Lögrétta - 14.07.1920, Síða 1

Utgetandi og ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstrxti 17.
Talsími 178.
Afgreiðslu- og innheimtuna.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti XI.
Talsími 359.
Nr. 27.
Reykjavík 14. júli 1920.
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík.
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar
birgðir af fallegu og endingargóSu
veggifóSri, margs konar pappír og
pappa — á þil, loft og gólf — og
.gipsuSum loftlistum og loftrósum.
Talsími 420. Símnefni: Sveinco.
Brjef frá Khöfn.
29. jum.
Suðurjótsku málin í danska þinginu.
25. júní voru suðurjótsku lögin
tekin fyrir í Fólksþinginu danska og
lögS á þau fullnaSarsamþykt, og dag-
inn eftir í Landsþinginu. Þetta eru 76
lngafrv. um innleiSslu dansks rjettar-
fars og stjórnar í þeim hjeruSum
SuSur-Jótlands, sem hverfa nú aft-
ur til Danmerkur, og svo urSu þeim
samferSa lögin um innlimum þessara
hjeraSa í danska rikiS.
f Fólksþinginu voru alls haldnir 6
fundir 25. júní, og hófst sá fyrsti kl.
10 um morguninn, annar kl. 1 og
þriSji kl. 2V2. Á þeim fundi lagSi
Neergaard forsætisráSherra fram inn-
limunarlögin sjálf. Fjórði fundurinn
hófst kl. 3J4 og þá fengu suSurjótsku
lögin fullnaSarsamþykt í einu hljóSi
og voru send Landsþinginu, en inn-
limunarlögin lágu fyrir til 1. umræSu.
Á fimta og sjötta fundinum voru þau
til og 2. og 3. umr., og hófst 6. og
síSasti fundurinn kl. 5j4, en þar voru
lögin samþykt til fullnustu og send
Larídsþinginu. Innlimunarlögin eru
svohljóöandi:
1. Þau landsvæSi, sem falla til
Danmerkur samkvæmt friðarsamn-
ingnum i Versölum frá 28. júlí 1919,
110 gr., síSustu setning. innlimast í
konungsríkiS og nefnast SuSurjótsku
hjeruSin. 2. Lög þessi öSlast þegar
gildi.
f greinargerSinni segir, aö rjettara
hafi þótt aS láta innlimunina fara
fram samkvæmt lagasamþykt, en eigi
jimgsályktun, þótt það fornf hafi ver-
iS haft 1864 viS innlimun þeirra 8
hreppa Sjesvíkur, sem þá fjellu til
Danmerkur. SíSan er skýrt frá hin-
um nýju landamærum og tekiS fram,
aS.ÞjóSverjar hafi afsalað yfirráSun-
um yfir þeim hjeruSum, sem norSan
viS þau liggja, til stórvelda banda-
manna, en aS þau afsali síSan yfir-
í áðunum til Danmerkur. ViS innlim-!
tinina verSi þessi landsvæSi einn hluti
liins óskifta danska konungsríkis, svo
að dönsk löggjöf nái framvegi^ jafnt
til hans sem annara hluta konungs-
ríkisins. Nafniö, suSurjótsku hjeruS-
in (De sönderjydske Landsdele) eigi
að tákna, aS þessi landsvæSi samein-
:st konungsríkinu sem einn hluti þess,
en ekki sem sjálfstæSur eöa sjerstak-
ur ríkishluti.
Þegar forsætisráSherrann lagSi lög-
in fyrir þingiS, .sagöi hann: NorSur-
Sljesvik var afhent okkur 15. júní.
Jeg tel víst, aS við minnumst samein-
mgaririnar framvegis meS árlegum
hátíðahöldum, og þá eiga þau aS
fjálfsögðu aS fara fram þanrí dag.
