Lögrétta - 05.05.1917, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti n.
Talsími 359.
Nr. 22.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bikavirstun Sioíúsar Eymuitdssanar.
Hálfyrði um launamálið.
Indriöi Einarsson leikritaskáld hef-
ir ritaö langa og óvenjulega vel-læsi-
lega grein í fsafold um launatillögur
milliþinganefndarinnar og velur hann
nefndinni mörg sneril-yrði. Greinin
er úr mörgum þráðum undin og fljett-
uð. Víðförli höf. er á marga fiska.
Hann er og fyndinn, lætur sjer jafn-
vel sæma að viða að sjer vændis-
konum —■ hann sjálfur — til þess
aö slora nefndina! Skáldskapur er
mikill í ritgerSinni. Hún er fjarstæðu-
full og krydduð meS lýgi i þokka-
bót.
Svo senr nærri má geta urn svo
tíu álna langa og tólfræða smiS, verð-
ur hún ekki gagnrýnd í stuttu máli,
enda er mjer ekki skylt aS tæta hana
sundur, nema þá á þann hátt, sem
áheyranda er í sjálfsvald sett, aö gefa
orð í belginn. En af því að ritgerð-
in er, þrátt fyrir allar öfgarnar, svo
einstök að frágangi og aðdráttum, vil
jeg minnast á hana lítilsháttar, svo
sem einn kjósandi eða einstaklingur,
sem hugsa verður um hvert mál, það
sem atkvæði verður um að greiöa,
beinlínis eða þá óbeinlínis.
Aðalþráður ritgerðarinnar er sá, aö
embættismönnum þjóöfjelagsins sje
núof lágt goldið verkakaupið,af því að
peningarnir sjeu fallnir í verði. Þetta
er rjett og jeg er honum samdóma um
böfuðefnið. Sjest það nú, að Hannes
Hafstein hafSi rjett fyrir sjer, þegar
hann vildi hækka launin um árið. En
þá var gerður að honurn (ráöherr-
anum) aðsúgur á þingi. Hvar var
Indriði þá? Var hann ekki einn skjá-
krumminn þá, sem brýndi gogginn
yfir ráðherranum? En sleppum því.
Sagan kemur og dæmir á milli Haf-
steins og skjákrummanna.
Yfirleitt eru nú launin of lítil,
þeirra embættismanna sent búa á möl-
inni. Það er auðvitað lygi (skáld-
lygi) að biskupinn hafi ekki hærri
laun en afhendingamaður í búð. Sá
sem sannar of rnikið, hann sannar
ekkert. En um þaS er jeg ósantþykk-
ur Indriöa Einarssyni, aö embættis-
launin sjeu svo litil, ófullnægjandi,
sem hann lætur í ljós. Jeg dæmi þar
eftir líkum. Jeg á viö það, að þorri
embættismanna sje þó allvel stadd-
ur. Einstakir óráðsmenn kunna þó að
vera á flæöiskeri, þeir sem eru sjer-
staklega frekir til fjörsins í eySslunni
og klaufhentir á meöferð fjár. En lík-
urnar benda á, aS allflestir sjeu em-
bættismennirnir vel á vegi staddir.Jeg
skal nú færa frani ástæður mínar.
Þegar litiö er inn til embættis-
manns hvar sem er á landinu, blasir
Vl® auganu stofuprýSi og híbýla-
skraut, sem bændur og sjómenn geta
alls ekki látiS eftir sjer. Fegurðar-
röfurnar geta veriö mismunandi og
a lægra stigi hjá alþýðunni yfirleitt.
-n margir alþýgumenn væru þó fús-
ir til feguröarinnar ef getan leyföi.
Þetta er þess háttar sönnun, að vísu,
aS hún liggur ekki í gegn’um hag-
stofuna. En þó er hún gjaldgeng- Upp
í skuldina til IndriSa Einarssonar.
Þá er á það að minna, aS embætt-
ismennirnir geta, eftir þvi sem virð-
ist, tekiS sjer skemtiferSir á sumrin,
bæöi innan lands og utan, og sent börn
sín til svo kallaöra menta í önnur
lönd. Jeg öfunda þá ekki af þessum
gæðum, enda þótt bændurnir sjeu úti-
lokaðir frá þeim, flestir. En ef em-
bættismennirnir lægju við sveit, eins
og Indriði lætur í veðri vaka, þá
mundu þeir halda sjer og sínum
heima.
