Lögrétta - 23.01.1922, Blaðsíða 3

LÖGBJBTTA
i •' --------

En heimurinn cr nú dálítið stærri
•en ihr. H. V. einn. i
:
Miljónagróðinn. í
Hr. H. V. er enn að stagast á
miljónaspamaðinum er hlytist af
sameiningu hotnvörpunganna.
Þeir, sem þes.su máli eru kunn-
ugri en hr. H. V. er aldrei hefir
við útgerð eða sjómensku fengist,
fullyrða, að í hæðsta lagi geti
einn maður stjórnað tveimur tog-
urum, eigi alt að fara vel úr hendi.
Mætti alt reka á reiðanum, gæti
sami maðurinn auðvitað stjómað
ekki þrj'átíu, heldur þrjúhundruð
botnvörpungum.
En botnvörpungaútgerðin verð-
ur að halda spart á, og horfa í
smiámuni, enda hefir hún ekki ann-!
an eins hákhjarl og Landsverslunin
er getur tekið við öllu tapinu. j
Hr. H. V. telur engan útgerðar-
•stjóranna starfa sínum vaxinn. Það
er auðvitað af því einu, að hon-
um finst hanu vera öllum fremri
og skarpskygnari og það í þeim
málum, er hann þekkir ekki vit-
und til. Ætti hr. H. V. að taka
við togaraútgerðinni væri óhætt að
snúa „miljónagróðanum" upp í
miljónatap.
Hr. H. V. finst óskiljanlegt að
framkv.stjórar togaranna starfi
sjálfir að skrifstofustörfum, Smá-
innkaupum og öðm slíku.
Það væri auðvitað of ófínt verk
fyrir fyrverandi iandsverslunar-
forstjórann, en sannleikurinn er
sá, að útgerðin hefir ekki efni á
því að hlaða npp skrifsitofufólki
og sendlum eins og t. d. Lands-
verslunin.
Eitt a.f því er hr. H. V. segir
að ynnist við sameininguna er
haganlegri innkaup á kolum og
salti og skipul«gri afurðasala.
Nú er svo astatt að botnvörp-
ungaeigendtir hafa bundist sam-
tökum um innkaup á ofannefnd-
um vörutegundum, og njúta þvi
kosta þeirra.
Pjelag þetta er „Kol og Salt“.
Hvað hefir Alþýðublaðið og hr. H.
V. sagt um það.
Annað fjelag hafa fiskiútflytj-
endur stofnað til þess að afurða-
salan yrði skipulegri.
Það er „Piskhringurinn“.
Hvað hefir hr. H. V. sagt um
liann ?
Annað hvort héfir hr. H ,V.
ekkert meint af því, er hann hefir
sagt um ofannefnd fjelög, eða að
hann meinar ekkert með þessari
grein sinni um sameining botn-
vörpunga f j elaganna.
Líkast til eru þessi skrif hans,
sem önnur, ekkert annað en eins-
konar sjálfsþótta rembings útbrot
mannsins, og honum meðfætt að
froðufella af fjánnálaviti sjálfs-
álitsins.
Morten Ottesen.
fiinn bErsyndugi,
Skáldsaga eftir Jón Björrmon.
Hann hafði ekki tekið eftir þvi að timinn
leið. Það var komið undir miðnætti. Osegjan-
leg kyrð og friður hvildi yíir láði og legi.
Söngur fuglanna var þagnaður. Áin niðaði
næturljóð sin, hljótt og dreymandi, eins og
hún væri að svæfa miljónir stráa, sem spruttu
á bökkum hennar. Og allur þessi friður
barst inn í sál Skarphéðins og gerði þar
jafn hljótt en þó rikan fögnuð.
— — Um sama leyti og Skarphéðinn
kom i hvamminn við ána, lauk Þórunn við
kvöldverk sin, kom börnunum í rúmið og
sagði vinnukonum fyrir verkum það sem
eftir var kvöldsins.
Hún ætlaði sjálf að fara að ganga til
rekkju, en varð þá reikað út og stóðst ekki
vorfegurðina. Hún náði sér í sjal yfir herð-
arnar og gekk út að ánni. Þangað fóru
allir. Niður árinnar seiddi.
Fyrst í stað komust ekki neinar hugsanir
að um hana sjálfa. Endurleystur máttur
frjórrar jarðarinnar vakti fyrst athygli. Sum-
staðar kom jörðin algræn undan sköflunum.
Hún hlakkaði til að sjá túnið gróið og bæ-
inn luktan inni í gulum sóleyjahring, sem
æfinlega óx kringum hann.