Ln þar sem viS nú þegar leggjum
þessi lög hjer fram og álítum, aS svo
tnegi vera, þá er ástæðan sú, aS
bandamenn hafa tilkynt okkur, aS
.þeir mjög bráölega mundi afsala til
Danmerkur fullveldisrjetti yfir land-
inu, og yfirráöarjettinum hafa þeir
þegar afsalaS í okkar hendur. ViS
höfum ekki viljaS bíSa eftir þvi, að
sáttmálinn sjálfur um afsal fullveld-
isins yrði undirskrifaður, af þv; ag
auðsæjar hagsmunaástæður mæla
meS því, að samþykt laganna fari
íram nú þegar. Væri þessu ekki hag-
a® svo, gæti endursameiningin ekki
faris fram fyr en eftir kosríingar, eöa,
cinhvern tíma i ágúst, og þetta væri
óheppilegt, ekki síst fyrir SuSur-Jóta.
Konungur mun þó ekki undirskrifa
innlimunarlögin fyr en sáttmálinn
millí Danmerkur og bandamanna um
^fhending fullveldisrjettarins liggur
fyrir. Sá dagur, er konungur undir-
skrifar lögin, verSur í ár sameining-
arhátíðisdagurinn. En þegar viS nú í
danska þinginu getum rætt um end-
ursameining hirina suSurjótsku hjer-
aSa viS konungsríkiS, hljótum viS aS
vera mjög hrærSir af gleSi og þakk-
læti yfir því, aS sá dagur er nú svo
nærri, er viS aftur getum sameinast
þeim, sem í mörg ár hafa þolað
þrengingar erlendra yfirráöa. Ekkert
má myrkva þá gleSi. En jafnframt
getum viS þó ekki finriaS en látiS hug-
ann hvarfla til þeirra .mörgu Dana,
sem höfSu haft von um, aS komast
nú heim til Danmerkur, en ekki fá
þá von uppfylta. ViS finnum til meS
þeim, og viS erum þeim þakklátir
fyrir þaS, aS þeir hafa meS trygS
haldiS fast viS sitt danska þjóöerni,
og eiris erum viS bandamönnum
þakklá'tir, því rjettlæti þeirra eigum
riS þaS aS þakka, aS viS fáum nú
aftur þaS, sem viS höfSum áSur
mist. Þetta er fyrir Danmörku dagur
þakklætisins.
ViS 1. umr. iimlimunarlaganna
voru stuttar ræSur fluttar, ein fyrir
hvern flokk í þiriginu. Eyrst talaSi
Jensen-Sönderup af hálfu Vinstri-
flokksins, lýsti þakklæti til banda-
manna og til Dana í SuSur-Jótlandi,
sem þrátt fyrir alla erfiSleika hefSu
á undanförrium áratugum haldiS
trygö viS Danmörk. Þyngsta raunin
heföi aS sjálfsögSu verið sú, aS SuS-
ur-Jótar hefSu 1914 orSiS að fara i
ófriSinn- og berjast fyrir land, sem
ekki heföi verið þeirra föðurland.
Mintist hann svo þeirra, sem falliS
höfSu í ófriSrium nú, og þeirra, sem
barist höfSu fyrir málstaö Dana 1864.
AS síSustu mintist hann þeirra Dana,
sem nú verða eftir sunnan landa-
merkjalínunnar og sagði, aS Danir
mættu ekki gleyma þeim, en yrðu aS
stuöla aS því, aS kjör þeirra í sam-
búSinni viS ÞjóSverja yrSu sem best.
Þar næst talaöi Borgbjerg af hálfu
jafnaöarmanna, sagSist ætla aS
hlaupa framhjá þeirn athugasemdum,
sem koma mætti fram meS viö þetta
tækifæri frá rikisrjettarlegu sjónar-
rriiSi, en aS eins mirinast á hiS varan-
lega innihald þessa lagafrv. Hin nýja
takmarkalína Danmerkur væri þar
dregin í samræmi viö þjóSernisrjett-
inn og sjálfsákvörðunarrjettirin. ÞaS
gæti ekki ööruvísi veriö, en aö nokkr-
ir Danir yrðu eftir sunnan viS lín-
una, en hún væri dregiri í samræmi
viS ályktun danska þingsins frá 23.
