Lögrétta - 17.12.1919, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
3
inargfalt hraklegra en brennivín, þaS
er suöusprittiti og þess háttar lögur.
Eakferliö viö lögin, er svo álagið, og
ránverð drykkjanna silkihúfan ofan
á kórónu svívirðingarinnar.
En löggjöfunum þykir aldrei nóg
komið af lögum, sem seilast inn á
rúmbríkur einstaklinga og — undir
þær. Jeg tek til dæmis, frumvarpið
um svefntímann á siðasta þingi, þar
sem heilan atvinnuveg á að setja á
koppinn.
Þarna eru bændur að fjalla 'um
sjávarútveg, sem þeir vitanlega
þekkja ekki til hlítar.
Mjer mundi nú verða svarað á þá
leið, að j e g muni þá ekki heldur
geta skorið úr um sjávarútvegsmál,
fivort heppilega hafi verið stefnt i
því eða ekki, í þingsalnum.
En jhg get skorið úr þessu með
cínföldum samanburði.
Setjum svo, að sjómenn á þingi
tækju sig til og semdu lög um svefn-
tima heyskaparmanna og fjármanna.
Mundi okkur landkröbbunum bland-
sst hugur um það, að þ á færi skör-
in flónskunnar heldur langt upp í
bekkinn ?
Algengt er, hjer í sýslu til dæmis,
að fjármenni sofi um sauðburðinn 3
—4 klukkutíma að eins, Svo taka við
aðrar vorannir og þvi næst heyannir
með 5—6 klst. svefni og afaráreynslu.
Þetta verðum vjer bændastjettar- og
sjálfsmenskuþrælarnir að leggja á
okkur, til þess að hafa til hnífs og
skeiðar. Setja mætti bannlög um þessa
ofraun. En hverjir mundu hlýða
þ e i m lögum ? — lögum sem sletta
sjer fram i þá lífsnauðsyn, sem held-
ur uppi heilum atvinnuvegi?
Þeir bændur, sem eru vakandi og
sofandi við fjárgæslu, bera úr býtum
góð fjárhöld. Varla deyr karilamb
hjá þessum mönnu'm, og fá þeir þanri
veg umbun verka sinna og aðgæslu.
En svo mikil þörf sem er á elju og
vmsvifum á landi, er þó nauðsynin
vissulega enn þá brýnni á sjónum,
þar sem er eitt borð að eins milli
auðs og örbirgðar, lífs og dauða.
Annríkið og vökurnar, sem ama
bændum og sjómönnum, vofir og yfir
konunum. Munið þið eftir kvæði í
Lögrjettu, eftir Þ. G., sem heitir
Móðirin? Þrjár vísur að eiris, og fjall-
P.r um vökurnar h e n n a r, vökurnar
yfir börunum, einkum sjúkum. Þetta
er heimaalið, þ. e. a. s. ekki sótt langt.
Það gerist þar syðra og það gerist
hjer nyrðra.
Jeg þekki konur, sem átt hafa 10
börn og fóstrað öll á riæturnar; bætt
því við dagsverkin, og sofið 4—6
klst. í sólarhring í 20 ár, engin tóm-
stund nokkurn tíma, vegna þess, hve
hjálparhendur innanbæjar eru fáar og
stopular. Aldarandinn veldur því, að
náléga hver stúlka er hlaupaklauf á
svokölluðum mentavegi, eða þá á ref-
ilstigum fánýtra skemtana. Svo situr
konan, móðiriri í annríki, sem aldrei
sjer út úr fyrri en á dauðastundinni.
Mundu hásetar á botnvörpungum
vera harðara leiknir?
Getur löggjöfin tekið í þ.á tauma?
Hvað er annars um að tala svefn-
tima á botnvörpúngum sjerstaklega?
Eru værðirnar meiri á vjelbátunum?
Sú bót er nú í máli sjómannalífs-
ins, þótt örðugt sje, að nú er nærri
allur árabarningur horfinn og lífróð-
urinn. Kaup er orðið hátt á þessum
útvegi, hvorumtveggja. Og það er þó
bót í máli. —
Nú er svo komið lifnaðarháttum í
landi voru, að „framfarirnar" herja
að öllum dyrum. Framförunum fylgja
framkvæmdir „upp á lif og dauða“.
