi af
ótta og skelfingu; þjer höfðuS rjett að
mæla, herra, er þjer tölduS o.ss á aS verj-
ast; vjer hefSum hæglega rekití af höndum
oss hið litla liS Morands, en vjfef hugSum,
aS hann hefSi aS minsta kosti i<ý,ooo. Vjer
skulum standa oss betur næsta fkifti, en
nú láta Frakkar hvervetna undan síga.“
en þúsundir króna um áriS. Daginn eftir
aS vjer komum til eyjarinnar, heimsótti
Kross mig; hann hitti á mig í illu skapi
og reyndi meS öllu móti aS hughreysta
mig. ÁS síSustu sagSi hann: „HvaS missi
fregátunnar líSur, hefSi enginn mannlegur
kraftur getaS bjargaS henni og enginn
hefSi getaS fullnægt skyldu sinni betur
en þjer, og mun hermannadómurinn sanna
þaS, en nú held jeg væri tækifæri til þess
aS þjer sýnduS, aS þjer hefSuS jafnan
áhuga fyrir herþjónustunni og áSur.“ —
„Og hvernig þá, Kross?“ — „Þjer vitiS
þaS víst, herra! eins og vjer allir, hve illa
gengur fyrir Frökkum, aS þeir hafa verið
barSir út úr Rússlandi og hörfa hvervetna
undan. Menn segja, aS þeir hafi yfirgefiS
Hamborg og eg heyri sagt, aS herskút-
urnar hjerna ætli í herför á morgun eSa
næsta dag þar á eftir, til þess aS gera
áhlaup á fallbyssudeildina i Kuxhaven og
því næst til dægrastyttingar — dálagleg
dægrastytting — berja á þessum frakk-
nesku þorpurum. Mun þá ekki vera eins
gott, ef jeg mætti svo aS orSi kveSa, aS
þjer tækuð svo marga af mönnum ySar, er
fariS geta og tækjuS þátt í áhlaupinu?
ÞaS er miklu skárra en aS sitja hjer allan
daginn þunglyndur og aSgerSalaus.“ —
„Jeg lief ekki heyrt þessa getiS fyr, Kross;
eruS j)jer vissir um, aS þaS sje satt?“ —
„Hvernig eigiS þjer aS hafa heyrt þaS,
þar sem þjer sitjiS inniluktur og taliS viS
engan! ÞaS er áreiSanlega satt, herra; þaS
var veriS aS tala um þaS, er jeg kom upp
til ySar, og jeg hygg, aS þeir haldi af staS
i dögun á morgun.“ — „Fyrst svo er,
Kross, ætla jeg aS hugsa um þaS og láta
ySur vita annaS hvort eftir hálfa klukku-
stund.“
Kross fór út og jeg var óráSinn, er
eyjarstjórinn kom inn til mín. Hann staS-
festi þaS, aS fara ætti herför til Kuxhven;
sagSi hann aS Rússar hefSu fariS inn í
Hamborg, er Frakkar hefSu fariS frá hinn
11., og aS setuliS þeirra í Kuxhaven væri
sagt í illu ástandi; ætti því blazer og önn-
ur brigg aS halda af staS og ráSast á þaS.
Hamborg, hugsaSi eg; Minnie Vander-
welt er i Hamborg meS föSur sínum. Jeg
ætla aS fara og freista aS komast til Ham-
borgar. Endurminningin um Minnie knúSi
mig til nýra framkvæmda og endurlifgaSi
mig. Jeg sagSi eyjarstjóranum frá því, aS
eg hefSi nokkra menn, er ekkert hefSu fyr-
ir stafni og jeg vildi koma þeim í herför •
ina og fara sjálfur meS. Eyjarstjórinn
þakkaSi mjer fyrir áhuga minn og lofaSi
jeg honum aS fara, til þess aS segja skip-
stjóranum frá ætlun minni, er varS næsta
glaSur aS fá mig til fylgis og samvinnu.
43. kapítuli.
Þar eS hvorki jeg nje menn mínir höfSu
flutning aS tefja oss viS, því aS vjer höfS-
um aS eins fötin, er vjer stóSum í, vorum
vjer ekki lengi aS búa oss. Vjer hjeldum af
staS morguninn eftir, og er vjer hjeldum
upp ána, komumst vjer aS því, aS Frakkar
höfSu eySilagt báta sína, og því næst var
oss boSiS aS fara í land, til þess aS taka
skotvígin, er Frakkar höfSu yfirgefiS. Jeg
dvaldi ásamt Kross og mönnum mínum í
landi í Kuxhaven, meSan fregáturnar
hjeldu upp ána, til þess aS leita víkinga.
Eftir einn eSa tvo daga, er mjer leiddist
aSgerSaleysið og fýsti svo mjög til Ham-
borgar, stakk jeg upp á því viS Kross, aS
hann fylgi mjer og fjelst hann fúslega
á þaS. Jeg hafSi fengiS peninga á Helgo-
landi, svo aS okkur skorti ekki farareyri og
hjeldum af staS. ViS höfSum samt ekki
haldiS lengi áfram, er okkur var sagt, aS
vegurinn til Hamborgar væri fullur af liSi
Frakka, og aS ekki mundi unt fyrir okk-
ur aS komast til borgarinnar, nema viS fær-
um krók og fylgdum viS því ráSi, því aS
viS vissum, aS þessi óaldarflokkar mundu
taka af oss höfuSin; viS hjeldum því þorp