Lögrétta - 03.12.1919, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
a
LÖGRJETTA kernur út á hverjum mi8-
vikudegi, og auk þess aukahlöð viB og við,
V erB kr. 7.50 árg. á Istandi. erlendis kr.
10.00. Gjalddagi 1. júli.
Verksmiðja
[yviidar Hrnasonar.
gera dálítinn samanhurð á þá og nú,
því margt er breytt síðan. Það var í
júlí 1899. Jeg hafði þá meS mjer konu
og tvævetra dóttur. Vi'S lentum viS
LySiS. Þorsteinn læknir tók á móti
okkur, breiSur og „gemýttlegur",
eins og hann var vanur aS vera.
Hann kunni aS hlæja og hann kunni
fjölda tungumála óg hann kunni aS
rneta úldna keilu. Hann bjó i „Land-
lyst“, og hjá honum áttum viS aS fá
roat, en búa i „Sjólyst". Nú er „Land-
lyst“, gamla læknissetriS og höfS-
ingsheimiliS, gleymt og geymt aS
húsabaki, aS baki húsa sem hreykja
sjer hátt upp fyrir framan þaS,
,,Landlyst“ var ekki há í loftinu, en
hún var þaS sem hún var, og Þor-
síeinn var höfSinginn, — Eyjajarl-
inn — sem tók á móti öllum þeim.
sem komu i visindalegum erinda-
gerSum til Eyjanna, og liSsinti þeim
og miSlaSi þeim af þekkingu sinni
á náttúru Eyjanna, og hann bjó vel
• því tilliti sem öSru. Nú er hann fyr-
ir löngu burtu og dáinn og munu
flestir eldri Evjamenn sakna hans.
En þeir eru ekki læknislausir, en nú
býr læknirinn langt uppi í landi, uppi
á Kirkjuhvoli. Hann talar fjölda
tungumála eins og gamli læknirinn,
en annars er hann ekki sjerlega lík-
ur honum, hann hlær ekki eins mik-
iS, er víst ekki trúaSur á úldna keilu
fremur en aSrir yngri Eyjamenn og
E eykvíkingar, sem jeg er altaf aS
revna aS gera trúaSa á þann ágæta
rjett, og svo er hann fílósóf, þaS var
Þorsteinn ekki.
Já, þaS er margt breytt á þessum
20 árum. Menn, sem þá voru ungir,
eru nú orSnir rosknir, og margir
hafa bætst viS. Þá var tala eyjar-
skeggja aS eins um 600; nú eru þeii
nær 2000, því aS fjöldi manna hef-
vr flutst þangaS úr ýmsum áttum,
mest úr Rangárvallasýslu og Mýr-
dal, því aS nóg er þar aS bíta og
brenna — ef kol annars fást, en þaS
liefur nú gengiS skrykkjótt síSustU
árin, því aS þaS lítur út fyrir, aS
landiS hafi ætlaS aS leggja sam-
göngubann á Eyjarnar, óvíst af
I vaSa ástæSum, líklega þó ekki af
því, aS þær eru landssjóSs (nei, rik-
issjóSs) eign og fylla sjóSinn flest-
um betur. — Annars hafa þær sínar
kolanámur i ýmsum fiskabeinum og
lundareitum. ÞaS sem hefur dregiS
tólkiS til Eyjanna, er eins og al-
kunnugt er, hin miklu aflabrögS, sem
eru þar upp á síSkastiS.