Það er að segja: Menningunni svo
kölluðu fylgir hálfglidings æði,
skemtaria æði (sbr. kvikmyndafar-
aldurinn) og vinnuæði. Hörð og mik-
íi vinna og hátt kaup fylgist að. Sam-
keppninni og harðri baráttu um gæði
lífsins verður að vera samfara vak-
a n d i a u g a.
Jeg er ekki sjómaður að vísu. En
það skil jeg þó, að á sjónum verði
raumast lifað reglubundnu lifi. ó-
íegla öldufallsins veldur því, og
regluleysi stormanna. Jeg hef verið
með skipum fram með ströndum lands
vors allar árstíðir, og hef sjeð það, að
sjálfir yfirmenn skipanna hafa ó-
íeglulegan og oft næsta lítinn svefn,
sólarhringum saman. Jeg ætla, að'há-
setar á skipum sitji á sama bekk að
þessu leyti, sem yfirmennirnir og ekki
miklu lægri nje harðari.
Það var sagt í ýmsum blöðum s. 1.
sumar, að hásetar á togurum væru
útslitnir menn eftir fá ár. „Vökum
og þrældómi“ var kerit um. Þetta geta
verið ýkjur og jafrivel tilhæfulaust.
^En látum vera, að satt sje. Slikt hið
sama má nú segja um bændur, síðan
lóikseklan kom til sögunnar. Þeir
ieggja n ú svO hart að sjer, margir
þeirra, að þeir bogna og slitna á ung-
um aldri. ■— Víða er pottur brotinn.
Sumir þingbændurnir okkar gætu
stungið hendinni i sjálfs sín barm.
Þeir bera það með sjer, að lúinn hefur
þjakað þeim. Jeg hef sjeð fingraför
þreytunnar í andlitum sumra þeirra,
og hrukkur svefnleysisins. Og þó eru
þingbændurnir ekki teknir af „lje-
lcgri endanum".
Vökur og áreynsla falla í skaut
allra manna, sem verða „ofan á“.
Skáld og rithöfundar eru á sama
bekknum. Hvers vegna kallar St. G.
St. kvæði sín öll Andvökur ? Auðvitað
fyrir þá sök, að þau eru gerð á nátt-
arþeli — keypt fyrir svefnværð og
hvíld.
Það er bláber vitleysa, að guð gefi
sínum sofandi, eins og sumir halda.
Guð á engin þess háttar eftirlætis-
börn. Hamingjan hleypur aldrei upp i
íangið á einstaklingnum, heldur verð-
ur h a n n að hlaupa h a n a uppi.
Þetta gildir jafnt um andans menn
sem athafnamennina og fjáraflastór-'
mennin.
Nýlega las jeg frásögn eins mil-
jónamæringsins vestræna, um aðferð-
ina, sem hann varð að beita í æsku,
til þess að rísa á legginn — koma
fyrir sig fótunum. Honum sagðist
svo frá, að hann svelti sig og spar-
aði hvern eyri, neitaði sjer um skemt-
anir og skraut. Og á þessu harðenda-
lifi valt hans manndómur, og efna-
hagur, til vaxtar og viðgangs.
N ú vilja flestir menn njóta gæða
lífsins, á ð u r en þau eru handsöm-
uð; vilja skera upp, áður en sáð er.
Það er þvert á móti lögum náttúr-
unnar.
Erfiðismennirnir virðast halda, að
umsýslumenn og embættismenn og
rithöfunar lifi áreynslulitlu, lúalausu
lífi. Það er hjegilja. Hendur og fætur
iðjumanna bera ekki meiri verki í
sjer, en höfuð þeirra, sem hugsa. Um
það get jeg borið. Jeg hef kanriað
báða verkina til hlítar.
Guðm. Friðjónsson.
Jólakveðja
til íslenskra barna frá dönskum
sunnudagaskólabörnum. Khöfn 1919. \
Kit þetta flytur, eins og að undan-
fórnu, smásögur, hugleiðingar og
jólaljóð, snúið á íslensku úr „Indre
Missions Börneblad“, og er prýtt
ýmsum myndum, alt við barna hæfi.
