Lögrétta - 15.05.1918, Blaðsíða 2

8o
LÖGRJETTA
Tilkynning.
Þeir viöskiftamenn, sem kunna aö hafa i höndum óinnleysta ullar-
seðla frá „H.f. Nýja Iðunn“, eru hjer meö ámintir um að senda j)á til
innlausnar í siðasta lagi ]>. i. júlí 1918, þar eð ákveðið hefur verið
aö verksmiðjan taki ekki aftur til starfa fyrst um sinn.
Skrifstofan í verksmiðjunni er aðeins opin hvern virkan dag frá kl.
1—3 síðdegis.
Fj elag'sstj órnin.
Augnlækningaferðalag 1918.
Fer með „Sterling“ 5. ferð, 7. júlí vestur um land til Akureyrar;
dvel þar frá 17. júlí til 5. ágúst. Þá með „Sterling“ sömu leið til
Reykjavíkur.
Tek á móti sjúklingum á skipsfjöl, nema á Akureyri.
A. Fjeldsted.
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöS viS og viS,
minst 60 blöð alls á ári. Ver8 kr. 7.50 árg. á
lslandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi 1. júli.
unum .... einkum á nóttunum. Og
friður hans hefur vafist utan um sál
mína, eins og mýkstu tónar, eins og
himinbláminn vefst inn um fjöllin
fyrir augum okkar, eins og sólar-
geislarnir vefja sig utan um skýin á
vesturloftinu með alls konar dular-
fullum ljóma-
.....Jeg hef ekki talað ein. Drott-
inn hefur talað við mig .... Jeg er
ein af umkomulausustu einstæðing-
um og smælingjum í þessum bæ. Vin-
ir mínir hafa yfirgefið mig og gleymt
mjer. Drengurinn minn gleymir mjer,
þegar sollurinn tekur hann frá mjer.
En drottinn gleymir mjer aldrei og
yfirgefur mig aldrei. Hann frelsar
mig frá öllu illu. Og hann lætur ekki
drenginn minn vinna voðaverk ....
viljandi nje óviljandi. Jeg veit jiað-“
„Skotið, sem Álfhildur gamla hafði
setið í, var orðið fult af undarlegum,
himneskum ljóma. Þar sem setið hafði
einu augnabliki áður útslitin, gömul
kona, raunamædd, hrjáð og hrakin
af veröldinni, var komin dýrleg vera,
meira en ung, ímynd æskunnar sjálfr-
ar, guðdómlega fögur, brosandi eins
og barn, með vitsmuni alheimsins
glampandi í augunum. Á grátt hárið
var kominn gullsliturinn, sem morg-
unsólin leggur um fjallabrúnirn-
ar. Dökt og snjáð sjalið var orðið
að skínandi töfraskikkju, líkastri
tærasta bergvatnsfossi, tindrandi i
sólarljósinu. ....
Hann hafði sjeð eitthvað af þess-
ari konu, eins og hún var í raun og
veru. Hann hafði sjeð glampa af
dýrð mannssálarinnar.
Svona var konunni háttað, sem var
þess umkomin, að vekja sál ritstjór-
ans með hugsunum sínum og lifsskoð-
un. Ýmsir mundu vakr.a í heiminum,
bæði ritstjórar og aðrir, ef margar
væri konur, sem annað eins tungu-
tak ætti og þetta.
Hún vakti fleiri. Hún átti eftir að
vekja sál unnustu ritstjórans- Þá sat
hann í steininum, fyrir að hafa skotið
þeim manni, sem sekur var um morð-
ið, til Ameríku. Og þá var unnustan,
sem um lítið annað hafði hugsað en
auðlegð og skraut og annan hjegóma,
komin á fremsta hlunn með að segja
honum upp, sakir þeirrar svívirð-
ingar, að hafa verið settur í fangelsi
Þá kom Álfhildur og barg henni.