Byrjunin til þess aS Eyjunum hef-
ur fleygt svona fram í fiskveiSum
fiá því sem áSur var, var sú, aS þeir
fóru aS brúka lóS á vetrarvertíS 1897
cg ölfuSu þá þegar svo miklu betur
t.n áSur, aS lóSarbrúkun var alment
tekin upp-næstu árin. Næsta fram-
farasporiS voru færeysku róSrarbát-
rrnir, um og eftir aldamótin; þeir
voru miklu ljettari til veiSa meS lóS
en eömlu ^skipabáknin, eins og „Gi-
o‘eon“, sem annars voru höfS i há-
karlalegur um miSjan veturinn. Svo
k.omu mótorbátarnir litlu seinna
11905) og meS þeim jókst sjósóknin,
loSarbrúkunin, fiskisvæSiS og afl-
inn svo afarmikiS, aS Eyjarnar eru
uú orSnar meS sinum mikla mótor-
bátaflota (60—70 bátar) ein mesta
t;skistöS landsins. MeS hinu vaxandi
\erSi á aflanum hefur líka hagurinn
af útgerSinni orSiS mjög mikill. Hafa
margir bátar „þjetíaS sig upp“ á
e'nni vertíS, þrátt fyrir veiSarfæra-
tióniS, sem oft er mjög mikiS, og
margir útgerSarmenn og formenn
eru nú orSnir mjög vel fjáSir menn
og velmegun hlýtur aS vera alment
mjög góS. SíSasta framfarasporiS
er þorskanetabrúkunin, sem tekin
var þar upp fyrir fáum árum, (eins
og jeg hef sagt ýtarlega frá í „Ægi‘
nýlega). Menn eru yfirleitt mjög á-
nægSir meS þá nýbreytni. Framförin
sjest best á því, aS 1899 gengu til
liskjar 18 skip (flest áttæringar)
á. vetrarvertíS og öfluSu alls 163 þús.
rf þorski og 45 þús. af ýsu, eSa á-
lika og 6 mótorbátar nú, en í vetur
60 mótorbátar og nokkrir róSrarbát-
ar.
í raun og veru byggjast allar fram-
iarir Eyjanna í þvi, aS þar er höfn
sem veitir öllum mótorbataflotanum
hlje fyrir úthafs stórsjónum og haf-
íótinu. Þó er þaS ekki örugt i mikl-
um austanveSrum, og þau koma oft.
En flotinn er dýr, yfir miljón króna
,rSi, og dýrmætur, þar sem á hon-
um veltur öll velgengni Eyjanna.
Þess vegna hafa fyrir löngu veriS
gerSar tilraunir til þess aS bæta höfn-
ina, meS varnargörSum í mynninu.
En þaS hefur þvi miSur gengiS bæSi
seint og slysalega, aS fá komiS upp
þessum görSum. Annar var orSinn
hjer um bil fullgerSur fyrir fáum
árum, en svo braut sjórinn mikiS
íraman af honum, svo aS nú þarf
hann mikilla endurbóta viS. Hinn
garSurinn, á Hörgeyri, er litiS á veg
kominn enn. Enmú á vist aS ganga
yS verkinu meS fullum krafti á næstu
arum. (NiSurl.)
Kosningarnar.
í NorSur-Múlasýslu eru kosnir
Þorsteinn M. Jónsson meS 341 atkv.
og Björn Hallsson á Rangá meS 256
atkv. — Sjera Björn Þorláksson fjekk
200, Jón á Hvanná 127 og Jón á
UreiSarsstöSum 96.
I BarSastrandasýslu er kosinnHá-
k.on Kristófersson í tlaga meS 256
?tkv. — Sjera BöSvar Bjarnason
fjekk 156.
í Strandasýslu er kosinn Magnús
Pjetursson læknir meS 240 atkv. —
Vigfús GuSmundsson fjekk 84.
Þar meS eru fregnir komnar af
kosningaúrslitum í öllum kjördæm-
um landsins. Ekki er getiS um, aS
nokkrir verulegir gallar sjeu á kosn-
ingunum i nokkru öSru kjördæmi en
jieykjavík. En um þaS eru allir lög-
iræSingar, sem Lögr. hefur heyrt á
málið minnast, samdóma, aS Alþingi
hljóti aS dæma kosninguna hjer ó-
gilda.
Sje þaS nú svo, eins og ætla má.
uS þingmönnum Reykvikinga eigi aS
fjölga á næsta þingi, svo aS kosning-
ar verSi þess vegna aS fara hjer fram
••inhvern tíma á næsta ári, þá virS-
ist þaS ekki fjarri lagi, aS flýta mætti
samþykt þingmannafjölgunarinnar
c.vo, aS kosning viSbótarþingmann-
anna yrSi samferSa umkosniAgunni,
hvort heldur svo sem ofan á yrSi í
þinginu, aS ógilda kosninguna hjer
alveg, eSa aS eins kosninguna í 2
þingsætið. MeS þessu væn Reykvik-
ingum spöruS ein kosningabarátta.