Á það ber aö minnast, sem þó er
ekki glænýtt, aö Gestur Pálsson gerði
ráö fyrir því, aö embættismenn ættu
sparisjóösbækur „í lagi“. Hafa og
komiö upp úr kafinu álitlegar erföa-
fúlgur, þegar sumir embættismenn
vorir hafa falliö frá. Jeg get nefnt
þá menn.
Indriði lætur í ljós, að tiltölulega
margir sýslumenn hafi orSið gjald-
þrota.Þeir eru nefndir í hundraSshlut-
fallatali í breiðu greininni hans Indr.
en ekki nafngreindir, líklega af hlifð.
Jeg skal láta þá ónafngreinda, þó að
máliö mundi aö vísu skýrast, ef farið
væri út í nafnasálmana. En það er
þó víst, að orsökin til gjaldþrota
þessara manna, er ekki og var ekki
of lítil laun. Einn þessara manna
t. d. var svo hátt launaður, aS nema
mundi 10.000 kr. á ári. í hans fje-
pyngju hefur veriS sá mölur og það
ryð, sem tekið hefur út yfir sjálfan
þjófabálkinn. Annar lögreglumaður-
urinn var ábúandi á fyrirtaks jörS
og haföi þar meö tækifæri til þess
aS ná í bændagróöann af landinu. En
hvorki þúsundirnar úr landssjóði nje
1000 hestar heys af jörðinni orkuðu
því að gera manninn sjálfstæSan aö
lokum. Eyðslulíf manna sumra er
svo rótgróið, þó að ekki sjeu drykkju-
menn, aö engin laun reysa rönd við
því. Bændur og verkamenn geta auS-
vitaS ekki sætt sig við aS róa undir
þeim mönnum, sem láta stóðkvendi
hafa aögang aS buddunni sinni, nje
ausa lekahrip þeirra inn í eilíföina.
IndriSi masar um það og másar,
að landssjóöurinn eigi aö ganga und-
an örSum verkveitendum í því aö
hækka kaupið. Um þetta er jeg hon-
um gersamlega ósamþykkur og hlýt
aS veröa.
Það er af þeim ástæðum, sem nú
skal greina:
Ásóknin í Pjetri og Páli og öllum
hinum, er svo óskapleg að sækja um
öll þau verk, sem landiö á yfir að
ráða, eða þaö opinbera, sem svo er
kallað, að þjóðarböl má kalla. Svo
má að orði kveSa, aS ekki sje til svo
litilfjörleg sýsla, þ. e. a. s. starf, aö
umsækjendur liregSist hópum saman.
Einu gildir nálega, hvort um er aS
gera hálaunað embætti eSa lítilfjör-
legasta bitastarf. SímastöSvastarfiS
var t. d. svo mikiS keppikefli, þegar
það kom til um árið, að eitt blaðið
geröi það aö umræðu og ávítun í
garð yfirvalda landsins, aS þau
hremdu þetta handa dætrum sinum!
Hvar sem póststarf losnar, sækja um
þaö keppinautar. Póstafgreiðsla er
eftirsóknarstaða, brjefahirðingar eigi
síöur. Síldarmat, fiskimat og ullarmat
—alt eru þetta keppikefli ótalumsækj-
andi manna. Jeg man eigi betur en 20
sæktu um yfirullarmatsstööuna norð-
anlands s. 1. sumar. Þetta er nú rjett
til dæmis. Aðferðin er þessi, þegar
einhver staða losnar: sækja um
hana, keppast eftir henni og — sækja
svo um launaviöbót, þegar staðan er
fengin. Og þó vita mennirnir hvaö
er í boði.
Ef nú landssjóðurinn gengi á und-
an öðrum í því aS hækka kaupið í
sinu l)úi, þá væri þessari óheilahvöt
gefiö undir fótinn aö vaxa enn meira
en þó er orSiö. Og þaö er síst af
öllu rjett eSa nauösynlegt. Það væri
vísvitandi skaðræði.
SkaSræöið er fólgiS í þessu:
Orsökin til þessarar óhernju græðgi
í launaðar stöður, hún er sprottin af
þeirri löngun fjölda fólks, aö geta
komist hjá vinnu, erfiöisstarfi og á-
reynslu. Þau verk sem hægt er aö
vinna með hvítu brjósti og úlfliöa-
Pappír lokka mennina eins og epli
a trje. Alt af fækkar þeim mönnum
Reykjavík, 5. maí 1917.
og þeim konum, sem vilja ganga í
moldarverk og fjárhirSingarstörf.