Melan konsúll, tilvonandi tengda-
faðir ritstjórans, var ágætiskarl. Sag-
an endar með heimsókn, sem konsúll-
inn gerir ritstjóranum í steininn og
löngu viðtali, er þeir eiga saman. Það
viðtal er þrungið yndislegum hugs-
unum um sum alra hugnæmustu at-
tiði mannlífsins.
í því viðtali gerir ritstjórinn þá
játningu, að hann vildi heldur fá að
vera kyr þarna í prísundinni, en fara
aftur í ritstjórastólinn. Og konsúllinn
kannast við það, að það muni ungum
mönnum hollara, „meðan þeir hafa
ekki fengið þann þroska, sem þarf
til að vera leiðtogar lýðsins."
Mikið er af dularfullum fyrir-
brigðum í bókinni og er sagan lituð
þeirri lifsskoðun. En það er nýja
testamentið líka, og hefur ekki verið
fundið til foráttu. Og meira en það-
Daglegt líf manna er ekki svo lítið
litað hinu sama. Naumast líður nokk-
ur nótt draumlaust hjá. Naumast er
svo nokkur maður, að hann kunni
ekki eitt eða annað af dulrænum efn-
um að segja, í sambandi við eigið
líf sitt og reynslu. Fátt eru menn
sólgnari í að segja, en slíkar sögur.
Með öllum, nema hinum allra þröng-
sýnustu, verður skáldsaga þessi frem-
ur látin njóta þeirra en gjalda.
Minningarrit
um sjera Jón Bjarnason, dr. theol.
Kirkjufjelag íslendinga i Vestur-
heimi hefur gefið úr fallegt og vand-
að minningarrit um stofnanda sinn
og leiðtoga um langan tíma, sjera
Jón Bjarnason, og hefur Lögr. ný-
lega verið sent það. En það kom út
árið, sem leið. í þvi er fremst æfi-
saga sjera Jóns í þrem köflum, og
ritar sjera Runólfur Marteinsson
j/ann fyrsta, er nær yfir árin 1845—
1880, en þann næsta ritar Sigurbjörn
Sigurjónsson, og segir frá veru sjera
Jóns á Seyðisfirði á árunum 1880—
1884. Þriðja kaflann ritar W.' H.
Paulson, er nær yfir árin 1884—1914
og segir frá starfi sjera Jóns vestan
hafs eftir að hann fluttist þangað af
Seyðisfirði.
Þar næst eru 3 ritgerðir um sjera
Jón, 1. Leiðtoginn, eftir sjera Björn
B. Jónsson, 2. t ræðustólnum, eftir
sjera Gúttorm Guttormsson, 3. Rit-
störf, eftir sjera Hjöit J. Leó. Þá
éru endurminningar og ummæli,
suttar greinar eftir Jóhann Briem,
sjera Matth. Jochumsson, Eirík
Briem prófessor, Þórhall Bjarnarson
biskup og Jón Þorkelsson lands-
skjalavörð. Loks eru minningarljóð
eftir sjera Jónas A. Sigurðsson,
Valdemar Briem vígslubiskup og sr.
Matth. Jochumsson.
Mikill fróðleikur er í þessu riti,
ekki eingöngu um sjera Jón Bjarna-
son sjálfan, }>ann milda og merka
mann, líf hans og starfsemi, heldur
einnig um margt, er snertir sögu
íslenska þjóðflokksins vestan hafs, og
er allur frágangur ritsins hinn prýði-
legasti. Myndir fylgja ritinu, er sýna
sjera Jón Bjarnason og konu hans á
ýmsum aldri.
Misbrúkun
veitingarvalds.
• —•
Póstafgreiðslan á Seyðisfirði.
í reglugerð fyrir póstmenn frá
1908 er svo kveðið á, að stjórnarráð-
ið skipi póstafgreiðslumenn eftir
uppástungum póstmeistara. Eitt af
nýjustu stjórnarráðstöfunum Sigurð-
ar Jónssonar ráðherra er það, að
skipa póstafgreiðslumann á Seyðis-
firði öldungis gagnstætt uppástung-
um póstmeistara, og er veiting þessi
svo stórhneykslanleg, frá hvaða
sjónarmiði sem hún er skoðuð, að
ekki verður hjá j>ví komist aö gera
hana að umtalsefni.