Er ritið komið út um land til prest-
anna og þeim ætlað að gefa það á
óll barnaheimili.
Dönsk börn hafa gefið börnum vor-
um „Jólakveðju" árlega síðan 1909,
nema árið 1917, þegar samgöngurn-
í.T voru svo bágbornar hjeðan, að
handritið í Jólakveðjuna var um 5
mánuði á leiðinni frá Reykjavík til
Hafnar, og kom því of seint.
Börnum er rit þetta kærkomið, og
saknaðarefni þar sem það kemst ekki
fyrir jól, eins og stundum verður í
afskektum sveitum.
11 þúsund eintök eru send til lands-
ins tvö síðustu árin, — áður 10 þús.
— og munu þó sumir fá færri en
skyldi, og veldur þar nokkru um, að
sumir prestar biðja um allmörg ein-
tök og láta þess getið, að sjer sje
gleðiefni að úthluta Jólakveðjunni, en
í'ðrir hafa aldrei minst á hvort þeir
hafi veitt henni móttöku, og jafnvel
óvíst um úthlutunina hjá sumum, og
þeim þá send færri eintök.
En þótt börnum þyki vænt um rit-
ið, ernaumast viðfeldið fyrir oss að
þiggja slika gjöf ár eftir ár, og láta
ekkert koma í staðinn. — Væntan-
lega kemur fáum samt íhug, að rjett-
ast væri að afþakka þessa gjöf fram-
vegis, enda kæmi það illa heim við
þann samdrátt, sem er að verða milli
kristindóins og kirkjuvina i Dan-
niörku og hjer á landi.
Það var sá tími — fyrir ekki all-
löngu, að „móðins" var,að hræða þjóð
vora með dönskurn trúaráhri fun/‘, og
var þá sjerstaklega „heimatrúboðið
danska“ svo afflutt og rægt leynt og
ljóst, og það jafnvel af sumum starfs-
mönnum kirkju vorrar, að almenn-
ingur vor á meðal var dauðhræddur
við alt og alla, sem voru í einhverju
sambandi við það. — Ein afleiðingin
af því er meðal annars sú, að ekkert
af þessum þremur prestaköllum, sem
jeg hef sótt um á liðnum 18 ár-
um, hefur „þorað“ að kjósa mig, og
Verksmiðja
[yuindar Drnasoaar.
Takið eftir!
Undirritaður annast sölu á islensk-
um frimerkjum frá 1876—-1912. Fljót
afgreiðsla. Áreiðanleg skil.
Fristadsveg 49, Bár,
Svíþjóð.
Jón Vigfússon.
jeg því ófús til að hætta mannorði
mínu oftar i þess háttar, og leita
þvi heldur prestskapar, sem mjer
býðst óbeðið, hjá löndum mínum
vestan hafs.
Satt er það, að nú loksins eru all-
ruargir starfsmenn kirkjunnar farn-
ir að sjá að vakningaráhrif frá Dan-
mörku væru oss holl, og bræðrasam-
tjelag’við trúaða menn danska harla
æskilegt fyrir oss, enda þótt sumir
muni telja heppilegra að varðveita
gamalt kæruleysi eða fá hingað meira
cn orðið er af indverskri dultrú og
kínverskri forfeðradýrkun, og haldi
áíram að hræða fólk með ákveðnum
kristindómi, sem þeim þykir hentugt
að kalla „trúarþröngsýni." —
En vart mundi þeim takast þótt
þeir reyndu, að spilla fyrir Jóla-
kveðjunni. Þorri fólks.vors mun vera
sammála um að óþarft væri að af-
þakka gjöfina, þótt óviðfeldið sje, að
vera einhentur í þessum efnum. Því
hefur verið vel tekið víða um land
þegar jeg hef minst á samskot í „Jóla-
kveðjusjóð", og því hef jeg getað
fjórum sinnum sent fyrir hönd ís-
ienskra barna, ýmist endurprentuð ís-
lensk málverk eða íslandskort til
allra danskra sunnudagaskóla, 1000
eintök í hvert sinn.
