Lögrétta - 12.05.1920, Side 3

LÖORJETTA
3
ítalía 800 mill. st.pd. Þegar tillit sje
tckiö til alls, veröi þó þessi skifting
í reyndinni alt önnur. En meö þessu
móti mætti sneiöa fram hjá mörg-
um erfiðleikum.
C. Talbitzer segir, aö eftir lest-
ur þessarar bókar, hugsi nrenn sem
svo, aö hin heilbrigða skynsemi sje
aö vakna á ný. Orö Keines hafi vak-
íö bergmál víða, og daglega sjáist
þess merki, aö nýjir timar sjeu frarn-
undan og nýjir kraftar vakni til
starfa aö endurreisn álfunnar eftir
þær skelfingar, sem yfir hafa dunið.
Rödd skynséminnar ómar köld og
skýr gegntim eiturþokumekki tijn-
r.ns, segir hann.
Enskur ritstjóri í Rússlandi.
landinu sje til mikill foröi kornmatar, '
eða í einstökum hlutum þess. En þær
birgðir sitji fastar vegna þess aö
samgöngutæki, eða flutningatæki,
skorti. Hann kveöst búast viö, aö á
næstu mánuðum verði friður saminn
milli Englands og Rússlands og þá
hefjist viðskiftin. Þaö sje heimsku-
legt af Englendingum, að leyfa ekki
Litvinoff aö koma til Englands til
samninga. Afleiðingin verði sú, að
Kaupmannahöfn verði millistöð rúss-
nesku viöskiftanna. og geti það orðið
önum að miklu gagni. Þeir muni
ramvegis geta fengið mikil verkefni
Rússlandi.
Þetta er tekið eftir viðtali við Lans-
bury, sem birtist í Politiken, eftir að
liann kom að, austan.
Georg Lansbury, ritstjóri enska
verkamannablaðsins Daily Herald,
fór í febrúar i vetur, seni leið, til
Rússlands til þess að kynna sjer á-
standið þar og fyrirkomulag stjórn-
arinnar. Hann var þar gestur ríkis-
stjórnarinnar, boðinn austur af henni.
Hann kom heim eftir miðjan marts.
Þrjár vikur dvaldi hann í Moskvu,
og segist hafa mátt litast þar um eft-
ir vild. Hann segir. að eftir því sem
sjer virðist, fari því fjarri að ástand-
ið sje eins vont þar eystra og sagt
sje. Götur borgarinnar sjeu reyndar
nokkuð skuggalegar, af því að flestar
búðirnar sjeu lokaðar, en heilbrigð
isástandið sje ekki slæmt og börnin
Kti allvel út, alt öðruvísi en þær
barnabeinagrindur, sem hann hafí
síeö í Köln árí áöur. Látum menn
segja hvað þeir vilja um bolsjevikatia,
segir hann. Þaö verður ekki af þeim
tekið, að þeir láta sjer ailt unt börn-
in. Fyrst 0g fremst er um það lntgs-
að, að sjá þeim farborða.
Þegar Lansbury hafði verið 14
daga i Moskvu, átti hann tveggja
tima samtal *við Lenin. Segist hann
lelja hann mesta stjórnmálamann nú-
timans. Lenin hafði þá verið veikur
undanfarandi, og segir Lansbury að
liann, svo sem vænta megi, sje nokk-
uð þreyttur af langvarandi striti. En
liann sje samt vongóður og bjart-
sýnn. Lansbury lagöi aö lokum fyr-
ir hann nokkrar spurningar, sem
skrifaöar voru eftir honum, og lof-
eði Lenin að svara þeim siðar skrif-
lega i grein til Daily Herald.
Lansbury segist hafa fengið vega-
brjef, sem heimilaði honum, að fara
hvert sem hann vildi og heimsækja
hvern sem hann vildi. Og einn dag-
inn fór hann í heimsókn til Krapot-
lcins fursta. Krapotkin býr nú með
dóttur sinni, sem Sasja heitir, á bú-
garði, sem er 60 rússn. mílur frá
Moskvu. Krapotkin fursta er ekki ve!
við bolsjevíkana. Hann er, eins og
kunnugt er, stjórnleysingi af gamla
skólanum 0g getur ekki felt sig við
kenningar þeirra. Annars segir Lans-
bnry að hann sje orðinn nokkuð í-
haldssamur með aldrinum. Hann
sagði m. a. að rússneska stjórnarbylt-
ingin nú sýndi, að byltingar væn
gagnslausar. Dóttir hans var aftur á
móti vingjarnlegri í garð bolsjevíka-
stjórnarinnar.