Póstmenn landsins eru alment mjög
lágt launaöir, eins og allir vita, sen:
nokkuð hafa athugað ]>að mál, og á
þetta jafnt við um póstmenn til sveita,
sem hafa póststörfin ekki fyrir að-
alatvinnu, og um póstþjóna í kaup-
stöðum, sem leggja fram alla vinnu
sína til starfsins. Dýrtíðin kemur hart
niður á þessum mönnum, eins og !
yfirleitt á öllum starfsmönnum með
föstum lágum launum, og að því er
póstmenu snertir sjerstaklega, ]>á hafa
störfin víöast hvar aukist afskaplega
mikið síðasta áratuginn, án þess að
launin hafi hækkað að því skapi;
jiess’ vegna var þegar fyrir stríðið
komið svo, að póststörf voru yfir-
leitt ver borguð en flest önnur vinna.
Af lífvænlegum stöðum fyrir fjöl-
skyldumenn eru að eins sárfáar til
innan stjettarinnar; þar til verður
helst að telja, auk póstmeistaraem-
bættisins, póstafgreiðslumannasýsl-
anirnar í kaupstöðunum, Reykjavík,
ísafirði, Akureyri og Seyðisfirði. Það
ætti j>vi að vera einhver hin allra
sjálfsagðasta regla, að póstmenn, sem
hafa sýnt áhuga og dugnað við lágt
launuð póststörf, ættu að sitja fyrir
þessum fáu lífvænlegu stöðum, þegar
þær losna, Auk j>ess eru ]>essar póst-
afgreiðslur svo vandamikið og á-
byrgðarmikið starf, að engum er trú-
andi fyrir.þeim nema þeim sem hefur
lært póststörf, og kynt sig að áreið-
anleik og dugnaði. Og það er lítt
mögulegt að hugsa sjer a'ð duglegir
ungir menn fáist að staðaldri til að
ganga í þjónustu póststjórnarinnar
fyrir lág laun — þeir verða því mið-
ur, margir hverjir, að sætta sig við
sannkölluð sultarlaun langt fram eft-
ir aldri — ef þeir mega búast við því
að aðrir óviðkomandi menn verði
látnir sitja fyrir veitingum í þær
stöður, sem talist geta lífvænlegar.
Umsækjendur um póstafgreiðsluna
á Seyðisfirði voru 5. Einn af þeim
var aðstoðarmaður við póstafgreiðsl-
una á Akureyri, Finnur Jónsson að
nafni, sem gegnt hefur póststörfum
í 8 ár, veitt póstafgreiðslunni á Ak-
ureyri forstöðu i forföllum póstaf-
greiðslúmannsins þar, og leyst ]>essi
störf mjög vel af hendi. Póstmeistari
lagði til, að þessum manni væri veitt
staðan. En ef hann af einhverjum
ástæðum gengi frá, þá lagði póst-
meistari til að tekinn yrði annar póst-
maður meðal umsækjandanna, sem
verið hafði aðstoðarm. hjá fráfarandi
póstafgreiðslumanni á Seyðisfirði, og
m. a. hafði sjer það til meðmæla, að
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutuiugsmaður.
Pósthússtræti 17.. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
hann hafði ráð á góðú húsnæði fyrir
póstafgreiðsluna á hehtugum stað í
bænum. Þriðji umsækjandinn var
kona, sem einnig hafði vanist póst-
afgreiðslustörfum. Fjórði umsækj-
andinn var velmetinn verslunarmað-
ur við eina af helstu verslununum í
kaúpstaðnum, og sá fimti var maður,
sem fe’ngist hefur við margt en aldrei
getað ílengst við neitt, og j>ó aldrei
fengist við npin póststörf. Þessum
manni veitti svo Sigurður Jónsson
atvinnumálaráðherra póstafgreiðsl-
una.