Þaö þykir of ógeSslegt. ÞjóSfjelagið
ýtir undir þessa menn. Það stofnar
hverja tilraunastöðina af annari, til
þess að lokka liðleskjurnar út í og
inn á lamasess letinnar. Og þá þykj-
ast ráðsmenn þjóSarinnar vera aS
klæöa framför þjóðfjelagsins i undir-
buxur og pils, þegar þeir sitja á rök-
stólunum og stofna nýju stööurnar.
Jeg býst viS því, að Indriða Ein-
arssyni þyki gaman að því, að klæða
þessa kvensu, þjóSfjelagsframförina,
í knjáskjól og pils. En jeg lít svo á
þessa konu, aö hún sje ekki frúar-
efni, heldur þó nokkuð annars háttar,
og mun jeg ekki krjúpa á knje fyrir
henni aS svo stöddu.
ÞjóSfjelagsframförin er í því fólgin,
aS unniS sje og lifað einföldu lífi, unn-
ið með alúð og drengskap meS þeim
hugsunarhætti, að haft sje fyrir aug-
um „langmið framundan". Svo orðar
skáldið hugsun sína, St. G. St. Og í
öðru lagi vill hann, að daglaunin
sjeu ekki „alheimt að kvöldi, því svo
lengist mannsæfin mest.“
Indriði Einarsson vill að emliættis-
mönnunum sje launaö sómasamlega,
þ. e. a. s. svo, að þeir geti lifaö af
launum sínum sómasamlega. ÞaS vil
jeg einnig. En þessi umsögn er svo
óákveSin, að hún getur skroppið sam-
an og þanist út þvílíkt sem öldungs-
húð ívars beinlausa. Hannes karlinn
Áinason hefur víst haft sómasamleg
laun, úr því að hann gat lagt fje i
sjóS handa heimspekingum, sem nú
gefur af sjer 2000 kr. í ársvexti. Hann
mun þó hafa haft fjórfalt minni laun,
heldur en sýslumaðurinn, sem ljet eft-
ir sig 12000 kr. sjóðþurS. Galdurinn
var sá, að annar lifði sómasamlega
einföldu lífi. En hinn lifði sómasam-
lega sukkgjörnu lifi. En alþýöa, sem
hjer ber byrðarnar, útgjaldaþungann,
hún getur ekki látið hengja sig fyrir
þá menn, sem kasta óhreinum steini
aS leiSi sæmdarmannsins í Hvamm-
koti — hans sem ljet eftir sig lögin
um styrktarfjársjóði alþýðu og var
sjálfsmentamaður. Þó að hann væri
fjefastur á alþingi, þurfti Indriði Ein-
arsson ekki að bíta hann í hælinn
fremur en Grím Thomsen eða Arn-
ljót Ólafsson. Þeir voru einnig sparn-
aðarmenn.
ÞaS er víst eitt atriði sómalegs
(þjóð)lífs, aS bygt sje í höfuöstaön-
um leikhús fyrir 50—100 þúsund kr.
— svo að sem allra flestir geti hlegiö
undir háu risi og í einum sal, þegar
Halla kastar barninu sínu í fossinn
og þegar „skipið sekkur“. Þó að jeg
þykist kunna aö meta gildi listarinn-
ar, því líkt sem I. E., og þó aS jeg
vilji vel skáldunum, get jeg ekki sjeö,
að þeir menn eigi heimtingu á leik-
höll, sem þjóöin sje látin kosta —
þeir menn sem hlæja aS sárgræti-
legustu atriSum mannlifsins og þeim
atburSum, sem eru örlagaþrungnast-
ir. En Indriða Einarssyni þykir víst
sem þetta heyri til þjóöarsómanum.
Guðmundur Friðjónsson.
Við förum að skilja.
Við höfum fæstar sorgir sjeð,
sem á heimi bylja.
Við höfum átt svo erfitt meö
annara böl aö skilja.
Tæpast sá vor samúS góð
sorg í striðsins logum,
hvernig svo sem banablóð
beljaði’ í þungttm sogum.