Vegna dýrtíðar og samgönguvand-
tæða við önnur lönd hef jeg engra
siíkra samskota leitað undanfarin ár
cg því engin gjöf verið send hjeðan
síðustu 3 árin. Samt hafa kornið í
Jólakveðjusjóðinn á þeim árum rúm-
ar 170 kr. En það mun ekki veita af
600 til 700 kr. nú, til að kaupa vand-
að málverk og fá það endurprentað
og sent með pósti til allra danskra
| sunnudagaskóla.
Safnist það fje í vetur, sem jeg tel
engum vafa undirorpið, vilji prestar
og kennarar alment minna börnin á
j það, — þá mun jeg gera ráðstafanii
! til að send verði slik endurprentun
hjeðan til danskra sunnudagaskóla
fyrir jólin 1920, og fela stjórn sunnu-
dagaskólans í Rvík það fje, sem af-
•gangs kynni að verða, til að annast
málið framvegis.
„Bjarmi“ mun eins og að undan-
förnu, flytja kvittanir fyrir það fje,
sem til mín kemur í Jólakveðjusjóð-
inn.
Sigurbjöm Á. Gíslason.
Frjettir.
Jón Stefánsson, málari, frá Sauðár-
króki, hefur í vetur í fyrsta sinn sett
nokkur málevrk eftir sig á sýningu
i Khöfn, og fær mikið hrós fyrir þau
i „Politiken".
Mannalát. Það slys vildi til á höfn-
inni í Búðardal 9. þ. m„ að bát
hvolfdi, sem var á leið til lands úr
Breiðafjarðarbátnum, er þá var ný-
kominn þangað. í bátnum var Sig-
urður læknir Sigurðsson í Búðardal
við annan mann, og druknaði læknir-
inn, en hinum manninum varð bjarg-
að, Magnúsi kaupm. Magnússyni á
Gunnarsstöðum.
11. þ. m. andaðist hjer á Landa-
kotsspítalanum Hjálmar kaupm. Sig-
urðsson frá Stykkishólmi, að nýlega
afstöðnum uppskurði, vegna mein-
semdar i maga.
Mun beggja þessara manna verða
nánar getiö síðar.
Ólafur ó. Lárusson læknir á Brekku
í Fljótsdal, hefur sagt lausu embætti
sinu og setst að í Vestmannaeyjum
nú eftir áramótin, segir „Vísir“.
Leikhúsið. Þar er nú sýnt leikrit
Björnsons: Landafræði og ást. Hefur
1 að áður verið leikið hjer fyrir nokkr-
um árum, og er vel sótt.
Lyfjabúðin í Stykkishólmi er seld
dönskum lyfsala, sem Christensen
heitir.
Guðmundur. Mosdal. trjeskurðar-
maður er hjer nú á leið til útlanda,
Danmerkur Noregs og Sviþjóðar, og
ætlar að kynna sjer þar heimilisiðnað.
Hann hefur á siðastliðnum árum
avalið á ísafirði, rekið þar iðn sína
og getið sjer góðan orðstír, bæði fyr-
ir verk þau, sem hann hefur leyst af
liendi, þvi að hann er mesti hagleiks-
maður, og lika fyrir það, hve ant
hann hefur látið sjer um að kenna
unglingum útskurð. Bæjarstjórn ísa-
fjarðar veitti honum í viðurkenning-
arskyni, er hann fór þaðan, isoo.kr.,
og nokkurn styrk hefur hann einnig
fengið til fararinnar af opinberu fje.
Bókagjöf. Frú Bergmann í Winni-
peg, ekkja sjera Friðriks, hefur boð-
ið Háskóla íslands að gefa honum
safn það, sem maður hennar ljet eft-
ir sig af guðsorðabókum og er það
sagt merkilegt.
Kappglíma verður háð hjer i bæn-
um um Ármannsskjöldinn 1. febr.
næstk.
Blaðið íslendingur á Akureyri, sem
Sig. E. Hlíðar dýralæknir hefur gef-
ið þar út i nokkur ár, er nú selt frá
r.æstk. áramótum Brynleifi Tobías-
syni gagnfræðaskólakennara, og
verður hann ritstjóri þess. Má telja
það víst, að blaðið verði vel úr garði
gert frá honum, því að Brynleifur er
bæði gáfumaður og líka áhugasamur
dugnaðarmaður,
Fyrirlestrar um fsland. Dr. Karl
Kúchler hefur í haust haldið fyrir-
lestra um ísland á ýmsum stöðum i
Þýskalandi, og jafnframt sýnt mynd-
ir hjeðan. Hann ráðgerir nú að koma
hingað með frú sinni næstk. sumar.