okt. 1918. Þetta væri fullgóS tak-
markalína, rjettlát og varanleg, og
ræöumaSur lýsti yfir þökk til banda-
manna frá þeim flokki, sem hann tal-
aSi fyrir. Ef öll ágreiningsmál væru
útkljáS á sama hátt og suöurjótska
málið, sagSi hann, þá værum viS
miklu nær varanlegum friöi en viS
nú erum. AS lokum kvaöst hann sam-
mála forsætisráSherra um þaS, sem
hann heföi mælt til'þeirra Dana, sem
eftir yrSu sunnan línunnar.
Þá talaSi Harboe af hálfu Hægri-
manna, þakkaSi bandamönnum og
mintist baráttu SuSur-Jóta fyrir þjóS-
erni sínu og nefndi helstu foringja
1 eírra á liðnum árum, Kriiger, Gustav
Johansen og Jessen ritstjóra. Hann
sagöi, aS þjóSlegar vonir Dana
htefndu lengra en aS því marki, sem
nú væri riáö. Þeir stefndu einnig aS
því, aS Danir í 2. atkv.belti gætu sam-
einast Danmörku, og þetta ætti aö
verSa áhugamál ailrar dönsku þjóö-
arinnar, en óskaSi aö þetta mætti
verða í friöi og góöu samkomulagi
viö þúsund ára óvininn (Þýskaland).
Hann sagði, aS í raun og veru væru
þaS SuSur-Jótar, sem haldiö hefSu
viS þjóSernistilfinningum Dana, og
hann vænti þess, að sú sama tilfinn-
ing, sem aS undanförriu heföi veriö
i'áSándi hjá þeim, yrSi eftirleiSis ráS-
andi í landinu yfirleitt. Þótt hætta
kunni aS fylgja því, sagSi hann, þá
latum svo vera. Viö höfum skyldu,
sem viö getum ekki varpaS af okk-
ur. Hann kvaðst meS gleöi heilsa
lagafrv., sem fyrir lægi, ekki fyrir
þaS, aS það fullnægSi þjóðlegum
vonum Dana, heldur af því, aS þaS
væri fyrsta sporiS á veginum til end-
tirreisnar tímabils allrar dönsku þjóS-
arinnar.
Þá talaði P. Munch af hálfu Radi-
kalaflokksins. Hann sagSi, aö allir
Danir gleddust yfir sameining SuS-
ur-Jótlands og Danmerkur og aS
þessi sameining væri varanlegri en
nokkur önriur, sem átt hefði sjer staS
milli þessa landshluta og Danmerk-
ur í meir en 500 ár. En hann taldi
aöferS sjórnarinnar í suðurjóska mál-
inu ekki samrimanlega friöarsamn-
ingunum og grundvöllinn ekki fast-
an, sem nú væri bygt á, frá sjónarmiSi
ríkisrjettarins, þaS heföi átt aS bíöa
eftir sáttmálanum um afsal baridam. á
íullveldisrjettinum, og ekki gefa lög
um innlimunina fyr en hann væri kom-
inn. Þetta væri þó ekki höfuSatriSi,
heldur hyrfi þaS, er litið væri á hinn
stóra viSburS, sem nú væri aS ger-
ast. Nú greri yfir sár, sem verið hefðu
á þjóöarlíkamanum danska alt frá
1864. Rjettlætiö hefSi ráSiS úrslitun-
um og hann vænti þess, að þetta yrði
upphaf góðs' nábýlis viS Þýskaland.
SíSan flutti hann bandamönrium
þakkir frá Suöur-Jótum fyrir þjóS-
ernisbaráttu þeirra á umliSnum árum,
bauð þá velkomna heim, en vildi heita
þeim Dönum, sem eftir yröu sunnan
líriunnar, aS þeim skyldi ekki gleymt.
