Lögrétta - 07.10.1916, Blaðsíða 4

LÖGRJETTA
W'K
róó
jsajolð og kosningarnar.
ísaf. frá 30. f. m., cr að kvarta
yfir því, að Lögr. telji þingmanna-
efni »langsum«-manna færri en
rjett sje. Þau voru í Lögr. talin 6
í 5 kjördæmum, en Isaf. telur þau
18 í 13 kjördæmum. Um framtal-
ið í Lögr. er það að segja, að hún
gerði sjer far um að fá að vita
það frá þingmannaefnunum sjálf-
um, hvar þau vildu láta teija sig,
og þar, sem ekki var hægt að ná
til þeirra, fór hún eftir sögusögn
rjettorðra manna í kjördæmum
þeirra eða nágrenni við þá. Og
eftir þeim upplýsingum, sem þann-
ig eru fengnar, treystir hún sjer
hiklaust til að lýsa því yfir, að
framtal ísaf. er ekki annað en rugl
út í veður og vind. Þau eru 12
þingmannaefnin, sem ísaf. vill
marka með »langsum«, en Lögr.
hefur ýmist talið til annara flokka,
eða þá utan flokka. Um 6 af þess-
um mönnum hefur Lögr. ýmist við
að styðjast samtal við sjálfa þá,
eða þá yfirlýsingar frá þeim á op-
inberum fundum um, að þeir bjóði
sig fram utan flokka. Meðal þeirra
er Guðm. Hannesson prófessor,
sein sjálfur hefur beðið Lögr. að
kalla sig ekki langsum-mann, held-
ur telja sig utan flokka. Þá tekur
lsaf. 2 menn úr þingbændaflokkn-
um, Guðm. Ólafsson og Ólaf Briem,
og einn úr flokki óháðra bænda,
Sig. Einarsson dýralækni, og þarf
þó ekki annað en lesa blað hans,
»íslending«, til þess að ganga úr
skugga um, hvar hann telur sig
sjálfur í flokki. Óscar Clausen tel-
ur ísaf. »langsum« af því að sjera
Sig. Gunnarsson hafi stutt framboð
hans. En Lögr. hefur áreiðanlegar
fregnir um það úr Stykkishólmi,
að sjera Sig. Gunnarsson finst ekki
meðal meðmælenda hr. Ó. C. Eft-
ir eru þá sýslumennirnir Karl Ein-
arsson og Magnús Torfason, sem
ísafi og Landið vilja bæði eigna
sjer, og mega þau togast á um þá
Lögr. vegna svo mikið sem þau
vilja. Hún skal ekkert um það
dæma, hvort þeir eigi að heita
»langsum« eða »þversum«. Og yf-
ir höfuð hefur hún enga tilhneig-
ingu til þess að draga menn frá
»langsum«-mörmum yfir í aðra
ílokka fremur en hún telur rjett
vera, og hefur aðeins haft það fyr-
ir augum, að segja frá flokka-af-
slöðu þingmannanna eins og hún
í raun og veru er. Það er ekki
annað en barnaskapur, að vera að
telja þingmannaefni til ákveðinna
flokka, þegar þau sjálf vilja ekkert
hafa með það að gera og lýsa yf-
ir, að þau sjeu utan flokka.
Annars gerir ísaf. ekki ráð fyrir,
að þingflokkur »langsum«-manna
verði Qölmennur, en hún segir, að
sannast muni, er á þing kemur,
»aó flokkurinn getur orðið mjög
áhrifamikilk.
Og fyrir þessu færir hún þau
rök, að öðrumegin sjeu Heima-
stjórnarmenn, sem ekki geti náð
algerðum meirihluta, en hinumeg-
in þversum-menn, »sem i hæsta
lagi geti fengið nál. 10 þjóðkj.
sætum«. Segir blaðið, að Iangsum-
menn hafi þá úrslita-áhrifin. Það
ætlar flokki sinum þá beinlínis,
að selja sig öðrum hvorum hinna
flokkanna, sem það nefnir. Annað
getur ekki legið í ummælunum,
og Lögr. virðist þau mjög óvænleg
til þess að afla flokknum fylgis.
Hugsanir „íyersii-maDiia".
Málgagn þeirra gerir sjer nú á
síðkastið mikið far um að skjalla
alla þá, sem það heldur að teljast
muni til smá-flokkanna á næsta
þingi, sem sýnilegt er að út af
fyrir sig verða afllausir og ætla má
því, að verði til í það, sem á þingi
er kallað »hrossakaup« og á aðal-
rót sína í smáflokka-pukrinu. —
Höfðingjar þversum-manna hugsa
sjer auðsjáanlega, að verða »hrossa-
kaupa«-stjórar á þinginu og safna
öllum hinum mislitu undir stjel
Schannongi
Monument-Atelier,
Ö. Farimagsg. 42.