Af hvaða toga sú hlutdrægni sje
spunnin, sem þessi ráðherra hefur
hjer beitt, mætti sennilega ráða i af
því, að meðal hins marga, sem þessi
maður hefur fengist við, er blaða-
menská, og það er vitanlegt, að gef-
ist honum kostur á að taka það starf
upp aftur, þá er hann reiðubúinn að
reka erindi velunnara síns, atvinnu-
málaráðherrans núverandi, og þess
flokks, sem styður hann.
Vitanlega er þessi maður alls ófær
til að gegna póstafgreiðslunni eins
og stendur, því að hann kann ekkert
til j>ess. Og eftir því, hve laus hann
hefur orðið í ]>eim vistum, sem hann
fram að ]>essu hefur verið i, er mjög
vafasamt hvort hann getur orðið fær
um það. Til bráðabirgða hefur ráðist
þannig fram úr þessu, að kona sú, sem
var ein meðal urasækjendanna, ann-
ast störfin, og er þá póstafgreiðslu-
maðurinn nýi líklega að læra hjá
henni.
Póstafgreiðslan á Seyðisfirði er á
friðartímum vandasamari en flestar
eða allar hinar póstafgreiðslurnar ut-
an Reykjavíkur að því leyti, að hún
hefur mjög mikil bein póstskifti við
útlönd. Þegar ]>ær afgreiðslur eru
ekki í lagi, konia vitanlega sífeldar
kvartanir frá útlöndum — landi voru
til lítils sóma, og póstmeistaranum
ckki til skemtunar.
Með þessari hneykslanlegu veit-
ingu hefur ráðherrann fyrst og fremst
lítilsvirt embættismann þann, póst-
meistarann, sem gert hafði tillögu
um veitinguna eftir rjettum grund-
vallarreglum, hlutdrægnislaust, og í
reyndinni átti rjett á að ráða valinu,
af því að á honum og hans mönnum
skella afleiðingarnar, ef óhæfur mað-
ur er skipaður til starfans. Því næst
hefur hann misboðið allri póstmanna-
stjetf landsins, með ]>ví að meta einsk-
is þekkingu, æfingu og vel unnið starf
við póstmál við veitingu á einni af
liinum fáu lífvænlegu póststöðum.
Með þessu hefur hann jafnframt virt
áð vettugi hagsmuni hins opinbera,
þar sem hann fælir hæfa unga menn
frá því að gefa sig að póststörfum
fyrir þau lágu laun, sem hið opinbera
greiðir fyrir þau flest. Og loks hefur
hann ekkert skeytt um það, sem átti
þó að vera höfuðatriðið, að tryggja
öllum ahnenningi, sem þarf að skifta
við þetta pósthús, góða afgreiðslu,
með því aö fela póstafgreiðsluna
manni, sem var búinn að sýna, að
hann var starfinu vaxinn.
Alt j>etta er látið sitja á hakanum
og hlutdrægnin látin ríkja, hvort sem
þáð nú er persónulegur geðþótti ráð-
herrans eða ístöðuleysi lítilsiglds
manns gegn áhrifum ábyrgðarlausra
piltunga, sem jafnan standa i kring
um hann reiðubúnir til að misbrúka
hann til hvers, sem kemur sjer vel
í svipinn fyrir þá sjálfa eða einhverja
af þeirra lagsbræðrum.
Það er leiðinlegt fyrir bændastjett-
ina íslensku, að fyrsti maður hennar
i ráðherrasessi skuli gera svo lítið úr
sjer, að láta hafa sig til annars eins
brots á sjálfsögðustu grundvallarregl-
um fyrir sæmilegri stjórnarstarfsemi
og þessi veiting er. Og það er þó því
leiðinlegra, sem þetta er ekki í fyrsta
sinn að þessi ráðherra brýtur í bága
við stjórnarvelsæmi, einmitt á þessu
sviði. En allra leiðinlegast er þó að
svona skuli hafa tekist til þar sem
það er vitanlegt, að til eru nógir
bændur, og það þótt ekki sje farið
út fyrir þingið, sem eru að öllu leyti
eins góðum hæfileikum búnir til ráð-
herradóms og þessi maður, en hafa
þann kjark 0g þá festu fram yfir
hann, að aldrei mundi neinum takast
að ginna þá til annars eins og þessa.