Loks talaöi Sehjer af hálfu at-
\innuflokksins, íýsti gleði yfir sam-
einingunni, enda þótt þjóölegum von-
um Dana væri ekki fullnægt. Þakk-
aði bandamönrium og lét í ljósi ósk
um, aS samkomulagið viö nábúann
íyrir sunnan yröi framvegis gott.
Neergard forsætisráSherra þakkaði
síSan fyrir þær góSu undirtektir, sem
lagafrumv. hef'Si fengiö og kvaS það
gleSi fyrir sig, aS erigin orS hefSu
fajliö, er gefiS hefðu tilefni til þess,
c.ö upp risi þarna deila um mismun-
'andi skoSanir stjórnmálaflokkanna
a landamæramálinu.
Þegar lögin voru samþykt til fulln-
ustu, mælti formaSur Fólksþingsins,
hr. Pedersen-Nyskov, og hlýddu
þmgmenn standandi á þá ræðu:
Þann 9. nóv. 1864 samþ. Fólks-
þingið ályktun um, aS þaS viöurkendi
þarin friS, sem endaöi hiS óhamingju-
sama stríS. ÞaS er án efa þungbær-
asta og sárasta ályktunin, sem sam-
þykt hefir veriS á hinu danska þingi.
—: Nú veitist oss sú hamingjá, aS
samþykkja endursameining SuSur-
Jótlands viS Danmörk. ÞaS geta ver-
ið skiftar skoöanir um þaS, hve mik-
ið land heföi átt aö falla aftur til
Danmerkur nú. En viS getum samt
allir veriS samhuga um, aS gleSjast
yfir því, sem nú gerist. Og þaS þori
jeg aS segja, aS þaS muni vera hans
hátign konungiríum hiS sælasta kon-
ungsverk aS staSfesta þaS, sem
FólksþiigiS hefur í dag samþykt.
— ViS sendum bandamönnum þakk-
læti fyrir þetta, sjerstaklega Frökk-
um, Bretum og Bandaríkjamönnum.
íbúar SuSur-Jótlands, sem þráöu aS
komast aftur til Danmerkur, litu móti
norðri, en líka mót vestri. Á eftir-
komandi tímum muriu allir ibúar
Danmerkur minnast þess, hvaS Vest-
urríkin hafa fyrir okkur gert. Og
hlýj’ar þakkir færum við þeim SuS-
ur-jótunum, sem á mörgum erfiðum
árum hafa geymt ást til Danmerkur
í hjörtum sínum. Jeg vænti þess, aS
þaS, sem nú hefir gerst, verði til
gagns og heiðurs fyrir vort gamla
feSraland.
Þá reis I. C. Christensen upp og
baS þingmenn hrópa þrefalt húrra-
óp fyrir Danmörku, og var það gert
meS miklum krafti, svo að salurinn
kvað viS.
Daginn eftir, 26. júní, lagði for-
sætisráSherra suðurjótsku lögin fyrir
LandsþingiS, og voru irinlimunarlög-
m tekin þar fyrir á undan hinum.
Þar talaði einnig sinn maSurinri frá
hverjum stjórnmálaflokki. Dalsgaard
fyrir vinstrim., Þiper fyrir hægri-
menn, Stein,cke fyrir jafnaSarmenn,
E. Scavenius fyrir radik.fb, og loks
talaSi formaður Landsþingsins, hr.
H. Trier. En efnið í þeim ræSum er
likt og í ræSum þeim, sem fluttar
XV. ár.
H.f. „Völiuiclur"
Timburvezlun — Trjesmiðja — Tunnugerð
Steykjavik.
Smíðar flest alt, er aS húsbyggingum (aðallega hurðir og glugga)
og tunnugerð (aöallega kjöttunnur og síldartunnur) lýtur.
Selur flestar algengar tegundir af timbri (furu og greni) i hús, hús-
gögn, báta og amboö.
Ábyrgist viðskiftavinum sinum nær og fjær þau bestu viSskifti, sem
völ er á.