Nú er eins og opiö haf
öll þín skilningskynni
og kærleikstýra kviknuð af
kolavöntun þinni.
Jak. Thor.
XII. árg.
Ávarp um dýraverndun.
ÁriS 1914 var stofnaö Dýraverndunarfjelag í Reykjavík. Tilgangur
þess var og er, að bæta kjör dýranna. Þótt fjelagiö sje fáment og ungt
hefur því þó orðiS dálítiS ágengt þennan stutta tíma. En fjelagiö vill gera
meira, þaS vill reyna aS koma upp hjúkrunarskýli fyrir skepnur, svo
þaö geti hýst þá ferSamannahesta, sem annars verða aö standa úti í
hríö og næturfrosti, og einnig leitaS lækninga meiddum og höltum hest-
um. — Þeir, sem kunnugir eru ferSamannastraumnum hjer i Reykja-
vík, þekkja vel, að oft þurfa ferðamannahestar og hundar hjálpar viö.
Á aðalfundi fjelagsins þ. á. var rætt um, hve nauðsynlegt væri, aS
fjelagið gæti komið upp húsi í nefndum tilgangi, og var kosin nefnd
til að undirbúa máliö: Ingunn Einarsdóttir form., Samúel Ólafsson
Laugaveg 53 B gjaldkeri og Felix GuSmundsson. — Byggingarsjóöur
var stofnaSur með gjöfum þriggja manna, 720 kr. Oss er það ljóst, aö
hið fámenna og efnalitla fjelag er ekki einfært um að byggja hús og
verður þvi að leita hjálpar góöra manna og dýravina, aS þeir meS
frjálsum samskotum rjetti oss hjálparhönd, en um leiö hjálpa þeir mörg-
um skepnum, svo aS þær saklausar þurfi ekki aS líða fyrir hirðuleysi
og hugsunarleysi mannanna.
Fjelagið hefur ákveðið að senda vinum dýranna úti um landiö lista,
sem velviljaöir menn geta ritað á nöfn sín og gjöfina, sem svo sendist til
gjaldkera nefndarinnar, Samúels Ólafssonar söðlasmiSs í Rvík, sem veitir
bæSi áheitum eða gjöfum móttöku, er miða aö því að hrinda hugsjón
þessari í framkvæmd. — Útlendur maður, ágætur dýravinur, ljet ný-
lega reisa hús á Akureyri fyrir sína peninga, hestum og feröamönnum
til hagsbóta. — Nú viljum vjer reyna, hvort dýravinir á öllu landinu
geta ekki gert það sama, sem útlendingurinn gerði.
I fullu trausti
Nefndin.
Landnám á Grænlandi.
Ónefndur brjefritari hefur i Lögr.
nr. 20 komist svo aS orði um svar
mitt í „Hovedstaden“ 18. febr. við til-
lögu hr. Jóns Dúasonar um íslenskt
landnám á Suðurgrænlandi: „Mun
þetta eflaust vera sprottið af einhverj-
um misskilningi hjá Wiehe, svo góð-
gjarn sem hann annars er í okkar
garS.“
Misskilningurinn held jeg sje hjá
hinum heiðraða brjefritara. Og ekki
heldur er hjer um góögirnis-leysi aö
ræða i garð íslendinga.
Jeg hef jafnan haldið fram, aS Is-
lendingar sjeu eða eigi aö vera sjálf-
ráSir og fullvaldir á landi sínu, þó
jeg vilji líka eitthvert samband* milli
íslands og Danmerkur eða öllu held-
ur allra NorSurlanda. En þar sem um
danska hagsmuni er að ræöa í Dan-
mörku sjálfri eða öSrum löndum, sem
aS einhverju leyti heyra tilDanmörku,
eSa ættu að heyra til Danmörku,
stend jeg á hagsmunum Dana, þótt
þeir kynnu aS koma í bága við hags-
muni íslendinga, sem jeg þó held að
varla geti verið í þessu máli. Held
jeg að hvorki hagsmunir Dana nje
íslendinga mæli með íslensku land-
námi á Grænlandi.
íslendingar eiga ekkert sjerstakt til-
kall til Grænlands, eigi fremur en
Norðmenn til Orkneyja eða Danir til
Danalaga eöa Jómsborgar, sem áður
voru. Nú eru íslendingar engir á
Grænlandi, og ekki höfum við Danir
veriS valdir aS útrýmingu þeirra úr
Grænlandi.