Úti um heim.
SíSustu frjettir.
ÞaS lítur ekki vel út enn um sam-
komulagiS milli ÞjóSverja og banda-
manna, og ekki voru friSarsamning
arnir gengir í gildi 1. þ. m., eins og
íáSgert hafSi veriS. En hvorir kenna
öSrum um. I Khafnarskeyti frá 30.
í. m. segir:
„Frá Berlín er símaS, aS banda-
menn krefjist þess, aS ÞjóSverjar láti
af hendi 400 þús. smál. af ýmiskonar
bafnartækjum og efni, sem skaSabæt-
ur fyrir skipin, sem sökt var í Scapa-
ílóa. HiS opinbera málgagn „Deut-
sche Allgemeine Zeitung“ fullyrSir,
aS þýska stjórnin hafi neitaS aS
skrifa undir aukagerSabókina, en þar
er þess ennfremur krafist, aS Frökk-
um skuli heimilt aS fara meS her um
Þýskaland. Telur stjórnin slíkar
kröfur meS öllu órjettmætar og fjár-
hagslega tortíming. Vill þýska stjórn-
in leggja mál þessi undir úrskurS
gerSardómstólsins í Haag og krefst
þess aS herfangar verSi sendir heim.
Öll þýsku blöSin, nema „Freiheit“.
exu meS afbrigSum stærilát og vilja
íneS engu móti láta sjer skiljast hlut-
skifti hinna sigriiSu. Frönsku blöSin
eru óS og uppvæg og krefjast þess,
aö Þjóöverjum verSi þröngvaS til aS
ganga aS skilmálunum meö hervaldi
eöa hverjum meSölum öörum, sem
unt er aS beita, t. d. meS þvi aö neita
Jieim um hráefni og matvörur. Hef-
ur aldrei veriö úr svð vöndu aS ráöa,
síSan bráöabirgðafriðarsamningar
voru undirskrifaSir, og hafa banda-
menn sett ÞjóSverjum frest til 5.
desember."
Um þjóðabandalagið segir í sím-
tregn frá 1. þ. m., aS ráöstefna sje
sett í Brússel til þess aS ræSa um ýms
atriöi þess, og eigi þar sæti fulltrú-
ar frá 17 þjóSum. ÞaS er ósjeS enn,
hvaS úr þjóðabandalaginu verður,
nema hvaS fullsjeS má kalla, aS
minna verSi úr því en upphaflega var
til ætlast. Bandaríkin vilja ekki aS-
hyllast þaS fyrirkomulag, sem sam-
þykt var í París. Þau vilja ekki
skuldbinda sig til aS blanda sjer i öll
deilumál, sem upp kunni aS koma
milli þjóðanna um rjettindi þeirra.og
ííkjafyrirkomulag, og ekki leggja til
hervald til þess aS fullnægja fyrir-
mælum þeim, sem sett eru um það
mál í lagafrumvarpinu frá París, því
rjetturinn til þe§s að skipa fyrir um
slikt sje í hvert einstakt skifti á valdi
þingsins.
Svo langt er nú komiS neySará-
standiS í Austurríki, aS sagt er í
fregn frá 29. f. m., aS stjórnin þar
ráSgeri aS afhenda ríkisbúiS i hend
ur bandamanna. — Friöarskilmálar
bandamanna og Búlgara voru loks
utidirskrifaSir 27. f. m. — Nú er sagr
i símfregn frá 28. f. m., aS Karl fyr-
verandi keisari muni verða konung-
uv Ungverja. •— í Montenegro er
sagt frá óeiröum og aö stjórn Serba
raðgeri aS senda her þangaS til aS
Læla þær niður. — í ítalíu logar alt
: óeiröum og gert ráS fyrir stjórnar-
byltingu þar þá og þegar. — Frá
Grikklandi er sagt, aS foringjar hers-
ins, er tryggir voru Konstantin kon-
t ngi, hafi gert samsæri gegn Veni-
aelos. — í Egiftalandi er sífeldur
kur gegn Englendingum.