Fljót afgreiðsla. Símnefni: Völundur. Sanngjarnt verð.
voru í Fólksþinginu. Á eftir irinlim-
unarlögunum voru einnig þennan
dag samþ. í Landsþingind öll suSur-
jótsku lögin, sem áður er frá sagt.
FormaSurinn, H. Trier, endaSi um-
ræðurnar meS þakklæti til SuSur-
Jóta-foringjans H. P. Hanssen, áður
ráðherra, og fór mjög lofsamlegum
orSum um starfsemi hans fyrir mál-
eíni Suður-Jótlands og sameining
þess við Danmörk.
Þ. G.
Berklaveiki.
Eins og kunnugt er, situr hjer á
rökstólum milliþinganefnd, sem á aS
rannsaka útbreiSslu berklaveikinnar
hjer á landi og gera tillögvir um til-
íaunir til útrýmingar henni. Af hendi
þessarar nefndar fóru fulltrúar utan
nýlega á berklalæknafund, sem halda
átti í Stockhólmi, eri fórst fyrir vegna
stjórnmálaóróans þar. Fulltrúarnir
fóru þó til SvíþjóSar og viðar til að
ræSa viS ýmsa stjettarbræSur sína
um málið.
Hjer hefur öllu þessu starfi veriS
veitt miklu minni athygli. en vera
æ.tti, því aS þetta er óefaS eitt merk-
asta og alvarlegasta máliö, sem hjer
cr á döfinni, eins og berklaveiki í
ýmsum myndum, er nú orSin útbreidd
hjer á landi. En þaS er eins og viS-
liorfi manna viS þessu máli skifti
alveg í tvö horn, annars vegar kæru-
leysið um þaS hvernig alt ,veltur,
JiangaS til orðið er of seint aS hafast
nokkuS aS og hiris vegar ástæðulítill
ótti við alt og alla, sem menn hafa
eitthvaS „grunaSa“. Er því ástæða til
þess aS hvetja fólk, hvort sem það
hefur sjálft nokkuð meS berklaveiki
aS gera, eða ekki, til aS kynna sjer
þessi mál vel og rólega, svo aS þaS
viti einhver deili á því, og hvernig
þaS á aS haga sjer sjúkt og ósjúkt.
Baráttan viS berklaveikina verSur
aldrei sigursæl, hvaS mikið sem til er
af milliþinganefndum, heilsuhælum
og læknum, meðan allur álmenning-
ur er trassafenginn og kærulaus um
máliö.
Má í þessu sambandi fyrst og
íremst benda mönrium á bók Sigurö-
ar Magnússonar heilsuhælislæknis:
Um berklaveiki, sem er ódýr bók og
auSlesin öllum almenningi. Einnig
hefur Steingrímur Matthíasson á Ak-
ureyri skrifað um þetta bækling,
sem heitir: Mannskæöasta sóttin.
Hann hefur einnig nýlega skrifaS
grein í „íslending"', um rarinsóknir,
sem hann gerði á Akureyri fyrir til-
mæli berklaveikisnefndarinnar og
birtist hjer nokkuö af því:
Prófunin líkist bólusetnirigu. ÞaS
er rispaS í handlegginn og túberkú-
lin-vökva dreypt í rispurnar. Ef eitriS
hrífur, kemur fram dáþtill roSi og
þroti, sem hverfur eftir tvo sólar-
bringa. Þessu fylgja engin teljandi ó-
þægindi og erigar afleiðingar á eftir.
Samtals voru prófuS 148 börn og
kom út á 97, eða 65,5%.
Börnunum þótti þetta kynlegt uppá-
tæki. En brátt komust þau á snoSir
um, aS þetta væri gert til þess aS
vita, hver þeirra hefSi berkla og hver
ekki. Þá var forvitnin vakin. Þegar
við svo skoSuðum þau á eftir, heyrS-
um viS hvískrað: ,Þessi hefur berkla1
o. s. frv. Og sum börniivstæröu sig
af aS vera lýtalaus, en örinur voru
aálítið hnuggin yfir útkomunni hjá
sier. ViS hughreystum þau og full-
yrtum, aS ekki væri hundraö í hætt-
unni, þó aS þroti kæmi i rispurnar,
því aS slíkt mundi flesta henda fyr
eða síðar.