Köbenhavn.
Katalog gratis.
sitt. »Landið« segir 29. f. m., að
engin hætta ætti að vera á því, »að
andstæðir flokkar gætu eigi unnið
saman á þinginu, ef aðeins væri
um heilbrigðan skoðanamun að
ræða«. Eftir þessu er það alls ekki
heilbrigði skoðanamunurinn, sem
á að skifta mönnum í flokka á
alþingi, heldur hinn óheilbrigði
skoðanamunur, þ. e. með öðrum
orðum ekki skoðanamunur á vel-
ferðarmálum landsins, sem hlýtur
að teljast »heilbrigður« skoðana-
munur, heldur persónufylgi og eigin
hagsmunir, því þar eru einmitt
rætur hins óheilbrigða skoðana-
munar. Þetta er»þversum«-pólitíkin,
og hún liefur aldrei verið annað
en þetta. Hún er sett þarna fram
í »Landinu« sjálfu í allri sinni nekt.
Verið þið ekki að setja það fyrir
ykkur, þó »heilbrigður« skoðana-
munur sje milli okkar og ykkar,
segja þversum-höfðingjarnir. Við
getum verið góðir vinir á þinginu
fyrir það, aðeins ef þið styðjið
okkur til valdanna. Þið gerið nú
þetta fyrir okkur, hvað sem »heil-
brigðu« skoðununum líður, og svo
gerum við aftur eitthvað fyrir ykkur.
Þetta á að vera samvinna-grund-
völlur okkar í þinginu, en ekki hitt,
að við förum að reyna að komast
að sameiginlegri niðurstöðu um
málin, sem fyrir liggja. Við skulum
láta skoðanirnar á þeim liggja al-
veg milli hluta.
Þetta er skýlaust sagt í »Land-
inu« 29. f. m., þótt merkingu orð-
anna sje ekki flett þar i sundur
eins skýrt og skiljanlega og hjer
er gert.
Hugsum okkur nú að þversum-
menn fái 10 þingsæti, bændaflokk-
arnir hvor um sig 5 og verkmenn
2. Það er eitthvað þessu líkt, sem
fyrir »Landinu« vakir. ÞessirQórir
flokkar eiga þá að vinna saman
sem þingmeirihluti. Ef einhver einn
þeirra skerst úr leik, þá er ekki
þingmeirihlutinn til lengur. Hver
um sig vill svo fá ráðherra úr
sinum flokki. Þá er að fjölga ráð-
herrunum. En flokkarnir eru fjórir
og ráðherrarnir mega ekki vera
fleiri en þrír. Þá verður einn flokk-
urinn útundan og út úr því ris
upp kur í honum. Gerum nú samt
ráð fyrir, að flokkarnir fjórir komi
sjer saman um að mynda stjórn
og hún setjist á laggirnar. En
»heilbrigður skoðanamunur« er á
milli flokkanna, og hann hefur al-
veg verið látinn liggja milli hluta,
eftir tillögum »Landsins«, meðan
verið var að koma sjer saman um
samvinnu-grundvöllinn, þ. e. stjórn-
arvalið. Þegar svo stjórnin, eða
flokkarnir hver í sínu lagi fara að
koma fram með áhugamál sín, þá
vill enginn fallast á uppástungur
hins; það kemur þá í ljós, að sam-
komulagið getur ekki haldist nema
því að eins, að stjórnin og stuðn-
ingsflokkar hennar verði ásátt um,
að gera alls ekki neitt. Þingflokk-
arnir, sem í meiri hluta eru, hafa
heitið stjórninni fylgi til þess, að
hún megi vera við völd, en ekki
til þess, að koma fram nokkru
máli. Og þar við situr.
Þetta er það dýrðarástand, sem
fyrir »Landinu« vakir og skapa á
með samvinnu milli margra smá-
flokka í þinginu án tillits til hins
»heilbrigða skoðanamunar«. Svona
hefur þetta að nokkru leyti gengið
á næstundanförnum þingum, og
svona verður það áfram, þangað
til kjósendurnir senda inn á þingið
svo sterkan flokk og samstæðan,
að hann hafi þar út af fyrir sig
meirihluta. Það er nauðsynin á
þessu, sem Lögr. hefur verið að
brýna fyrir kjósendum hvað eftir
annað nú fyrir kosningarnar.
r
Askorun
til
kosningabærra kvenna.