Símfregn frá í gær hefur þaS eft-
ir Denikin hershöfðingja, aS hann
telji eina ráSiS til þess- aS friöa og
frelsa Rússland, að koma þar aftur
á einveldisstjórn meS hervaldi. Len-
msstjórnin hefur fyrirskipaS 12 tima
vinnudag í Rússlandi, gerSi þaS í
haust, er hún átti erfiöast fyrir.
Wilson forseti hefur nú tekið sjer
mánaSarhvíld og gegnir Marshal!
varaforseti embættinu á meöan.
Leiðsla.
Gekk jeg upp við Hamrahlíð,
heyrði fagurt lag,
ljúfa tóna, engin orð,
undrafullan brag,
sem í hug mjer síðan er
sunginn hvern einn dag.
Harpan sú mjer heyrðist inni’ í hamr-
inum slegin.
Inni’ í hamrahallar sal
himinljósi fjær
draumaheima ljóðalög
leikur álfamær.
Horfins tíma hljóma á
hörpustrengi slær.
Og þeim hlýju hljómum verður hug-
urinn feginn.
Huldulíf í hamrasal
hörpusöngva við
sýnist mega senda eitt
sálu minni frið.
Jeg er löngu Ieiður á
lífsins þrasi’ og klið.
Hugur minn er hálrur inn í hamar-
inn dreginn.
_______ P- G.
Haustvísur.
Haust er komið. Horfin öll
hiýja sumartíða
og blíða.
Keypt á hríðum hafa fjöll
höfuðföt úr vetrarmjöll
og kulda kvíða.
Sólin fara soninn Dag
seinna’ og seinna lætur
á fætur.
Jökla þursar hrósa hag,
hækka raust og kveða brag
við nornir nætur.
Álfur flúinn inn í hól
unir vetrar ráðum
í náðum.
Lengist rökkur, lækkar sól.
Líður haust og koma koma jól.
Svo birtir bráðum.
p. c.
Prjettir.
Tíðin hefur veriö mjög mild og
góS síSastliSna viku.
Aflabrögð eru hjer nú í góöu lagi,
og á ísafirSi var nýlega sagöur mok-
afli.
Hæstirjettur. Þar eru nú skipaöir
dómendur þeir þrír, sem nú eiga sæti
i landsyfirdómi: Kr. Jónsson, Hall-
dór Daníelsson og Eggert Br'iem, og
auk þeirra Lárus H. Bjarnason pró-
tessor og Páll Einarsson bæjarfógeti
á Akureyri.
Skrifari er skipaSur Björn ÞórS-
arson aSstoöarm. í stjórnarráöinu,
Rjetturinn tekur til starfa 1. jan.
næstk.
Alþingi er kvatt saman 5. ferbr.
næstkomandi.
Forsætisráðherra kemur meS
Botníu, sem nú er á leiS frá Khöfn
hingaS.
Fisksala í Fleetwood. Skallagrímur
seldi þar fyrir skörnmu farm fyrír
2000 pund sterl.
Lagastaðfestingar. Öll lög frá síS-
asta Alþingi hafa nú veriö staöfest
af konungi.
Háskólinn. Dr. Jón J. ASils var
skipaSur þar prófessor 19. f. m.
Ný verslun. Metúsalem Jóhanns-
son hefur fyrir nokkrum dögum opn-
aS nýja verslun meS matvæli o. fl.
í Þingholtsstræti 17, hinu nýja stein-
húsi, sem hann bygSi þar síSastliSiS
sumar.
Dáinn er á Landakotsspítala 29. f.
m. Grímur GuSnason, aldraöur maS-
ur, föSurbróöir Magnúsar Vigfússon-
ar dyravaröar í stjórnarráöshúsinu.
Lík Árna Jónsson kaupm. frá ísa-
tirSi verSur flutt vestur þangaS til
greftrunar meS Lagarfossi á morgun.
Húsbruni. ASfaranótt 22. f. mán
brann til grunna í Ólafsvík eitt af
verslunarhúsum GarSars Gíslasonar
stórkaupm.