Lansbury segir, að rangar sögur
l'.afi borist til Vestur-Evrópu um 10
—14 tima skylduvinnuna í Rússlandi
i stað 8 tíma vinnudagsins. í Vestur-
Evrópu haldi menn að þessi skyldu
vinna sje fyrirskipuð verkafólki í
hinum stóru verksmiöjum. En það
sje ekki. Málinu sje svo variö, aö
þegar þeir Koltsjak, Denikin og Ju-
cienitsj hafi veriö sigraðir, þá hafi
töluvert af hersveitum Rússa frá
vígvöllunum komið heim. En Trotsk}
hafi þá ekki þótt tími til þess kom
inn, að rjúfa þær og senda mennina
til heimila sinna, heldur hafi hann
breytt herflokkunum í verkamanna-
flokka, er siðan hafi verið settir fil
að vinna ýms verk, sem stjórnin
þurfti að koma í framkvæmd. Það
eru þessir flokkar, sem stundum hafa
verið látnir vinna svona lengi í einu.
En þeir eru sjálfir- ekkert óánægöir
yfir því, segir Lansbury, og þeim
liður án efa betur viö vinnuna held-
ur en áður úti á vígvöllum, svo þeim
þykja umskiftin góð. Hann segir, að
stórbændurnir rússnesku sjeu óá-
nægðir við stjórnina, en rneiri hluti
hændanna sje það ekki. Hver maður
geti nú i Rússlandi fengið gefins svo
stóran jarðarblett, sem hann sjálfur
°g fjölskylda hans sje fær um að
rækta með eiginni vinnu. í ldigu eft-
;r blettinn er goldinn viss hluti upp-
skerunnar. Það er rangt, segir Lans-
bury, að rússneskir landbúnaðarmenn
V’nni ekki nú, og hann segir, að í
Síðustu frjettir.
Friðarsamningar við Tyrki áttu að
nndirskrifast í gær. En 6. þ. m. vori\
Ungverjum afhentir þeirra skilmálar j
og fengu þeir 15 daga frest til aö i
:ta sig á þeim.
í fregn frá 8. þ. m. segir, að her
’ólverja og Ukrainemanna sæki enn i
ram og Pólverjar hafi gert samn-
mga við Rúmena um hernað gegn
Rússum. Það er sagt, að Ukraining-
ar hafi tekið Ódessu herskildi, en hitt
er borið til baka, sem áður frjettisl,
að Pólverjar hefðu náð Kiew á sitt
vald. Líka er sagt, að Japanar sjeu
•íú aö senda her til Síberíu og flytji
þangað mikið af hergögnum. Ætlun
þeirra sje að leggja landið undir sig.
Prá Finnlandi er aftur á móti sagt,
að jafnaöarmannaflokkurinn í þing-
inu hafi velt forseta þess úr sessi og
heimti frið við Rússland.
Verkfallahreyfingar hafa verið í
París frá byrjun þ. m. Nú síðast er
sagt frá hafnarverkfalli í Frakklandi,
sem Y2 miljón manna taki þátt í.
Frá Danmörku.

Nýja ráðaneytið danska, sem við
tók 5. þ. m. er þannig skipað: Neer-
gaard forsætisráðherra’ og fjármála-
táðherra, H. Scaveníus fyrv. sendih.
í Rússlandi utanrikismálaráðh., Klaus
Berntsen hermálaráðh., I. C. Christ-
cnsen kirkjumálaráðh., Rytter lands-
dómari dómsmálaráðh., Tyge Rothe
stórkatlpm. verslunjirmálaráðh., Sleb-
sager ríkisþingm. samgöngumála-
ráðh., Madsen-Mygdal landbúnaðar-
ráðh., Sig. Berg innanr.ráöh. og J.
Appel lýöháskólastj. kenslum.ráðh.
Þrír af þessum. mönnum, I. C.