Stjórn Landsspítalasjóðs íslands leyfir sjer hjermeð að skora á
kosningabærar konur í öllum kjördæmum landsins, að gangast fyrir
því, að fyrirspurn verði gerð, á þingmálafundum nú í haust, til
þingmannaefnanna, um afstöðu þeirra til Landsspítala-málsins, og fá
þingmannaefnin til þess að lýsa yfir því, hvort þeir sjeu hlyntir
fjárveitingu á næsta þingi til þess að gera ábyggilega áætlun um
stofnun Landsspítala.
Væntum vjer þess, að allar þær konur, er kosningarrjett hafa,
veiti þessu fyrsta sameiginlega áhugamáli íslenskra kvenna, sem hafið
er í minningu um stjórnmálarjettindi vor, þann stuðning að ljá fvlgi
sitt, að öðru jöfnu, því þingmannsefni, er heitir þessu máli ein-
dregnu fylgi sínu á næsta þingi.
Reykjavík 23. sept. 1916.
Ingibjörg H. Bjarnason, Þórunn Jónassen, Inga L Lárusdótlir,
formaður nefndarinnar. gjaldkeri. rilari.
Hólmfríður Árnadóitir. Guðríður Guðmundsdóltir.
Elín Jónatansdóttir. Laufeg Vilhjálmsdóttir.
Jónína Jónatansdóttir.
Lijáblödin þjóðkunnu
merkt B. H. B. auk verksmiðjustimpilsins, eru sem vonlegt er orðin svo eftir-
sótt, að ómögulegt hefur reynst að fullnægja hinni árlegu stórum auknu eftir-
spurn, það þótt verslunin um mörg ár hafi með ári hverju aukið innkaup sín
að stórum mun. Yfirstandandi ár fjekk verslunin t. d. 220 — tvö hnndruð og
tuttugu — tylftir, sem seldust upp á 5 — fimm dögum.
Til þess að tryggja það, að allir geti átt kost á því, að eignast áreiðanlega
bitgóða Ijái til næsta árs, er því ekki nema eitt ráð, þ. e. að sem flestir vildu
gera sjer það að fastri reglu, að panta B. H. B.-ljáblöðin fyrirfram, með nægi-
lega löngum fyrirvara, því við það vinst það tvent:
1. Vissa fyrir því, að fá B. H. B-blöðin í tæka tíð.
2. Lægra verð.
Með skírskotun til þessa leyfir verslunin sjer að beina þeirri ósk til
bænda, sjerstaklega til þeirra, sem heimili eiga í fjærliggjandi hjeruðum, að
þeir vildu mynda með sjer fjelagsskap hver í sinní sveit, til þess að safna og
standa fyrir pöntunum á B. H. B-ljáblöðunum.
Sökum samnings þess, sem verslunin hefur gert við ljáblaðaverksmiðjuna
um smíði blaðanna, þar sem verksmiðjan áskilur, að pantanir vorar sjeu komn-
a>r henni í hendur fyrir áramót, pyrftu helst allar pantanir utan af landi, að
vera komnar til verslunarinnar fyrir 1. desoinber næstk.
Verslun 15. II. Bjarnason.
Ljábrýnin alþektu: »lndian PondStones« eru ódýrari í '/> kössum en þótt pöntuð væru
frá útlöndum.
KRONE IjAOERÖL
er best.
Cinar cJocfínmsson.
»Trúboðinn« Einar Jochumsson
er nýfarinn austur um sveitir, í
ferðalag með »Ljósið« sitt. Hann
er nú hátt á áttræðisaldri, »fje-
laus, á aðeins útslitinn, bæklaðan
líkama, eins og hann sjálfur kemst
að orði. En aðaleigu sína kveður
hann vera: »lifandi trú á kristin-
dómshöfundinn, frelsara allraþjóða,
sem á jörðu búa«.
Einar Jochumsson er mjög vel
ern á sálu sinni ennþá. Hann
fylgist með öllum málum og við-
burðum af góðri skynsemi.
En trú hans er að nokkru
leyti frábrugðin öðrum trúarbrögð-
um, og er það mikil óprýði á
manninum, hversu æstur og heitur
hann er út í þau málefni. — Hugs-
un hans og tal gjörbreytist, er út
í það fer. — Hann hefur nú um
mörg ár staðið í stampaustri við
trúna á ritninguna. Hann hefur
auðsjáanlega margt rjett fyrir sjer,
— en það versta við skrif hans
er úrhellir sá, er hann steypir yfir
ýmsa merka mentamenn þjóðar-
innar, skáld og rithöfunda, er ekki
geta verið sammála honum. T. d.
má nefna alt illviðrið yfir Einar
Hjörl. Kvaran og Jón sál. Ólafs-
son. Hörðum orðum fer E. Joch.
og uin trú og framkomu biskups-
ins núv. Þórh. Bjarnarsonar. Og
»egiptskan múrvegg« hefur hann
hlaðið á milli sín og Matth. bróð-
ur síns.
