Lögrétta - 24.12.1919, Blaðsíða 1

vtgetaiidi og ritstióri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingfioltsstrseti 17.
Talsimi 178.
Afgreiðslu- og innheimtu*. í
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti II.
Talsími 359.
Nr. 54.

Reykjavik 24. des. 1919.
XIV. ár.
Jólabæn.
Kom blessuíS ljóssins hátíð, — helgi þín
minn hug og vilja göfgi, vermi, fylli,
svo máttug veröi’ og heilög hugsun mín
og hörpu mína drottins andi stilli.
Ó, send mjer, guö minn, geislabros í nótt,
er glóir stjarnan þín í bláu heiíSi,
sem gefur barni veiku viljaþrótt
aS vinna þjer á hverju æfiskeiSi.
Mig vantar styrk i kærleik, kraft í trú,
og kristilega auðmýkt barnsins góSa.
En veikleik minn og breiskleik þekkir þú
og þrá mins hjarta, bænarmálið hljóSa.
Ó, gef mjer, gef rnjer guðmóS kærleikans,
ó, gef mjer trúarþróttinn, speki’ í anda,
svo ver'öi’ jeg þjónninn minsti meistarans,
og megi trúr á verði’ í sveit hans standa!
TJr „Stjarnan í austri“ 1919.
Ó, gef mjer kraft að græSa fáein sár,
og geröu bjart og hreint í sálu minni,
svo veröi’ hún kristallstær sem barnsins tár
og tindri’ í henni ljómi’ af hátign þinni.
Og þó aö verk mín þoli’ ei strangan dóm
og þótt mjer ver'Si torvelt rjett aS breyta,
lát söng minn finna’ í sálum endurhljóm,
er sannleiks þíns af veikum mætti leita.
Og þó að engan ávöxt sjái jeg
mins æfistarfs og samtíð hvergi breytast,
þín föSurhönd mig leiöi ljóssins veg
og láti mig í framsókn aldrei þreytast.
Ó, gef mjer barnsins glaöan jólahug,
viS geisla ljósadýrSar vært er sofnar!
Þá hefur sál mín sig til þín á flug
og sjerhvert ský á himni mínum rofnar.
Guðm. Guðmundsson.
Klæðavprslun
H. Andersen & Sön
Aðalstræti 16.
Stofnsett 1888. Sími 33.
—o—
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Landsvflrrjettirimi^lsDðDr liður.
Síöustu dómarnir voru kveönir upp
i hinum kgl. ísl landsyfirrjetti 22. þ.
m. Eftir nýáriö tekur við hæstirjett
ur og verður æösti dómstóll í íslensk-
vm málum. En hann kemur ekki sam-
j.n fyr en i febrúar. Þar veröur mála-
færslan munnleg og er það mikil
breyting frá því, sem átt hefur sjer
staö viö landsyfirrjettinn. Þau mál,
sem hæstirjettur tekur viö af lands-
yfirrjefti verða þó flutt áfr^m sam
kvæmt hinum eldri reglum. Hæsti
íjettur fær aðsetur á efri hæö í Hegn-
ingarhúsinu, þar sem landsyfirrjettur
hefur áöur verið haldinn, en mikið er
nú þeim hluta hússins breytt og verð-
tr húsrúm hæstarjettar miklu meira
en yfirrjettar áður,
Um leið og Kr. Jónsson dómstjóri
sagöi rjettinum slitiö 22. þ. m. flutti
hann eftirfarandi ræöu:
Dómar þeir, er eg nú las upp,
eru síðustu dómar hins konunglega
ísl'. landsyfirréttar. Stofnaður með
tilsk. 11. júlí 1800, kom yfirdóm-
urinn i stað lögþinganna og hjns
forna yfirréttar. Landsyfirdómur-
inn vat settur 10. ágúst 1801, og
tók til starfa á miðju næsta ári
1802,' síðan hefir hann starfað ti'
þessa dags, óslitið í 117J4 ár, og
hefur raunverulega mátt kallast
æðsti dómstóll landsins, .því að þau
mál hafa verið tiltölulega fá, er
skotið hefur verið frá honum til
Ilæstaréttar í Khöfn. Eg ætla eigi
að segja sögu dómstólsins, en vel
má eg minnast þeirra hinna mætu
tnanna, sem hafa helgað honum
starfskrafta sína, og unnið í hon-
um sitt æfistarf, svo sem Magnúsar
Stephensens konferensráðs, Bene-
dikts Gröndals eldra, ísleifs Ein-
arssonar, Þóröar Svinbjörnssonar,
Þórðar Jónassen, Jóns Péturs-
sonar, Lárusar Sveinbjörnsson
,tg Jóns Jenssonar, er allir sátu í
réttinum meðan kraftar leyfðu og
líf entist. Allir hafa þessir menn.