Skipaferðir. Lagarfoss kom frá
New York 27. f. m., Geysir frá K.-
liöfn sama dag, Mjölnir frá Eng-
iandi 29., ísland frá Khöfn og Engl.
30. f. m.
Kolaverð lækkar. Símfregn frá
Lundúnum segir, aS kolaverö lækki
þar i þessari viku um lO%, en jafn-
framt verSi dregið úr útflutningi
kola.
Dómkirkjan í Reims. Til 0g frá
um heim eru nú seld svokólluS „FriS-
armerki“ til ágóöa fyrir dómkirkj-
una í Reims. Merkin eru litlu stærr'
en algeng frímerki, ætluS til þess aS
líma á brjef, og er á þeim mynd af
dómkirkjunni. Því, sem inn kemur
fvrir merkin, veröur variö til viS-
gerSar kirkjunni, en hún varS fyrir
miklum skemdum í stríSinu, eins og
kunnugt er. Hjer í bæ er nýfariS aS
selja þessi merki á pósthúsinu og víS-
ar og eru þau mikiS keypt. Þau kosta
! 0 aura.
Læknar hjer í bænum hafa sam-
þykt hækkun fyrir læknisverk frá I.
þ. m.
Einar Helgason garðyrkjumaður
h.efur sagt lausu starfi sínu hjá Bún-
aSarfjel. íslands frá miSjum febrúar
næstk., en hann hefur veriS í þjón-
ustu fjelagsins frá stofnun þess, eSa
full 20 ár, og haft m. a. alla umsjón
meS GróSrarstöSinni hjer sunnan viS
tæinn. Nú verSur hann garSyrkju-
stjóri landsins, og var veitt fje á
íiárlögunum í sumar til stofnunar
þeirrar stöSu. Ragnar Ásgeirsson
sækir um starf Einar viS Gróörar-
stööina.
Verslunarsaga íslands í myndum.
ÞaS er óvenjuleg híbýlaprýSi hjer,
sem komin er upp í hinu stóra versl-
unarhúsi þeirra Nathans & Olsens
viS Pósthússtræti. Meðfram aSalupp-
ganginum eru komin sjö líkneski,
sem eiga aS sýna aSaldrættina ur
verslunarsögu landsins. Myndirnar
t-ru eftir ungan myndhöggvara, GuS-
mund Einarsson frá MiSdal, sem
virðist vera mjög efnilegur, en hefur
ekki haft tíma nje tækifæri til þess
aS stunda nám erlendis í list sinni.
NeSsta myndin sýnir víkinginn, sem
er fyrsti og elsti farmaöurinn hjer.
Nokkrum tröppum ofar stendur goS-
orSsmaSurinn, en þeir menn höfSu
1 fornöld verslunaryfirráðin, hver í
sinu umdæmi, og lögSu verS á varn-
ing kaupmanna. Þar næst er sýnd-
ur Björn Jórsalafari, sem var mest-
ur langferSagarpur allra íslenskra
höfSingja á sinni tíS. Þar næstur fyr-
ir ofan er GuSbrandur. Þorláksson
1 iskup, en hann beitti sjer fyrir til-
iaun í þá átt, aS landsmenn tækju
í.jálfir verslunina í sínar hendur. Þá
cr Skúli Magnússon landfógeti, og er
sarfsemi hans öllum kunn. Þar næst
jón SigurSsson forseti og efst
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri
Táknmyndir fylgja hverri aöalmynd
og sýna verknaS og viSfangsefni þess
manns, sem aðalmyndin er af. Mynd-
irnar eru úr gibsi, en eiga síöar aS
steypast í bronse. Þær eru í hálfri
stærS, eSa hjer um bil, og eru til
mikillar prýöi í húsinu. HugsaS er
til þess, þegar myndirnar koma í
bronse, aS rafmagnsljósi verSi kom-
iS fyrir í hverri mynd, og lýsa þá
þessir forgangsmenn íslenskra versl-
unarmála þeim, sem inn í húsiS
koma, og vísa þeim þann veg, er
ganga skal.
Höf. myndanna, GuSm. Einarsson,
fer í vetur til Khafnar og mun ætla
í listaskóla þar. Væntanlega á hann
eítir aS leysa af hendi mörg falleg
verk.