J. Þ.
Sambandsmálið.
í símfregnum frá Khöfn hefur síð-
astl. viku mikið verið talað um blaða-
deilu þar út af íslandsmálum. Seg-
ir þar, að Ferslevsblöðin (hægri)
telji sambandsdeiluna milli íslend-
inga og Dana komna í mjög alvarlegt
horf vegna nýrra og aukinna krafa
frá hálfu alþingis, þar á meðal um
persónusamband, en Berlingatíðindi
og Politiken mótmæli þessu. Er það
auösjeð, að þessi mál eru notuð þar
til árása á Zahle-stjórnina. í gær
fjekk svo Jón Magnússon forsætis-
ráðherra símskeyti frá Zahle, forsæt-
isráðherra Dana, er skýrir frá hvern
ig málið standi.
Það símskeyti er svohljóðandi:
„Jeg leyfi mje að skýra yður frá,
að jeg hef birt eftirfarandi skýrslu:
„Sökurii margs konar orðróms i
nokkrum hluta blaðanna um sam-
band vort við ísland, þá lít jeg svo
á, að það sje rjett, að skýra frá }>ví
sem i raun og veru er að fara" fram.
Þegar Jón Magnússon, íslenskur
ráðherra, var hjer siðastliðið haust,
kom hann fram með kröfu um
verslunarfána.
í ríkisráðinu 22. nóv. var tillaga
hans ekki samþykt af Hans Hátign
konunginum, en ræða hans, ^sem þá
var birt, var á þessa leið:
Jeg get ekki fallist á tillögu þá,
sem ráðherra íslands hefur borið
fram; en jeg vil bæta þvi við, að
þegar íslenskar og danskar skoðan-
ir ekki samrýmast, munu almenn-
ar samningaumleitanir i einhverju
formi, heldur en að taka eitt ein-
stakt mál út úr, leiða til þess góða
samkomulags, sem ætíð verður að
vera grundvöllur sambandsins milli
beggja landanna.
Þessi hugmynd um almennar samn-
ingaumleitanir hefur verið tekin til
íhugunar á íslandi og það var skýrt
frá því, að allir flokkar þar fjellust
á }>að. Þar eð búist er við því að nú-
verandi alþingi verði bráðlega lokið
og þingmennirnir þá dreifist um alt
Island, er það æskilegt, að alþingi
berist skjótlega vitneskja um afstöðu
vora í j>essu máli. I J>esstt sambandi
hef jeg beðið foringja allra stjórn-
málaflokkanna að kveðja saman
flokkana og leggja fyrir þá ]>á spurn-
ingu, hvort þeir telji það viðeigandi,
sem stungið var upp á í rikisráði 22.
nóv., sem uppástungu til íslendinga,
að hefja nú samningaumleitanir um
alt samband íslands og Danmerkur.
Ef ákvörðun um þetta skyldi verða
gerð, verður alþingi skýrt frá þessu
cg er þá búist við því, að það sje
undir J>að búið að koma saman
vegna væntanlegra samningaumleit-
ana. Þegar ríkisþingið hefst 28. mai
þá skal ákvörðun tekin um það,
hvernig Danmörk muni æskja að
skipa fulltrúa til slikra samningaum-
leitana.