og að vísu enn fleiri, svo seni
Magnús Stephensen yngri (lands
höfðingi) sett sitt mót á starfsemi
réttarins hver á sína vísu, og meg
t'm við minnast þeirra með virð-
ingu og þakklátssemi.
Nokkru lengur en heila öld hef-
ur það verið hlutverk landsyfir-
dómsins,að leggja úrskurð á réttai
þrætur milli borgaranna innbyrðis,
og milli borgaranna og stjórnar-
valdanna, að svo miklu leyti þær
sæta dómsúrskurði að lögum, svo
og dæma um misgerninga; það
hefir veriö hlutverk dómstólsins að
túlka réttarmeðvitund þjóðarinnar.
eins og hún kemur fram í lögum
og lögvenjum og dómstóla-praxis;
hvernig honum hefur tekist þetta,
ber mér ekki um að dæma; en
tvent vil eg þó.leyfa mér að segja
þessu að lútandi, það hið fyrra, að
mér virðist dómstóllinn hafa verið
a framfaraskeiði allan tímann, frá
því að hann hóf starfsemi sína og
til þessa dags; virðist mér þetta
koma greinilega í ljós, er dómar
réttarins fyrr og síðar eru lesni
með gaumgæfni, enda er þetta
samræmi við það eðlilega lögmá’
að niðjarnir byggja á og færa sét
í nyt, styðjast við og draga lær-
dóm af verkum forfeðranna; og
það hið síðara, að eg þykist mega
íullyrða fyrir eigin reynslu, að al-
menningur hafi gjarnan og með
fullu trausti lagt málefni sin undir
úrskurð réttarins. Það er nú að
vísu svo, að þegar tveir deila, þá
geta eigi báðir fengið kröfum sin-
um öllum framgengt; annarhvor
verður að lúta i lægra haldi, og
má þá búast við að hann uni illa
úrslitum. En alt að einu er eg full-
viss um það, að þetta hefir eigi
haft nein áhrif í þá átt, að veikja
traust almennings á réttinum. En
þetta traust er skilyrði fyrir því, að
starfsemi dómstólanna geti bless-
ast.
Það var eigi iyr en eftir miðja
fyrri öld, að skipaðir voru fastir
málflutningsmenn við yfirdóminn;
fyrst framan af voru þeir 2, og
•þannig var það fram yfir siðustu
aldamót, en síðan eru þeir orðnir
margir, svo að nú veit eg ekki
tölu á þeim. Það þarf eigi að fara
mörgum orðum um það, hve mik-
ilsvert og ábyrgðarmikið starf
málflutningsmannanna við yfir-
dóminn hefir verið ; í öllum einka-
málum eru þeir einráðir um það,
hvernig málin eru lögð fyrir dóm-
stólinn, en á þvi velta aftur dóms-
úrslitin; í opinberum málum er
þessu að vísu eigi þann veg farið,
en alt að einu er starfi málflutn-
ingsmannanna einnig mjög þýð-
ingarmikill, að því er þau snertir,
og þá aðallega í því fólginn, að
draga fram og leiða athygli að öll-
urn atriðmn. er til greina eiga að
koma, þegar dæma á um sekt eða
sakleysi hinna kærðu. Yfirdóms-
málflutningsmennirnir hafa hver á
sína vísu styrkt og stutt þennan
dómstól í starfi sínu, sumir ágæt-
lega og margir vel, og tjái eg þeim
þakkir réttarins fyrir það, óskandi
þess jafnframt, að samvinna milli
dómstóla og málflutningsmanna
hér á landi verði jafnan farsælleg
og hagfeld fyrir réttlátleg úrslit
málanna. —
Meö virðingu og þakklæti minn-
ist eg þeirra meðdómenda minna í
þessum rétti, sem nú eru látnir, og
jafnframt þakka eg þeim meðdóm-
undum mínum, er nú sitja hér,fyrir
ánægjusamlega samvinnu, og skal
eg um leið láta þess getið, að öH
þau ár, sem eg hefi setið í réttin-
um, en það er nú fullur aldarþriðj •
ungur, hefir aldrei komið upp mis-
sætti eða misklíð milli dórnend-
anna er áhrif hafi haff á úrslit
málanna.