En brátt leituðu aðrar hugsauir framrásar.
Hún hafði orðið var við ýmislegt þessar síð-
ustu vikur. Það var fleira á ferðinni um
sveitina en vorið eitt. Skarphéðinn var aðal
umræðuefni manna. Og það voru ekki óbland-
in meðmæli og vinátta, sem komu fram i
þeim uraræðum.
Þórunn staðnæmdist við ána stundarkorn.
Svo gekk hún upp með henni án þess að
hugsa um í hvaða átt hún fór.
Þegar hún kom upp á hvammsbarminn,
8em Skarphéðinn sat í, var hún sokkin nið-
ur í þessar hugsanir, svo hún var ekki Skarp-
héðins vör fyr en of seint var að snúa við.
Þau sáu hvort annað jafn snemma. »Guð
hjálpi mér og honum«, hugsaði Þórunn. Því
þurftu atvikin að leiða þau þarna saman.
Um leið og Skarphéðinn sá Þórunni, fór
undarlegur straumur um hann, hann vissi
ekki hvort það var af fögnuði eða ótta. Það
eitt varð skýrt i hug hans, að væru tilfinn-
ingar Þórunnar orðnar henni svo mikið ofur-
efli, að húu hefði ekki getað stilt sig uro að
leita á fund hans þarna þá væri alt i veði.
Hún las þessar hugsanir á andliti hans
og sagði um leið og hún gekk til hans:
»Eg vis8i ekki af þér hér, Skarphéðinn.
Eg ætlaði að ganga mér til hressingar i þess-
ari veðurbliðu. Og áin kallaði á mig eins
og aðra«. Hún staðnæmdist spölkorn frá
honum.
Nú fyrst tók Skarphéðinn eftir þvi, að Þór-
unn mundi vera kona ekki einsömul. Yfir-
bragðið var annað en verið hafði fyrst þeg-
ar hann sá hana.
Fyrst í stað hnykti honum við þessa upp-
götvan. Hann sá strax hvílikt vopn þetta
var í höndum óvina hans. Hann var búinn
að reyna svo mikið, að hann vissi, að þeir
svifu8t einskis. En þó yfirgnæfði hitt hugs-
unina um sjálfan hann, hve tilfinningalíf
þessararkonu hlyti að vera auðugt. Hún bar
visir til lifs undir hjartarótunum. Því hlaut
að fylgja ósegjanleg gleði- uppspretta. Hún
stóð í björtum bjarma af hreinni ást — fyrstu
eðlilegu áBtinni, sem hún hafði átt á æfinni.
Hún lifði í*heilagri umönnun fyrir börnum
sínum nótt og dag. Alt þetta hlaut að vera
henni dýrlegur auður, hlaut að gera hana
ríka af unaði — sárum unaði, sælum unaði.
Skarphéðinn leit á hana lotningaraugum og
sagði:
Viltu ekki setjast, Þórunn, hér er öllum
gott að vera*.
Hún hikaði við stundarkorn en settist samt.
Það varð þögn um stund. En þau vissu,
að umhugsunarefnið var hið sama.
Þórunn horfði fram fyrir sig en leit svo
upp og sagði, og það var eins og orðunum
væri spyrnt fram af þungu hugarróti:
»Hvar endar þetta, Skarphéðinn? Eg skelf
inn að hjartarótum í hvert sinn, sem eg
hugsa um okkur, og það er oft«.
»Eg er víst ekki framsýnni þar en þú,
Þórunn. Og þó get eg ekki neitað þvi, að
eg hafi stundum spurt mig sörau spurningar-
nnar. En mér hefur jafnan orðið ógreitt-
um svar. En eg hugga mig við það, að
enn hafa tilfinningar okkar ekki gert okkur
annað en gott. Þér hafa þær svalað. Mig
hafa þær glatt og gert að betra manni«.
»Mér er að verða þetta of þuug raun«,
sagði Þórunn eftir drykklanga þögn. »Þvi
meir, sem eg reyni að halda aftur af mér,
þess minna vald hef eg yfir mér. Eg veit,
að einfivern daginn hrópa eg það i einhverju
ósjálfræði út um alla veröldina, að eg — að
eg — að þú sért líf mitt — —«
»Eg veit, að barátta þin hefur verið sár
og þung. Og mig hefur langað til að geta
borið eitthvað at[ þeirri raun með þér. En
við miS8kiljum stundum okkur sjálf hrapal-
lega. Við eigum meiri skapstyrk til, flest
okkar, en við vitum af. Eg hefi tekið eftir,
að oft er eins og þú vitir ekki með hvaða
ráðum þú átt að dylja tilfinningar þinar. En
eg held, að héðan af missi þær mesta óróleik-
ann. Þær geta dýpkað enn, elegið enn fast-
ari rótum i eðli þitt og líf. En mesta hætt-
au er úti. Og það sem þú berð undir brjóst-
unum, Þórunn, bjargar þér«.