Christensen, Neergaard og Berntsen,
voru á fyrri valdadögum Vinstri-
llokksins (1901—T3) lengst um við
stjórn, og voru þá forsætisráðherrar,
sinn tímann hver. I. C. Christensen
hefur verið aðalleiðtogi flokksins, en
skoraðist undan að taka við forsætis-
ráðherraembættinu nú. Berntsen er
fæddur 1844, Neergaard 1854 og I. C.
Christensen 1856, og ertt þeir allir
gamalkunnir stjórnmálamenn og for-
vígismenn Vinstrimanna. Appel og
Berg liafa einnig áður verið ráð-
herrar. Scavenius var einn þeirra
manna, sem bandamenn kvöddu til
Farísar i fyrra vor til þess að gefa
íriðarþinginu upplýsingar utn ástand-
ið i Rússlandi. Hafði hann, eftir að
Englendingar og Frakkar kvöddu
sendiherra sína heim frá Petrograd.
verið þar fulltrúi þeirra. Hvatti hann
bandamenn mjög til þess að efla her
gegn bolsjevíkum. Rytter var áður
amtmaöur á Færeyjum, Og leilti, eins
Og kunnugt er, í deilum við Zahle-
stjórnina út af afskiftum sínum af
niálum Færeyinga.
Neergaard forsætisráðh. skýrði frá
fyrirætlunum nýju stjórnarinnar í
ræðu í Fólksþinginu 7. þ. m., segir
í tilkynning frá sendiherra Dana hjer.
Aðalverkefnið kvað hann þaðvera.að
koma fram sameining Suður-Jóta við
Danmörk á þann hátt, sent best mætti
henta þeirn og jafnframt á sem
tryggilegastan hátt fyrir ríkiö. Hags-
munir dansklundaðra manna í Mið-
Sljesvík væru og eitt helsta áhugamál
stjórnarinnar. Hann kvað stjórnina
samþykka þeim yfirlýsingum, sem
Fólksþingið hefði áöur gefið um þessi
inál, en samt teldi hún það skyldu
sina, að gera alt, sem í hennar valdi
stæði til ])ess ag styðja landa sina
þ’ar í tilraunum þeirra til þess að
tryg'Rja sig Regn þjóðerniskúgun og
skapa sjer fult frelsi í þeim málum.
Flytt mundi verða svo sem unt væri
nauðsynlegtim grundvallarlagabreyt-
ingum til þess að endursameiningin
gæti farið fram. En þessu markmiði
gæti það ekki samrýmst, að háð yrði
löng og hörð barátta um þau atriði
grundvallarlaganna, sem skiftar væru
,-koðanir um. Stjórnin gæti í þetta
rinn að eins borið fram þær breyting-
;,r, sem allir flokkar í þinginu væru
sammála uin. í almennum löggjafar-
málum yrðu engin nýmæli upp borin
fyr en nýjar kosningar hefðu farið
tram eftir sameininguna, því Suður-
Jótar ættu rjett til að hafa atkvæði
um öll slik mál, ekki síst allar umbæt-
Ur á atvinnumálasviðinu og fjármála-
sviðinu. Útgjöld til hermála mundu
niðurfærð svo sem leyfilegt væri sam-
kvæmt afstöðu Danmerkur innan
Þjóðabandalagsins. Skattalöggjöfin
þyrfti endurbóta og nauðsynlegt væri
að koma lagi á verkmannamálin.
Stjórnin mundi að sjálfsögðu starfa
i samræmi við stefnuskrá Vinstri-
ilokksins, en vænti vingjarnlegrar
samvinnu við aðra flokka og nauð-
synlegs stuðnings írá þeim i þing-
störfunum.
Danskar hersveitir hjeldu inn í
Suður-Jótland 5. þ. m. og tóku þar
yíirráðin, eins og til stóð. Segir i
símfregn, að þeim hafi alstaðar verið
tekið með miklum fögnuði nema í
Tönder; þar hafi orðið alvarleg upp-
1 ot.
Verkfallsmálin eru enn óútkljáð i
Khöfn, en þó sögð einhver von um,
?.ð samkomulag náist áður þessi vika
sj’e úti. Kolaskortur nú sagöur mjög
meinlegur þar, vegna þess, að kola-
skipin, sem í höfninni eru, fást ekki
affermd.