Segi eg þá réttinum slitið og
störfum þessa réttar lokið.
Þegar justitiarius hafði lokið ræðu
smni, tók til máls Eggert Cles-
sen yfirrjettarmálaflutningsmaður og
flutti stutta ræðu til dómaranna. Fyr-
ir hönd þeirra tveggja, hinna skip
uðu málaflutningsmanna við yfirrjett-
inn, svo og hinna annara' málaflutn-
ingsmanna, sem nú hefðu starfað við
ijettinn, færði hann dómurunum
þakklæti fyrir góða og ánægjuríka
samvinnu á undanförnum árum. Ljet
hann jafnframt í ljósi þá ósk og von
að hið sama mættr haldast um sam
vinnu dómenda og málaflutnings-
rnanna í störfunum við hinn nýja
dómstól, er sem æðsti dómstóll lands-
ins tæki til starfa hjer,- nú eftir ný-
árið.
Biskupsstóll í Stafangri. Presta
ng, sem nýlega var háð í Stafangr
Noregi, lagði til að hinn forni bisk
.psstóll yrði endurreistur, núveranu,
gðabiskupsdæmi skift í tvent. Sig
rður konungur Jórsalafari stofnað'.
. skupsstól í Stavangri 1125.
Úti um heim.
Síðustu frjettir.
Khafnarskeyti frá 17. þ. m. segir.
„ð þá sitji á ráðstefnii þar i borginni
sameiginleg nefnd Norðurlanda og
ræði um afstöðu þeirra til þjóða-
bandalagsins. Fregnin segir, að búist
sje við að nefndin mæli með þvi, að
Norðurlönd gangi i bandalagið og
verði þá, þegar friðarsamningarnir
sjeu staðfestir, lögð fram lagafrum-
^örp þar að lútandi í löggjafarþing-
um Norðurlanda.
Símfregn frá 19. þ. m. segir, að
triearskilmálar þeir, sem Litvinov bar
fram í Khöfn frá hálfu Bolsjevika-
stjórnarinnar og á var minst i siðasta
tbl., verði ræddir i París. Aðalatriði
þt.irra eru hin sömu, sem áður voru
irarn komin frá Lenin i friðarumleit-
r num hans við bandamenn og mót-
stöðuflokka Bolsjevíka i Rússlandi,
sem bandamenn. hafa stutt. Það et
gert ráð fyrir, að vopnahlje verði
akveðið á öllutn vígstöðvum í Rúss-
landi og síðan sje sett ráðstefna t
tmhverju hlutlausu landi, til,þess að
sentja um frið. En grundvöllur frið-
arsamninganna sje sá, að hver ríkis-
hluti, sem fengið hefur sjerstaka
stjórn á sundrungartímunum, haldi
sjer eins óg hann er, þegar vopnahlje
kemst á, þangað til almenningsat-
kvæðagreiðsla hefur farið fram um
framtíðarskipulag hvers um sig. Við-
skiftabannið skyldi afnumið og sam-
göngur frjálsar og óhindraðar milll
þeirra þjóða, sem að þessum friðar-
samningum standa, og Bolsjevíkum
hei'milt að dvelja í löndum banda-
manna á sama hátt og þegnum ann-
ara ríkja, ef þeir ekki skiftu sjer af
stjórnmálum þeirra heima fyrir.