Núverandi stjórn heftir aldrei stigið
nokkurt skref í sanibandsmálum
Danmerkur og Islands, án þess að
ráðgast við alla flokka ríkisþingsins.
og hingað til hefur hún alt af fengið
samþykki þeirra.“
„Politiken segir í sambandi við
þessa skýrslu: „Skýrsla Zahle for-
sætisráðherra sýnir ljóslega að samn-
ingaumleitanir ]>ær, sem nú á að
koma í kring, eiga upptökin hjá
Dönum i ríkisráðinu 22. nóv. — Nú
uiá vænta þess, að hægt verði að
forðast allar nýjar deilur og danska
þjóðin geti nú tekiö upp samninga-
umleitanir með eindrægni og still-
ingu.“
Þessum síðustu orðum, sem Poli-
tiken beinir til Dana, er einnig á-
stæða til að beina til íslendinga.
Stríðið.
Síðustu frjettir.
Úr friðarútlitinu, sem frá var sagt
1 síðasta tölubl., hefur ekkert orðið.
Þvert á móti eru nú stprorustur yfir-
vofandi á vesturvígstöðvunum. I op-
inb. tilk. ensku frá 11. þ. m. segir:
„Horfurnar eru nú þær, aö Þjóðverj-
ar-eru einráðnir í }>ví, að draga sam-
an allan þann herafla, er þeir geta
haft á að skipa, til ]>ess aö hefja óg-
urlega sókn. Sópa þeir nú saman öllu
því liði, er þeir geta fundið í landinu
sjálfu, til þess að geta fengið úrslit
áður en það er of seint. En banda-
menn eru svo vongóðir, að ]>á er þeir
áttu um það tvent að velja, að fá nú
þegar lítinn her frá Ameríku til varn-
ar, eöa bíða þangað til þeir fengju
fullkominn, öflugan og sjálfstæðan
her, þá tóku þeir síðari kostinn."
Svo segir í fregnskeytinu, að banda-
menn búist við að verða að láta und-
an síga, en leggi alt kapp á að hafa
varalið sitt sem best vígbúið. Það má
heita, að hlje hafi verið á viðureign-
inni nú um nokkurn tíma, að eins
getið um smáorustur. Þó segir i. fregn
frá Khöfn frá 12. þ. m., að jiýskar
fregnir segi her Bandaríkjanna hafa
beðið mikið tjón fyrir suðvestan
Apremont. Er nú sagt, að frá því í
janúar í vetur hafi komið til Frakk-
lands frá Bandaríkjunum hálf miljón
hermanna.
Rimma hefur staðið yfir i enska
þinginu út af ákærum, sem komiö
höfðu fram í blöðunum frá Mattrice
hershöfðingja, er verið hefur um tíma
framkvæmdarstjóri hernaðarráðstaf-
ana, gegn þeim Lloyd George og Bo-
nar Law fyrir að hafa gefið rangar
skýrslur um herafla Breta. Asquith
beitti sjer í þinginu fyrir þessum á-
sökunum og vildi fá málið rannsak-
að og ráðherrunum stefnt fyrir þann
dómstól, sem uni slík mál á að fjalla.
Virtist svo af fregnskeyíum hingað
frá „Central News“ í London sent
mikið stæði til, og var látið í veðri
vaka, að þetta gæti leitt til sjórnar-
skifta. Lloyd George hafði skorað á
fylgismenn sína, að mæta vel í þing-
inu, með því að hjer væri um van-
traustsyfirlýsingu að ræða, og er
hann hafði skýrt þar málavexti og
flutt fram varnir fyrir stjórnina, fór
svo, að tillaga Asquiths var feld með
293 atkv. gegn 106. Varð úr þessu
stór sigur fyrir Lloyd George. En
Maurice hershöfðingja, sem kom deil-
unni á stað, hefur síðan verið vikið
frá. Af síðustu opinb. tilk. ensku má
sjá, að Landsdowne lávarður hefur
í efri málstofu þingsins komið fram
með ásakanir gegn stjórninni fyrir
að hafa hafnað friðartilboðum á síð-
astl. ári, en Curson lávarður svarað
og borið það til baka. í þeirri ræðu
sagði hann, að ekki væri hægt að
koma á samkomulagsfriði nú sem
stendur.
Fregn frá Khöfn segir, að í Banda-
ríkjablöðunum sjeti að konia fram
friðaruppástungur frá páfanum,