Frjettir.
Tíðin. Veðrið hefur breytst til batn-
aðar nú síðustu dagana. En fram um
helgi voru sumstaðar á landinu hríð-
arveður dag eftir dag, svo senr á
Austurlandi, og þó einna verst á Snæ-
l'ellsnesi. Á báðum þeim stöðvum er
látið illa af ástandinu. Víða hefur
rkepnum verið haldið við með mikl-
um fóðurbætiskaupum, kornmat og
sild. Er sagt, að Borgfirðingar nruni
í vor hafa keypt fóðurbæti fyrir alt
að 400 þús. kr.
Nýtt skip, sem Kakali heitir, eign
bræðranna Proppé 0. f 1., kom hingað
frá Þýskalandi í gærmorgun, gufú-
skip, sem á að vera í flutningum
og stunda síldveiðar.
Dr. Grímur Thomsen, skáld, á 100
ára afmæli næstk. laugardag, 15. þ.
m. — Þess verður minst á þann hátt,
að Sigurður Nordal prófessor flytur
fyrirlestur urn hann þá um kvöldið.
Kvenfjel. „Hringurinn" heldur
skemtidag á sama hátt og fyr, sunnu-
daginn 16. þ. m. Þar verða ræðuhöld,
leikur, kvikmyndasýningar, hlútavelta
o. s. frv.
Helgafellsprestakall. Un> það
sækja: sjera Páll H. Jónsson á Sval-
baröi, sjera Þorsteinn Kristjánsson á
Breiðabólstað á Skógastr. og' kandi-
datarnir Sig. Ó. Lárusson og Magnús
Guðmundsson,
Skólar. Verslunarskólanum var
sagt upp 1. þ. m. og Samvinnuskól-
anum 3. þ. m. Úr verslunarskólan-
um útskrifuðust 20 og úr samvinnu-
skólanum 8. Stýrimannaskólanum
var sagt upp 4. þ. m. 28 tóku hið al-
menna stýrimannapróf, en 10 fiski-
skipstjóraprófið.
Frá Vestur-íslendingum. ísl Hoc-
keylcikara-flokkur frá Winnipeg
’agði á stað 3. apríl austur um haf til
þess að taka þátt í Ólympíuleikunum
: Antverpen af hálfu Kanadamanna.
Var þessi ísl. flokkur dæmdur fremst-
ur þar í landi i þessári íþrótt og þvi
valinn til fararinnar.
Dáinn er i Winnipeg 14. marts síð-
astl. Björgólfur Brynjólfsson trje-
smiður frá Kleif í Breiðdal, bróðir
Sv. Brynjólfssonar fyrrum agents,
kvæntur Ragnheiði Jóndsdóttir pró-
tasts í Hjarðarholti, er -lifir mann
sinn. Björgólfur fór vestur um haf
1903. Hann var 63 ára gamall.
Skipaferðir. Gullfoss er væntanl.
vestan um haf næstk. föstud.nótt.
Sterling frá Noregi á laugard. Wille-
moes á að fara í dag frá Khöfn til
Austfjarða og Norðurlands. Skip-
verjar hafa sjálfir hlaðið skipið.
Páll Einarsson hæstarjettardómari
kom hingað fyrir nokkrum dögum og
er tekinn við embætti sínu. Hann fór
iandveg frá Akureyri til Borgarness.
Nýir botnvörpungar. íslandsfjelag-
ið hefur fengið nýjan botnvörpung.
sem Apríl heitir. Skipstjóri er Þorst.
Þorsteinsson frá Bakkabúö. — Ann-
ar nýr botnvörpungur er og nýkom-
inn hingað frá Englandi, eign fjelags,
sem Páll H. Gíslason kaupm. veitir
forstöðu. Það skip heitir Ari. Skip-
stjóri er Jón Jóhannsson.
Slys á Dýrafirði. Þar á höfninni
druknuðu tveir menn kvöldið 7. þ. m.
Þeir voru að sækja vatn i land úr
vjelskipinu „Frigg“, og voru fjórir
á smábát, sem hvolfdi, þótt veður
væri gott, en tveir komust á kjöl og
björguðust.