Stjórn Bolsjevíka skyldi, ef friðar-
samningar þessir fengju gildi, taka
að sjer að greiða skuldir þær, sem
á Rússaveldi hvíldu frá tímum keis-
arastjórnarinnar. Miklar líkur eru til
þess, að umræðurnar i París leiði til
þess, að friður komist á milli banda-
manna og Rússa, en hætt við að lengí
lífi í ófriðarglóðunum heima fyrir í
Rússlandi. — Samningatilraunirnar
í Dorpat hafa ekki leitt til sátta, og
síðustu fregnir segja, að Bolsjevíka-
herinn hafi ráðist á Eistur hjá Narva
og að Eistar muni neyðast til að
ganga að kröfum þeirra, ef þeim komi
ckki hjálp utan að. En hjálp þá, sem
í boði mundi vera, frá sambandsher
Koltsjaks á þessum slóðum, geta Eist-
ur ekki þegið. Það er sagt í fregn
lrá 21. þ. m., að þeir hafi bannað þeim
lier landsvist i Eistlandi, nema þá
neð því skilyrði, að bandamenn.
Koltsjak og Denikin, viðurkennl
sjálfstæði Eistlands. Mótstaðan gegn
triöarsamningum' við Bolsjevíka-
stjórnina liefur bandamanna megin
verið mest frá Clemenceau og stjórn-
arflokknum franska, en ekki ólíklegt,
að tilboðið um greiðslu á skuldum
Rússlands frá keisaraveldistímanum
hafi þau áhrif, að sætta stjórn Frakk-
lands við friðarsamningana, því Rúss-
ar skulduðu, svo sem kunnugt er,
1 rökkum langmest.
Lloyd George hefur nýlega haldið
íæðu um stefnu ensku stjórnarinnar
í utanríkismálum, segir í símfregn frá
19. þ. m. Það var áður kunnugt, að
samningar voru komnir á milli Breta,
Frakka og ítala, og Bandaríkjamenn
voru sagðir óánægðir út af þeim sam-
tökum. I ræðu sinni hjelt Lloyd Ge-
org.e þessum samningum fram, en
vildi engin afskifti hafa a'f innanríkis-
málum Rússa. Iiann vildi fá aðstoð
Bandaríkjanna til endurreisnar Aust
urríkis. Friðarsamningana við Tyrki
sagði hann að leiða yrði til lykta hið
bráðasta og neyða Tyrki til að láta
Konstaritínópel af höndum án tillits
til þess, hvað Bandaríkin vildu í því
máli. ■ Konstantínópel er nú í vörslu
bandamanna og yfirstjórn þar í hönd-
um nefndar, sem skipuð er sínum
manninum frá hverjum af fjórum
bandamannastórveldunum, Englandi,
Frakklandi, ítalíu og Bandaríkjunum
Fn ágreiningur milli Bandaríkjanná
og hinna kemur nú viða fram. Síð -
ustu fregnir segja, að þau neiti að
viðurkenna samninga, sem Englend-
ingar vilja koma á við Persa, nema
Fersar sjeu ánægðir.
Um þjarkið milli bandamanna og
Þjóðverja, segir í fregn frá 21. þ. m
að bandamenn krefjist, að Þjóðverj-
ar láti af hendi 90 þús. tonn af ýms-
um tækjum í Danzig, og verði rann-
sókriarnefnd send þangað. Þjóðverjar
höfðu fallist á, að bæta að nokkru
leyti fyrir það, að herskipum þeirra
var sökt i Scapaflóa.
Fregn frá Berlín segir, að þýska
síjórnin hafi fengið heimild til að
banna útflutning á öllum vörum.