— Á fundi Dansk-ísl. fjel. í Khöfn
29. f. m. hjelt Emil Olsen prófessor
frá Lundi fyrirlestur um forníslensk-
ar bókmentir frá sjónarmiði Svía.
Frá Vestur-íslendingum. Lögb. frá
13. nóv. segir að sjera Kjartan Helga-
son hafi haldið fyrirlestur í Temph
arahúsi Winriipeg-íslendinga 8. nóv.
fyrir húsfylli. Fyrirlesturinn var um
mátt tungunnar, segir blaðið, „og var
gullfallegur og sýndi ræðumaður með
sterku sannfæringarafli, hve máttug
tunga vor getur verið.....Meðferð
efnisiris var prýðileg og framkoma
ræðumannsins öll aðlaðandi." Á eftir
voru sýndar um 70 ísl. litmyndir, sem
sjera K. H. hafði haft með sjer. Svo
getur blaðið þess, að hann leggi þá
bráðlega á stað frá Winnipeg í fyrir-
lestraferðir út um bygðir íslendinga.
Stóriðjan í Noregi. í dariska blað-
inu „Nationaltid.“ frá 30. þ. m„ er
símskeyti frá Bergen, sem segir, að
á stríðsárunum hafi karbidframleiðsl-
an mjög aukist í Noregi og margar
nýjar verksmiðjur hafi komið upp
iij peirrar naiiiiciosiu, einKom vest„
lands. En nú sje verðið orðið svo lág
á karbid, að framleiðslan borgi sii
ekki. I Sande sje nýlega bygð 150 þús
h. a. stöð, en hún sje nú að losa sig
við 400 af vinnumönnum sínum. í
Odda og við Bjölfossen sje karbid-
iramleiðsla alveg hætt, og við Höyan-
fossana sje fjelag með 30 milj. hluta-
tje hætt við karbid og tekið að fram-
leiða aluminium. Skeytið endar á því,
að útlitiðvsje ískyggilegt fyrir stór-
iðjufyrirtækjunum í Vestur-Noregi
og menn óttist, að ýms miljónafyrir-
tæki þar muni velta um koll.
Austurríki, Danmörk og ísland,
Berl.tíð. frá 18. nóv. flytja svohlj.
simskeyti frá Wien: í tilefni af þvi,
að Danmörk og Noregur haf.a viður-
kent viðskiftasamband milli sín og
Austurríkis, hefur forseti austur-
ríkska þjóðþingsins sent konungum
þessara ríkja þakkarskeyti. Kristján
konungur hefur svarað með svolát-
andi símskeyti: Um leið og jeg þakka
mikillega yðar ástúðlega simskeyti,
bið jeg yður að vera fullviss-
an um, að mjer mun sífelt vera það
ánægja að vinna með yður að því, að
varðveita og auka þá einlægu vin-
áttu, sem er milli konurigsríkjanna
Danmerkur og Islands, og austur-
ríska lýðveldisins, og að jeg óska lýð-
veldinu allra heilla í framtíðinni og
eins yður sjálfum.
Uerðlauaasjúður vinnuhjúa.
11.
I ræðu herrans frá Vogi rekur hver
vitleysan aðra. Eintómar kvarnir. F.n
hjer er eigi rúm til að leiðrjetta þær
allar. Hann veit eigi hvað skrifstofan
islenska kostaði fyrir striðið. Hann
segir að þar þurfi nýja menn. Er
það af þvi, að þeir, sem þar eru nú,
cru duglegir menn og skylduræknir ?
Hann vill hafa þar fleiri menn en
þar eru nú. Það þurfa þeir auðvitað
að vera, ef þeir eru hálfu minni eða
margfalt minní verkmenn en þeir,
sem þar eru nú. Við það átti jeg í
sumar í Morgunblaðinu 26. ágúst, ef
skrifstofustjórinn skyldi látinn fara,
þá veitti egi af tveim mönnum i hans
stað, að vinna það sem hann gerir 4
hálfum degi, sjerstaklega ef sendi-
herrann er eins trassafengur og sá
niaður af íslandi, sem týndi í vor fyr-
ir skrifstofunni öllum eintökum af
ijárlagafrumvarpinu, sem hann fjekk
höndum á komið. Þá þarf hálfan
rnann að minsta kosti til þess að lita
eftir hónum og lagfæra það, sem hann
vinnur til tafar.