B0rgarstjórakosningin á laugard.
fór svo, að K. Zimsen var endurkos-
inn með 1760 atkv. — Sig. Eggerz
fjekk 1584. — Herfilegur misskiln-
ingur er það, sem fram kemur í Al-
þ.bl., að allir þeir, sem S. E. kusu,
hafi þar með lýst vantrausti á K. Z.
Ef þannig mætti skilja ^tkvæða-
greiðsluna, þá væri þetta mikið last
um S. E. og óverðskuldað. Kjósendur
S. E. geta yfirleitt borið gott traust
til K. Z., enda þótt þeir vildu S. E.
heldur. — Alls voru greidd 3344 at-
kvæði, 16 seðlar voru ógildir og 8
auðir.
Áskell Snorrason frá Þverá i Þing-
eyjarsýslu hjelt hjer söngskemtun
kvöldið 8. þ. m. og hefur síðan end-
urtekið hana. Hann er talinn efnileg-
ur söngmaður, en hefur litillar kenslu
notið enn.
Arsvísur.
Eftir Indriða Jónsson, nær níræðan
mann í Húnavatnssýslu.
Virðar kjósa vorið nýtt.
Vermir ljósið sólar blitt;
fagnar drós um frónið hlýtt;
fæðist rós með blómiö hvítt.
Sumarblíðan byrjar þá.
burt úr hlíðum tekur snjá,
lækir stríðir fjöllum frá
fossa og líða niðrað sjá.
Þroska stakan fjeð þá.fær.
Fuglar kvaka, hlíðin grær;
yfir vakir blíðublær,
blómum þakin ströndin hlær.
Tún og engi ýtar slá,
með orkugengi vinna þá;
hlöður mengi íullar fá,
fjenað lengi’ er duga má.
Fyrst þá sjáum fífilinn
falla’ og smáu blómgrösin,
fölna strá og frost komin;
fjöllin háu skrautbúin.
Ilaustiö kemur, kólnar þá,
Kári Iemur oft með snjá,
þægðir nemur þegnum frá,
þrumu semur aldan há.
Svo til baka ferðin fer,
frost þó slaki lítið hjer;
fönn og klaka frónið ber,
frá sem aka tímarner.
Drengurinn.
Eftir Gunnar Gunnarsson.
Drengurinn og árin.
Frh.
Skúli hafði eytt arfi sinum erlendis
og kom heim „fátækari en hann
fór“, — sagði fólkið með litilsvirð-
ingu. Nú haföi hann leigt sjcr kofa
i útjaðri kaupstaðarins, keypt sjer
bát og hafði ofan af fyrir sjer með
fiskiveiðum og jafnframt með dag-
launavinnu hjá kaupmanninum, Pjetri
Björnssyni.
Sá orðrómur hafði þegar fyrir
longu lagst á, að „hann gæti ekkert,
dygði ekki til neins og ekkert yrði
ur honum.“ — Fólkið fyrirleit hann
hjartanlega og kallaði hann „hryggi-
leg't afkvæmi heiðvirðra foreldra.“
Fyrirlitningin breyttist þó smátt og'
smátt og varð að kæruleysi. En ekk-
ert af þessu hafði áhrif á hann. —
Hann var brynjaður gegn hvoru-
tvéggja jafnt. Hann hafði fundið
þungamiðju tilveru sinnar og lifði i
rólegu jafnvægi.
Hvað varðaði hann um álit fólks-
ins; Hvað vissi það, og hvað skildi
það? Og hvað varð heimtað, að það
\ issi eða skyldi? Vel mátti líka vera,
að það hefði á rjettu að standa. —
Það bygði dóma sína á þeim ástæð-
um, sem fyrir þvi lágu. Og þá var i
raun og veru ekkert athugavert við
það.
Hann var að minsta kosti ánægð-
ur — svo undarlega, svo hjart-
anlega ánægður með hlutskifti sitt.