I Noregi hafa næturstrandferðir
verið lagðar niður um hrið, vegna
hættu af tundurduflum. Lengi að
undanförnu hefur borið mikið á þeirri
hættu í Norðursjó. Fyrir nokkru var
mikið umtal um það mál meðal út-
gerðarmanna í Hollandi og stöðvuðu
j eir fiskiskipaútgerð sína eitthvað
hennar vegna. Var þá sagt, að á litlu
svæði í Norðursjónum hefðu sama
daginn farist 6 fiskiskip. Auðvitað
er alt kapp lagt á, að slæða duflin
upp, en fjöldi þeirra hefur losnað.
eins og sjá má á því, að nú skuli
slafa svo mikil hætta af þeim við
strendur Noregs.
Fregn frá 20. þ. m. segir, að French
lávarður og fyrv. yfirhershöfðingi.
nú æðsti maður Englendinga í írlandi.
hafi orðið fyrir morðtilraun í Dublin,
verið skotið á hann úr skammbyssu
en tilræðið mistókst.
Mjög fágæt veiki, sem kölluð er
ástralska svefnsýkin, er nú sögð kom-
in til Kristjaníu, Stokkhólms og
Málmeyjar.
Höfrungahlaup.
Verkamenn og framleiðendur inn-
lendra nauðsynja hafa undanfarið
styrjaldartímabil þreytt einskonar
höfrungahlaup, hvor fram yfir ann-
an. Hvor hefur í sífellu hækkað verð
a vöru sinni, verkamenn á vinnunni
og framleiðendur á nauðsynjavörum ;
því jafnharðan og verkakaupið hækk-
aði varð að hækka verð varanna,
sem vinnu þurfti að kaupa til að
framleiðá, og svo koll af kolli; ella
J ótti hvorugs atvinna geta staðist.
Og enn er ekkert útlit fyrir að þetta
sje að lagast. Enn stekkur hvor fram
af öðrum.
Þarfur maður væri sá, er gæti
fundið ráð til að koma því jafnvægi
í verðlagið, sem allir mættu vel við
una. Skyldi ekki mega finna ráð ti'
þess? T. d. að hin atkvæðamestu fje-
lög nefndra aðila veldu fulltrúa 4
fund, til að ræða þetta vandamál. Má
gera ráð fyrir, að slikur fundur, ef
haldinn yrði, veldi fáa menn í nefnd
til að semja frumvarp til verðlags-
samnings, er síðan skyldi rætt og
athugað í helstu fjelögum aðila. Að
fengnum tillögum þeirra. og athuga-
semdum, tæki nefndin frumvarpið til
athugunar á ný, boðaði svo fulltrúa-
fund aftur — ef útlit væri til árang-
urs, — og fengi það þá samþykt á
lundinum, yrði það gildandi regla um
í kveðinn tíma.
Væri farið að vinna að þessu nú
þegar, ætti sátt að komast á fyrir
næstu heyannir. Máske forseti Bf.
ísh og form. verkamannafjel. íslands
vildu athuga þetta?
Gamli.
fiöi ara búseluskilyrðið
f stjdrnarskrðiiii.
í Heimskr. frá 5. nóv. er farið um
það þessum orðum:
„Þeir Canada-íslendingar, sem
þegnrjettindi hafa öðlast í þessu landi,
eru útlendingar á íslandi, og þeir Is-
lendingar sem hafa verið að heiman
í 5 ár, þó þeir hafi ekki gerst þegnar
annars ríkis. verða líka skoðaðir sem
útlendingar, hverfi þeir aftur heim
tii ættjarðarinnar.
Nú vita það allir, sem tekið hafa
út borgararjett hjer i Canada, og kall-
ast breskir þegnar, að þeir eru það
að eins inna vjebanda landsins sjálfs.
Ef vjer kæmum til íslands, værum
vjer ekki lengur breskir þegnar, og
ekki íslenskir, vjer værum nokkurs-
konar rjettindalaus aðskotadýr á
vorri eigin ættjörð, og er það furðu
langt að gengið. Ef við lentum í ein-
1 verjum vandkvæðum heima, þá gæt-
um vjer ekki leitað ásjár breska ræð •
ismannsins, því vjer erum ekki þegnar