Aftur á móti er það ómótmælan-
legt, að Grænland er nú d ö n s k ný-
lenda, þar sem viS Danir höfum um
langan tíma veriS leiðtogar, þótt lítt
höfum við enn hagnýtt okkur gæöi
landsins. Væri nú ekki eðlilegra, aS
Danir næmu þetta land, sem eru 3
miljónir að tölu og búa í landi, sem
viðast hvar er alnumið, en íslending-
ar, sem eru ekki fleiri en 90,000 og
búa í landi, sem víða má kalla enn
ónumiS og enn er lítt hagnýtt? Er
ekki nóg aö starfa á þessu landi?
Væri ekki betra, aS íslendingar næmu
ísland fyrir fult og alt, áSur en þeir
hugsa um aö nema önnur lönd og
þaS ekki betra land en Grænland er?
Suöur-Grænland e r miklu betra en
alment er haldið, en varla getur það
jafnast við bestu sveitir íslands. 20
fjölskyldur mundu ekki stórt blóðtap,
en þó alt of tilfinnanlegur missir fyr-
ir eins fámennan þjóðflokk og íslend-
ingar eru. En hvaða gagn yrði ís-
lensku þjóðinni aö svo lítilfjörlegum
innflutningi til Grænlands? Þessar 20
fjölskyldur yrSu, ef ekki kæmu fleiri
* Málefnasamband. H. W.
innflytjendur frá íslandi, aö eins eins
konar áburður fyrir dönsku land-
námsmennina, er kæmu síSar. Enda
segir brjefritarinn: „Hann (J. D.)
leggur til, að senda þangaS 20 ís-
lenskar fjölskyldur fyrst í staS“
(breytt af mjer). En islenskt land-
nám í „stórum stíl“ myndi veröa
skaðlegt dönsku landnámi og missir
fyrir heimaþjóðina; um þaS geta
naumast veriö skiftar skoðanir. Og
er ekki hálf-kynlegt aö vera aS ráS-
leggja íslendingum aS flýja landiS,
samtimis og Dönum er bent á aS
nema land á íslandi? Mjer finst
hyggilegra aö íslendingar nemi Is-
land og lofi okkur Dönum að annast
Grænland. Hins vegar væri það ef
til vill hyggilegt aS fá nokkra unga
íslendinga, menn og konur, til þess
aS vera u m t í m a á Grænlandi sem
kennarar landnámsmanna i íslenskum
landbúnaSi. Annars ætlaðist jeg ekki
til, að þaö yrSi um aldur og æfi
bannaS íslendingum nje öSrum þjóS-
um aö flytja til Grænlands — eins og
það nú er —, banniö ætti að eins að
gilda nokkur ár, meðan verið væri að
setja nýlenduna á stofn.
Holger Wiehe.
Til almennings.
Út af ummælum þeim, sem komiö
hafa fram um álit og tillögur milli-
þinganefndarinnar i launa- og eftir-
launamálinu í ýmsum blööum og
tímaritum landsins, þar sem nefnd-
inni er hallmælt og tillögur hennar
taldar einskis nýtar, þá leyfi jeg mjer,
aö beina þeirri áskorun til alls al-
mennings, sem jeg tel annan hlutaS-
eiganda í þessum málum, aS hann
kynni sjer álit nefndarinnar rækilega
og athugi, hvort hann telur tillög-
urnar fjarri sanni eða ekki. — MeS
því móti einu geta kjósendur lands-
ins skapaö sjer skoðun um, hvort
rjett sje fyrir þá, að snúast gegn til-
lögum nefndarinnar eSa stySja þær.
Embættismenn og starfsmenn
landsins eru auövitað annar hlutaS-
eigandi þessara mála. Þeir hafa nú
þegar látiS nolckuS til sin heyra. Það
sem frá þeim hefur komið, væri æski-
legt, að kjósendur athuguðu, því þá
kynnast þeir fleiri hliðum málsins.
En til þess aS almenningi gefist
kostur á að geta kynt sjer álit milli-
þinganefndarinnar, vænti jeg þess
fastlega, aö nefndarálitinu verSi út-
býtt til allra þeirra, er StjórnartiSind-
in og Alþingistíöindin eru send.
Vatnsleysu, 20. mars 1917.
Jósef Björnsson.