Lífið varð honum með hverj-
um degi kærara og dýrmætara
— þetta fátæklingslíf, valið af frjáls-
i.m vilja var svo undarlega ríkt af
innri gleði. Var það ekki út af
fyrir sig hamingja, áð róa bátnvim
rínum út á fjörðinn, dýfa árunum í
sjóinn, finna aflið í handleggjunum,
rnda að sjer hressandi, saltþrungnu
sjávarloftinu ? Það var yndi, að róa
tri fiskjar, hvort sem veðrið var gott
eða slæmt. Það var einmitt leynd-
r.rdómurinn — að taka deginum eins
og hann kom — taka hlutunum eins
og þéjr gáfust. Finna lífið — að eins
að finna lífið. En bestu dagarnir voru
samt bliðviðrisdagar sumarsins, þeg-
ar hann gat lofað einum eða tveimur
af kaupmannsdrengjunum út á sjóinn
með sjer og þeir sátu í bátnum rugg-
andi á sólglitrandi fjarðarfletinum,
með sumargrænar ölduhæðir á báðar
hliðar, sem spegluðu hlátt og botn-
laust himindjúpið. Og það var sjer-
stök gleði, að draga fiskana, feita og
gljáandi, upp úr djúpinu — hrein
gleði í meðvitund um, að hann tæki
;ð eins það, sem hann þyrfti, og
væri í samræmi við lögmál náttúrunri-
ar. Svo var það lika óvissari í veiði-
menskunni, eins og í sjálfu lífinu, sem
gerði hana svo dásamlega laðandi.
Sá riki friður, sem lífsins eftirvænt-
ingarfulla órq skapar, þróaðist i sálu
hans. Og þessi djúpi friður lýsti sjer
cinnig í ytra útliti hans — andlit
hans varð fríðara og limaburður hans
fegurri með aldrinum. Það fór fyrir
honum líkt og steinunum: áhrif lofts
og veðra fegra þá og magna líf
þeirra.
Skúli talaði sjaldan við aðra en
kaupmanninn og frú lians, og þá
; jaldan að hann talaði við aðra, var
það að eins um hversdagsleg mál.
Hann átti erfitt með að komast í
kunningsskap við menn, en festi hann
vináttu við einhver, þá var hann þar
allur, og þess vegna gat hann ekki
heldur átt marga vini. Og þótt hegð-
rn hans væri frábrugðin hegðun ann-
ara manna og lifnaðarhættir hans
aðrir en þeirra, og honum fyndist
')íf sitt vera hamingjusamara en
þeirra líf, þá fann hann enga löngun
bjá sjer til þess, að hafa áhrif á þá
— þótti það of ábyrgðarmikið og
vandasamt, að ráðast í annað eins.
Blóð hans var laust við þá gerla,
sem skapa löngun prjedikarans til
þess að telja aðra á sína trú og þrá
spámannsins eftir því, að troða skoð-
unum sínum upp á aðra. Sjálfur vildi
hann lifa i friöi og hugsaði sjer, að
cins væri því varið um aðra, það
hefði verið honum þraut, ef hann
hefði þurft að skifta sjer af arinara
manna málefnum. Kæmi það fyrir,
sem sjaldan var, að einhver výldi
gera hann aö trúnaðarmanni sínum,
þá varð hann undir eins órólegur og
dapur í bragði.
Ilann var daglegur gestur hjá
kaupmanninum — til mikillar gremju
fyrir aðra kunningja þeirra hjónanna,
sem allir töldust meðal hins svo kall-
aða betra fólks þar í kaupstaðnum
og nágrenninu. Menn gátu ekki skil-
ið, að kaupmaður vildi hafa svo nána
umgengni við cinn af daglaunamönn-
um sínum — eins og hann-væri jafn-
ingi hans. Auðvitað var hann í ætt
við frúna. En samt ....
Pjetur Björnsson varð feitur með
aldrinum — fjekk til prýðis dálitla
kúlu framan á magann. Yfir höfuð
varð hann alstaðar kantalaus og á-
valur. Og alt, sém sá maður snerti
við, sótti í sama horfið, varð ávalt
og útþanið. Eigur hans uxu eins
og sjóköggull, sem velt er áfram
í lausri mjöll, — og álit hans óx að
sama skapi. Húsunum fjölgaði í sí-
fellu uppi á verslunarsvæðinu — og
það var eins og bátarnir niðrt í fjör-
unni tímguðust, svoleiðis óx og marg-
faldaðist tala þeirra. Börnin ultu fram
eitt eftir ánnað, rjóð í andlitum og
með þykkar kinnar. í hvet't siun sem