Ýms orð, þau er hann hefur um
andstæðinga sína, eru hrein og
bein meíðyrði. Og má hann þakka
fyrir, að þau hafa eigi verið færð
honum í koll. Menn láta sjer
standa á sama um orð hans,
hugsa á þá leið: »ómerk ómaga-
orðinI«
Er það og gott, því að þrátt
fyrir þetta er Einar Joch. góður
maður.
Hann virðist vera heitur jafn-
aðarmaður (social.), og ber því í
brjósti napran kala til margra
þeirra, sem ríkir eru og mega sín
mikils — eins og jafnaðarmenn,
því miður, oft gera.
»Mennirnir koma allslausir i
heiminn, og fara allslausir burtu«,
segir hann. Það er tæplega satt
í andlegum skilningi. Hver fæðist
með sínu eðli og málsh.: »Enginn
fæðist með fordeildinni« er að öll-
um líkindum rangur.
í vöggugjöf fá sumir mikið vit,
öðrum er veittur veraldlegur auður.
— E. Joch. virðist ekki gæta að
því, að »auðurinn er afl þeirra
hluta, er gera skal«, og auðmagnið
er voldugasta aflið á jörðu, — sem
að orði má kveða —, og hefur
komið menningunni og mannvirkj-
unum á svo hátt stig, sem það er
nú á. — Og þar sem ekki er auð-
ur fyrir, þar er ekkert gert. Aftur
er hitt satt, að kærleikurinn gæti
komist ótal stigum hærra.
Einar Jochumsson segir, að það
sjeu yfir 20 ár síðan hann fór að
gefa sig að þessu trúarbragða-
þrasi sínu. — Honum hefur þó lítið
orðið ágengt. Svo fór hann að
gefa út »Ljósið«, málgagn skoðun-
ar sinnar. — Er leitt til þess að
vila, að maður, sem Einar Joch.,
skuli hafa helgað líf sitt trúar-
rifrildi, sjerstaklega þegar þess er
gætt, að manninum er þarflaus
önnur trú en samvisku-lögmálið,
sem ætíð býður: gerðu gott.
Ef við hugsuðum okkur, að
Einar Jochumsson hefði altaf í 20
ár gengið um kring, líkt og Jesús
frá Nasaret, og gefið fátækum,
borgið úr lífsháska, dvalið hjá
sjúkum, ljett byrðar sorgmæddra
og margt fleira af slíku tægi — þá
gæti hann í sannleika, með sam-
þykki allrar þjóðarinnar, kallað
sig »nýjan Messías«. — En nú
nýtur hann tæplega samþykkis
hennar með það nafn. — —
Svo óska jeg Einari Jochums-
syni góðrar ferðar núna austur um
sveitir, og svo það sem hann á
eftir ófarið á lífsleiðinni.
Með vinsemd, Einar minn.
H. Guðj.
Frá Shackleton.
Hann hefur nú náð þeim fjelög-
um sínum, sem hann skildi áður
eftir á Filseyju, komst til eyjarinnar
frá norðvestri, þrátt fyrir mikið ís-
rek, 30. ágúst. Foringi þess flokks,
sem eftir varð á Filseyju, heitir Wild.
Hann segir svo frá, að 25. apríl í
vor hafi eyjan nærri verið komin á
kaf í ís, að eins 250 metra langt og
40 metra breitt land eftir handa
þeim fjelögum. Þeir gerðu sjer þar
bústað úr grjóti og tveimur toátum.
Snjór var ákaflega mikill. Um tíma
gátu þeir aðeins veitt sjer heitan
mat einu sinni á dag. Síðan náðu
þeir í sjófugla og hafjurtir, en selum
náðu þeir þar aldrei, því þeir kvað
ekki geta komist upp á eyna. í
júní kól einn manninn og varð að
taka af honum tærnar.
Gjöf.
Jeg undirritaður ritstj. »Ljóssins«
gef Samverjanum í Reykjavík við
inngang næstkomandi kirkjuárs 200
kr. — Geri aðrir betur! Mumum eft-
ir fátækum.
Rvík 27. sept. 1916.
Einar Jochumsson.
Lausu prestaköllin.
Um Mjóafjarðarprestakall sækja
þeir sjera Helgi Árnason í Ólafsfirði
og kand. Þorst. Krisjánsson. En um
Sandfell, Útskála og Stykkishólm
sækja hinir settu prestar þar og aðr-
ir ekki.