En ef sömu mennirnir verða fram-
vegis á íslensku skrifstofunni, sem
þar eru nú, þarf engan mann þar í
viðbót, og þeir geta báðir verið kyrr-
ir, ef stjórnin flæmir þá eigi í burtu.
Þeir gera það vel, sem þarf að gera,
og gegna þó öðrum störfum líka. Auk
þess hættir landsverslunin bráðum,
og- þá verður miklu minna að gera á
skrifstofunni en verið hefur síðan hún
hófst, og meðan stríðið stóð. En þetta
tekur herrann frá Vogi eigi til greina.
Ekki er heldur hrerranum frá Vogi
ljóst, hvað sendiherrann ætti að gera.
Hann nefnir tvent, 1. að umgangast
sendiherra annara ríkja og tala við
þá; 2. að sjá um að „einkenni íslands.
fáni og skjaldarmerki sjeu á þeim
stöðum, þar sem aðrar þjóðir sýna
sin einkenni“.
En heldur hann, að sendherrar ann-
ara ríkja hafi ekkert annað að gera
en að sitja á tali við íslenkan sendil.
Þeir yrðu fljótt leiðir á honum. Veit
hann eigi, að utanríkisráðaneyti Dana
íer með utanríkismál íslands nú um
næstu 21 ár, og að ísland hefur þar
trúnaðarmann? Hann segir þó, að
slept sje fyrsta tækifærinu, sem býðst
til þess að taka utanríkismálin í hend-.
ur sínar, ef eigi sje nú sendur sendi
herra til Kaupmannahafnar.
Svo ber hann þá vitsku á borð fyrir
þingmenn, að skip frá íslandi mundi
eigi hafa legið hirðulaust á höfn i
Yesturheimi mánuðum saman, ef Is-
land hefði átt sendiherra í Kaup-
mannahöfn. Heldur hann í sannleika
að sendiherrann í Khöfn hefði getað
a.fgreitt skip í Vesturheimi, eða að
sendiherranafnið „með fullri nafn-
bót“, sem hann er alt af að tönnlast
á, hafi þann töfrakraft, að það af-
greiði skip. Veit hann eigi, að ísland
árti sendimann í Lundúnum, og að
hann var þá nær skipinu, en gerði
tða gat ekkert.
Herrann frá Vogi segir, að for-
stöðumaður skrifstofunnar sje nú al-
veg horfinn úr þeirri stöðu. „Dettui
nú engum lifandi manni í hug, að
hann ræki stöðu þessa áfram.“ Alt er
þetta ósatt. Forstöðumaðurinn var í
stöðu sinni í gær; en kanske herrann
írá Vogi hafi gefið forsætisráðherra
skipun um að setja hann af, er hann
kemur.
Ósatt er það einnig, sem herrann
irá Vogi segir, að staða forstöðu-
mannsins í utanríkisráðaneytinu geti
cigi samræmst störfum hans á skrif-
stofunni. Reynslan hefur sýnt, að það
getur hún ágætlega. Bjarni hefur
siálfur haft sex stöður á hendi, og
mundi geta bætt við sig hinni sjö-
undu, ef nokkur fjárvon væri annars
Vegar. Þvi skyldi þá eigi helmingi
cluglegri maður geta gegnt tvennum
störfum, þá er annað þeirra tekur
eigi meira en tvær stundir á dag og
hitt eigi meira en hálfan daginn, er
duglegur maður gegnir þeim.
En ef annað starfið yrði tekið af
skrifstofustjóranum, er enginn efi á
því, að það ættu að vera störfin i
utanrikisráðaneytinu. Til að gegna
þeim mætti finna duglegan mann á
rneðal hinna yngri lögfræðinga á ís-
landi. sem nú vinna þar í umboðs-
stjórninni.
Þá er hitt starf sendiherrans, aí
fæta þess að fáni og skjaldarmerkj