Heiðurssamsæti. Hinn 28. júní s
1., komu samn aS Þjórsártúni nokkrir
búendur úr Rangárvalla- og Árnes-
sýslum, til þess aS votta þeim hjón-
um, Ólafi lækni ísleifssyni og GuS-
riði Eiríksdóttur, þakklæti sitt og
Ljeraðsbúa sinna, fýrir lækningar
l.ans, gestrisni þeirra og alla viS-
kynningu bæöi fyr og síðar, frá því
j. au komu aS þessum staS, sem þau
hafa nefnt Þjórsártún, og gert aS
pjóSkunnu nafni. — ÞaS fór fáum
eins 0g Ólafi ísleifssyni fyrir alda-
mótin síöustu. Þá þutu menn hópum
saman hjeóan til Ameríku, námu þar
lönd og settust aS ; en þá kemur Ólaf-
ur frá Ameríku, eftir nokkurra ára
c'.völ þar, nemur hjer land, og sest
hjer aS. Hann byggir lítiS íbúöarhús
á heiðarbarSi austan viö Þjórsá rjett
hiá brúnni, sem þá var nýlega bygS.
ÞaS var trúin á framtíS landsins
og ástin til landsins, sem hvatti Ólaf
t\l aS setjast þarna aS og yfirgefa
hiö eftirsókta og frjóva land, sem
dró aS sjer ntannfjölda víösvegar aS
um þaS leyti. Hann trúSi því, aS hjer
mætti líka lifa, hafSi þá trú aS fátækt
jijoSarinnar væri ekki landinu að
kenna heldur miklu fremur fólkinu;
c'.S eitt þaS helsta sem hjer vantaSi,
væri traust á landinu, og trú á gæði
þess. Til aS vekja þaS traust, þótti
honurn sem holltir mundi andlegur
straumur vestan uni haf; yröi þeim
straumi hingaS veitt, mundi hann
vekja til lífs og nota mörg lífsskil-
yrfti, sem hjer væru til, en óþekt og
ónotuö. SíSan hefur komiS í ljós, að
þetta var rjeti skoSaS. ísland var og
er ónumda landiS aS ýmsu leyti. Vest-
rænir straumar, sem hingaS berast
meS mönnum og vjelum vekja traust
á landinu og sýna okkur aS einmitt
hjer eru margir möguleikar, ef vit og
dugur fylgJast aS. Eins og Ólafur Is-
leifsson sá þetta rjett, svo hefur hon-
um og orðið aS trú sinni, aS á þessu
móabarði mætti lifa, og aS þarna
gæti legiS fyrir mikið lífsstarf.
Fyrst og fremst hefur Ólafur veriS
læknir hjeraðsins ; hann hefur komiS
sveitunum beggja megin viS Þjorsa
á svo gott í því efni, aS illur kurr
mundi koma í menn þar, ef hans misti
viS, og ekki kæmi jiá annar læknir
í hans staS, og þaö góSur læknir
t öSru lagi hafa þau hjón haldiö npPj
þarna gististaS fyrir ferðamenn, íra
því jiau bygöu jiarna; er lipurS, gest"
risni og dugnaði húsmóöurinnar viS
brugðiS, og gististaðurinn Þjórsártua
löngu oröinn þjóSkunnur staöur.
Á heiSarbarSinu, sem þarna var
fvrir 20 árum, blasa nú viS miklat
byggingar 0g stórt tún. Langflestir
hinna mörgu, sem um þjóðveginn þar
fara, telja til aS komast þangaS heim.
ýmist aS finna læknirinn, eSa þá tU
aS fá sjer gistingu eöa aSra hress-
ingu og alt af er yl og hressineru
þangaS heim aS sækja, ekki einungis
1 veitingum, heldur einkum í viSmóti
húsráSendanna.
Þau hjón eiga 3 börn á lífi, öll hin
efnilegustu. ÁriS 1907 var Ólafur
sæmdur heiSursmerki Dannebrogs-
oröunnar, og nú var þeim hjónutí1
send og afhent vinarsending frá hjeL