»En hvað er þetta hjá því að horfa fram-
an í þann, sem hefur treyst manni og trúað
á mann, þegar hann kemst alt i einu að
raun um, að maður hefur brugðistU
Skarphéðinn vissi, að þessi orð Þórunnar
voru um Halldór mann hennar.
»Og mér finst stundum, að börnin min
horfa á mig rannsóknaraugum eins og þau
segðu: Hefur þú svikið okkur, mamma?
Um leið og Þórunn sagði þetta, sá Skarp-
héðinn þung og mörg tár hrynja af augum
hennar niður í grasið og blandast þar dögginni.
Hann stóð upp og gekk nær henni. Hon-
um datt í hug að fleygja sér fyrir fætur
hennar, snerta með lotningu klæðafald hennar
og hrópa: Guð veri lofaður fyrir, að hann
skapaði konuna! En hann fann, að hann
varð að reyna að hugga, jafn vel þó það
væri fölsk huggun.
Irski sáttmálinn.
■ Sambandslagafrumvarp það, sem
fulltrúar íra og bresku stjómar-
innar undirskrifuðu 6. desember
hefir nú verið samþykt af Dail
Eireann, en atkvæðamunur varð
sáralítill. Áður hafði frumvarpið
verið samþykt af enska parlament
inu með yfirgnæfandi meiri hluta.
Það sem menn vita hjer um efni
frumvarpsins er það, að samkvæmt
því á stjómarskipulag íra að vera
mjög líkt því, sem nú er bjá
ensku lýðríkjunum. Skal skýrt
hjer nokkru ger frá efni samn-
inganna.
írland — sem hjer eftir verður
kallað írska fríríkið — fær líka
stjómarskipun og Canada.
Þingmenn íra vinna eið að
stjórnafskipun írska fríríkisins,
lýsa yfir hollustu sinni við krún-
una og viðirrkenna Irland hluta
úr breska heimsveldinn.
írska fríríkið tekur þátt í
greiðslu ríkisskuldanna og eftir-
launa handa hermönnum og skyldn
liði þeirra.
Breski flotiun hefir á hendi
strandvarnir írlands eigi skemur
en um fimm ára bil og fær rjett
til að nota hafnir, flugvelli og
hafa eldsneytisbirgðir á ákveðnum
stöðum í írlandi.
Hervarnir Ira á hverju sviði
sem er mega ekki vera hlutfalls-
lega meiri en í Stóra Bretlandi,
og skal þá miðað við fólksfjölda.
frland á' að bæta þeim star+' ■
mönnum ríkisins, sem missa stöðu
sína við stjórnai’breytinguna skaða
þann, er þeir bíða við latvinnumiss-
irinn.
Ulster er í sjálfsvald sett, hvort
það vill vera utan írska fríríkis-
ins. Ef það kýs það, verða landa-
mæri milli Suður-frlands og Ul-
ster ákveðin af þriggja manna
nefnd.
Kjósi TJlster að sameinast frí-
ríkinu, heldur stjórnin í Belfast
völdum þeim, sem hún hefir nú,
en í utanríkismálum fer stjórn frí-
ríkisins með völdin, er samningar
hafa tekist um tryggingar þær, er
henni ber að setja fyrir meðferð
þeirra.
írska stjórnin má ekki veita
neinum ákveðnum trúarbrögðum
foi’rjettindi eða bánna önnur.
Sáttmáli þessi á að samþykkjast
í lagaformi af enska parlamentinu
og írska. þinginu.
Það cr sagt hjer að framan, að
sljórnarskipun írlands sje eins og
Canada. Að einu leyti er þó mun-
ur á, sem sje hvað sjóvamirnar
snertir. Ríkisflotinn á að verja
strendur írlands, en um þær varn-
er fer eftir samningi, sem verður
tekinn til athngunar á ný eftir 5
ár Svipar því hjer til samning-
anna milli íslands og Danmerknr.