Sama vildi jeg með þessari grein
segja foreldrum þeim, sem ef til vill
hafa, eins og börriin, orðið áhyggju-
full út af rispunum.
Túberkúlín er sótteitur berklaveik-
innar, unniS úr dauðum berklasýklum.
AS þroti kemur í rispuna af völdum
fæss, er sýnilegt tákn þess, aS líkam-
inn liafi einhvarn tíma. smitast af
berklasýklum. En jafnframt er þaS
hka vottur þess, aS líkammn tekur
viSbragS viS eitrinu, gleypir þaS ekki
viðstöðulaust, heldur ver sig á móti
því. Undangengin barátta blóSsins
móti sýklunum og þeirra eitri, hafa
vakiS upp krafta, sem sváfu, krafta
sem nú eru ætíö reiSubúnir til starfa.
En að vera berklasmitaður, er ekki
sama og að vera berklaveikur. Fáir
komast hjá því aS smitast, en flestir
lijá því aS veikjast, sem betur fer.
Berklasmitun er nokkuS misjöfn víSs-
vegar um land. VíSa er taliö, aS 97%
íullorSinna sje smitaöir, eSa meS öör-
um orSum svo aS segja1 a 11 i r, en
í afslcektum hjeruum norðantil í álf-
urini og austur í Asíu hefir smitun-
in reynst vera miklu sjaldnari. Halda
læknar það komi af því, að þar sje
veikin enn ekki orSin eins útbreidd
og muni eiga eftir aS magnast.
ILvernig þessu er háttaS hjer á
landi vitum viS ekki með vissu. Þess
vegna fróSlegt aS grafast eftir því.
aSi barnaskólabörnin þar veturna
Hjeraöslæknirinn í Reykjavík próf-
aSi barnaskólabörnin þar, veturna
1911 og 1916. NiröurstaSa hans varS
sú, aS þar voru að eins 33% af 10
ára börnum og 50% af 14 ára börn-
um berklasmituS. Bendir þaS á aS
í Reykjavík sje minrii smitunarhætta
en hjer nyrSra, enda sýria líka skýrsl-
i;rnar, aS tiltölulega er hjer meira aí
berklaveiki en syðra.
Prófun barnaskólabarna í útlönd-
um hefur sýnt, að smitun er sum-
stað langtuin algengari en þar. T. d.
í Noregi 84% og í Vínarborg jafnvel
95%. Aftur sýna danskar skýrslur,
aS af börnum milli 10 og 15 ára
aldurs sje aS eins 50% smituS. Og
venjan er sú, aS próseritútala smit-
aðra vex nokkuS meS aldrinum. Aust-
urriskur læknir, dr. Hamburger, seg-
ir sína reynslu þessa. Túberkúlín
hrífur að eins á 1% barna á 1. ári,
10% á 2. ári 25% á 3. ári, 50% á 5.
—6. ári, 75% á 7.—10. ári og95% á
þroskaldri.
Berklarnir batna oftar en flestir
•hyggja. Smitunin Veldur engum telj-
andi veikindum í flestum. tilfellum
eða það er nefnt öðrum nöfnurn, eins
og kirtalaveiki, kvefsótt, blóSleysi
íramfaraleysi o. fl.
Jeg tók eftir því, aS greinilegust
var útkoman. á börnum frá þeim
heimilum, þar sem jeg vissi um aS
veriS hefSi smitandi berklar eöa þar
sem jeg hafði grun um aS svo heföi
\ eriS. Smitunin á sjer líka venjulega
staS á heimilunum. í skólanum því
nær aldrei, og síst síöan læknisskoS-
un fer þar fram og athugaS er, hvort
nokkur gangi meS opna berkla.
\