í ræðu, sem Birkenhead lávarður
hjelt skömmu eftir að samningax
náðust getur hann þess, að ákvæð-
in um strandgæslu Breta sjeu því
þó eigi til fyrirstöðu, að frar smíði
skip sjálfir til þess að hafa eftir-
lit með fiskveiðunum. Gerir hann
ráð fyrir, að þegar samningamir
verði endurskoðaðir eftir 5 ár
mnni írar taka sjálfir við strand-
vömtumm að meira eða minna
leyti.
í sömu ræðu lýsir Birkenhead
anægju sinni yfir samningunum.
„Yið höfum fengið trygging fyrir
öryggi Bretlands og írlands“,
segir bann. „f fjármálunumt eru
frar /algerlega húshændur á sínu
þeimili, en írar hafa sjeð að það
er rjettmætt, að þeir greiði hluta
af ríkisskuldunum.' Með gerðar-
dómi verður ákveðið, hve mikið
írar skuli greiða laf kostnaðinum
við ófriðinn mikla. Ennfremur
hafa írar gefið tryggingu fyrir
vemdun minni hlutans (samhands-
m.anna) í Suður-írlandi. Hollustu
íreka fríríkisins mun verða lýst
yfir á ótvíræðan hátt. Samningur-
inn, sem við höfum undirskrifað
fullnægir að öllu leyti kröfum
flotamálastjómarinnar breskn' ‘.
Það er von um að Ulster gangi
inn í nýja ríkið. Samkvæmt samn-
ir.gunum hefir Ulster frjálsar hend
ur. Ef það innan mánaðar frá því
að lögin eru komin í gildi lætur í
ljós ósk um, að hafa sömn stjóm-
arskipun og nú, þá má svo vera.
Það er alment álitið, að Ulster-
rnenn mimi ganga inn í írska frí-
ríkið. Að vísu hamast margir á
móti því, einkum sambandsmenn-
irnir gömln, með Carson lávarð í
broddi fylkingar.
Erl. simfregnir.
Khöfn 19. jan.
Genuaráðstefnan.
Símað er frá París, að Poin-
caré forsætisráðherra muni taka
þátt í ráðstefnunni í Genua, svo
framarlega, sem Lloyd George
geri það. Rússar hafa samþykt
skilyrði þau, sem þeim vora sett
fyrir þátttöku. Ráðstefnan verð-
ur hin stærsta sem haldin hefir
verið á síðari tímum og verða
þátttakendur yfir 1000 og frá 40
'þjóðum.
írland.
Símað er frá Duhlin að enska
stjórnin hafi fengið Irum í hendur
yfirráðin yfir Dublin-kastala.
Khöfn, 20. jan.
Stjómarstefna Poincaré.
Poinearé forsætisráðherra hefir
nú haldiö stefnuskrárrætSu sína í
þinginu og yfirgnæfir frönsk þjóð-
ernisstefna þar alt annað. Kveður
Poincaré það vera hið eina kappe-
mál ráðuneytisins að halda Versa-
illesfriönmn til streitu, og meðan
fullnæging ÞjóSverja á friðarskil-
málunum sje ekki í lagi, muni setu-
liðsrá'Sstöfunum í Þýskalandi verða
haldið áfram og jafnvel verða aukn-
ar. Prakkar áskilja sjer fullkomiö
sjálfræði á allsherjarráSstefnum
þeim, sem haldnar kunna að verSa
um alþjóðamálefni.
AS lokinni ræðunni var samþykt
traustsyfirlýsing til Poincaré meS
472 atkvæðum gegn 107.
Prönsku blöðin eru mjög ánægS
meS stefnu stjórnarinnar, en þýsku
blöSunum finst ræðan enn verri, en
búast hefði mátt við. Ensku blöS-
in koma fram með ákveðnar að-
finslur viS stefnuræSuna, og blað-
iS „Daily Express“ segir, aS þar
megi heyra glymja í sverðum.
Ósamlyndi meðal ensku flokkanna.
Símað er frá London, að ixman
ensku stjórnarinnar sje mikill skoS-
anamunur um þaS, hvernig ráSa
skuli fram úr málum þeim, sem nú
liggja fyrir, svo sem hinum hálf-
framkvæmdu ákvæðum ráðstefn-
unnar í Cannes. — Ennfremur er
ósamlvndi um innanríkismál milli
flokka þeirra, er styðja stjórnina.
Er talið, að Lloyd George sitji í
völtum sessi, og er drepið á, aS
Austen Chamberlain verSi eftir-
maSur hans.
Chamberlain hefir mótmælt orð-
rómnum um misklíðina, en mótmæli
hans eru loðin.